Het Taelverbond. Jaargang 7

[p. 417]

Ontwerp van hulde-bewys aen de Nederlandsche Vrouwen, die onze letterkunde beoefend of aengemoedigd hebben.
Mededeeling door K.F. Stallaert.

Eene bloemlezing uit de beste schriften onzer Nederlandsche vrouwen, uit alle tyden, met biographische aenteekeningen en, waer mogelyk, met afbeeldselen en fac-similes versierd, zou gewis een hoogst welgekomen boek zyn in Noord en Zuid.

Het eigentlyke doel dier verzameling zou wezen eene plechtige en duerzame hulde te bewyzen aen de vrouwen, die te onzent de moedertael en het schoone vaderlandsche eigen verheerlykten.

De HH. Snellaert en Van Even brachten nog onlangs in de Eendragt belangryke bouwstoffen by, die de taek des uitgevers zouden vergemakkelyken.

Wy koesteren de hoop, dat onze wenk begrepen zal worden, en dat eerlang eene bekwame hand, 't zy in Noord-, 't zy in Zuidnederland, de bloemen tot dezen ruiker oplezen en ons die in een keurig hulsel zal aenbieden.

[p. 418]

Edoch, behalve de schryfsters op welke ons vaderland mag bogen, zyn er vrouwen, die, zonder de kunstpen gevoerd te hebben, niettemin evenveel aenspraek op de hulde des nageslachts kunnen doen gelden en wier vaderlandsche verdienstelykheid in den verlangden bundel aengestipt zoude dienen te worden.

Eenige aenhalingen ter staving onzer gedachte zullen, durven wy hopen, noch den geachten uitgever des Taelverbond's, noch den lezer als langwylig voorkomen.

Den Reinaert de Vos, het merkweerdigste en oudste gewrocht onzer letterkunde, hebben wy wellicht eener vrouwe te danken. Immers de dichter zegt:

Mijns dichtens ware een gestille,
Ne hads mi ene niet gebeden,
Die in groter hovescheden
Geerne keert hare saken:
Soe bat mi, dat ic sonde maken
Dese avonture van Reinaerde.

Van Heelu zegt, dat hy den Slag van Woeringen opzettelyk voor Brabands hertogin, Margaretha van Engeland, schreef.

Vrouwe Margriete van Inghelant,
Die seker hevet van Brabant
Tshertogen Jans sone Jan,
Want si dietsche tale niet en can
Daer bi willic haer ene gichte
Sinden van dietschen gedichte,
Daer si dietsch in leeren moghe;
Van haren sweer, den hertoghe,
Sindic ic haer daer bi beschreven;
...........
Nu biddic hare op ghenade,
Der edelre vrouwen Margrieten,
Dat ic hare dogeden moet ghenieten,
Dat sijt met ootmoede wille ontfaen;
Want om hare hebbict bestaen.

[p. 419]

Jan Dekens droeg zynen Leken Spiegel op aen Rogier van Leefdael en aen deszelfs vrouwe:

Ic hope het sal ghenoeghen wale
Minen heer van Levedale,
Minen heer Rogier ende mijnre vrouwen,
Die goede dinghe gherne scouwen,
Ende in die schrifture hebben jolijt¹.

Het Leven van Sinte Christina de Wonderbare ontstond op verzoek eener vrouwe:

Oec heb ict sonderlinghe gedaen om dat
Mi al te ernsteleke bat
Een eersam jonfrou ende een vroede,
Een geesteleke ende een goede,
Van Hoye, so heet si, jonfrou Femine;
Dat ic om haer bestonde de pine,
Si dunckes mi so wale weert,
Dat ict moet doen want sijs begeert.

Tondalys vysioen werd ook in dietsche tale gebracht: ‘ten profyte ende ter heeren ende ter weerdicheit van eender hedelre joufer.’

Despars, eindelyk, schreef zyne Chronycke van Vlaenderen ten welgevallen zyner gade, gelyk hy het in teedere bewoordingen verklaert:

Aen mer joncvrauwe Anna van Avezoete, ghezeit Claeysson.
Mijn zeer lieve ende wel beminde Huysvrauwe.
Omme dieswille dat ghy, mijn lieve ende zeer wel beminde huysvrauwe, my tandere tijden te kennen gheghevene hebt, dat ghy zeer groot plaisir ende ghenouchte nemen zoudt int overlesen van eeneghe aucthentijcke ende waerachtige historien ofte cronijcken, bescreven in uwer moederlijcker tale,

1 Rogier van Leefdael, heer van Perck, burgvoogd van Brussel, eerste raed des hertogen Jan, stierf den 29ⁿ van louwmaend 1333. Zyne vrouwe was Agnete van Cleef, dochter van Diederik Loef, heer van Hulkerade: zy overleed den 17ⁿ van bloeimaend 1338.

[p. 420]

ende besondere van den lande ende graefscepe van Vlaenderen, daer wy beede met onze ouders inne gheboren zijn, in alzo varre, als men u zulcke een yewers ghevinden, betrapen ende ter handt ghebrengen conste; zo ist dat ic, bevindende naer alle behorlicke devoiren daer toe ghedaen, tzelve niet zo wel meughelick ofte doenlick te zijne, als die goede joonste ende affectie, die wy tot mencanderen draghende zijn, ontwijffelick wel begheerende ende heeschende es: ende zouckende des niet te min, u in als te ghelievene, dat my eenichsins meughelick es van doene, hebbe ter vulcominghe van uwer goeder ende vertueuser begheerte, endelinghe my zelven niet alleene gevoucht; enz.

Een nader onderzoek en het opslaen van meer oirkonden, dan wy er te onzer beschikking hebben, zou ongetwyfeld een grooter getal aenmoedigende vrouwlyke arbeiders in onzen litterarischen akker doen kennen.

Aen deze klasse van vrouwen zou in den bundel eene bladzyde met de bekende byzonderheden en de meldingen der schryvers zelven, dienen voorbehouden te worden.

De vrouw heeft eene onberekenbare macht op het hert harer wederhelft, en wy beleven tyden waer geen invloed tot het heropbeuren onzer letterkunde en onzes volksgeestes mag verzuimd worden. De vaderlandsche strevingen en gezindheden der schoone kunne, vooral in Zuid-Nederland, op te helderen en aen te moedigen schynt ons dus niet alleen een bewys van erkentenis, maer wysheid, ja plicht. De lier van Mev. Van Ackere, van Mev. Courtmans en Jufv. Dhuygelaere, heeft de vlaemsche Beweging krachtiger ondersteund en voortgezet dan men wel denken zou, en dier edeldenkende en kunstvolle vrouwen, welke huishoudelyke plicht met vaderlandsch gevoel weten te paren, zyn er nooit in een land te veel. Tot de George Sanden strekt zich ons ontwerp van huldebewys niet uit; onze bodem is overigens met dergelyke kunstuitspattingen niet bekend.

Mei 1852.