Tiecelijn. Jaargang 2

[p. 39]

Reynaert sluipend tussen schoolbanken

Als er één middeleeuws werk is dat in het voorlaatste jaar van het middelbaar onderwijs cursorisch moet gelezen worden, dan is het wel Van den vos revnaerde, naar mijn bescheiden oordeel het meesterwerk van de Middelnederlandse literatuur.

Het was broeder Aloïs die me op het vossepad leidde. Hij raadde me de ooievaarsuitgave aan: de oorspronkelijke tekst met ernaast de luchtige, bevattelijk en bovendien vlotte vertaling van Jan Frans Willems. En als klap op de vuurpijl een sympathieke inleiding van de grote Reynaertspecialist prof. W. Gs Hellinga. Waar Willems uit kiesheid kosters of andere figuren en ingrediënten introduceerde - gehuwde pastoors gingen er in de preutse 19e eeuw wellicht nog niet in - greep ik naar de oorspronkelijke tekst. Trouwens waar die tekst sprankelend uitmunt door pittoresk taalgebruik werd gretig gegrasduind om langs die sympathieke openingen ook de Middelnederlandse tekst lief te krijgen. Hoofdbedoeling was: liefde wekken voor het verhaal, de lust te ontlokken om het Reynaertdomein grondiger te verkennen. Aanknopingspunten waren er in het eigen Waasland genoeg en daarvan werd overvloedig gebruik gemaakt. Geen meticuleus uitbenen tot op het laatste botje, geen taalkundig geanalyseer tot op de laatste letter, maar het bonte, volle leven dat weelderig opbruist uit dit dierlijke relaas dat het echte mensenbestaan maskeert. Liefst zo anekdotisch mogelijk grasduinend in de differente Reynaertproblemen: auteur, datering, toponiemen, betekenis, handschriften e.d. En vooral identificerend in het soete land van waes op gevaar af dat we wel eens een meer fantasierijke en romantische weg opliepen, niet gespeend van enig chauvinisme.

Maar herinner u de hoofdbedoeling: de leerlingen gek maken van die Reynaert, de rest zou wel volgen (en is gevolgd bij menig oudstudent o.a. nu zelf werkzaam in het onderwijs). De tekst werd eerder gespeeld dan wel gewoon gelezen. Vooraf verteld met duidingen naar het specifieke, het Reynaerdeske, het humoristische, de karaktereigenaardigheden, het menselijke, het universele, het typisch Vlaamse, het Wase en wat nog meer. En daarna het toneelstuk tot en met de stemnabootsingen. Maar daar bleef het

[p. 40]

niet bij. Aan de hand van Aloïs' artikel over de geografie van de Reynaert werd een Reynaerttocht in elkaar geknutseld. En effectief uitgevoerd. Eerst met de bus van Hulst naar Daknam, van Reynaertbank naar Reynaertbank. En bij iedere bank werd weer het meest toepasselijke fragment gespeeld. Mitsgaders we meteen er wat toeristische noten bij kraakten en ook landschappen opzochten die vandaag nog min of meer herinneren aan het Reynaertlandschap. Dit werd des te gemakkelijker wanneer we van de Reynaerttocht een fietsrally maakten. In groepjes van drie en gewapend met een tochtboekje waarin Reynaerdelijke en toeristische vragen. Zigzaggend door het Wase landschap: van Sint-Niklaas naar Belsele, van Belsele naar Boudelo, van Boudelo naar Daknam.

Maar de Reynaertactiviteiten bleven niet beperkt tot luchtige analyse en speelse tocht. Iedere student moest een Reynaertmotief of -figuur manueel-creatief verwerken. Men tekende, boetseerde, schilderde, ontwierp collages, decors, affiches, ook werden taferelen uit de Reynaert gereconstrueerd. Alle denkbare technieken kwamen aan bod. Het resultaat werd samengebracht in een tentoonstelling die toegankelijk was voor de gehele school. Met vernissage incluis.

Reynaert kwam tot leven, werd een vertrouwde gezel. En het hele pakket breidde jaar na jaar uit, naar gelang de vindingrijkheid van de studenten: klastoneel, scripties over de figuren, de plaatsen, de geestelijkheid, de vrouw in het Reynaertverhaal, fotoreportages etc.

Zo begon het in de humaniora van de Broederschool te St.-Niklaas. En zo gaat het daar nog verder. Hoe Reynaert vandaag tussen de schoolbanken sluipt kan u elders lezen, waar een oudstudent zijn eigen kijk en weet ontwikkelt en de vos actueel en bekend maakt bij de leerlingen van het technisch onderwijs.

Marcel Ryssen