Het blijven ‘vele bouke’
Toen wij vorig jaar in de Württembergische Landesbibliothek in Stuttgart de Comburgse codex bestudeerden om de facsimile-uitgave van de Reynaert voor te bereiden, was ook voor ons het eerste vers van ons Middelnederlands dierenepos een van de raadsels waarmee we geconfronteerd werden.
Jarenlang al heeft het vers ‘Willem die vele bouke maecte’ tot heel wat hypothesen en interpretaties geleid. Want die vele bouke staat inderdaad op een rasuur (d.i. een plaats waar iemand een letter, woord of woorden wegkrabde). In het Dyckse handschrift lezen we daar ‘Willam die madocke makede’; in het Brusselse handschrift is het ‘Willem die madock maecte’. In het Comburgse handschrift zien we bij nauwkeuriger bekijken dat een andere hand het langere (want in elkaar gedrongen) vele bouke heeft geschreven. Het lag dus voor de hand dat de meesten vooropstelden, dat oorspronkelijk hier ook madock geschreven stond. Dat zou dan de naam zijn van een ridderroman, die thuishoort in de Brits-Keltische traditie. Voor latere lezers zou die naam onvoldoende of niet meer gekend geweest zijn... dus zou men die door het neutrale vele bouke vervangen hebben. W.Gs Hellinga en P.J.H. Vermeeren (in Codicologie en Filologie XIII, in: Spiegel der Letteren, 9 (1965-66), p. 59-62) identificeerden deze corrector zelfs als de kopiist, die o.a. het eerste deel van dit verzamelhandschrift schreef, en die de leiding had bij het maken van de codex.
Voor elke vossejager die in de handschriften gaat zoeken, is dit raadsel een extra-uitdaging. Dus gingen we met behulp van de moderne technische middelen op zoek naar wat weggekrabd was. Hierbij hielp Dr. Felix Heinzer, hoofd van de handschriftenafdeling van de Württembergische Landesbibliothek ons voortreffelijk. Bij de eerste poging gebruikten we de ultravioletlamp (zie afdruk), maar dat leverde niets op. Bij de tweede poging maakte de heer Joachim Sieger, fotograaf van de bibliotheek, zowel ultraviolet- als infraroodfoto's. Deze gaven spijtig genoeg ook geen enkele aanwijzing.
Voorlopig (?) blijft het bij hypothesen.
Jo DE VOS
Auteursrechtelijk beschermd