Tiecelijn. Jaargang 6

[p. 102]

Portret: Otto Gransitzki

Dit portret over Otto Gransitzki is gebaseerd op brieven. De grote afstand vormt een belemmering om naar hem toe te gaan voor een mondeling gesprek. Dit portret kon samengesteld worden dank zij deskundige hulp en adviezen van Willy Feliers.

Otto Gransitzki werd geboren op 5 augustus 1928 in Zoppot, een plaats niet ver van Gdansk verwijderd, de bekende Poolse havenstad aan de Oostzee. Zijn beroep is leraar Duits en Russisch. Hij volgde middelbaar onderwijs in Halle en Magdeburg en bezocht tussen 1961 en 1965 de Humbold Universiteit in Berlijn. Daar studeerde hij slavistiek. Vanaf 1971 studeerde Gransitzki aan de Pädagogische Hochschule in Potsdam germanistiek.

Zijn woonplaats Schönwalde ligt circa 5 km ten westen van Berlijn - Spandau. Schönwalde - het plaatsje doet zijn naam eer aan - ligt midden in de bossen.

In de tijd dat de DDR nog bestond was het volgens onze zegsman niet eenvoudig om er een bepaald verzamelgebied op na te houden. Er was erg weinig aanbod op de markt. Gransitzki verzamelt sedert 1953 Reineke Fuchs-uitgaven. Vanaf 1960 is hij lid van het Pirckheimer-Genootschap dat gevestigd is in Berlijn. Dit is een vereniging van bibliofielen en ex-libris-verzamelaars. De vereniging heeft zijn ‘werkgebied’ in de voormalige DDR. Omdat vele leden van dit genootschap op de hoogte zijn van het verzamelgebied van

[p. 103]

Gransitzki, kunnen ze hem helpen bij de uitbreiding van zijn collectie. Soms gaven ze hem exemplaren uit hun eigen collectie en soms aanwijzingen waar ze een bepaalde uitgave gezien hadden. Op deze manier is het Gransitzki gelukt om een grote hoeveelheid boeken en grafiek te verzamelen. Nu, na de val van de Muur, is het aanbod veel groter, maar jammer genoeg zijn de prijzen ook veel hoger geworden. Hij verzamelt verder, door te kopen in antiquariaten, tijdens veilingen en af en toe door te ruilen. Hij adverteert ook in verzameltijdschriften, maar de respons daarop is niet erg groot.

In de DDR-tijd werd de post die hij ontving uit de BRD en de andere ‘buitenlanden’ regelmatig geopend en gecontroleerd. Ondanks dat is er nooit iets verloren gegaan. Slechts één keer is een catalogus over ex-libris teruggestuurd naar de afzender. De brieven van hem naar het westen werden overigens ook vaak opengemaakt. De brieven en pakjes waren soms met bruine lijm bevlekt, gevolg van het slordig dichtkleven na de censuur-operatie.

Behalve Reineke Fuchs verzamelt Gransitzki ook boeken en grafiek van de Russische kunstenaar Wassilij Masjutin en grafiek van kunstenaars uit de voormalige DDR. Masjutin was een Russische graficus die in het begin van de jaren twintig naar Berlijn uitweek, er als expressionist werkte en er in 1955 overleed. Hij illustreerde veel uit het Russisch vertaalde boeken en ontwierp vele bladen vrije grafiek. Na zijn dood verdween zijn werk uit de belangstelling en ging er veel verloren. Momenteel wordt zijn werk opnieuw opgespoord en verzameld. Gransitzski verzamelt ook alles over de Duitse kunstenaar Trichse. Ook heeft hij een verzameling van geillustreerde boeken uit de DDR. Hieronder bevinden zich vele boeken van Jozef Hegenbarth.

Verder bezit Otto Gransitzki een speciale verzameling van ex-libris van David Bekker uit Odessa. Het betreft een tamelijk grote collectie, circa 350 werkstukken, waaronder enkele grote tekeningen en pasteltekeningen.

Hij bezit circa 7000 bladen grafiek, hierbij inbegrepen de ex-libris en de boeken waarin zich originele grafiek bevindt. Bij grafiek handelt het zich om alle denkbare vormen van techniek, welke hierbij gebruikt worden, zoals: kopergravure, houtsnede en steendruk.

Otto Gransitzki heeft niet een specifieke voorliefde voor een bepaalde kunstenaar. Gransitzki heeft geprobeerd om van alle kunstenaars die binnen zijn bereik liggen een of meer werkstukken te pakken te krijgen. De laatste tijd heeft hij wat minder aandacht besteed aan de grafiek omdat hij zich op Reineke Fuchs en Majustin concentreert.

Otto Gransitzki bewaart zijn grafiek in cassettes, deze zijn in linnen gebonden en 48 × 60 cm groot. Hierin worden de grote bladen, maar ook de kleinere in bewaard. Het zijn dezelfde cassettes die in prentenkabinetten worden gebruikt. Gransitzki beschikt voor iedere letter in het alfabet over een cassette. De Reineke-bladen liggen, voor zover ze niet te groot zijn, in een cassette met de letter ‘Y’, (er zijn geen kunstenaars waarvan de naam met deze letter begint).

[p. 104]

Twee tekeningen van Hegenbarth, zes kleurenlitho's van Rainer Herold, drie tekeningen van Wilhelm Höpfner en twee bladen van Slevogt, behoren tot de mooiste grafiek-bladen in de collectie.

Gransitzki bezit uiteraard veel grafiek met betrekking tot Reineke Fuchs. Van ex-libris met betrekking tot Reineke Fuchs - een bijzonder onderwerp voor een verzamelaar - bezit hij er circa 380. In de Reineke Fuchs kan hij geen bepaalde scène aanwijzen die zijn speciale voorkeur geniet.

Hij bezit ongeveer 300 uitgaven met betrekking tot Reynaert de vos; boeken en brochures. Tot zijn grootste schatten rekent hij:

1)	Der Reineke Fuchs mit dem Koker, Wolffenbüttel, 1711. (Menke, 1992, nr. VI.5.).
2)	Reineke de Vos mit eener Vorklaring der olden Sassischen Worde, Gedruckt to Eutin, 1798. (Menke, 1992, nr. VI,8).
3)	H. von Fallersleben: Reineke Vos. Breslau, 1834.
4)	Der listige Reineke Fuchs. (‘Siehe Prien S. LII unter B- Anonym. Zesensianische, Nr.4.’) Een uitgave met illustraties van Jost Amman.
5)	J.Ch. Gottsched, Heinrichs von Alkmar; Reineke der Fuchs, mit schönen Kupfern,.... (Mit Kupferradierungen von A. van Everdingen). Leipzig & Amsterdam, Peter Schenk, 1752. (Menke, 1992, nr. VII.32.).
6)	J.W. von Goethe, Reinecke Fuchs, Berlijn, Johann Friedrich Unger, 1794. (Menke, 1992, nr. VII.33). Dit is de eerste uitgave van Goethe. Hierna zullen er nog vele honderden uitgaven en edities volgen.

De mooiste geïllustreerde boek-uitgaven zijn natuurlijk, volgens hem, die met illustraties van Kaulbach (1846), Ramberg, Van Everdingen, Eichenberg en natuurlijk ook die van Hegenbarth. Diverse edities van deze boeken zijn in de collectie aanwezig.

‘Nu schiet me te binnen’, schrijft hij aan het eind van een brief, ‘tot de zeker zeer zeldzame uitgaven, hoewel niet erg kostbaar, behoren twee kinderboeken in het Ests. Ik heb ze eens gekocht in Tallin tijdens een vakantie.’ In de collectie zijn nog veel meer bijzondere en vaak ook betrekkelijk zeldzame uitgaven te vinden. Gransitzki bezit een groot aantal uitgaven uit het voormalige Oostduitse gebied. Dergelijke uitgaven zijn in het westelijke deel van Europa altijd moeilijk verkrijgbaar én moeilijk vindbaar geweest. In westerse catalogi werden deze drukken niet of nauwelijks opgenomen.

Otto Gransitzki heeft reeds twee keer een tentoonstelling georganiseerd. Beide keren in Potsdam; in de ‘Allgemein Wissenschaftlichen Bibliothek’. Er is ook plaatselijke belangstelling voor zijn verzameling: er verscheen ooit een artikel over hem en zijn verzameling in een dagblad en bij een lokale radio-omroep werd er een programma over uitgezonden.

[p. 105]

Vroeger verzamelde hij ook alles over fabels en sprookjes, maar hij concentreert zich nu op Reineke Fuchs.

Gransitzki onderhoudt contacten met de verzamelaar Herbert Kirmse in Erlangen en met de verzamelaar en bibliograaf Hubertus Menke in Kiel. Hij had ook contact met de helaas overleden heer Rieve in Hamburg, een verzamelaar van ex-libris en Reynaertboeken. Ook onderhoudt Otto Gransitzki regelmatig contact met Willy Feliers en Erwin Verzandvoort.

Aan het begin van een ‘Reynaerdiaans portret’ staat altijd een getekende afbeelding van de betreffende persoon. Nu is er een ex-libris van Otto Gransitzki geplaatst. Het ex-libris is vervaardigd door de in 1940 in Odessa geboren kunstenaar David Bekker. Bekker behoort tot de zeer grote kunstenaars op het gebied van ex-libris. Het is bijna een eer om een door hem vervaardigd ex-libris te hebben. De oplage van zijn middels drogenaald-techniek vervaardigde (kleuren)-prenten bedraagt meestal 30 tot 40.

Deze ets stelt voor: in het midden Otto Gransitzki met daarachter het Paris-oordeel. Een oordeel dat in de volksboeken van Reynaert de vos ook te vinden is. Hierin is het afgebeeld op een kam behorend tot de kostbaarheden welke Reynaert aan de koningin heeft gestuurd.

Erwin VERZANDVOORT