Terras. Jaargang 2016 (10-11)

[p. 131]

Eva Wissenburg
Het heden van de herinnering
Inleiding bij Anne Parian, La Chambre du milieu

Op de volgende pagina's staan de eerste twee reeksen en het begin van de derde reeks van La Chambre du milieu (De kamer in het midden) van Anne Parian. Anne Parian (1964, Marseille) woont en werkt als kunstenaar en psycholoog in Parijs. Haar werk is zeer divers. Ze noemt zichzelf dichteres, maar voor haar betekent dat juist dat ze zich ook bezighoudt met andere uitingsvormen dan het geschreven woord alleen. Zo publiceerde ze in 1994 het fotoboek À la recherche du lieu de ma naissance (CIPM/Spectres familiers, 1994) en werkt ze daarnaast veel met video en geluid.^1. Ook binnen haar geschreven oeuvre lopen de stijlen uiteen. Een goed voorbeeld van een vormexperiment is de bundel met gedichten die ogen als wiskundige formules (= jonchée; poésie dure, Ed. Les petits matins, 2008). La Chambre du milieu, dat in 2008 bij P.O.L. verscheen, is relatief verhalend, maar ook in dit boek wordt door de auteur geëxperimenteerd met vorm en stijl.

Parian baseerde zich voor La Chambre du milieu op de beelden die haar zijn bijgebleven uit haar allervroegste jeugd, de tijd waarin herinneringen eigenlijk nooit meer dan losse beelden zijn. Ze heeft geen poging gedaan tijdens het schrijven de beelden te ordenen of het verhaal van haar eigen jeugd te reconstrueren, integendeel. Parian heeft zich - zoals ze in een interview op de site van de uitgeverij zegt - ‘zonder valsspelen’ volledig laten leiden door de volgorde waarin de beelden zich aan haar voordeden. Iedere reeks is voortgekomen uit hetzelfde handjevol herinnerde beelden, maar in iedere reeks hebben ze zich in een andere volgorde gepresenteerd en tot andere zinnen geleid. Het gaat de auteur niet om het verhaal achter de beelden, maar om de vorm waarin de herinneringen zich nu aan haar voordoen, het gaat om het heden van de herinnering.^2.

Parian omschrijft zichzelf als een regardeuse, iemand die graag observeert.^3. In La Chambre du milieu zijn haar eigen herinneringen het object van observatie. Dat ze er niet op uit is het verhaal van haar kindertijd te reconstrueren betekent ook dat ze zich ervoor heeft willen hoeden emoties aan de beelden vast te plakken die er destijds

1. Zie de pagina van Anne Parian op de site van Editions de l'Attente: www.editionsdelattente.com

2. Zie voor het volledige interview de pagina van Anne Parian op de site van Editions P.O.L.: www.pol-editeur.com. Tenzij anders vermeld, is de informatie uit deze inleiding afkomstig van deze site.

3. Zoals ze vertelt in een interview over poëzie en fotografie op de site van het Centre international de poésie Marseille: www.cipmarseille.com

[p. 132]

misschien niet zijn geweest. In haar herinnering bestaan in de eerste plaats de beelden zelf, ze kan wel raden hoe ze zich als kind op het bewuste moment heeft gevoeld, maar strikt genomen maken die vermoede emoties geen deel uit van de herinnering.

Opvallend is de afstand die Parian tot veel van de personages creëert. De kinderblik die de volwassen schrijfster tot observatieobject heeft gemaakt is van zichzelf al zeer observerend en dat gaat met een zekere afstand gepaard. Parian heeft het niet over ‘mon grand-père’, maar over ‘le père de la mère’. Slechts bij enkele personages - de grootmoeder, het nichtje - wordt zo nu en dan het bezittelijk voornaamwoord gebruikt, en dan nog niet eens in alle gevallen. Volgens Parian geeft dit een afstand weer die destijds tussen het kind en de betreffende personen bestond en dus binnen de herinnering nog steeds bestaat. Dat bepaalde personages het ene moment een bezittelijk voornaamwoord krijgen en het volgende moment niet meer, komt doordat die personen het ene moment dichterbij waren dan het andere. Ook hieruit blijkt hoezeer Parian heeft getracht haar herinneringen zo zuiver mogelijk te brengen.

Het gaat haar dus om de herinnering zoals die is overgebleven in het heden, om de tegenwoordigheid in het heden van de beelden uit het verleden. Dat is ook waarom Parian in La Chambre du milieu vooral de tegenwoordige tijd gebruikt. De herinnering speelt zich immers af op het moment van schrijven. Parian zegt dat ze in een eerder stadium van het boek heeft overwogen een voorwoord in te voegen waarin ze uitlegt dat La Chambre du milieu kan worden gezien als een Livre d'enfant, een kinderboek. Een boek dat zou kunnen zijn geschreven door een kind en dat ook goed door een kind zou kunnen worden gelezen. Ze heeft het voorwoord uiteindelijk niet ingevoegd, want ze vond het te uitleggerig, maar het idee geeft wel weer wat er in het boek gebeurt: Parians kindertijd is in zijn vorm van herinnerde beelden aanwezig in haar heden en die aanwezigheid maakt dat de herinneringen kunnen worden (her) beleefd met de beleving van een kind. Juist omdat ze zo onbevooroordeeld mogelijk zijn opgetekend en zo min mogelijk zijn geduid, is het ook voor de lezer mogelijk geworden Parians herinneringen te ervaren alsof hij zelf een kind is dat alles voor de eerste keer ondergaat.