Thet Oera Linda Bok

Brêf fon Rika thju aldfam, vpseid to Staveren by-t jolfêrste.

Jy alle hwam his êthla mith Friso hir kêmon, min êrbydnesse to jo. Alsa jy mêne, send jy vnskeldich an afgodie. Thêr nil ik jvd navt vr sprêka, men jvd wil ik jo vppen brek wysa, tha^et fê bêtre sy. Jy wêtath jeftha jy nêtath navt, ho Wralda thusand glornôma heth, thach tha^et wêtath jy alle tha^et hy warth Alfêder hêten, ut êrsêke tha^et alles in ut him warth a^end waxth to fêding sinra skepsela. T-is wêr, tha^et Irtha warth bihwyla âk Alfêdstre hêten, thrvchdam hju alle früchd a^end nochta bêrth, hwermitha ma^ennisk a^end djar hjara selva fêde. Thach ne skolde hju nêne früchd ner nocht navt ne bêra, bydam Wralda hja nêne krefta ne jêf. Ak wiva ther hjara bern ma^ema lêta an hjara brosta, werthat fêdstra hêten. Thâ ne jêf Wralda thêr nên melok in, sa ne skoldon tha bern thêr nêne bâte by finda. Sâ tha^et by slot fon reknong Wralda allêna fêder bilywet. Tha^et Irtha bihwyla warth Alfêdstre heten, a^end êne ma^em fêdstre, ka^en jeta thrvch-ne wende, men tha^et-ne ma^en him lêt fêder hête vmbe tha^et er tât sy, tha^et strid with-a^ejen alle rêdnum. Thâ ik wêt wânât thjus dwêshêd wêi kvmth. Hark hyr, se kvmth fon vsa lêtha, a^end sâhwersa thi folgath werthe, sâ skilun jy thêrthrvch slâvona wertha to smert fon Frya a^end jowe hâgmod to ne st raf. Ik skil jo melda ho-t by tha slâvona folkar to gvngen is, thêr a^efter mêi jy lêra. Tha poppa ka^eningar tham nêi wilkêr lêva, stêkath Wralda nêi thêre krône, ut nyd that Wralda Alfêder hêt, sa wildon hja fêdrum thêra folkar hêta. Nw wêt allera mannalik tha^et-ne kêning navt ovir-ne waxdom

[p. 229]

Brief van Rika de oudmaagd, voorgelezen
te Staveren bij het juulfeest.

Gij allen wier voorvaderen met Friso hier kwamen, mijne eerbiedenis tot u. Gelijk gij meent, zijt gij niet schuldig aan afgoderij. Daar wil ik heden niet over spreken, maar heden wil ik u op een gebrek wijzen, dat weinig beter is. Gij weet het of gij weet het niet, hoe Wralda duizend eernamen heeft. Doch dat weet gij allen, dat hij Alvoeder wordt genoemd, uit oorzaak dat alles uit hem wordt en wast tot voeding van zijne schepselen. Het is waar, dat Irtha bijwijlen ook Alvoedster genoemd wordt, omdat zij alle vruchten en granen baart, waarmede mensch en dier zich voeden. Doch zij zoude geene vruchten en granen baren, bijaldien Wralda haar geene krachten gaf. Ook vrouwen, die hare kinderen zogen aan hare borsten, worden voedsters genoemd. Doch gaf Wralda daar geene melk in, zoo zouden de kinderen daar geen baat bij vinden. Zoodat bij slot van rekening Wralda alleen de voeder blijft. Dat Irtha bijwijlen Alvoedster geheeten wordt, en eene mem (moeder) voedster, kan nog door eene wending (overdrachtelijke spreekwijze): maar dat een taat (vader) zich voeder laat noemen, omdat hij taat is, strijdt tegen alle reden.

Doch ik weet, waar deze dwaasheid van daan komt. Hoor hier, zij komt van onze vijanden (lëtha) en wanneer die gevolgd worden, zoo zult gij daardoor slaven worden tot smart van Frya en tot straf van uwen hoogmoed. Ik zal u melden, hoe het bij de slavenvolken toegegaan is, daaruit moogt gij leeren. De vreemde koningen, die naar willekeur leven, steken Wralda naar de kroon; uit nijd dat Wralda Alvader heet wilden zij ook vaderen der volken genoemd worden. Nu weet iedereen dat een koning niet over den

[p. 230]

ne welth, a^end tha^et im sin fêding thrvch tha^et folk brocht warth, men thach wildon hja fvlherdja by hjara formêtenhêd. Til thju hja to-ra dol kvma machte, alsa hâvon hja thet forma navt fvldên wêst mith tha frya jefta, men ha^evon hja tha^et folk êne tins vplêid. Fori thene ska^et, tham thêrof kêm, hêradon hja vrlandiska salt-âtha, tham hja in-om hjara hova lêidon. Forth namon hja alsa fêlo wiva, as-ra luste, a^end tha lithiga forsta a^end hêra dêdon al-ên. As twist a^end tvyspalt a^efternêi inna hûshaldne glupte a^end thêr-vr klâchta kêmon, thâ ha^evon hja sêid, ja-hweder ma^en is thêne fêder fon sin hûshalden, thêrvmbe skil-er thêr âk bâs a^end rjuchter ovir wêsa. Thâ kêm wilkêr a^end êvin as tham mitha ma^ennum in ovir tha hûshaldne welde, gvng er mit tha ka^eningar in ovir hjara stât a^end folkar dvan. Thâ tha ka^eningar et alsa wyd brocht hêdon, tha^et hja fêderum thêra folkar hête, thâ gvngon hja to a^end lêton byldon a^efter hjara dântne mâkja, thissa byldon lêton hja inna tha cherka stalla nêst tha byldon thêra drochtne a^end thi jena tham thêr navt far bûgja nilde, warth ombrocht jeftha an kêdne dên. Jow êthla a^end tha Twisklandar ha^evon mitha poppa forsta ommegvngen, dâna ha^evon hja thjuse dwêshêd lêred. Tha navt allêna tha^et svme jower ma^en hjara selva skeldich mâkja an glornôma râw, âk mot ik my vr fêlo jower wiva biklâgja. Werthat by jo ma^en fvnden, tham mith Wralda an ên lin wille, thêr werthat by jo wiva fvnden, thêr et mêi Frya wille. Vmbe tha^et hja bern bêred ha^eve, lêtath hja hjara selva modar hêta. Tha hja vrjettath, that Frya bern bêrde svnder jengong ênis ma^en. Ja^e navt allêna tha^et hja Frya a^end tha êremodar fon bjara glor-rika nôma birâwa wille, hwêran bja navt nâka ne müge, hja dvath alên mitha glornôma fon hjara nêsta. Thêr send wiva thêr hjara selva lêtath frovva hêta,

[p. 231]

wasdom heerscht, en dat hem zijne voeding door het volk gebracht wordt; maar toch wilden zij volharden bij hunne vermetelheid. Opdat zij tot hun doel mochten komen, zoo zijn zij in het eerst niet voldaan geweest met de vrije giften, maar hebben het volk eene schatting opgelegd. Voor de schat, die daarvan kwam, huurden zij buitenlandsche soldaten, die zij rondom hunne hoven legden. Vervolgens namen zij zoo vele vrouwen, als hun lustte, en de kleine vorsten en heeren deden eveneens. Toen naderhand twist en tweespalt in de huishouding sloop, en daarover klachten kwamen, hebben zij gezegd: ieder man is de vader (voeder) van zijn huisgezin, daarom zal hij ook meester en rechter daarover wezen. Toen kwam de willekeur, en even als die met de mannen over het huisgezin heerschte, ging zij ook met de koningen over de volken doen. Toen de koningen het zoo ver gebracht hadden, dat zij vaderen der volken heetten, gingen zij heen en lieten beelden naar hunne gedaante maken; deze beelden lieten zij in de kerken stellen naast de beelden der afgoden, en degene die daar niet voor buigen wilde, werd omgebracht of in ketenen gedaan. Uwe voorvaderen en de Twisklanders hebben met de vreemde koningen omgegaan, daarvan hebben zij deze dwaasheid geleerd. Doch niet alleen dat sommige uwer mannen zich schuldig maken aan roof van eernamen, ook moet ik mij over vele uwer wijven beklagen. Worden bij u mannen gevonden, die zich met Wralda op eene lijn willen stellen, er worden bij u ook wijven gevonden, die dit met Frya willen doen. Omdat zij kinderen gebaard hebben, laten zij zich moeder noemen. Doch zij vergeten, dat Frya kinderen baarde zonder toegang eens mans. Ja, niet alleen hebben zij Frya en de Eeremoeders van hare eervolle namen willen berooven, met welke zij toch niet zich gelijk kunnen stellen; zij doen het even zoo met de eernamen van hare naasten. Er zijn wijven, die zich vrouwe laten noemen,

[p. 232]

afsken hja wête tha^et thjuse nôme allêna to forsta wiva hêreth. Ak lêtath hja hjara toghatera fâmna hêta, vntankes hja wête, tha^et nêne mangêrt alsa hêta ne mêi, wâra hju to êne burch hêrth. Jy alle wânath tha^et jy thruch tha^et nôm râwa bêtre werthe, thach jy vrjeltath tha^et nyd thêr an klywet a^end tha^et elk kwâd sine tuchtrode sêjath. Kêrath jy navt ne wither, sâ skil tid thêr waxdom an jêva, alsa stêrik tha^et ma^en et ende thêr of navt bisjâ ne mêi. Jow a^efterkvmanda skilun thêr mith fêterath wertha, hja ne skilun navt ne bigripa hwânat thi slâga wêi kvme. Men afskên jy tha fâmna nêne burch bvwe a^end an lot vrlête, thach skilun thêr bilywa, bja skilun fon ut wald a^end holum kvma, hja skilun jow a^efterkvmande biwysa tha^et jy thêr willens skildech an send. Tha^en skil ma^en jo vrdema, jow skina skilun vrfêrth fon ut-a grêvum rysa, hja skilun Wr.alda, hja skilun Frya a^end hjara fâmna anhropa, thâ nimman skil-er a^ewet an bêtra ne müge, bifâre tha^et Jol in op en ore hlâphring trêth, men tha^et skil êrist bêra as thrê thûsand jêr vrhlâpen send a^efter thisse êw.

Ende fon Rikas brêf.^(*)

(*) Hier eindigde het schrijven van Beeden. In het H.S ontbreken twee bladzijden volgens de paginatuur. Maar zonder twijfel ontbreekt er meer. De afgebroken aanhef van het volgende wijst aan, dat de aanvang van het volgende geschrift verloren gegaan is en daarmede ook de aanduiding van den naam des schrijvers, die een zoon of kleinzoon van Beeden kan geweest zijn.

[p. 233]

ofschoon zij weten, dat deze naam alleen aan vrouwen van vorsten toebehoort. Ook laten zij hare dochters maagden noemen, ondanks zij weten, dat geene jonge dochter zoo heeten mag, tenzij zij tot eene burgt behoort. Gij allen waant, dat gij door dat naam stelen beter wordt, doch gij vergeet, dat er afgunst aankleeft, en dat elk kwaad zijne tuchtroede zaait. Keert gij niet terug, zoo zal de tijd daar wasdom aangeven, zoo sterk, dat men er het eind niet van kan zien. Uwe nakomelingen zullen daarmede gegeeseld worden; zij zullen niet begrijpen, waar die slagen van daan komen. Maar ofschoon gij de maagden geene burgten bouwt en aan het lot overlaat, toch zullen er blijven, zij zullen uit wouden en holen komen, zij zullen uwe nakomelingen bewijzen, dat gij daar moedwillig schuldig aan zijt. Dan zal men u verdoemen, uwe schimmen zullen vervaard uit hunne graven oprijzen, zij zullen Wralda, zij zullen Frya en hare maagden aanroepen, doch niemand zal er iets aan kunnen verbeteren, bevorens het Juul een anderen loopkring intreedt, maar dat zal eerst gebeuren als drie duizend jaren verloopen zijn na deze eeuw.

Einde van Rikas brief.

[p. 234]

thêrvmbe wil ik tha^et forma vr swarte Adel skriva. Swarte Adel wêre thene fjurde kening a^efter Friso. Bi sin jüged heth-er to Texland lêred, a^efternêi heth-er to Stâveren lêred, a^end forth heth-er thrvch ovir alle stâta fâren. Thâ tha^et er fjuwer a^end tvintich jêr wêre, heth sin tât mâked tha^et-er to Asega-âskar kêren is. Thâ-er ênmel âskar wêre, âskte hi altid in-t fârdêl thêra a^erma. Tha rika, sêd-er, plêgath ênoch vnrjuchta thinga thrvch middel fon hjara jeld, thêrvmbe âgon wi to njvdane tha^et tha a^erma nêi vs omme sjan. Thrvch thâ-s a^end ôra rêdne wêr-i thene frjund thêra a^erma a^end thêra rika skrik. Alsa a^erg is-t kvmen tha^et sin tât him nêi tha âgum sach. Thâ sin tât fallen was, ând hy vppa tham-his sêtel klywed, thâ wild-er êvin god sin ambt bihalda, lik as tha keningar fon-t âsta plêgath. Tha rika nildon tha^et navt ne dâja, men nw hlip allet ôra folk to hâpe, a^end tha rika wêron blyde that hja hêl-hûd-is fon thêre acht of kêmon. Fon to ne hêrade ma^en nimmar mâra ovir êlika rjucht petârja. Hi dumde tha rika a^end hi strykte tha a^erma, mith hwam his helpe hi alle sêkum âskte, thêr-er bistek vp hêde. Kening Askar lik-er immer hêten warth, wêre by sjugun irthfêt lônge, sâ grât sin tôl wêr, wêron âk sina krefta. Hi hêde-n hel forstân, sâ tha^et-er alles forstânde, hwêrwr that sprêken warth, thach in sin dvan ne macht ma^en nêne wisdom spêra. Bi-n skên ônhlite hêd-er êne glade tonge, men jeta swarter as sin hêr is sine sêle fvnden. Thâ that-er ên jêr kening wêre, nêdsêkte hi alle knâpa fon sin stât, hja skoldon jerlikis vppet ka^emp kvma a^end thêr skin-orloch mâkja. In-t êrost hêde-r thêr spul mith, men to tha lersta warth-et sâ menêrlik, that ald a^end jong ut alle wrdum wêi kêmon to frêjande jef hja machte mith dva. Thâ hi-t alsa fêre brocht hêde, lêt-er wêrskola stifta. Tha rika kêmon to bârane a^end sêidon, that

[p. 235]

daarom wil ik eerst over zwarte Adel schrijven. Zwarte Adel was de vierde koning na Friso. In zijne jeugd heeft hij op Texland geleerd, naderhand heeft hij te Staveren geleerd en vervolgens heeft hij door alle staten gereisd. Toen hij vier en twintig jaar oud was, heeft zijn vader gemaakt dat hij tot Asega Asker gekozen is. Toen hij eenmaal Asker was, eischte hij altijd in het voordeel van de armen. De rijken, zeide hij, plegen genoeg ongerechte dingen door middel van hun geld, daarom behooren wij te zorgen, dat de armen naar ons omzien. Door deze en andere redeneringen, was hij de vriend der armen en de schrik der rijken. Het is zoo erg gekomen, dat zijn vader hem naar de oogen zag. Toen zijn vader gestorven was, heeft hij diens zetel beklommen, toen wilde hij even goed zijn ambt behouden gelijk de koningen van het oosten plegen te doen. De rijken wilden dat niet dulden, maar nu liep al het andere volk te hoop, en de rijken waren blijde dat zij heelhuids van de vergadering afkwamen. Van toen aan hoorde men nimmer meer over gelijkheid van recht praten. Hij veroordeelde de rijken en hij vleide de armen, met wier hulp hij alle zaken eischte, daar hij bestek op had. Koning Askar, gelijk hij altijd genoemd werd, was bij de zeven aardvoet lang, en zoo groot zijne gestalte was, waren ook zijne krachten. Hij had een helder verstand, zoodat hij alles verstond, waarover gesproken werd, doch in zijn doen kon men geene wijsheid bespeuren. Bij een schoon gelaat had hij eene gladde tong, maar nog zwarter als zijn haar is zijne ziel bevonden. Toen hij een jaar koning was, noodzaakte hij alle jongelingen uit zijn staat, om jaarlijks in het kamp te komen en daar een schijnoorlog te maken. In het eerst had hij daar moeite mede, maar ten laatste werd het zoo manierlijk, dat oud en jong uit alle oorden weg kwamen, om te vragen, of zij mochten mede doen. Toen hij het zoo ver gebracht had liet hij krijgscholen stichten. De rijken kwamen te klagen en

[p. 236]

hjara bern nw nên lêsa nach skryva navt ne lêrade. Askar ne melde-t navt, men as thêr kirt a^efter wither skin-orloch halden warth, gvng-er vppen vpstal stonda, a^end kêtha hlûd. Tha rika sind to my kvmen to bârana, tha^et hjara knâpa nên lêsa nach skryva noch lêra, ik n.a^ev thêr nawet vp sêith, thach hir wil ik mine mênong sedsa, a^end an tha mêna acht bithinga lêta. Thâ alrek nw nêisgyrich nêi him vpsach, sêid-er forther, nêi min bigrip mot ma^en hjud tha^et lêsa a^end skriva tha fâmna a^end alda lichta vrlêta. Ik n-il nên kwâd sprêka vr vsa êthla, ik wil allêna sega, vndera tyda hwêrvp thrvch svme sâ herde bogath warth, ha^evon tha burchfâmna twyspalt inovir vsa lânda brocht, a^end tha Modera für a^end nêi ne kvndôn twyspalt navt wither to-t land ut ne dryva. Jeta a^erger, thahwila hja ka^elta a^end peta^erade vr nâdelâsa plêga, send tha Gola kvmen a^end hâvon al vsa skêna sûdarlanda râweth. Hêmisdêga send hja mith vsa vrbrûda brotharum a^end hjara salt-âthum al overa Skelda kvmen, vs rest thus to kjasane twisk-et bêra fon juk jef swêrd. Willath wi fry bilywâ, alsa âgon tha knâpa tha^et lêsa a^end skryva fârhôndis a^efterwêi-n to lêtane a^end in stêde that hja invppa mêide hwip a^end swik spêle, moton hja mith swêrd a^end spêr spêla. Send wi in alle dêla ofned a^end tha knâpa stor enoch vmb helmet a^end skild to bêrane a^end tha wêpne to hôntêrane, then skil ik my mith jower helpa vppa thene fjand werpa. Tha Gola mêieath then tha nitherlêga fon hjara helpar a^end salt-âthum vppa vsa fjeldum skryva mith-et blod, tha^et ût hjara wndum drjupth. Ha^evon wi thene fyand ên mel far vs ût drêven, alsa moton wi thêrmith forth gvnga, alhwenne thêr nên Gola ner Slâvona nach Tartara mâra fon Fryas erv to vrdryvane send. Tha-s rjucht, hrypon tha mâsta a^end tha rika ne thvradon hjara mvla navt êpen ne dva. Thjus tosprêke hêd

[p. 237]

zeiden, dat hunne kinderen geen lezen of schrijven meer leerden. Askar sloeg er geen acht op, maar toen er kort daarop weer schijnoorlog gehouden werd, ging hij op een gestoelte staan en sprak luidde. De rijken zijn tot mij gekomen te klagen, dat hunne knapen geen lezen of schrijven genoeg leeren; ik heb daar niets op gezegd; doch hier wil ik mijne meening zeggen, en de algemeene vergadering laten beslissen. Toen elk nu nieuwsgierig tot hem op zag zeide hij verder: Naar mijn begrip moet men tegenwoordig het lezen en schrijven aan de maagden en wijze lieden overlaten. Ik wil geen kwaad spreken van onze voorvaderen, ik wil alleen zeggen, in die tijden, waarop door sommigen zoo hoog geroemd wordt, hebben de Burgtmaagden tweespalt over onze landen gebracht en de Moeders voor en na konden de tweespalt niet weder uit het land drijven. Nog erger, terwijl zij praatten en keuvelden over noodelooze gewoonten, zijn de Golen gekomen en hebben al onze schoone zuiderlanden geroofd. Heden ten dage zijn zij met onze verbasterde broeders en hunne soldaten reeds over de Schelde gekomen, er schiet ons dus over te kiezen tusschen het dragen van een juk of een zwaard. Willen wij vrij zijn en vrij blijven, zoo behooren de jongelieden het lezen en schrijven voorhands achterwege te laten, en in stede dat zij op hun gezelschappen wip en zwik spelen, moeten zij met zwaard en speer spelen. Zijn wij in allen deele geoefend, en de knapen groot genoeg om helm en schild te dragen en de wapenen te hanteeren, dan zal ik mij met uwe hulp op de vijanden werpen. De Golen mogen dan de nederlagen van hunne helpers en soldaten op onze velden schrijven met het bloed dat uit hunne wonden druipt. Hebben wij den vijand eenmaal voor ons uitgedreven, zoo moeten wij daarmede voortgaan, tot dat er geen Golen, noch Slaven, noch Tartaren meer van Fryas erf te verdrijven zijn. - Dat is recht, riepen de meesten, en de rijken durfden hunne monden niet open doen.

[p. 238]

er sekur to fara forsonnen a^end vrskriva lêten, hwand sêwendis fon thêre selvare dêi wêron tha ofskriftum thêra hwel in twintich hônda a^end thi alle wêron ênishlûdende. Afternêi bifel-er tha skipmanna, hja skoldon dubbele fârstêwene mâkja lêta, hwêran ma^en êne stêlen krânboga macht fa^estigja. Thêra thêr a^efterwêi bilêv warth bibot, kvn imman swêra that-er nêne midle navt nêde, alsa moston tha rika fon sin gâ-t bitalja. Hjud skil ma^en sjan hwêr vppa al tha^et bâ hêi ûthlâpen is. An-t north-ende fon Britanja tha^et fvl mith hâga bergum is, thêr sit en Skots folk, vr-et mâradêl ût Fryas blod sproten, vr-a êne helte send hja ût Ka^eltanafolgar, vr-et ôra dêl ût Britne a^end bannane, thêr by grâdnm mith tyd fon-ût-a tinlônum thêr hinna fljuchte. Thêr ut-a tinlôna kêmon, ha^evath algadur vrlandiska wiva jeftha fon vrlandis tuk. Thi alle send vnder-et weld thêra Golum, hjara wêpne send woden boga a^end spryta mith pintum fon herthis-hornum âk fon flintum. Hjara hûsa send fon sâdum a^end strê a^end svme hêmath inna hola thêra bergum. Skêpon thêr hja râwed ha^eve, is hjara ênge ska^et. Mong tha a^efterkvmanda thêra Ka^eltanafolgar ha^evath svme jeta ysera wêpne, thêr hja fon hjara êthlum urven ha^eve. Vmbe nw god forstân to werthande, môt ik min telling vr tha^et Skotse folk resta lêta, a^end êwet fon tha hêinda Krêkalanda skriva. Tha hêinda Krêkalanda ha^evon vs to fara allêna to hêrath, men sunt vnhüglika tidum ha^evon ra thêr âk a^efterkvmanda fon Lyda a^end fon Finda nitherset, fon tha lersta kêmon to tha lersta en êle hâpe fon Trôje. Trôje alsa heth êne stêde hêten, thêr et folk fon tha fêre Krêkalanda innomth a^end vrhomelt heth. Thâ tha Trôjana to tha hêinda Krêkalandum nestled wêron, tha ha^evon hja thêr mith tid a^end flit êne sterke stêd mith wâlla a^end burgum bvwed, Rome, that is

[p. t.o. 238]

Afbeelding van een Schip met voor-en achterplecht, bewaard op een oud zegel van Staveren.

[p. 239]

Deze toespraak had hij zeker te voren bedacht en laten overschrijven, want des avonds van dien zelfden dag waren de afschriften daarvan in wel twintig handen; en die alle waren eensluidend. Naderhand beval hij de scheepslieden, zij moesten dubbele voorstevens maken, waaraan men eene stalen kraanboog kon bevestigen. Die hierin achterwege bleef werd beboet; kon iemand zweeren, dat hij geene middelen bezat, dan moesten de rijken van het dorp het betalen. Nu zal men zien, waarop al dat boha uitgeloopen is. Aan het noordeinde van Brittannia dat vol met hooge bergen is, daar zit een Schotsch volk, voor het meerendeel uit Fryas bloed gesproten; voor het eene deel zijn zij uit de Keltana-volgers, voor het ander gedeelte uit Britten en vluchtelingen, die allengs met der tijd uit de tinlanden derwaarts vluchtten. Die uit de tinlanden kwamen, hebben al te gader buitenlandsche vrouwen of van buitenlandsch ras. Zij zijn alle onder de heerschappij der Golen, hunne wapenen zijn houten bogen en sprieten met punten van hertshoornen, of ook van flinten. Hunne huizen zijn van zoden en stroo, en sommigen wonen in de holen der bergen. Schapen, die zij geroofd hebben, is hun eenige schat. Onder de afstammelingen van de Keltanavolgers hebben sommigen nog ijzeren wapenen, die zij van hunne voorvaderen geërfd hebben. Om nu goed verstaan te worden, moet ik mijn verhaal over het Schotsche volk laten rusten, en iets van de heinde Krekalanden (Italie) schrijven. De heinde Krekalanden hebben te voren ons alleen toebehoord, maar sedert onheugelijke tijden hebben zich daar ook nakomelingen van Lyda en Finda nedergezet, van deze laatsten kwamen eindelijk een heele hoop van Troje. Troja alzoo heeft eene stad geheeten, die het volk van de verre Krekalanden (Griekenland) heeft ingenomen en verwoest. Toen de Trojanen in de heinde Krekalanden genesteld waren, toen hebben zij daar met tijd en vlijt eene sterke stad met wallen en burgten gebouwd, Rome, dat

[p. 240]

Rum, hêten. Thâ tha^et dên was, heth tha^et folk him selva thrvch lest a^end weld fon tha^et êle lând mâster mâked. Tha^et folk tha^et anda sûdside thêre Middelsê hêmth, is fâr-et mâra dêl fon Fhonysja wêi kvmen. Tha Fhonysjar^(*) send en bastred folk, hja send fon Fryas blod a^end fon Findas blod a^end fon Lyda his blod. Tha^et folk fon Lyda send thêr as slâvona, men thrvch tha vntucht thêr wyva ha^evon thissa swarte ma^enniska al-et ôra folk bastered a^end brun vrfa^ervet Thit folk a^end tham fon Rome ka^empath ôlân vmb-et mâsterskip fon tha Middelsê. Forth lêvath tham fon Roma an fjandskip with tha Fonysjar, a^end hjara prestera thêr-et rik allêna welda wille wr irtha, ne mügon tha Gola navt ne sjan. Tha^et forma ha^evon hja tha Fphonysjar Mis-selja ofnomen, dânâ alle landa, thêr sûdward, westward a^end northward lidsa, âk et sûdardêl fon Britanja, a^end allerwêikes ha^evon hja tha Fonysjar prestera, that hêth tha Gola vrjâgeth, dânâ sind thusanda Gola nêi north Brittanja brit. Kirt vrlêden was thêr tha vreste thêra Golum sêten vppa thêre burch, thêr is kêthen Kêrena^ek that is herne, hwanath hi sin bifêla jef an alle ôra Gola. Ak was thêr al hjara gold togadur brocht. Kêren herne jeftha Kêrena^ek is êne stênen burch, thêr êr an Ka^elta hêrde. Thêrvmbe wildon tha fâmna fon tha a^efterkvmande thêra Ka^eltana-folgar tha burch wither hâ. Alsa was thrvch tha fyanskip thêra fâmna a^end thêra Golum faithe a^end twist in ovir tha^et Berchland kvmen mith morth a^end brônd. Vsa stjûrar kêmon thêr fâken wol hâlja, tha^et hja sellade fori tobirêde hûdum a^end linne. Askar was often mith wêst, an stilnesse hêd-er mith tha fâmna a^end mith svme forstum âtskip sloten, a^end him selva forbonden vmbe tha Gola to vrjâgane ût Kêrena^ek. As-er thêrnêi wither kêm jêf hi tha forsta a^end wigandliksta manna ysere helma a^end stêla boga. Orloch was mith kvmen a^end kirt a^efter flojadon strâma blod by

(*) Fhonysiar, Carthagers.

[p. 241]

is Ruim, geheeten. Toen dat gedaan was, heeft het volk zich door list en geweld van het geheele land meester gemaakt. Het volk, dat aan de zuidzijde der Middellandsche zee huist, is voor het meerendeel uit Phoenicie weg gekomen. De Phoeniciers (Puniers) zijn een basterd volk, zij zijn van Fryas bloed en van Findas bloed en van Lydas bloed. Het volk van Lyda is daar als slaven, maar door de ontucht der vrouwen hebben deze zwarte menschen al het andere volk verbasterd en bruin geverfd. Dit volk en die van Rome kampen gestadig om het meesterschap van de Middellandsche Zee. Voorts leven die van Rome in vijandschap met de Phoeniciers. En hunne priesteren, die het rijk alleen beheerschen willen over de aarde, mogen de Golen niet zien. Eerst hebben zij den Phoeniciers Missellia afgenomen, daarna alle landen die zuidwaarts, westwaarts en noordwaarts liggen, ook het zuiderdeel van Brittannia, en allerwege hebben zij de Phoenicische priesters, dat is de Golen, verjaagd; daarop zijn duizende Golen naar Noordbrittannia getogen. Kort verleden was daar de opperste der Golen gezeten op de burgt, die geheeten is Kerenak, dat is hoek, van waar hij zijne bevelen gaf aan alle Golen. Ook was daar al hun goud te zamen gebracht. Keeren herne (uitverkoren hoek) of Kerenak is eene steenen burgt, die aan Kalta behoorde. Daarom wilden de Maagden van de nakomelingen der Kaltana-volgers de burgt weder hebben. Alzoo was door de vijandschap der Maagden en der Golen veete en twist over het Bergland gekomen met moord en brand. Onze zeelieden kwamen daar dikwijls wol halen, die zij kochten voor bereide huiden en linnen. Askar was dikwijls mede geweest; in stilte had hij met de Maagden en met sommige vorsten vriendschap gesloten, en zich verbonden, om de Golen te verjagen uit Kerenak. Toen hij daarna weder terug kwam, gaf hij de vorsten en krijgshaftigste mannen ijzeren helmen en stalen bogen. De oorlog was mede gekomen en kort daarna vloeiden stroomen bloed bij

[p. 242]

tha hellinga thêra bergum del. Thâ Askar mênde that kans him tolâkte, gvng-er mith fjuwertich skêpum hin a^end nam Kêrena^ek a^end thene vreste thêra Golum mith al sine gold. Tha^et folk wêrmith hi with tha salt-âthum thera Golum ka^emped hêde, hêd-er ût-a Saxanamarkum lvkt mith lofte fon grâte hêra-râve a^end but. Thus warth tha Gola nêwet lêten. Afternêi nam-er twâ êlanda to berch far sinum skêpum, a^end hwânath hi lêter ûtgvng vmb alle Fonysjar skêpa a^end stêda to birâwane thêr hi bigâna kv. Tha er tobek kêm brocht-i tomet sexhvndred thêra storeste knâpum fon tha^et Skotse berchfolk mith. Hi sêide that hja him to borgum jêven wêren, til thju hi sêkur wêsa machte tha^et tha eldra him skolde trow bilywa, men-t was jok, hi hild ra as lifwêre et sina hova, thêr hja allera distik les krêjon in-t ryda a^end in-t hôndtêra fon allerlêja wêpne. Tha Denamarkar tham hjara selva sunt lông boppa alle ôra stjûrar stoltlike sêka^empar hête, hêdon sâ ringe navt fon Askar sina glorrika dêdum navt ne hêred, jef hja wrdon nydich thêr vr, thêrmête, that hja wilde orloch brensa over-ne sê a^end over sina landa. Sjan hyr, ho hi orloch formitha machte. Twisk tha bvwfala thêre vrhomelde burch Stavja was jeta êne snode burchfâm mith svme fâmna sêten. Hjra nôme was Rêintja a^end thêr gvng en grâte hrop fon hira wishêd ût. Thjus fâm bâd an Askar hjra helpe vnder bithing, that Askar skolde tha burch Stavja wither vpbvwa lête. As-er him thêr to forbonden hêde, gvng Rêintja mith thrim fâmna nêi Hals,^(*) nachtis gvng hju rêisa a^end thes dêis kêthe hju vppa alle markum a^end binna alle mêidum. Wralda sêide hju hêde hja thrvch thongar tohropa lêta tha^et allet Fryas folk moston frjunda wertha, lik sustar a^end brothar tâmed, owers skolde Findas folk kvma a^end ra alle fon irtha vrdilligja. Nêi thongar wêron Fryas sjvgun wâkfâmkes hja anda drâme forskinnen, sjvgun nachta a^efter ekkô-

(*) Hals, Holstein.

[p. 243]

de hellingen der bergen neder. Toen Askar meende, dat de kans hem toelachte, ging hij met veertig schepen heen, en nam Kerenak en den opperste der Golen met al zijn goud. Het volk waarmede hij tegen de soldaten der Golen had gestreden, had hij uit de Saksenmarken gelokt met beloften van grooten krijgsbuit en roof. Dus werd den Golen niets gelaten. Naderhand nam hij twee eilanden tot bergplaats voor zijne schepen, en vanwaar hij later uitging, om alle Phoenicische schepen en steden te berooven, die hij beloopen konde. Toen hij terug kwam bracht hij bijna zeshonderd der grootste knapen van het Schotsche bergvolk mede. Hij zeide, dat zij hem tot borgen gegeven waren, opdat hij zeker wezen mocht, dat de ouders hem getrouw zouden blijven; doch dat was onwaar, hij hield die als eene lijfwacht aan zijn hof, waar zij dagelijks les kregen in het rijden en in het hanteeren van allerlei wapenen. De Dennemarkers, die zich sinds lang boven alle andere zeelieden, trotschelijk zeekampers noemen, hadden zoodra niet van Askars glorierijke daden gehoord, of zij werden daarop afgunstig, dermate dat zij oorlog wilden brengen over de zee en over zijne landen. Zie hier, hoe hij een oorlog konde vermijden. Tusschen de bouwvallen van de verwoeste burgt Stavia was nog een schandere Burgtmaagd met eenige Maagden gevestigd. Haar naam was Reintja en er ging een groote roep van hare wijsheid uit. Deze Maagd bood Askar hare hulp aan, onder beding, dat Askar de burgt Stavia weder zoude laten opbouwen. Toen hij zich hiertoe verbonden had, ging Reintja met drie Maagden naar Hals; 's nachts ging zij reizen, en bij dag sprak zij op alle markten en in alle gezelschappen. Wralda, zeide zij, had haar door donder laten toeroepen, dat al het Fryas volk vrienden moest worden, als zusters en broeders vereenigd; anders zoude Findas volk komen en hen alle van de aarde verdelgen. Na dien donder waren Fryas zeven waakmaagden haar in den droom verschenen, zeven nachten achtereen; zij hadden ge-

[p. 244]

rum. Hja hêde seith boppa Fryas landum swabbert ramp mith juk a^end kêdne omme. Thêrvmbe moton alle folkar thêr ût Frya sproten send hjara tonòma wêi werpa a^end hjara selva allêna Fryas bern jeftha folk hêta. Forth moton alle vpstonda a^end et Findas folk fon Fryas erv dryva. Nillath hja tha^et navt ne dva, alsa skilun hja slâvona benda vmbe hjara halsa krêja, alsa skilun tha vrlandaska hêra hjara bern misbruka a^end frytra lêta, til thju tha^et blod sygath inna jowre grêva. Tha^en skilun tha skinna jowre êthla jo kvma wekja a^end jo bikyvja vr jo lefhêd a^end vndigerhêd. Tha^et dvme folk, tha^et thrvch todvan thêra Mâgyara al an sa fül dwêshêd wenth was, lâvadon alles hwat hju sêide a^end tha ma^emma klimdon hjara bern a^ejen hjara brosta an. Thâ Rêintja thene kening fon Hals a^end alle ôthera manniska to êndracht vrwrocht hede, sand hju bodon nêi Askar a^end tâg selva alingen thene Balda sê. Dânâ gvng hju by tha Hlith-hâwar, althus hêten vmbe that hja hjara fyanda immer nêi thet ônhlite hâwe. Tha Hlithhâwar send britne ând bannene fon vs a^ejn folk tha^et inna tha Twisklanda sit a^end omme dwarelt. Hjara wyva hâvon hja mêst algadur fon tha Tartara râwed. Tha Tartara sênd en dêl fon Findas slachte a^end althus thrvch tha Twisklandar hêten vmbe tha^et hja nimmerthe nên frêtho wille, men tha ma^enniska alti ût tarta to strydande. Forth gvng hju a^eftera Saxnamarka tweres thrvch tha ôra Twisklanda hin, allerwêikes tha^et selva ûtkêtha. Nêi twam jêr om wêron, kêm hju allingen thêre Rêne to honk. By tha Twisklandar hede hju hjara selva as Moder ûtjân a^end sêid tha^et hja mochton as fry a^end franka ma^enniska wither kvma, men tha^en mosten hja ovir tha Rêne gvngga a^end tha Gola folgar ût Fryas sûdarlandum jâgja. As hja tha^et dêde, sa skolde hjra kêning Askar overa Skelda gvngga ând thêr tha^et land ofwinna. By tha Twisklandar send fêlo tjoda plêga fon tha Tartarum a^end Mâgjara binna glupt, men âk fül send

[p. 245]

zegd: boven Fryas landen zwabbert ramp met juk en ketenen. Daarom moeten alle volken, die uit Fryas bloed gesproten zijn, hunne toenamen wegwerpen en zich alleen Fryaskinderen of Fryas volk noemen. Voorts moeten allen opstaan en Findas volk van Fryas erf verdrijven. Willen ze dat niet doen, zoo zullen zij slavenbanden om hunne halzen krijgen; zoo zullen de buitenlandsche heeren hunne kinderen misbruiken en laten geesselen, totdat het bloed zijgt in uwe graven. Dan zullen de schimmen uwer voorvaderen u komen wekken en u bekijven over uwe lafheid en onbezonnenheid. Het domme volk, dat door toedoen der Magyaren reeds aan zoo veel dwaasheid gewend was, geloofde alles wat zij zeide, en de moeders klemden hare kinderen tegen hare borsten aan. Toen Reintja den koning van Hals en alle andere menschen tot eendracht had overgehaald, zond zij boden naar Askar en toog zelve langs de Baltische zee; van daar ging zij bij de Lithauers, alzoo genoemd omdat zij hunne vijanden altijd naar het aangezicht houwen. De Lithauwers zijn voortvluchtigen en verbannenen van ons eigen volk, dat in de Twisklanden zit en omdwaalt. Hunne vrouwen hebben zij meest alle van de Tartaren geroofd. De Tartaren zijn een deel van Findas geslacht, en aldus door de Twisklanders genoemd, omdat zij nimmer geen vrede willen, maar de menschen altijd uittarten tot strijden. Voorts ging zij achter de Saksenmarken, dwars door de andere Twisklanden heen, om allerwege dat zelfde te verkondigen. Nadat twee jaren om waren, kwam zij langs den Rijn te huis. Bij de Twisklanders had zij zich zelve voor Moeder uitgegeven, en gezegd, dat zij mochten als vrije en franke menschen terugkomen; maar dan moesten zij over den Rijn gaan, en de Gola volgers uit Fryas zuiderlanden verjagen. Als zij dat deden, dan zoude haar koning Askar over de Schelde gaan en daar het land afwinnen. Bij de Twisklanders zijn vele kwade gewoonten van de Tartaren en Magyaren binnengeslopen, maar er zijn ook vele van onze

[p. 246]

thêr fon vsa sêdum bilêwen. Thêr thrvch ha^evath hja jeta fâmna thêr tha bern lêra a^end tha alda rêd jeva. Bit-anfang wêron hja Reintja nydich, men to tha lesta wa^erth hju thrvch hjam folgath a^end thjanjath a^end allerwêikes bogath, hwêr-et nette a^end nêdlik wêre.

Alsa ringen Askar fon Rêintja hjra bodon fornom ho tha Juttar nygath wêron, sand hi bistonda bodon fon sinant wegum nêi tha ka^ening fon Hals. Tha^et skip, wêrmith tha bodon gvngon, was fvl lêden mith fâmna syrhêdum a^end thêr by wêr en golden skild, hwêrvppa Askar his dânte kunstalik was utebyld. Thissa bodon mosten frêja jêf Askar thes ka^ening his toghter Frêthogunsta to sin wif ha^eve machte. Frêthogunsta kêm en jêr lêter to Stâveren, bi hjara folgar wêre âk ênen Mâgy, hwand tha Juttar wêron sunt lông vrbrud. Kirt a^efter that Askar mith Frêthogunsta bostigjath was, wa^erth thêr to Stâveren êne scherke bvwad, inna thju scherke wrdon tjoda drochten lykanda byldon sta^elth mith gold trvch wrochtne klâthar. Ak is er biwêrath that Askar thêr nachtis a^end vntydis mith Frêthogunsta fâr nitherbuwgade. Men sâ fül is sêkur, thju burch Stavia ne wa^erth navt wither vpebvwed. Rêintja was al to bek kvmen, a^end gvng nydich nêi Prontlik thju Moder et Texland bârja. Prontlik gvng to a^end sand allerwêikes bodon thêr ûtkêthon, Askar is vrjêven an afgodie. Askar dêde as murk-i-t navt, men vnwarlingen kêm thêr êne flâte ût Hals. Nachtis wrdon tha fâmna ût-êre burch drywen, a^end ogtins kvn ma^en fon thêre burch allêna êne glandere hâpe sjan. Prontlik a^end Rêintja kêmon to my vmb skul. Tha^e ik thêr a^efternêi vr nêi tochte, lêk it my to, that it kwâdlik fâr min stât bidêja kvste. Thêrvmbe ha^evon wi to sêmne êne lest forsonnen, thêr vs alle bâta most. Sjan hyr ho wi to gvngen send. Middel in-t Krylwald biasten Ljvwerde lêith vsa fly jeftha wêra, thêr ma^en allêna thrvch dwarlpâda mêi nâka. In vppa thjus burch hêd ik sunt lônge

[p. 247]

zeden gebleven. Daardoor hebben zij ook nog Maagden, die de kinderen onderwijzen en de ouden raad geven. In den beginne waren zij Reintja vijandig, maar ten laatste werd zij door haar gevolgd en gediend en allerwege geprezen, waar het nuttig en noodig was. Zoodra Askar van Reintjas boden vernam, hoe de Jutten gezind waren, zond hij terstond boden van zijnentwege naar den koning van Hals. Het schip, waarmede de boden gingen, was vol geladen met vrouwen sieraden, en daarbij was een gouden schild, waarop Askars gedaante kunstig was afgebeeld. Deze boden moesten vragen of Askar des konings dochter Frethogunsta tot zijne vrouw mocht hebben. Frethogunsta kwam een jaar later te Staveren; bij haar gevolg was ook een Magy, want de Jutten waren sedert lang verdorven. Kort nadat Askar met Frethogunsta getrouwd was, werd er te Staveren eene kerk gebouwd; in de kerk werden booze gedrochtelijke beelden gegesteld, met goud doorwevene kleederen. Ook is er beweerd dat Askar bij nacht en bij ontijde met Frethogunsta zich daar voor nederboog. Maar zooveel is zeker, de burgt Stavia werd niet weder opgebouwd.

Reintja was reeds teruggekomen, en ging nijdig naar Prontlik de Moeder te Texland zich beklagen. Prontlik ging heen en zond allerwege boden, die verkondigden: Askar is overgeven aan afgoderij. Askar deed alsof hij het niet merkte, maar onverwacht kwam er een vloot uit Hals. Des nachts werden de Maagden uit de burgt gedreven, en des ochtens konde men van de burgt slechts eene gloeijende puinhoop zien. Prontlik en Reintja kwamen bij mij om eene schuilplaats; toen ik daar later over nadacht, scheen het mij toe dat het kwaad voor mijne staat bedijen konde. Daarom hebben wij te zamen eene list verzonnen, die ons allen moest baten. Zie hier hoe wij te werk gegaan zijn. Midden in het Krijlwoud beoosten Liudwerd ligt onze vlied of weerburg, die men alleen langs doolpaden kan genaken. Op deze burgt had ik sints langen

[p. 248]

jonga wâkar stald, thêr alle êne grins an Askar hêde, a^end alle ôra ma^enniska dânath halden. Nv wast bi vs âk al sa wyd kvmen, tha^et fêlo wyva a^end âk manna al patêrade vr spoka, witte wyva a^end uldermankes, lik tha Dênamarkar. Askar hêde al thissa dwâshêde to sin bâta anwenth a^end tha^et wildon wi nv âk to vsa bâta dva. Bi-ne thjustre nacht brocht ik tha fâmna nêi thêre burch a^end dânâ gongen hia mith hjara fâmna in thrvch tha dwarl-pâda spokka in wttta klâthar huled, sâ that thêr afternêi nên ma^ennisk mâra kvma ne thvrade. Tha Askar mênde tha^et-er thu hônda rum hêde, lêt-i tha Mâgjara vnder allerlêja nôma thrvch ovir sina stâta fâra ând bûta Grênegâ ând bûta mina stât ne wrdon hja na^erne navt ne wêrath. Nêi that Askar alsa mith tha Juttar a^end tha ôra Dênamarkar forbonden was, gvngon hja alsêmina râwa; thach that neth nêne gode früchda bâred. Hja brochton allerlêja vrlandiska ska^eta to honk. Men just thêr thrvch nildon tha^et jong folk nên ambacht lêra, nach vppa tha fjeldum navt ne werka, sâ that hi to tha lersta wel slâvona nimma moste. Men thit was êl al a^ejen Wralda his wille a^end a^ejen Fryas rêd. Thêrvmbe kv straf navt a^efterwêga ne bilywa. Sjan hyr ho straffe kvmen is. Ênis hêdon hja to sêmine êne êle flâte wnnen, hju kêm fon ûta Middelsê. Thjus flâte was to lêden mith purpera klâthar a^end ôra kostelikhêd, thêr alle fon of Phonisja kêmon. Tha^et wraka folk thêre flâte wa^erth bisûda thêre Sêjene an wal set, men tha^et stora folk wa^erth halden. Tha^et most ra as slâvona thianja. Tha skêneste wrdon halden vmbe vppet land to bilywane a^end tha lêdliksta a^end swartste wrdon an bord halden vmbe vppa tha benka to rojande. An-t Fly wa^erth tha bodel dêlath, men svnder hjara wêta wa^erth âk hjara straf dêlath. Fon tha ma^enniska thêr vppa tha vrlandiska skepum stalt wêron, wêron sex thrvch bukpin felth. Ma^en tochte tha^et et eta a^end drinka vrjêven wêre,

[p. 249]

tijd jonge wachters gesteld, die alle een afschuw van Askar hadden en alle andere menschen daar vandaan hielden. Nu was het bij ons al zoo ver gekomen, dat vele vrouwen en ook mannen al praatten over spoken, witte wijven en kabouter mannekes even als de Denemarkers. Askar had al deze dwaasheden tot zijn voordeel aangewend, en dat wilden wij nu ook tot ons voordeel doen. Bij eene duistere nacht bragt ik de Maagden naar de burgt en daarna gingen zij met hare dienaressen langs de doolpaden spoken in witte kleederen gehuld, zoo dat er naderhand geen mensch meer durfde komen. Toen Askar meende dat hij de handen ruim had, liet hij de Magjaren onder allerlei namen door zijne staten reizen en behalve mijne staat werden zij nergens geweerd. Nadat Askar alzoo met de Jutten en de andere Denemarkers was verbonden gingen zij alle te zamen rooven; doch dat heeft geene goede vruchten gebaard. Zij brachten allerhande buitenlandsche schatten te huis. Maar juist daardoor wilden de jonge mannen geen ambacht leeren, noch op het veld arbeiden; zoodat hij ten laatste wel slaven nemen moest. Maar dat was geheel tegen Wraldas wil en tegen Fryas raad. Daarom konde de straf niet achterwege blijven. Zie hier hoe de straf gekomen is. Eens hadden zij te zamen eene geheele vloot gewonnen, deze kwam uit de Middellandsche zee. Deze vloot was geladen met purperen kleederen en andere kostbaarheden, die uit Phoenicie kwamen. Het zwakke volk der vloot werd bezuiden de Seine aan wal gezet, maar het sterke volk werd gehouden. Dat moest hun als slaven dienen. De schoonsten werden gehouden om op het land te blijven, en de leelijkste en zwartste werden aan boord gehouden om op de banken te roeijen. In het Fly werd de boedel gedeeld, maar zonder hun weten werd ook de straf gedeeld. Van de menschen, die op de buitenlandsche schepen gesteld waren, werden zes door buikpijn gedood. Men dacht dat het eten en

[p. 250]

thêrvmbe wa^erth alles ovir bord jompth. Men bûkpin reste a^end allerwêikes, hwêr slâvona jeftha god kêm, kêm âk bûkpin binna. Tha Saxmanna brochten hju ovir hjara marka, mith tha Juttar for hju nêi Skênland a^end alingen thêre kâd fon tha Balda-sê, mith Askar his stjûrar for hju nêi Britanja. Wi a^end tham fon Grênegâ ne lêton nên god ner minniska ovir vsa pâla navt ne kvma, a^end thêrvmbe bilêwon wi fon tha bûkpin fry. Ho fêlo ma^enniska bûkpin wêirâpth heth, nêt ik navt to skrywane, men Prontlik thêr et a^efternêi fon tha ôra fâmna hêrde, heth my meld, tha^et Askar thûsandmel mâra frya ma^enniska ût sina stâtum hulpen heth, as er vvla slâvona inbrochte. Thâ pest far god wyken was, tha kêmon tha fri wrden Twisklandar nêi thêre Rêne, men Askar nilde mith tha forstum fon tha^et vvla vrbasterde folk navt an êne lyne navt ne stonda. Hi nilde navt ne dâja, that hja skoldon hjara selva Fryas bern hêta, lik Rêintja biboden hêde, men hi vrjet thêrbi that-i selva swarte hêra hêde. Emong tha Twisklandar wêron thêr twâ folkar, thêr hjara selva nêne Twisklandar hêton. Tha^et êne folk kêm êl fêr ût-et sûd-âsten wêi, hja hêton hjara selva Allemanna. Thissa nôma hêdon hja hjara selva jêven, thâ hja jeta svnder wiva inna tha walda as bannane ommedwarelde. Lêtar ha^evon hja fon-et slâvona folk wiva râvath, êvin sa tha Hlithâwar, men hja ha^evon hjara nôme bihalden. Tha^et ôra folk, tha^et mâra hêinde ommedwarelde, hêton hjara selva Franka, navt vmbe that hja fry wêron, men Frank alsa hêde thene êroste ka^ening hêten, tham him selva mith hulpe fon tha vrbrûda fâmna to ervlik ka^ening ovir sin folk mâkad hêde. Tha folkar tham an him pâladon, hêton hjara selva Thjoth-his svna, that is folk-his svna, hja wêron frya ma^enniska bilêwen, nêidam hja nimmer ênen ka^ening ner forste nach mâster bika^ennna nilde, as thene jenge tham by mêna willa was kêren vppa thêre mêna acht. Askar hêde

[p. 251]

drinken vergiftigd waren, daarom werd alles over boord gegooid. Doch de buikpijn bleef en allerwege, waar slaven of goederen kwamen, kwam ook de buikpijn binnen. De Saksmannen brachten ze over hunne marken; met de Jutten voer zij naar Schoonland en langs de kusten van de Baltische zee; met Askar zijne zeelieden voer zij naar Brittannia. Wij en die van Grenega lieten geene goederen noch menschen over onze landpalen komen, en daarom bleven wij van de buikpijn bevrijd. Hoevele menschen de buikpijn heeft weggeraapt, weet ik niet te schrijven, maar Prontlik die het naderhand van de andere Maagden hoorde heeft mij gemeld, dat Askar duizendmaal meer vrije menschen uit zijne staten geholpen heeft, als hij er vuile slaven in bracht. Toen de pest voor goed geweken was, kwamen de vrij geworden Twisklanders naar den Rijn, maar Askar wilde met de vorsten van dat vuile verbasterde volk niet op eene lijn staan. Hij wilde niet dulden dat zij zich Fryas kinderen zouden noemen, gelijk Reintja aangeboden had; maar hij vergat daarbij dat hij zelf zwart haar had. Onder de Twisklanders waren er twee volken, die zich zelve geen Twisklanders noemden. Het eene volk kwam heel ver uit het zuidoosten weg, ze noemden zich Allemannen. Dezen naam hadden zij zich gegeven, toen zij nog zonder vrouwen in de wouden als bannelingen omdwaalden. Later hebben zij van het Slavenvolk vrouwen geroofd, evenals de Lithauwers, maar zij hebben hun naam behouden. Het andere volk, dat meer in de nabijheid omdwaalde, noemde zich Franken, niet omdat zij vrij waren, maar Frank zoo had de eerste koning geheeten, die zich zelf met hulp van de ontaarde Maagden tot erflijk koning over zijn volk gemaakt had. De volken, die aan hem grensden, noemden zich Thioth-his zonen dat is volkszonen, zij waren vrije menschen gebleven, naardien zij nimmer een koning, noch vorst, noch meester erkennen wilden, als dengene die bij algemeene wil gekozen was op de algemeene vergadering. Askar had

[p. 252]

al fon Rêintja fornommen, that tha Twisklandar forsta mêst alti in fiandskip a^end faitha wêron. Nw stald-i hjam to fâra, hjâ skolde ênen hêrtoga fon sin folk kjasa vmbe thater ang wêre seid-er that hja skolde mit manlik ôtherum skoldon twista ovir-et mâsterskip. Ak sêid-er kvndon sina forsta mith-a Golum sprêka. Tha^et sêid-er wêre âk Moder his mêne. Thâ kêmon tha forsta thêra Twislandar to ekkôrum a^end nêi thrija sjugun etmelde kêron hja Alrik to-ra hertoga ut. Alrik wêre Askar his nêva, hi jef him twên hvndred skotse a^enda hvndred thêra storosta Saxmanna mith to lifwêra. Tha forsta moston thrija sjvgun fon hjara svnum nêi Stâveren senda to borg hjarar trow. To nv was alles nêi winsk gvngen, men thâ ma^en ovire Rêne fara skolde, nildon thene ka^ening thêra Franka navt vnder Alrikis bifêla navt ne stonda. Thêrthrvch lip alles an tha tys. Askar thêr mênde tha^et alles god gvng, lande mith sina skêpa anna tha ôre syde thêre Skelda, men thêr was was man long fon sin kvmste to ljucht a^end vppa sin hod. Hja moston alsa ring fljuchta as hja kvmen wêron, a^end Askar wrde selva fath. Tha Gola niston navt hwa hja fensen hêde, a^end alsa warth hi a^efternêi ûtwixlath fori ênnen hâge Gol, thêr Askar his folk mith forath hêde. Thawila tha^et-et alles bêrade, hlipon tha Mâgjara jeta dryster as to fâra ovir vsa bûra ra landa hinna. By Egmvda hwêr to fâra tha burch Forâna stân hêde, lêton hja êne cherka bvwa jeta grâter a^end rikar as Askar to Stâveren dên hêde. Afternêi sêidon hja that Askar thju ka^ese vrlêren hêde with tha Gola, thrvchdam et folk navt lâwa navt nilde, that Wodin hjam helpa kvste, a^end that hja him thêrvmbe navt anbidda nilde. Forth gvngon hja to a^end skâkton jonga bern tham hja by ra hildon a^end vpbrochten in tha hemnissa fon hjara vrbruda lêre. Wêron thêr ma^enniska tham

Het overige ontbreekt.

[p. 253]

reeds van Reintja vernomen, dat de Twisklander vorsten meest altijd met elkander in vijandschap en veete waren. Nu stelde hij hun voor, dat zij één hertog van zijn volk zouden kiezen, omdat hij bang was, gelijk hij zeide, dat zij met elkander zouden twisten om het meesterschap. Ook zeide hij dat zijne vorsten met de Golen konden spreken. Dat zeide hij was ook de meening der Moeder. Toen kwamen de vorsten der Twisklanders bij elkander, en na driemalen zeven etmalen kozen zij Alrik tot hertog. Alrik was Askars neef, hij gaf hem tweehonderd Schotten en honderd van de grootste Saksmannen mede tot eene lijfwacht. De vorsten moesten driemaal zeven van hunne zonen naar Staveren zenden tot borg van hunne trouw. Tot nu toe was alles naar zijn wensch gegaan, maar toen men over den Rijn zoude varen, wilde de koning der Franken niet onder Alriks bevelen staan. Daardoor liep alles in de war. Askar, die meende, dat alles goed ging, landde met zijne schepen aan de overkant der Schelde, maar daar was men reeds van zijne komst ingelicht en op zijne hoede. Zij moesten even haastig vluchten als zij gekomen waren, en Askar werd zelf gevangen genomen. De Golen wisten niet, wien zij gevangen hadden, en zoo werd hij naderhand uitgewisseld voor een aanzienlijken Gole, dien Askars volk had medegevoerd. Terwijl dit alles gebeurde, liepen de Magyaren nog stoutmoediger over de landen onzer naburen heen. Bij Egmuda, waar te voren de burgt Forana gestaan had, lieten zij eene kerk bouwen nog grooter en rijker als Askar te Staveren gedaan had. Naderhand zeiden zij, dat Askar den strijd had verloren tegen de Golen, omdat het volk niet wilde gelooven, dat Wodan hen konde helpen, en dat zij hem daarom niet wilden aanbidden. Voorts gingen zij heen en schaakten jonge kinderen, die zij bij zich hielden en opvoedden in de geheimenissen van hunne verfoeijelijke leer. Waren er menschen, die