Dit is die tafel vanden Groten Lancfranck

[LXXII] Dat ander capittel van die mandibule ⁵⁴¹ (dats die kaken) uter stede. Nota

Dat opperste cacabeen en roert in gheen beesten, sonder in een beeste dat men heet cocodrillus. Ende dat upperste cacabeen is ghevoget mitten beenren vanden hovede in elke side boven ende binneden ist vast ghemaect mitten wortelen vanden tanden die daer vaste in sijn. Dat nederste cacabeen

541 Emendatie: het handschrift heeft ‘madibule’.

[fol. 143v]

is ghemaket van II benen te gader ghevoeget in dat kinne ende ghecoppelt mit bijnselen mitten uppersten cacabeen in de welke bijnselen maken steden in die braden de dat cacabeen roren in dre maneren. Want somme braden dalende vanden hovede ende sijn ghecoppelt mit sommigen zenuwen vanden hovede ende vanden morge ende si luken die kaken. Item, ander braden comen van binneden vanden borsten ende sijn ghemenget mit somme zenuwen der maege ende si ondoen die kaken. Somme braden comen van sy besiden ende roren die caken alsmen cauwet. Dat nederste cacabeen mach gaen uut sijn juncture in II maeren als jof achterwert ende die nederste tanden gaen dan van binnen den uppersten ende dan en machmen den mont niet ondoen. Jof vorwart ende dan is die mont wide ondaen ⁵⁴²

542 In de linkermarge, rood omlijnt, ‘zoeket voert van dat kakenbeen int voerste blat des bokes bi desen cruce’. Hieronder in de marge een rood kruis en daarnaast in rubriek ‘lxxij’(het nummer van het capittel over de geluxeerde kaak) maar in een iets kleiner letter dan de andere in de marge aangegeven capittelnummers. Voor in het boek zijn twee bladen toegevoegd (eenzijdig beschreven). Degene die vroeger de paginering met potlood heeft aangebracht heeft deze bladen genummerd als 144 en 145. Deze tekst volgt nu hierna waarna verder gegaan wordt met de rest van fol.143v.

[fol. 144r]

⁵⁴³

ende die nederste tande voergaen die overste. Ende meer een manire en moghen die opperste tanden voeghen mitten ondersten. Ende als dan dat kakenbeen is uten stede ⁵⁴⁴ , so moetment to hant helpen of die stede soude apostemeren ende zweren omme dat sin vele zenen ende braden ende soude een soep maken der hinneren omme dattet is so nader herssen. Ende daer soude to hant comen frenesie ende corts ende quade toevallen ende to hant die doet. Mer ist datmen den zieken tohant helpet, so en ist gheen noet. Ende ist dattet achterwert uut is, dan suldi steken juve voerste twe vingheren onder sine kaken ende juve twe dumen in sinen mont op dattu moghes ende trecken dat kakenbeen uut weert. Ende ist dattu nyet moghes, so suldi den mont ontdoen myt een wilghen ⁵⁴⁵ houte ende opwert steken mitten voerste vinger tot in sijn stede. Ende dat saltu weten als die opperste tande ende die nederste op malcanderen sluten. Ende en moghe ghi aldus nyet doen, dan suldi onder dat kaken been een langhe ⁵⁴⁶ scrode doen off een dwale ende een ander persoen sal die dwale vaste trecken mijt beyden eynden. Ende ghi sult den mont ontdoen myt dat voerseide hout ende die meister ende die persoen ghelijc aldus werkende, ende dan salt weder comen in sijn stede. ¶Ende ist dattet voerwert uut is, dan bevanghet alden kynne myt een dwale ende doet een ander man sitten myt beyde sin knyen achter op die scouder des zieken. Ende laet hem vaste die dwale trecken myt beyden eynden ende ghi sult steken houte inden mont ende driven dat kynne achter wert. Ende alsoe salt weder comen in sin stede. Ende dan suldijt vast maken myt binden ende myt plasteren. Ende doet hem mitten dunne spise sonder cauwen tot dattet wel heel is.

¶Ende ist dat ghi daer niet en waert int ierste ende dat die stede gheapostemert is ende dat die zieke den coertse hevet ende hevet grote zweringhe, dan salmen hem dat haer af scheren ende salven hem myt wermer rose oly ende myt een luttel azijns. Ende salve die stede myt morwender oly, ⁵⁴⁷

543 In de bovenmarge in rubriek het rode kruis gevolgd door ‘soket vant kaken been in desen ghetale lxxij’.

544 Emendatie: het handschrift heeft ‘sede’.

545 Blauw onderstreept. In de rechtermarge in blauw ‘langet’.

546 Blauw onderstreept. In de rechtermarge ‘lange’.

547 Hiervoor een (in rood doorgestreept) onleesbare letter.

[fol. 145r]

smoute van enden off van ander maniren omme die aposteme ende dat zeer to cesseren. Ende omme dat hovet to comforteren datter frenesie nyet en comet. Ende als die to vallen en wech sijn, dan salmen die cure doen als voerseit is.