Tiecelijn. Jaargang 7

[p. 27]

Bruun op pad

Reynaertkrantenrevue: november 1993-februari 1994. Met een knipoog op berejacht

Laat dit een postume hulde zijn aan de door Reynaert zo hachelijk toegetakelde Bruun. Hij mag deze rubriek openen. Diergaarde Artis te Amsterdam (zo meldde de Volkskrant midden vorig jaar) hield zowaar een heuse berendag en het warenhuis De Bijenkorf zette een forse promotiecampagne op rond ‘huisbeer Bob en zijn familie’. Omroepen gaven knuffelberen aan nieuwe leden en sinds 1991 bestaat er een ‘Beerbericht’, kwartaalblad voor liefhebbers van teddyberen (ongevaarlijke nazaten van Bruun). En gekker kan het niet: voor ‘zieke of kapotte teddyberen’ kan zelfs een berendokter ingeschakeld worden (arme Bruun, je rode kruin en zwaar gehavende rugvel moesten vanzelf genezen). In Gorinchem vierde men de vijfde Berenweek en organiseerde men in het museum een tentoonstelling ‘In de ban van de beer’ (waarin onder andere een zonnebrillende beer die gaat breien als hij opgewonden wordt). A propos, op Artis' berendag kon iedere bezoeker binnen tegen verminderd tarief als hij bij de ingang een beer kon tonen, ‘desnoods een onderbroek met berendecoratie’. Er werd zelfs een berenverkiezing gehouden. Ik ben benieuwd of Bruun daarvoor opnieuw de wilde Ardennen zou verlaten?

Het is hem niet geraden, want in Klapkrant (Onafhankelijke krant voor kinderen, uitgave van De Eenhoorn BUBA te Wielsbeke) van mei 1993 wordt triomfantelijk geconstateerd: ‘Goed nieuws, er zijn weer vossen in ons land’. De milieuvereniging ‘Stichting Omer Wattez’ organiseerde een tentoonstelling rond de vos en andere ‘struikrovertjes’ van bij ons. En naast de hondsdolheidsvrije vos (men strooit speciale koekjes, zo Klapkrant meldt), verrijzen zijn beelden ten allen kante in Vlaanderen, al of niet vergezeld van andere deelgenoten uit zijn beroemde verhaal. De weekbode en Het laatste Nieuws melden fier dat naar aanleiding van de Kattestoet 1994 in leper een Reynaert- en Tybaertmonument zal worden opgericht. Chris Ferket zal ook voor leper enkele Balegemse stenen bovenhalen. De weekbode commentarieert: zo zal de Kattestad ‘de eerste Westvlaamse en meteen de verste pleisterplaats langs de Reinaert de Vosroute’ worden. Die route zou moeten doorgetrokken worden naar Frans-Vlaanderen en ‘net zoals in Sint-Niklaas en leper ook plaatsen aandoen die niet als toponiem in het Reynaert-epos’ [sic] worden vermeld. Het leperse monument op een grasveld nabij de Rijselpoort wordt een ‘Keltisch’ monument waar bezoekers door zullen kunnen wandelen en waarop in bronzen letters een fragment uit het epos zal te lezen zijn. Het nieuwe Reynaertgeweld komt uit de Westhoek, Albert!

Sedert kort publiceert ene Marcella Baete in ‘Beknopt Verslag’ van Het Nieuwsblad wekelijks een cursiefje. Op 17 december 1993 deed zij het onthutste lezerspubliek kond dat zij Reynaert niet kon zijn, wel Cuwaert! Voor haar leeg blad gezeten droomt ze ervan een afstammeling te zijn van Willem die Madoc maakte. Maar L.P. Boon was haar voor. Ze kruipt in diverse pelzen, maar trekt die even fluks weer uit. Nobel kan ze niet zijn gezien haar voorouders ‘fabrieksarbeiders à la Daens’ waren; Grimbeert alleszins niet, ‘want ge

[p. 28]

zoudt stinken naar de tweeëndertig waanzinnige oorlogen in de wereld’. Isegrim vindt ze te gulzig, Courtois kan ook niet, want hij slaapt meer dan hij wakker is zoals haar eigen spaniël. Tibeert valt zeker in ongenade, want haar vroegere kater ‘stond in de keuken tegen haar benen te zeiken’. Pancer heeft een te lelijke staart. Coppe, neen, want Marcella werd reeds driemaal op een baar de spoedopname ingerold. En als ze aan de immense vruchtverwekker Cantecleer denkt, gruwelt ze van afgrijzen. Cantecleer heeft geen respect voor de vrouw. Blijven nog: Belijn en Cuwaert. Eerstgenoemde draagt horens (zij niet meer na haar echtscheiding), dus wil ze Cuwaert zijn ‘om als de weerlicht weg te schichten telkens als er ergens een literaire avond is!’ Dan kan ze maar beter het credo zingen.

Ze moeten haar wellicht ook niet verwachten op de historische avonden van de ‘Kulturele kring Boudelo’, die geregeld lezingen organiseert. Zo startte te Sint-Niklaas in oktober 1993 een reeks van zes voordrachten, telkens in de Cipierage, o.a. over sagen en legenden over de abdij en over de resultaten van de opgravingen van de Boudelo-abdij. De kring zendt met vervaarlijk tempo de ene publikatie na de andere de wereld in: Kunst en monument van Boudelo en Boudelo's kerk en orgel (350 BF per boek + 50 BF verzendingskosten op rekening 068-1055820-02 van de Kring, Kouterstraat 150 te 9111 Belsele). Ondertussen leidt Alfons de Belie verder de opgravingen in de site van Boudelo-Koudenborm te Moerbeke, op zoek naar het verdwenen poortgebouw van de abdij en de oudste vestingsplaats van de eerste monniken. Iets om later op terug te komen.

[p. 29]

Nog een paar vlugge toetsen. In Vrij Nederland gelezen dat Gerrit Komrij een ‘tweetalige’ Van den vos Reynaerde de wereld zal insturen. In het samenzweringsoord Hijfte, dat al lang zijn woest karakter van weleer verloor, schakelde Het Wethuis van café-taverne over naar een gastronomisch restaurant in de bekende Vlaamse stijl. Op de schouw lokt een marmeren Reynaert de bezoekers boven een welbekend vers in gotische letters: ‘Ende quamen teenen dorpe, hiet Hijfte’. Is de samenzwering er ooit mislukt, men kan er zich nu troosten bij een gastronomisch maal. Een van de samenzweerders, Tibeert, leeft voort in een struik met dubbelwitte bloempjes en een roze hart, zo wij in de rozenkrant Delforge lezen, de Reinaerdiana Waasland. Tibeert komt als ‘bodembedekker’ in aanmerking, ‘groeit hoger’ en vormt ‘soms een kompakte bedvormige struik’. Bij de Bezige Bij verscheen Bestrijd de vossen van E. Freud. Beschreven wordt het troosteloze leven van een familie op drift, gezien door de ogen van een zestienjarig meisje. Alleen de kleine Max is er niet oud, hij wil zijn speelgoedharnas niet uitdoen, terwijl in zijn verbeelding alleen maar vossen leven. Maar ooit zullen de vossen echt worden en zal zijn harnas hem niet meer beschermen. De Sint-Niklase ‘Orde van de Vos Reynaert’ pakt uit met een nieuw initiatief: het opstarten van een Reynaert-cabaretgroep ‘die het Waasland zou bespelen’. Would-be-acteurs, -zangers, -musici en -dansers wenden zich rechtstreeks tot het secretariaat (03/776.85.19).

Twee Reynaerdofielen ontvielen ons. Op 30 juni 1993, Willy de Greef, de imposante Bruin de beer in het Reynaertspel van Mark Liebrecht (1973), en eminent lid van de Reynaertorde; en op 13 december 1993 ging Karel Jonckheere heen, schitterend Reynaerthertaler. Hij was 87.

Marcel RYSSEN

De eerste inwoner van Brugge was... een beer!

Wie in Brugge wandelt, ontmoet op zijn weg menige beer. Geen levende natuurlijk, maar wel exemplaren versteend in een of ander bas-reliëf, een nis of wapenschild. Zo tref je er een in top van het zestiende-eeuwse, intussen gerestaureerde, Sashuis nabij het Minnewater (M. Sabbe schreef erover in de Filosoof van 't Sashuis). Een ietwat mollig beertje, opgericht naast het Brugse wapenschild. In het Brugse stadswapen fungeert hij fier als linkse schildhouder (de rechtse is een leeuw!) in zijn natuurlijke bruine kleur en met zilveren halsband. Maar het meest bekend is het trots opgerichte ‘beertje van de loge’ dat sedert 1417 in een fraaie nis van de Poortersloge pronkt op de hoek van de Academiestraat en het Jan van Eyckplein: de ‘oudste burger van Brugge’.

De Poortersloge, een fraai gotisch gebouw uit het eerste kwart van de vijftiende eeuw, brandde af in 1755, maar werd vakkundig hersteld. Aanvankelijk trefpunt van zijn rijke poorters werd het weldra het lokaal van het ‘Genootschap van de Witte Beer’ (reeds in 1394 in de stadsrekeningen vermeld). Deze edele maatschappij organiseerde in de eerste

[p. 30]

plaats steekspelen en toernooien (het laatste steekspel in 1487). Het was een select gezelschap waar je zo maar geen lid van werd, zeer intellectueel maar erg sportief en tuk op ontspanning. Het zelfbewust voor zich uitkijkend beertje ‘van de loge’ houdt in zijn klauwen het wapenschild van het genootschap. Dit schild is volledig met goud gezoomd. Ook de twee gekruiste lansen binnenin zijn van goud en in het hoofd herinnert een ring in dito metaal aan een bekend volksvermaak: ringsteken. In de voet prijkt een jachthoorn van sabel die met een band van goud aan een gouden ring hangt.

De reden waarom dit beertje de titel van ‘oudste burger van Brugge’ kreeg, wortelt deels in historische en deels in legendarische gebeurtenissen. Een zekere Boudewijn, grafelijk ambtenaar van Karel de Kale, was in 862 over het kloostermuurtje gekropen in Senlis om er de mooie Judith te schaken, dochter van Karel. Na Karel de Grote was door het Verdrag van Verdun (843) zijn rijk in drie stukken verdeeld; zijn kleinzoon Karel de Kale regeerde over West-Frankenland, een gebied dat zich tussen Rhône en Schelde bevond. De Karolingische monarch verdeelde zijn rijk in gouwen, o.a. de pagus Flandrensis met ondermeer de kuststreek rond Brugge. Karel was helemaal niet opgezet met het huwelijk van deze Boudewijn met zijn dochter, maar uit vrees voor de steeds groter wordende dreiging van de Vikings, schonk hij zijn ongewenste schoonzoon dat verre gebied uit zijn rijk. Toen Boudewijn met bruid en gevolg in de woudrijke streek van Brugge aankwam - en hier begint wellicht de legende - trof hij er geen levende ziel. Plots echter werd de weg versperd door een forse beer die bovendien duidelijke tekenen van eetlust vertoonde. Boudewijn (later: ‘met de IJzeren Arm’ genoemd) greep een speer en spietste de beer vast aan een boom (bomen lijken beren bijzonder ongunstig gezind). Omdat deze beer het eerste levende wezen was dat Boudewijn en zijn gezelschap ontmoetten, werd hij - zo de folklore wil - de oudste burger van Brugge genoemd. Boudewijn zal in dit gebied een burcht bouwen (of vergroten): eerste vestiging van wat later Brugge zal worden, een bolwerk dat de Vikings niet konden innemen. Het verhaal wil ook dat Boudewijn zich met de moed van een leeuw tegen de beer had gekeerd. In het stadswapen herinneren de twee opponenten aan dit legendarisch gevecht.

Het ‘Genootschap van de Witte Beer’ bestaat niet meer. Vandaag is de Poortersloge Rijksarchief geworden. Men kan er kerkelijke en burgerlijke documenten raadplegen die tot het einde van de elfde eeuw teruggaan. In het Engelse stadsgidsje Brugge inside out wordt het beertje uit de loge ‘Bruno the Bear’ genoemd. Hij kijkt fier voor zich uit alsof hij nooit die sakkerse vos op zijn paden zou hebben ontmoet.

Marcel RYSSEN

Literatuur:

J. BALLEGEER, Gids voor Oud Brugge. (3de druk.) Antwerpen/Weesp, Standaard, 1986.

R. DUSAUCHOIT, Brugge, portret van een stad. (4de druk.) Brugge, 1987. (Koninklijke Gidsenbond van Brugge en West-Vlaanderen.)

J. HERREBOUT, e.a., Brugge inside out. Brugge, 1987.