Dit is die tafel vanden Groten Lancfranck

[XLV] Dat achtende capittel is van apostemen der ghesteliker leden ende van bulghinghe ende ³⁵⁸ hefinghe

Desse aposteumen en salmen niet wederslaen, mer men salt uutwert trecken ende meest up dattet cout is. Eerst salmen dat lichaem purgeren ende daerna die materie versceiden. Ende ist dat dit niet en helpet, men salt ripen ende dan salment snyden ende niet te wachten dattet soude uut breken by hem selven ende dan salmen die ettere suveren ende die wonden helen, alsoet voerseid is in den anderen steden. Dicwijl bider cracht der naturen is een materie uutwert ghesteken twischen die ribben ende twisschen die beenren der borsten ende der spondilen ende maect een aposteume. Is dattet is cout, het sweret luttel ende die sieke en achter niet veel op om dattet niet sweret alsoe waer bi dattet daer langhe blivende is te corrumperen die stede. Ende als die materie is ghecorrumpeert, het solde eer inwert biten dan uutwert alsewaer bi dusdanige aposteumen maect een doer gaende fistel inwert.

358 Emendatie:in het handschrift wordt het woord ‘ende’ tweemaal geschreven.

[fol. 97v]

Mer men sal sniden ende helent ende zuverent ghelijc een ander aposteume Ende is datter wert een fistele in wert gaende dan suldi maken een wieke vanden pid van vleder of van spongen of van brionie° of van ganciane° ende doent in den fistel om dat gat te wyden ende daer na salmen mit een clisterien dese zuverende dwaynge daer in doen. Nemet zeme°, mirre, watere soe datter sy IIII dele waters ende zeem° ende mirre II delen. Ende ist datmen daer to doet ysope° ende salie elx een deel, het wert te betere. Oec ist somwijl goet datmen neemt wijn over twater alset tseer is sonder alle ³⁵⁹ sweringe. Ende desen siroep salmen doen in den fistel ende doen den zieken wentelen over ende weder so dat men wel dwa die stede van binnen vanden ettere. Ende dan sal hem die zieke doen keren over den mont der wonden ende hy sal hoesten so dattie etter ende die dwamigge te bet uut mogen comen Ende dan salmen in die wond doen een wieke ghesmeert mit oli soe dat die wonde niet en luct ende ist datter mitter dwaenningghe niet uut en gaet, dan salment fulcomeliken helen ende huden. Ende ist dattie wech biden welken die etter uut ende in gaet, is hert ghepipet binnen soe datter is een vray fistel, dan salmen cauterizeren ende daer na den brant uut vallen doen mit bottere ende mit anderen dingen die vet sijn, ende daer na salment zuveren ende helen.

Bulginghe comt somwijl in kinderen om den hoeste uut stekende de materie ende oec om wolven toskeyt ontbijndende die juncture der beenren ende uutwert stekende.

359 Hiervoor (doorgestreept) ‘seringe’.

[fol. 98r]

Men salt int eerst cureren mit dingen sachtende den hoeft als sijn zoete amandelen gestampit mit penidien° ende mit water daer fenecoel° in is ghesoden ende supinge daer mede ghemaect mit amido° ende mit deser medicinen: nemet zoete amandalen II deel, draganti° van citonien° ana een deel, juleb° dats ghenoech sy. Hier ³⁶⁰ of salmen maken dinne spise ghelijc cauwen zeem dat dat kint ³⁶¹ mach supen. Als die hoeft is ghemindert dan sal hy baden in water daer in ghesoden is die wortele van al toe pappelen ende die blade fenigreet° lijnzaet ende men salt twater up die bulginghe laten vallen van hoge; daer na salmen die materie verscheyden mit medicinen gheseit int capitel der cleren. Oec ist guet datmen daer up bijndet wel vaste een loedene plate achter dat die stede wel ghemorwet is. Ende ist dat de materie is van ventositeit (dats wintachtich) men salt cureren ghelijc den ventosich ende wijndich aposteume. Bulghinge comt by dat die spondilen sijn uut haer propre stede ende en mach niet cureren achter dattet veroudert is.

[XLVI] Dat neghende capittel is van apostemen omtrent den mont vander maghen

Alse een aposteume valt omtrent den mont vander magen ende omtrent die levere ende milte dan salmen int beghin die stede comforteren mit olie van mastiken, olie van spijc, olie van lelien ende mit plaesteren ghemaect van rosen, alsene°, squinanti°, cyperus°, cytonien° myt gerstene mele ende mit der ghelike. Ende al ist soe

360 Emendatie: het handschrift heeft ‘hiet’.

361 Emendatie: het handschrift heeft ‘hit’.Bedoeld wordt ‘kint’.

[fol. 98v]

dat ic hebbe gheseit datmen sal scuwen wederslaende medicinen als die aposteumen sijn by een edel lit, nochtan is datmen up desse leget verscheydende medicinen of ripende, die niet en sijn gemenget mit stoppenden dingen. Sy crancken die levere ende die milte ende dan verkranken haere werken die nuttelic sijn tot alden lichaem. Daer om en salmen niet in dusdanigen zaken hantieren zuvere verscheydenden medicinen noch zuvere ³⁶² maturativen ende ripende, noch zuver vederslaende medicinen. Mer men sal die materie purgeren ende comforteren die stede mit stoppenden dingen ende ghetempert treckende. Ende ist dat dit niet en helpt, men salt verscheiden ende en helpt dat niet, men salt ripen ende altoes salmen wachten datmen daer niet op en leget verscheiden medicinen, noch ripende daer en sy mede gemenget droge stoppende dingen. Ende men moet wachten dattie dinneste materie niet en verteert ende dattie groenste niet en verherdet want dusdanige aposteumen verherden lichte ende dan machmense qualiken verscheiden. Mer sy maken dikwijl ydropisis ende water laynghe. Alst beghint te verherden, salment morwen mit morwende medicinen ende gheen comfortatijf een sterckende daer mede ghemenget. Men moet vroet ende behendich wesen in dusdanigen saken want dusdanige aposteumen mogen nijt die dwalinge des meisters gedogen. Ende is dattet is rijp, men salt ondoen ende zuverent ende helent.

362 Hierna (doorgestreept) ‘medicinen’.