Tiecelijn. Jaargang 5

[p. 103]

Reynaert-ex-libris-kroniek

De Moskoviet Anatoli Kalashnikov is al vele jaren een bekende naam in de wereld van de ex-libris-verzamelaars. Hij heeft enkele honderden ex-libris gemaakt, steeds van goede kwaliteit, en zelfs vele prenten van topkwaliteit. Als xylograaf is hij een gedegen vakman, een houtgraveur die met meesterhand de houtblok te lijf gaat. In zijn beste werk weet hij zijn burijn als een toverstaf te gebruiken om zijn prent de ‘magic touch’ mee te geven, en er een dimensie meer in te leggen. Zo werden zijn beste ex-libris meer dan alleen gebruiksprentjes. Hij kon ze optillen tot kunst.

Kalashnikov heeft voor de betreurde Herman Heyse een houtgravure-ex-libris gemaakt om als eigendomsmerk in zijn Reynaertboeken te kleven. Meestal gebruikte Herman als eigendomsmerk een ronde knijptang, om een merkteken in reliëf in de eerste pagina te graveren. Door toeval kwam ik in het bezit van een Reynaert de Vos door Streuvels uit de ‘Reinaert-reeks’. In Ter Hole, een klein plaatsje in de polder ten noorden van Hulst -de oosthoek van Zeeland- staat een grote pastorie. Het huis is nu niet meer in gebruik als pastorie, maar is toch nog wat sacraal gebleven, het is een boekentempel geworden. Van de vele ruime kamers heeft boeken- en Reynaertvriend Peter Everaers gebruik gemaakt om een antiquariaat op te bouwen. In deze boekentempel kwam ook Herman Heyse speuren naar Reynaertboeken en over boeken keuvelen. Als hij betere exemplaren kon vinden bracht hij er ook zijn dubbels. Zo een dubbel ligt nu voor mij en onder ‘herwrocht door Stijn Streuvels’ staat een ronde reliëf-stempel: ‘EX-LIBRIS-H.H.H. - Wij proberen’. Ex-libris-verzamelaars houden niet van deze stempels. De vader van Herman, Abdon Heyse, was vroeger ook ex-libris-verzamelaar en zijn zuster Hilde Heyse heeft de verzameling van haar vader overgenomen en verder uitgebouwd. Zij wilde Herman een echte exlibris bezorgen en dacht aan Kalashnikov. Ze vroeg aan Luc van den Briele, redactiesecretaris van Graphia, om de Moskoviet een Reynaert-ex-libris te laten maken. In Rusland is onze vos bekend als Reineke Lis en zo wist Kalashnikov wat van hem werd verwacht. Het is een zeer mooie ex-libris geworden. In een bruin-rosse afdruk is met toestemming van Herman deze ex-libris opgenomen in de portfolio-bijdrage van Graphia nummer 103, met als bijschrift: ‘De drukker heeft deze vos een wat rossige pels gegeven en deze listige kleur overschaduwt uiteraard de brullende koning Nobel’. Zo had Herman een Reynaert-ex-libris van een groot kunstenaar om in zijn Reynaertboeken te kleven. Helaas heeft hij de vreugde van zijn boeken liefdevol te rangschikken en de bruin-rosse vos erin te kleven niet meer mogen beleven. Hij was met zijn nieuwe computer aan een catalogus begonnen. Er was hem maar tijd gegund tot aan de letter C. In zijn prachtige verzameling van meer dan 300 Reynaertboeken is de Reynaertprent nog niet opgenomen.

Herman Heyse had ook veel kinderboeken in zijn verzameling. Mevrouw Heyse vertelt dat hij erg veel hield van Reynaert-kinderboeken, naast zijn grote voorliefde voor L.P. Boon.

[p. 104]

De dag dat het vierde nummer van jaargang 4 van Tiecelijn, met Hermans baanbrekend artikel over de bronnen van Wapenbroeders in de bus viel, was er in Hulst een Reynaertvoordracht van Jo van Eetvelde. Ik heb Herman daar nog kort over deze boeiende vondst gesproken en over de imposante L.P. Boon. Zoals Herman zijn Reineke Lis niet kon inkleven, kan hij spijtig genoeg ook de publikatie niet beleven van zijn verder uitgewerkt Wapenbroeders-stuk in het Boontijdschrift De kantieke schoolmeester. Dezelfde dag dat ik Streuvels' Reynaert kocht in Ter Hole, vond ik daar ook P. de Keysers boek De avonturen van Ysingrijn en Reinaert. Wij weten nu, dank zij Herman Heyse, dat Louis Paul Boon daar een deel van zijn Reynaertmosterd haalde. Boon had wel een aantal hints gegeven: hij markeerde enkele letterlijke passages door middel van aanhalingstekens (bijv. Wapenbroeders, tweede druk, p. 13).

Herman was thuis in de Reynaertliteratuur. Daardoor kon hij de bron van Boon vinden. Het verwonderde hem dat dit tot dan toe nog niet gebeurd was.

Herman was een spitsvondige literaire detective. Als hem de tijd gegund was, had hij nog veel kunnen vinden. Het lot heeft er anders over beslist.

Willy FELIERS