Thet Oera Linda Bok

[p. 156]

Tha skrifta fon Frethorik and Wiljow.

Min nôm is Frêthorik to nomath oera Linda, tha^et wil segsa ovir tha Linda. To Ljudwardja bin ik to Asga kêren. Ljudwardja is en ny thorp, binna thene ringdik fon thêr burch Ljudgarda, hwêrfon tha nôma an vnêr kvmen is. Vnder mina tida is er fül bêred. Fül hêd ik thêr vr skrêven, men a^efternêi send mi âk fêlo thinga meld. Fon ên a^end ôther wil ik en skêdnese a^efter thit bok skrywa, tha goda ma^enniska to-n êre tha a^erga to vnêre.

In min jüged hêrd ik grêdwird alomme, a^erge tid kêm, a^erge tid was kvmen, Frya hêd vs lêton, hjra wâkfâmkes hêde hju abefta halden, hwand drochten likande bylda wêron binna vsa lândpa^ela fvnden.

Ik brônde fon nysgyr vmbe thi bylda to bisjan. In vsa bûrt strompele en ôld fâmke to tha husa uta in, immer to kêthande vr a^erge tid. Ik gyrde hja ling syde. Hju strik mi omme kin to. Nw wrd ik drist a^end frêje jef hju mi a^erge tid a^end tha bylda rêis wisa wilde. Hju lakte godlik a^end brocht mi vpper burch. En grêve ma^en frêje my jef ik al lêsa a^end skrywa kv. Nê sêid ik. Tha^en most êrost to ga a^end lêra, sêid-er owers ne mêi-t jow navt wysen wrde. Dystik gvng ik bi tha skriwer lêra. Acht jêr lêtter hêrd ik, vsa burchfâm hêde hordom bidryven a^end svme burchhêra hêdon vrrêd plêgad mith tha Magy, a^end fêlo ma^enniska wêron vp hjara syde. Vral kêm twispalt. Thêr wêron bern, thêr vpstandon ajen hjara eldrum. Inna gluppa

[p. 157]

De geschriften van Frêthorik en Wiljow.

Mijn naam is Frêthorik toegenaamd oera Linda, dat wil zeggen over de Linden. Te Ljudwardia ben ik tot Asga gekozen. Ljudwardia is een nieuw dorp, binnen den ringdijk van de burgt Ljudgaarda, waarvan de naam in oneer gekomen is. Onder mijne tijden is veel gebeurd. Veel had ik daarover geschreven; maar naderhand zijn mij nog vele dingen gemeld. Van een en ander wil ik eene geschiedenis achter dit boek schrijven, de goede menschen tot eere, de slechten tot oneer.

In mijne jeugd hoorde ik klachten alomme: booze tijd kwam; booze tijd was gekomen; Frya had ons verlaten; zij had hare waakmeisjes terug gehouden; want gedrochtelijke (afgods)beelden waren binnen onze landpalen gevonden.

Ik brande van nieuwsgierigheid om die beelden te zien. In onze buurt strompelde een oud vrouwtje de huizen uit en in, altijd roepende over de booze tijd. Ik draaide haar op zijde. Zij streek mij om de kin. Nu werd ik vrijmoedig en vroeg haar of zij mij de booze tijd en de beelden eens wilde toonen. Zij lachte goedaardig, en bragt mij op de burgt. Een grijsaard vroeg mij of ik al lezen en schrijven kon. Neen, zeide ik. Dan moet gij eerst heengaan en leeren, zeide hij, anders mag het u niet getoond worden. Dagelijks ging ik bij den schrijver leeren. Acht jaren later hoorde ik, dat onze burgtmaagd ontucht had bedreven en dat sommige burgtheeren verraad gepleegd hadden met den Magy. En vele menschen waren op hunne zijde. Overal kwam tweespalt. Er waren kinderen, die opstonden tegen hunne ouders. In 't geheim

[p. 158]

wrdon tha froda ma^enniska morth. Thet alde fâmke, thêr ella bâr mâkade, wa^erth dâd fvnden in en grupe. Min tât, thêr rjuchter wêre, wilde hja wrêken hâ. Nachtis wa^erth er in sin hus vrmorth. Thrju jêr lêtter wêr thene Mâgy bâs svnder strid. Tha Saxma^enna wêron frome a^end frod bilywen. Nêi tham fljuchton alle gode ma^enniska. Min ma^em bistvrv-et. Nw dêd ik lik tha ôthera. Thi Mâgy bogade vppa sinra snôdhêd. Men Irtha skold im thâna, tha^et hja nên Mâgy ner afgoda to lêta ne mochte to thêre hêlge skêta, hwêrut hju Frya bêrade. Êvin sa thet wilde hors sina ma^enna sked, nêi tha^et thet sina ridder gersfallich mâkad heth, êvin sâ skodde Irtha hjra walda a^end berga. Rinstrâma wrdon ovira fjelda sprêd. Sê kokade. Berga spydon nêi tha wolkum, a^end hwad hja spyth hêde, swikton tha wolka wither vp jrtha. By-t anfang there Arnemônath nigade jrtha northward, hju sêg del, ôl lêgor a^end lêgor. Anna Wolfamônath lêidon tha Dênemarka fon Fryas lând vnder-ne sê bidobben. Tha walda thêr bylda in wêron, wrdon vphyvath a^end thêr windum spel. Thet jêr a^efter kêm frost inna Herdemônath a^end lêid ôld Fryas lând vnder en plônke skul. In Sellamônath kêm stornewind ut et northa wêi, mith forande berga fon ise a^end stênum. Tha spring kêm, hyf jrtha hjra selva vp. Ise smolt wêi. Ebbe kêm a^end tha walda mith byldum drêvon nêi sê. Inner Winna jeftha Minnamônath gvng aider thurvar wither hêm fâra. Ik kêm mith en fâm to thêre burch Ljudgârda. Ho drove sach et ut. Tha walda thêra Lindawrda wêron mêst wêi. Thêr tha Ljudgârde wêst hêde, was sê. Sin hef fêtere thene hringdik. Ise hêde tha tore wêi brocht a^end tha husa lêide in thrvch ekkôrum. Anna helde fonna dik fond ik en stên.

[p. 159]

werden de brave menschen vermoord. Het oude vrouwtje, dat alles openbaar maakte, werd dood gevonden in een gruppel. Mijn vader, die rechter was, wilde haar gewroken hebben. Bij nacht werd hij in zijn huis vermoord. Drie jaren later was de Magy meester zonder strijd. De Saxmannen waren vroom en braaf gebleven. Naar hen vluchtten alle goede menschen. Mijne moeder bestierf het. Nu deed ik als de anderen. De Magy verhief zich op zijne slimheid. Maar Irtha zoude hem toonen, dat zij geen Magy noch afgoden mocht toelaten tot de heilige schoot, waaruit zij Frya baarde. Even als het wilde ros zijne manen schudt, nadat het zijn berijder in het gras geworpen heeft, even zoo schudde Irtha hare wouden en bergen. Rivieren werden over de velden gespreid. De zee kookte. Bergen spuwden vuur naar de wolken, en wat zij gespuwd hadden, slingerden de wolken weder op aarde. Bij den aanvang van Arnemaand (oogstmaand) neigde de aarde noordwaarts en zeeg neder, al lager en lager. In de Wolvenmaand (wintermaand) lagen de lage marken van Fryasland onder de zee bedolven. De wouden, daar beelden in waren, werden opgeheven en een spel der winden. Het jaar daarop kwam vorst in de Hardemaand (louwmaand) en legde oud Fryasland onder een plank (ijsveld) verscholen. In Sellemaand (sprokkelmaand) kwam stormwind uit het noorden weg, mede voerende bergen van ijs en steenen. Toen spring-(vloed) kwam, hief de aarde zich op. Het ijs smolt weg. Ebbe kwam en de wouden met de beelden dreven naar zee. In de Winne of Minnemaand (bloeimaand) ging ieder, die durfde, weer naar huis varen. Ik kwam met eene maagd op de burgt Liudgaarde. Hoe droevig zag het er daar uit. De wouden der Lindaoorden waren meest weg. Waar de Liudgaarde geweest was, was zee. De golfslag zweepte den ringdijk. IJs had den toren vernield, en de huizen lagen door elkander. Aan de helling van den dijk vond ik een steen;

[p. 160]

vsa skriver hêd er sin nôm inwryten, tha^et wêre my en bâken. Sâ-t mith vsa burch gvngen was, was-t mith mitha ôra gvngon. Inna hâga lânda wêron hja thrvch jrtha, inna dêna landa thrvch wêter vrdên. Allêna Fryasburch to Texland wa^erth vnedêrad fvnden. Men al et la^end thet northward lêid hêde, wêre vnder sê. Noch nis-t navt boppa brocht. An tha^es kâd fon-t Flymâre wêron nêi meld wrde thrichtich salta mâra kvmen, vnstonden thrvch tha walda, thêr mith grvnd a^end al vrdrêven wêron. To Westflyland fiftich. Thi gra^eft thêr fon-t Alderga thweres to het land thrvchlâpen hêde, was vrsôndath a^end vrdên. Tha stjurar a^end ôr fârande folk, thêr to honk wêron, hêde hjara selva mith mâga a^end sibba vppira skepum hret. Men tha^et swarte folk fon Lydasburch a^end Alikmarum hêde alên dên. Thawil tha swarta sûdward dryvon, hêdon hja fêlo ma^engêrtne hret, a^end nêidam nimman ne kêm to aska tham, hildon hja tham to hjara wiva. Tha ma^enniska thêr to bek kêmon, gvngon alle binna tha hringdika thêra burgum hêma, thrvchdam et thêr buta al slyp a^end broklând wêre. Tha gamla husa wrde byên klust. Fona boppalândum kâpade ma^en ky a^end skêp, a^end inna tha grâte husa thêr to fâra tha fâmna sêten hêde, wrde nw lêken a^end filt mâkad, vmbe thes lêvens willa. Tha^et skêd 1888^(*) jêr nêi tha^et Atlând svnken was.

In 282 jêr^(†) nêdon wi nên Êremoder navt hat, a^end nw ella tomet vrlêren skinde, gvng ma^en êne kjasa. Thet hlot falde vp Gosa to nômath Makonta. Hju wêre Burchfâm et Fryasburch to Texlând. Hel fon hawed a^end klâr fon sin, êlle god, a^end thrvchdam hira burch allêna spârad was, sach alrik thêrut hira hropang. Tjan jêr lêttere kêmon tha stjurar fon Forana a^end fon Lydas burch. Hja wildon tha swarta ma^enniska mith wif a^end bern to thet lând utdryva. Thêrwr wildon hja thêre Moder is rêd biwinna. Men Gosa

(*) 2193-1888 = 305 voor Chr.

(†) Sedert 587 voor Chr. Verg. pag. 110, 112.

[p. 161]

onze schrijver had daar zijn naam ingegrift; dat was mij een baken. Gelijk het met onze burgt gegaan was, zoo was het ook met de andere gegaan. In de hooge landen waren zij door de aarde, en in de lage landen door het water vernield. Alleen Fryasburcht op Texland werd ongedeerd gevonden. Maar al het land dat noordwaarts gelegen had, was onder de zee; nog is het niet weer boven gebragt. Aan dezen oever van het Flymeer waren, naar gemeld werd, dertig zoute plassen gekomen, ontstaan door de wouden, die met grond en al weg gedreven waren. Te Westflyland vijftig. De gracht, die van het Alderga dwars door het land geloopen had, was verzand en vernield. De zeelieden en ander varensvolk, die te huis waren, hadden zich zelven gered met magen en bloedverwanten op hunne schepen. Maar het zwarte volk van Lydasburgt en Alkmarum had eveneens gedaan. Terwijl de zwarten zuidwaarts dreven, hadden zij vele meisjes gered, en naardien niemand kwam om ze op te eischen, hielden zij haar tot hunne vrouwen. De menschen die terug kwamen, gingen alle binnen de ringdijken der burgten wonen, omdat het daar buiten alles slib en broekland was. De oude huizen werden zamengeklust. Van de bovenlanden kocht men koeijen en schapen, en in de groote huizen, daar te voren de maagden gevestigd waren, werd nu laken en filt gemaakt, om des levens wille. Dit geschiedde 1888 jaren nadat Atland verzonken was.

In 282 jaren hadden wij geene Eeremoeder gehad en nu alles misschien verloren scheen, ging men eene kiezen. Het lot viel op Gosa toegenaamd Makonta. Zij was Burgtmaagd op Fryasburgt te Texland. Helder van hoofd en klaar van zin, heel goed, en omdat hare burgt alleen gespaard was, zag iedereen daaruit hare roeping. Tien jaren later kwamen de zeelieden van Forana en van Lydasburgt. Zij wilden de zwarte mannen met vrouw en kinderen uit het land drijven. Daarover wilden zij de raad der Moeder inwinnen Maar Gosa

[p. 162]

frêje, ka^enst ên a^end ôr to bek fora nêi hjra lândum, tha^en âchste spod to mâkjande, owers ne skilun hja hjara mâga navt wither ne finda. Nê sêide hja. Thâ sêide Gosa: Hja ha^evon thin salt provad a^end thin bra^ed êten. Hjara lif a^end lêva ha^evon hja vnder jow hod sta^elad. I moste jow ajne hirta bisêka. Men ik wil thi en rêd jeva. Hald hjam alond jow wa^eldich biste vm ra wither honk to fora. Men hald hjam bi jow burgum thêr bûta. Wâk ovir hjara sêd a^end lêr hjam as jef hja Fryas svna wêre. Hjra wiva send hyr tha steriksta. As rêk skil hjara blod vrfljuchta, til er tha lesta navt owers as Fryas blod in hjara a^efterkvmande skil bilywa. Sâ send hja hyr bilêwen. Nw winst ik wel tha^et mina a^efterkvmande thêr vp letta, ho fêr Gosa wêrhêd sprek. Thâ vsa lânda wither to bigana wêr, kêmon thêr banda erma Saxmanna a^end wiva nêi tha vvrdum fon Stavere a^end tha^et Alderga, vmbe golden a^end ôra sjarhêd to sêkane fon ut tha wasige bodeme. Thach tha stjurar nildon hja navt to lêta. Tha gvngon hja tha lêthoga thorpa bihêma to West Flyland, vmbe ra lif to bihaldane.

vroeg: kunt gij een en ander terug voeren naar hunne landen, dan behoort gij spoed te maken, anders zullen zij hunne bloedverwanten niet weder vinden. Neen, zeiden zij. Toen zeide Gosa: Zij hebben uw zout geproefd en uw brood gegeten. Hun lijf en leven hebben zij onder uwe hoede gesteld. Gij moet uw eigen hart onderzoeken. Maar ik wil u een raad geven. Houdt hen tot dat gij in staat zijt om hen weder naar huis te voeren. Maar houdt hen bij uwe burgten daar buiten. Waakt over hunne zeden, en onderwijs hen alsof zij Fryas zonen waren. Hunne vrouwen zijn hier de sterkste. Als rook zal hun bloed vervliegen, tot er ten laatsten niets anders dan Fryas bloed in hunne nakomelingen zal overblijven. Zoo zijn zij hier gebleven. Nu wenschte ik wel dat mijne nakomelingen daar op letten, in hoeverre Gosa waarheid sprak. - Toen onze landen weder te begaan waren, kwamen er benden arme Saxmannen en vrouwen naar de oorden van Staveren en het Alderga, om gouden en andere sieraden te zoeken uit de drassige bodem. Doch de zeelieden wilden hen niet toelaten. Toen gingen zij de ledige dorpen bewonen te West Flyland, om hun lijf te behouden.