Terras. Jaargang 2019 (16-17)

[p. 197]

Kathrin Röggla
Buiten waart een duister cijfer rond (zes scènes)
Vertaling: Ralph Aarnout

zijn economisch denken, wat is daarmee gebeurd?

hoe zorg je dat zo'n man economisch gaat denken, vraag je je af. waarom begrijpt hij het nou alwéér niet. hoe bestaat het! we hebben toch allemaal hersens, we zijn toch rationele wezens, we zijn toch individuen, we leven toch in democratieën. die zijn overal om ons heen, die stimuleren je geestelijke vermogens toch de hele tijd, dat is waar ze voortdurend mee bezig zijn. dan moet het kwartje toch een keer vallen, zou je zeggen. waarom gebeurt dat nou niet?

er bestaat toch zoiets als hoofdrekenen, dat concept moeten zij toch ook kennen? maar kijk nou, de mensen die hier wonen, kennelijk doen die dat niet. en de tafels van vermenigvuldiging, waar zijn die gebleven? zeg het me maar! je kunt toch dingen afwegen, je kunt je toch voorbereiden op dingen die gaan gebeuren. als je bepaalde stappen zet, dan zie je de gevolgen toch aankomen? wat is er met de ratio gebeurd? is die ergens onderweg stil blijven staan, heeft er toen niemand een praatje met 'r gemaakt? heeft ze zich ergens omgedraaid en is ze weer het hele eind teruggegaan, helemaal naar het begin van de rit? waarom heeft niemand haar tegengehouden?

er moet toch ergens een laatste restje hoofdrekenen zijn overgebleven? dat kan er toch niet zomaar vandoor gaan, het moet nog ergens rondwaren. wat ik hier zie: ze rekenen helemaal niet. niemand rekent hier. uiteindelijk rekenen ze gewoon niet, ze plannen niks. en hij weigert uiteindelijk ook om maar íets te doen om aan zijn ellende te ontkomen.

korte hapering

hoe zorg je dat zo'n man economisch gaat denken, heb ik steeds bij mezelf gezegd, het is toch idioot dat hij dat zo consequent weigert te doen. er moeten toch patronen in zijn gedrag zitten die je kunt verklaren, hij moet toch ergens gevoelig zijn voor logica, of vergis ik me nou? waarom begint hem nou nooit eens iets te dagen. het moet toch aan zijn verstand te peuteren zijn. maar nee hoor, economisch denken komt er bij hem gewoon niet in, alles in hem verzet zich ertegen. hij heeft het zelf nog niet in de gaten, maar als hij het zou voelen, dat alles en iedereen wil dat hij economisch gaat denken, dan zou hij zich wel overgeven.

[p. 198]

hoe zorg je nou dat zo'n man economisch gaat denken, dat is dus de grote vraag. zelf wil hij kennelijk niet meewerken. ik heb hem al gezegd dat het me te lang duurt. hoe zorg je dat zo'n man economisch gaat denken, je kunt daar niet eindeloos mee bezig blijven, op een gegeven moment heeft het geen zin meer, op een gegeven moment is het een gepasseerd station.

het duistere cijfer

daarbuiten waart een duister cijfer rond. dat is mijn stelling, dat er een duister cijfer rondwaart, waar niemand zicht op heeft. wat je hoort, is dat een op de tien huishoudens zus, of dat een op de acht huishoudens zo. en dan is het weer een achtste van de bevolking of opeens een vijfde. terwijl we uiteindelijk gewoon niet weten wat er aan de hand is, wat er écht aan de hand is. wat ik zeg, is: het duistere cijfer! we weten helemaal niet wat er daar buiten aan de hand is, ja, daar, buiten! omdat niemand ons de juiste data geeft. ondanks alle peilingen, ondanks die hele enquêtecultuur, ondanks al die demografische instrumenten van ze, de marktsegmenten, die huiveringwekkende biometrische methodes van ze, we weten helemaal niets. we hebben wel getallen. natuurlijk, we hebben eindeloze hoeveelheden getallen.

ze hebben tegenwoordig in een mum van tijd duizenden huishoudens gescreend. er wordt permanent bij huishoudens geënquêteerd en die huishoudens doen daar nog aan mee ook, het is bijna alles wat we nog doen tegenwoordig: enquêtes houden en enquêtes invullen. maar er zijn er ook die nooit meedoen aan enquêtes. huishoudens die dat niet willen, die genoeg hebben aan zichzelf, die zich ervoor schamen.

en zo krijg je dus eindeloze hoeveelheden data, waarvan niet duidelijk is wat ze precies zeggen. want het zijn maar al te vaak nietszeggende data, impotente data, schamele data, ook goed. maar daarnaast waart dus het duistere cijfer rond. ja ik heb het over het duistere cijfer, de onzekere massa, die altijd ongrijpbaar blijft. het duistere cijfer waart om ons heen, het waart rond achter de andere cijfers en getallen die we gebruiken, het ondergraaft ze, vreet ze van achteren op. tot er alleen nog aangevreten EU-statistieken over zijn, vol gaten, die verkruimelen en op ons neer ritselen. zo huiveringwekkend is de incompetentie. zo volslagen nietszeggend zijn die cijfers.

[p. 199]

van de domme

ken je dat verhaal van die man die zich van de domme houdt? en zijn vrouw houdt zich ook van de domme. ze weten het niet van elkaar, maar hun kinderen zien het gebeuren. de kinderen, die zich nog niet van de domme houden. maar ze hebben in de gaten dat de zaak stinkt. ze hebben in de gaten dat de zaak stinkt en ze beginnen al zo'n beetje door te draaien. ze weten niet wat er aan de hand is, ze hebben eigenlijk geen flauw benul. tot zij zich op een gegeven moment ook van de domme gaan houden, maar goed, dat komt pas een jaar of wat later. ze groeien eerst gewoon op, ze hebben geen flauw benul en staan op het punt door te draaien, omdat ze wel in de gaten hebben dat er iets niet klopt. en hun ouders reageren daar niet op, niet goed in ieder geval, die blijven zich van de domme houden en laten het lopen. totdat hun kinderen opeens medeplichtig zijn en zich ook van de domme houden, en hun vrouwen en mannen net zo goed, die houden zich ook van de domme en op hun beurt hebben hun kinderen niets in de gaten en beginnen door te draaien, totdat zij zich ook van de domme gaan houden en hun vrouwen en hun kinderen, en hun kleinkinderen ook weer. en zo wordt de reeks steeds langer, eindeloos lang, tot hij op een gegeven moment word afgekapt, tot de geldbom barst, met een hele grote knal, en de hele genetische reeks overhoop ligt en in het gat verdwijnt, ja, die hele reeks verdwijnt in dat gat, ze rollen zo als kogeltjes achter elkaar aan dat gat in. en dan zijn ze verdwenen. en niemand ziet ze ooit nog terug.

[p. 200]

speelgenen (de naasten)

1	en ondertussen sjouwt hij nog steeds rond met zijn speelgenen. jan modaalgenen zijn niet genoeg voor hem, nee hoor, hij moet zo nodig permanent in conclaaf met zijn speelgenen. van die wanbetalersgenen, van die overdebalksmijtersgenen - nou vraag ik je, kun je je daar niet ergens voor uitschrijven, kun je die niet op een of andere manier uit je lichaam laten halen, met hormoontherapie of zo? linksom of rechtsom, hij is gewoon maar een bult cellen, maar ik kan die genen er moeilijk zelf uitsnijden.
2	je hebt gelijk, ze kunnen al bij de celkern beginnen tegenwoordig, die kunnen ze beschieten of zo, of registreren, of regenereren, of redistribueren, of extermineren of weet ik het.
1	het enige waar ik echt vanaf zou willen, is zijn geldziekte. helemaal genezen kunnen ze hem niet, maar een paar centimeter mogen ze er wel vanaf halen. laat een ander er plezier mee hebben!
2	maar heb je het dan niet in de gaten? hij is volledig in de ban van zijn speelgenen, het lijkt wel of hij achter ze aan zit, of hij ze wil inhalen, of ze aan hem willen ontsnappen en dat hij dan helemaal alleen achterblijft.
1	ach, hou toch op!
2	nee, ik hou niet op.
1	je hebt geen idee waar je het over hebt. wat denk je nou, dat je jouw ellende met de onze kunt vergelijken?

vergeten worden - als de schapen

3	zitten ze daar te hopen dat de banken zomaar patsboem hun schulden kwijtschelden. dat ze zomaar patsboem al hun claims laten vallen, moet je je voorstellen, omdat ze een fiscale constructie hebben bedacht, omdat hun financiële logica ze in de steek heeft gelaten. dat die in rook is opgegaan of zo.
4	dat ze je zomaar opeens vergeten zijn. dat zelfs de onverbiddelijkste schuldeisers niet komen opdagen bij de rechtbank, de clubs waar je het nooit van zou verwachten.
5	we zitten gewoon te hopen dat ze ons over het hoofd zien. dat net wíj kunnen profiteren van die belastingtruc. zitten we de uren te tellen die er voorbij gaan en te hopen dat ze niet weten welke afdeling ons dossier moet behandelen. want hoe vaak halen ze hun dossiers immers niet overhoop? voor je het weet, vergeten ze een claim in te dienen.
4	oh, maar heb jij dan ook geen contactpersoon?
5	nee, jij ook niet. jij hebt ook geen contactpersoon?
4	ik zou niet weten wie.
2	zie je wel, misschien zien ze ons allemaal over het hoofd.

[p. 201]

1	de schapen die ze naar de slachtbank voeren.
3	wat, weet je niet hoe schapen eruitzien die ze naar de slachtbank voeren?
1	het punt is dat die schapen dat zelf meestal niet weten.

in een bankoverval (bankier)

1	komt er daar een met een bijl binnenzetten, een bijl, en het eerste wat hij doet is een glasplaat aan diggelen slaan. er komen de laatste tijd sowieso steeds vaker mensen met idiote wapens binnen, of mensen die beweren dat ze een wapen hebben. soms zetten ze alleen maar een tas voor je neer en schuiven ze je een stuk papier toe. ‘er zit een bom in mijn tas,’ lees je dan. ‘hou je koest en schuif al het geld over de balie.’ dan wordt er dus een overval gepleegd en geen mens die het in de gaten heeft. ja, van die bouwmarktboeven. gaan ze eerst naar de bouwmarkt hiertegenover, halen ze een of ander idioot stuk gereedschap, steken ze de straat over en dat is dan het begin van zo'n overval.
2	en wij, wij reageren dan verkeerd. elke keer. wij zijn erin getraind, geconditioneerd bijna, om overvallers alles mee te geven, de bank is toch verzekerd, en wat doen wij? wij doen precies het tegenovergestelde. we geven het ze niet. sterker nog: we halen het geld nog terug ook. terwijl we nooit iets anders leren dan: ‘geef overvallers alles, geef alles, het geld is verzekerd, je leven krijg je nooit meer terug.’ en wij: ‘ja, doen we!’ maar we doen het dus niet. we kunnen gewoon niet anders dan achter zo'n figuur aanrennen. ze vertellen je keer op keer wat je moet doen, maar je doet precies het tegenovergestelde. je doet alsof het je eigen geld is, terwijl het dat helemaal niet is, en het nog verzekerd is ook. alsof je je helemaal met dat geld identificeert.
3	en de knop vergeet je.
2	nee, geen mens drukt op de alarmknop.
1	door de shock.
3	niemand weet wat je doet als je in shock bent, dat valt met geen mogelijkheid te voorspellen.
2	wij zijn het die met zo'n bankoverval blijven zitten. maar het gaat een keer lukken. ooit. ooit doen we precies wat ze zeggen.
3	onze human resources beschermen, want die schijnen in ons te zitten.