Tiecelijn. Jaargang 9

[p. 2]

Portret: Norbert de Paepe (1930-1996), Reynaert in de haghedochte

Op het eind van het academiejaar 1994-1995 bereikte professor doctor Norbert de Paepe het emeritaat. Hij had zich de laatste jaren teruggetrokken in een villa in de bossen van Tremelo. Zijn woning noemde hij de ‘haghedochte’. Hij beschouwde zichzelf als een Reynaertfiguur die in deze wereld en in de academische wereld nog weinig boodschap vond. Eerst als priester en zijn laatste levensjaar als echtgenoot stelde hij zich open voor echtheid, genegenheid en vriendschap. Deze romanticus pur sang was naast een uitmuntend Hadewijchkenner een van de grootste verspreiders van het Reynaertverhaal in Vlaanderen. Jarenlang gaf hij de Leuvense germanisten een Reynaertcollege van 30 uur.

Hadewijch

Bert de Paepe werd op 21 mei 1930 te Ninove geboren. Hij studeerde aan het Sint-Jozef-Klein-Seminarie te Sint-Niklaas en later Germaanse Filologie te Leuven. Hij werd er docent en hoogleraar Middelnederlandse letterkunde. Hij doceerde tevens de Encyclopedie van de Germaanse Filologie. Onder studenten was hij een geliefd hoogleraar. In zowat alle studentenpolls stond de naam De Paepe hoog genoteerd en zijn colleges werden door grote aantallen studenten gevolgd. Wat hij te zeggen had, werkte inspirerend op zijn studenten en leerlingen. Zelf was De Paepe een leerling van professor E. Rombauts. Aan zijn assistenten vertrouwde De Paepe de grote waarheid, die hij ooit van zijn leermeester hoorde, dat als men in het leven ooit de keuze moet maken tussen mensen en boeken, men steeds voor de mensen moet kiezen. De consequentie van de uitspraak was dat hij de universitaire wereld met de nodige relativering bekeek. Dit verhinderde niet dat De Paepe enkele belangwekkende boeken publiceerde. Centraal stond de esthetische literatuurbenadering.

De Paepe was vooral gespecialiseerd in de mystiek en de hoofse minnelyriek. Hij promoveerde op een proefschrift over Hadewijch. Strofische gedichten. Een studie van de minne in het kader der 12e en 13e eeuwse mystiek en profane minnelyriek. De studie werd bekroond door de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde en in 1967 gepubliceerd in de reeks van het Leonard Willemsfonds (nr. 2). Andere, veel gelezen werken waren het erg mooie Ik zag nooit zo roden mond, een bloemlezing van middeleeuwse liefdespoëzie (1970) en enkele Hadewijchbloemlezingen. Recent bloemleesde hij tot tweemaal toe uit de rijke Middelnederlandse liederenschat in Davids-fonds-uitgaven.

[p. 3]

Het grote specialisme van De Paepe was het oeuvre van de Vlaamse mystica Hadewijch. Hij publiceerde diverse studies en bloemlezingen over het onnavolgbare proza en de unieke poëzie van de grootste Vlaamse dichteres. Zijn standaardeditie met een vertaling van de Strofische gedichten publiceerde hij in 1983 bij Martinus Nijhoff.

Maar niet alleen Hadewijch en de hoofse minnepoëzie waren bekend gebied. Hij doceerde te Leuven eveneens een Reynaertcursus en een college over de Brits-Keltische roman. Hij was een der eersten die het werk van Chrétien de Troyes, de middeleeuwse vader van de roman, analyseerde en doceerde. Zijn recensie van het dissertatieonderzoek van W.P. Gerritsen overtrof het werk van de meester. De Paepe was de promotor van Frank Willaert en Jozef Janssens, twee leerlingen die de status van leidinggevende mediaevisten ondertussen hebben verworven.

Reynaert

Nobert de Paepe was ook mijn eigen ‘Doktorvater’, zoals men dit in het Duits zo mooi zegt. Ik heb mijn promotor altijd gekend en gewaardeerd als een wijs man die op momenten van methodologische twijfel mijn werk in goede banen leidde. In de laatste maanden van de schrijfarbeid was hij een uitstekende gesprekspartner. Vele dagen discussieerden we over onze visie op het verhaal. De Paepe ontdekte in het Reynaertpersonage een positieve figuur, die zich uit onze valse wereld, waar niets is wat het schijnt te zijn, terugtrekt. Reynaert trekt weg naar een plek waar leven in een bijbelse context mogelijk is, waar hij genegenheid vindt in familieverband. De valsheid van de Nobelwereld kan door de vos niet opgeheven worden. Vandaar de vlucht. Met deze mening sloot De Paepe volledig aan bij het voor de Reynaertstudie baanbrekende werk van G.-H. Arendt. In tegenstelling tot zijn collega en academische tegenpool Prof. Dr. Frank Lulofs (de beide hoogleraren schreven enkele scherpe artikels over hun visie over de Reynaert, maar ook over de Beatrijs), zag hij de sterke kanten van Arendts werk. De Paepe leidde in zijn vele professoraatsjaren enkele duizenden studenten in de Reynaertstudie in. Daar ligt op het Reynaertvlak zijn grote, niet te overschatten verdienste. Ook vóór zijn professoraat lag de vos hem nauw aan het hart. Hij speelde ooit koning Nobel in de toneelbewerking van P. de Mont.

Thans is Bert de Paepe niet meer. Hij stierf na een korte ziekte. Doordat hij na zijn emeritaat in zijn ‘wildernisse’ teruggetrokken leefde, kwam het nieuws van zijn heengaan voor zijn collega's en oud-studenten totaal onverwacht. Hij verblijft nu in de ‘nieuwe wildernisse’, waar steeds schaduw zal zijn. Zoals bij elk afscheid was er nog veel te bepraten. De herinnering aan een innemend man blijft. Dag professor. Dag Bert.

[Rik VAN DAELE]