Dit is die tafel vanden Groten Lancfranck

[XVI] Dat XIII capittel is vanden open canker

Cancker comet van dat een cancrich aposteem is gesneden of uutbroken ende het comet oec van ene wonde qualike cureert ende daer to dat een vervuulde materi van melancolien comet jof dat bi die materie comet ter wonden. Daer wert corrumpeert ende verwandelt in canckere. Ende dit sijn die teykenen daer of: hets stinckende, de lippen sijn dicke blau jof swert ende hert binnen, tlit achtich ende alom onder rotte. Ende wildi weten weer heet een cancker of een zeer is, ghi sullent dwaen mit logen. Ende ist dattet is ¹⁵⁰

150 Custode in de ondermarge: ‘lelyeker dant was’ (ood onderstreept).

[fol. 40r]

leleker dant was to foren ende witachtich ende de etter is tay lijc linnen sletten, so ist de cancker. Mer ist dattet wert scoenre dan to voren ende datter in wert roet vleisk dan ist een seer. Die cancker heft een proper stanc de men in gheen litteren scriven mach, mer bi leden de ic heb bewilen canckeren hebben seen, ist guet to kennen bi anderen stancke. Een generael regel is in de cure van den canckre dat men den canckre niet mach cureren jof hy si al uut gedaen mit sinen wortelen. Oec en salment mit ghenen wapenen noch mit ghenen corrosiven maken jof het ware in steden daer ment al uut mocht uutwortelen. Want wanneer dat men daer an comt mit scherpen dingen, te meer dat sijn quaetheit meret ende ist dattet is in een vleiskich stede men salt uut sniden mit den wortelen ende duwen uut dat bloet van melancolien vanden aderen deer om trent leggen. Daer na salment al om cautirezeren mit enen heten ysere ende dan daer up leggen plaesteren maket van terwen meel, seem ende sap van apij° tot dat het is wal ghezuvert, dan sal ment voert cureren lijc een wonde. Ypocras ¹⁵¹ seit: ‘Als ghi wilt cureren enen canckere mit surgie, so suldi eerst dat lichaem purgeren van melancolien’.

Oec seit Ypocras: ‘Is de cancker in steden ful zenuwen of aderen of arterien jof in de stede daer ment niet al uut mach doen - als in den hals, in de mammen, int aensicht jof inder moder -, dan salment niet bestaen to cureren fulcomenliken.’

Mer men sal de sonde stede al om smeren mit medicijn van bolo armenico° ende dwaen dat seer binnen mit gheyten wey ende drogent ende salvent seer al omtrent mit deser salven: nemet ceruse°, thucie° gedwogen, van elken even voel gemenget

151 ‘Ypocras’ rood onderstreept.

[fol. 40v]

mit oli rosaet° ende mit den sape van porseleinen jof van een ander cout cruut, tot dattet is lijc salve. Ende hijr mede dat seer omtrent smeren bewacht dat de cancker niet en meret. Ende hi sal drincken gueden claren, witten wijn ende scuwen dicken, roden wijn ende hi sal eten guet vleisk, alse van weders ende jonge gheiten sugende ende kaponen, jonge kukenen van patrisen, van quatelen ende van clenen vogelen, ende scuwen vleisk van ossen, van gheiten, van herten, van gansen, van einden ende van allen groten vogelen swemmende int water ende hi sal scuwen alle soute dingen ende scherpe dingen. Rogier ende Rolant ¹⁵² ende anders vele meisters bescriven in horen boken de cure vanden cankere in zenuwen steden ende si seggen dat si se genasen, mer weet sekerlike dat de vraie canckere andersins en mach niet sijn cureert dan alsoet voerseit is in dit capitel.

Ende ist dat ghijt niet en weten waert is een cancker dan een open zeer, so beghinnet to doden mit enigen scherpen poder alse mit pulver van affodillen°. Ende dattet is een vray cancker, so suldi seen dat wanneer ghine wilt doden te meer sal sijn quaethede wassen. Ende ist dattet gheen cancker en is, het sal zuveren ghelijc een zeer. Ende als ghi seet sine quaetheit meren, so suldi of staen vander curen, jof andersins soudi den seken doden. Mer ghi sultet achter waren mit der salve van thucien° voerseit up dat hi niet en bredet ende aldus sal de zieke lange mogen leven.

152 Namen rood onderstreept.