Dit is die tafel vanden Groten Lancfranck

[LXIIII] Dat ierste capittel des vierde boekes is een ghemene sermoen van brekinghe der beenre. Nota

Beenren die breken in diversen materien. Somwijl breket een been offene ⁵²⁷ overdwers sonder splinteren ende somwilen mit splinteren ende somwijl is een been spleten overlanx. Item, in den benen ende in den armen is somwijl dat een been broken ende somwilen beide. Item, somwilen sijn si inwert to broken ende somwijl uutwert. Item, somwijl mit wonden, somwijl sonder wonden ende somwilen mit apostumen ende zweringe ende somwilen der sonder.

Item, een ghemeen regel is in die cure der to broken beenren datten eersten ende ten schonesten dat menmach, salmense weder brengen ter eerster schepnisse. Mer somwilen sijn daer tho vallen diet beletten alse apostume, sterke zweringe, splinteren, vleisk ghefruetzert. Ende daer om seit Ypocras ⁵²⁸ dat mense niet to samen

527 ‘offene’ blauw onderstreept.

528 ‘ypocras’ rood onderstreept.

[fol. 137v]

sal voeghen voer den sovende dach. Mer Galieen ⁵²⁹ duncket beter dat mense rechte voert to samen voghet up dat het ne gheen sake belettet.

Tekenen der beenren to broken overdwers is goet te kennen ⁵³⁰ bi den sene ende biden tasten, want dat lit is crom ende ontworpen. Ende alsmen daer up tastet, die hoveden der beenren criselen, dat een been jegen dat ander. Ist datter splinteren in sijn dat mach men wel tasten, want si leggen onneffen ende preclen dat vleisk. Als een been is gespleten overlanx, dat bikennetmen bi dattet lit in dat depe zwellet ende hets onnatuurlic dicke ende die zieke mach mitten lede gheen pine (dats arbeit) doen als hi was ghewone.

Item, als dat lit effene overdwers is ontwe sonder splinteren, men sal die gruden to samen vogen ende voert doen up elke lit, alst seit wert in sijn proper capittel. Ist datter sijn splinteren ende si hem vaste houden an dat been, men salse voghen in haer proper stede ende dan salmen bijnden dat de splinteren weder an mogen helen. Ist dat die splinter is of verscheiden van dat ander been, dan salmen dat vleisk op luken ende doent uut (jof het soude maken zweringe of aposteume), ende dan salmen voert cureren lijc wonden mit de broken beenren. Ist dat een been to broken is mit groter fruetzeringe van vleische, dan salmen dat lit niet bijnden voer dat die fruetzeringe is cureert mit oli rosaet° ende pulver van gagel°, want bondement, het soude vervulen ende corrumperen al dat lit. Ist datter is een sterke zweringe

529 ‘galieen’ rood onderstreept.

530 Hierna een doorgestreepte ‘o’.

[fol. 138r]

jof apostumen, men salse eerst cesseren eer men dat lit bijndet. Ende waert so dattet lit waer ghebonden of sterke zweringe of hete apostumen daer of quamen dan soudemen dat lit ontbijnden ende latent ontbonden tote datmen hadde gemyndert alle die to vallen. Men sal die zweringe cesseren mit warmer oli van rosen ende die apostumen doen cesseren, alsoet is voerseit in sijn capittel. Jegen jucte in dat lit salmen dat lit baden in warmen water daer sout in is. Ende als alle dese to vallen sijn ghecesseert, dan salmen dat lit weder bijnden.

Item, in dat beghin sal die seke eten arme spise om to bewachten van heten apostumen, want ne gheen dinc en maect so varinge heet apostumen als wijn ende vleisk. Ende alsmen is versekert van apostumen, dan salmen hem gheven goet gaer vleisk alse voeten ⁵³¹ van beesten ende terwe ghesoden in gueden, roden wijn dat de bijnsele to sterker mach wassen.

531 Hierna (doorgestreept) ‘ende buke’.