|
| |
| |
| |
De burgemeester is dood! Leve de burgemeester!
Verhael door Johan van Rotterdam.
De geschiedenis die ik u ga verhalen, beteekent niets; maer toch heb ik niettemin eenige redenen om u die mede te deelen; want daer men tegenwoordig door den druk het minste voorval - en zelfs dingen die nooit voorgevallen zyn - voor het nageslacht bewaert, zou ik het my als een schelmstuk, of minstens als eene grove doodzonde aenrekenen, zoo ik myne pligt in zoo verre te kort bleef, met het verduldig publiek ware het dan ook slechts een woord dezer ware gebeurtenis te verzwygen.
Ook ken ik haer van het begin tot het einde, zoo als zy voorviel; want myn oom, die ze my geheel vertelde, is met alle de persoonen die er eene voorname rol in speelden, zeer nauw bevriend; ook noemde hy my allen by hunnen waren naem. Slechts hoe het dorp heette, dat verzweeg hy; maer daer hy my bevestigde dat het eene parochie was, die aen de gemeente Mopertingen, waer hy schepen is, grensde, valt het ons niet zeer moeijelyk die leemte aen te vullen.
| |
| |
De schrandere lezer kieze dus slechts tusschen: Hoelbeek, Eygenbilsen, Veltwezelt, Hees, Rosmeer, Martenslinde en Waltwilder. Zeker is het dat het eene dezer gemeenten was op welker grond de bedoelde gebeurtenis plaets greep; of wel myn oom moest het natuerlyk op eene andere parochie voorhebben. Ik geloof dit echter niet; maer daer dit toch ook heel goed mogelyk zou kunnen zyn, en, omdat de waerheid toch altoos waerheid blyft, heb ik my niet willen of durven vergissen. Hier uit volgt ook dat ik omtrent dit punt geene hoegenaemde beslissing genomen, maer die gansch aen uwe wysheid overgelaten heb.
Vaerwel, goede lezer, en luister nu naer het verhael van mynen ouden oom Klaes uit Mopertingen.
Zy beminden elkander zoo vurig, want hunne liefde was toch zoo opregt. Ook was dit voor niemand een geheim en hunne ouders, wel verre van die wederzydsche toegenegenheid af te keuren, zagen dit eerder met welgevallen aen en juichten hunne brave hinderen van herte toe. Sinds lang reeds waren zy er op bedacht, dat een huwelyk tusschen Karel en Lisbeth voorwaer zulke slechte zaek niet zou geweest zyn. Inderwaerheid, Kees Harrewyn, de wagenmaker, en Nelis Buntinckx, de molenaer, waren in verre na zoo dom niet als men dit by den eersten oogslag had kunnen gelooven, wanneer zy by het zicht der liefde die in de herten hunner brave kinderen ontstaen was, tusschen beiden een aenstaende huwelyk opwierpen. Ook scheen hun dit gedacht zoo heel onuitvoerbaer niet; want anders toch hadden zy, na daer samen lang en breed over gepraet te hebben, dien zelfden avond hunne vrouwen daerover geen woord laten hooren.
De vrouwen ook schenen daermede buitengewoon in hunnen schik, en men zou byna gezegd hebben, dat zy, voor de ontdekking door hunne mannen gedaen, reeds iets of wat van de zaek wisten. - Zeker was dit wel mogelyk. - Nu, om het even, Karel Buntinckx, de zoon van den molenaer, beminde
| |
| |
Lisbeth de dochter van Kees Harrewyn sinds lang en Lisbeth kon Karel heel goed lyden.
Karel, ofschoon een struische jongen, was toch slechts een-en-twintig jaren oud, en Lisbeth, die ook tamelyk groot van gestalte en welgemaekt was, telde toch nog ruim een jaer minder. Voor hunnen ouderdom waren Karel en Lisbeth slechts kinderen; maer, volgens hunne gestalte, schenen zy waerlyk volwassen menschen. - En het verstand? - Ho! zie dit is iets anders, zoo iets of wat moeilyks om te beantwoorden. Wanneer de vaders voor de eerste mael over het huwelyk spraken, had Karel, die zich juist naest de zyde van Lisbeth bevond, zynen arm rond den hals van het meisje geslagen en op eigen stond had de deugeniet haer op den mond gekust, dat het een genoegen was om hooren: zoo luid en het klonk het; ook was het eene vreugde om zien; want terwyl de goede Lisbeth met een aengezicht, zoo rood als haren halsdoek, gansch onthutst hem den kus wederschonk, ho! dan belonkte hy haer van ter zyde zoo schelms, zoo drommels schalks, dat men byna genegen zou geweest zyn, te gelooven dat Karel en Lisbeth voor hunne jaren, verstand, zeer veel verstand bezaten.
Die eerste kus moest waerlyk iets aentrekkelyks in zich besluiten; want telkens dat Karel sinds dien, Lisbeth, in eenen afgelegen hoek, of buiten het gezicht van lastige toeschouwers, ontmoette, vergat hy nooit haer een geschenk in alles gelyk aen dit eerste, aen te bieden. Dit gebeurde nu elken dagen de vaders, zoodra zy dit bemerkten, zegden:
- Nu, nu, dat de kinderen maer trouwen; zy hebben elkander toch waerlyk van herte lief.
Wanneer de moeders dit hunne mannen hoorden zeggen, dan knikten zy toestemmend met het hoofd en voegden er onmiddelyk by:
- Dat ze maer trouwen, hoe eerder hoe liever: dit kussen kon welligt anders nog kwade gevolgen hebben.
Zoohaest de kinderen dit vernamen, waren zy uiterst tevreden en dachten oogenblikkelyk naer den pastor te loopen, maer de
| |
| |
molenaer belette hun dit; want spoedig vatte hy zynen zoon by den rok en zegde:
- Wel spoedig, jongen, doch niet te driftig; wacht slechts eene maend en dan wordt Lisbeth uwe vrouw.
De wagenmaker vatte daerop zyne dochter by de hand, en knikte, vrolyk lachend, eens eventjens:
- Ja.
De ouders bleven nog wat praten en de kinders.... kussen.... - Neen, de kinders kusten thans niet; zy zaten gelukkig en sprakeloos naest elkanders zyde. Karel en Lisbeth droomden van liefde en geluk en zagen een hemel, lachend van zuivere en onschuldige vreugd, in de toekomst te gemoet. Wanneer de ouders spraken van huiswaerts keeren was het noodig dat zy dit drymael herhaelden voor aleer de kinderen dit begrepen.
- Goeden dag, Kees Harrewyn - zegde de molenaer tot den wagenmaker die juist zyne wooning uitstapte met het inzicht, zich naer het gemeentehuis te begeven: want het was juist een zaturdagavond en dien dag hield de raed der gemeente, waervan de molenaer en de wagenmaker deel maekten, gewoonlyk zyne zittingen.
- Goeden dag, Nelis Bunlinckx - antwoordde de wagenmaker op de groetenis van den molenaer, en beiden bleven eenige oogenblikken sprakeloos tegenover elkander staen.
- Vriend Kees, de zaken der gemeente loopen deerlyk in de war - zegde eindelyk de molenaer met een stuersch wezen.
- Vriend Buntinckx, luister naer hetgeen ik u zeg - antwoordde de wagenmaker, - zoo wy dezen avond niet voorzichtig zyn in den keus die wy te doen hebben en wy geen verstandig man tot burgemeester kiezen, zie Nelis, vriend, aen u wil ik het wel zeggen, maer ik vrees voor de gevolgen; want ho! die kunnen schrikkelyk zyn.
| |
| |
- Wees gerust, Harrewyn, jongen, we zullen wel zorgen, dat er een heel verstandig man aen het hoofd der gemeente gezet worde - zegde de molenaer op eenigzins langzamen toon, terwyl hy den wagenmaker vertrouwelyk met de hand op den schouder klopte, als wilde hy hem doen verstaen, dat hy er meer van wist, dan hy wel zeggen wilde.
De wagenmaker liet zich nogtans door die pochende handelwyze den schrik niet op het lyf jagen, en, ofschoon hy dacht dat het misschien wel mogelyk kon zyn, dat de molenaer iets wist dat hy hem niet regtuit mededeelen wilde, wachtte hy toch wel, hem, het zy regtstreeks of van terzyde, daernaer te vragen. Kees Harrewyn, ofschoon hy dit aen niemand gezegd had, zou heel graeg de plaets van Burgemeester bekleed hebben; ook wist hy dat Nelis Buntinckx staetkundig genoeg was om te durven verhopen dat zyne dorpgenooten hem aen het hoofd der gemeente zouden plaetsen. Dit was de eenige reden waerom hy den molenaer niet ondervragen wilde en zich vergenoegde met hem te zeggen:
- Nu, nu, we zullen zien; maer ik herhael nogmaels: in zaken van hoog aenbelang hangt alles af van den wyzen keus; want een onwillige misslag in zaken van algemeen belang, heeft meesttyds voor gevolg...
- Burgeroorlog, - viel Buntinckx hem brommend in de rede; - ik weet het, vriend, en ik hoop dat gy dit ook niet uit het oog zult verliezen. God behoede de gemeente voor die schrikkelyke ramp! -
- God behoede de gemeente! - herhaelde de wagenmaker.
De twee verstandige ambtgenooten stapten nu byna werktuigelyk en zonder verder nog een woord te wisselen naest elkanders zyde voort. Byna op het einde der dorpstraet, traden zy een der byzonderste wooningen der parochie binnen. Dit huis droeg voor uithangbord:
In den Koninklyken Valk - Herberg.
Daer het dorp tot nu toe geen gemeentehuis bezat en de jaerlyksche inkomsten niet toelieten er een te bouwen, leende
| |
| |
Hendrik Joris, de eigenaer van den Koninklyken Valk, die ook deel maekte van den raed, bereidwillig de groote achterkamer zyner wooning tot raedzael.
Wanneer de molenaer en de wagenmaker binnen traden, namen zy plaets rond de tafel die in het midden der zael stond en waer hunne overige ambtgenooten reeds op hen zaten te wachten.
De groetenissen waren kort. Een hoofdknik en de raedsheeren verstonden elkander. Nu toog Magister Jacobus Veders zonder langer vertoeven, een zwart lederen kastje uit den zak, waeruit hy onmiddelyk een overgrooten bril te voorschyn bragt. Eenige malen streek hy de reusachtige neusnyper langzaem over de mouw van zyn kleed, waerna hy hem met een deftig gebaer op den neus plantte.
Dit was een sein.
Magister Jacobus Veders was schoolmeester en schepen der gemeente.
De schoolmeester kuchte. De kuch duerde niet lang; doch vooral hy ophield, zaten toch al de raedsheeren, geen uitgezonderd, reeds zoo verstandig als doctors by de faculteit, met den bril op den neus en met een ernstig gelaet, te wachten op hetgeen de schepen hun ging melden.
Jacobus Veders was een buitengewoon lang en uitermate mager man, die zonder moeite zyne ambtgenooten, wanneer hy in hun midden zat, kon over het hoofd zien. Wanneer hy het woord nam had hy de gewoonte zich opterigten, terwyl de overige raedsleden die hem aenhoorden, bleven zitten. Dit was regt grappig; want dan scheen de schoolmeester nog eens zoo groot, terwyl de raedsheeren allen het voorkomen hadden van een gezelschap kleine broekmannen, schoolknapen van Magister Jacobus Veders. Dit deed hy nu ook juist, kuchtte nog eens droogjes, vatte de kleine tafelbel die voor hem stond, klingelde daermede eens deftig en zegde:
- Ergo, Myneheeren, in name des Konings, verklaer ik de zitting geopend.
| |
| |
Spytig dat ge op dit oogenblik in de groote achterkamer van den Koninklyken Valk, niet tegenwoordig waert. Al de raedsheeren hadden het oog op Magister Jacobus Veders gerigt en luisterden aendachtig, en, buiten zyne woorden, hoorde men niet het minste gerucht. Het was er zoo stil, zoo doodstil, dat men er byna het klapwieken eener vlieg hadde kunnen gewaer worden.
Na die plegtige opening wachtte de schepen een oogenblik; doch daer hy zag dat niemand het woord nam, kuchte hy nog eens en dit allengs hoe drooger, waerna hy even ernstig voortging:
- Ergo, Myneheeren, de Burgemeester der gemeente is dood. Ziet ge wel, ik moet u dit niet zeggen, want ge weet dit natuerlyk even zoo goed als ik. Ergo, daer ge dit weet, is het natuerlyk dat wy er eenen anderen kiezen om hem te vervangen; maer daer zyne Majesteit, onze genadige Koning zelf, de Burgemeesters noemt, mogen of kunnen wy natuerlyk er geenen kiezen. Ziet ge wel, zeker gaet ge nu vragen: Ergo! hoe kan de Koning al de menschen kennen die bekwaem zyn om Burgemeester te worden? Natuerlyk, Myneheeren, is die zaek zeker moeilyk; nogtans begrypt wel, Myneheeren, dat wy natuerlyk een heel gemakkelyk middel ter hand hebben om hier in te voorzien. Ergo maekt ergo, ziet ge wel....
- En welk is dit middel? - vroeg Nelis Buntinckx een weinig nieuwsgierig.
- Ergo, natuerlyk, er zelve eenen kiezen - antwoordde de schepen.
- Maer mogen wy dit doen? stelt zich daer het koninklyk voorregt niet tegen? - merkte Hendrik Joris, de kleine baes uit den Koninklyken Valk, aen.
- Ergo, Myneheeren, natuerlyk verstaet ge wel, dat wy zelve geen Burgemeester kunnen noemen; maer ziet ge wel, wy kiezen een lid uit den raed en dit lid stellen wy den Koning ter benoeming voor - antwoordde Jacobus Veders.
- Volgens het oud gebruik. De raed noemt twee kandidaten
| |
| |
waeruit de Koning kiest - zegde Kees Harrewyn met een spottend lachje.
- Ergo maekt ergo, ziet ge wel, dit is natuerlyk - deed de schoolmeester met een deftigen hoofdknik en altoos even ernstig.
- Kom, kom, dit wisten wy goed genoeg, ge moest ons dit niet zeggen, laet ons daer slechts mede beginnen - zegde Nelis Buntinckx, schokschouderend.
Magister Jacobus Veders kuchte even droog, dry of viermael toestemmend met het hoofd, maekte eene buiging, liet zich langzaem maer deftig in zynen zetel zakken en sprak:
- Ergo, Myneheeren, natuerlyk, eerst de eerste kandidaet. -
Lucas Donderslagers, een knappe jongen, die koster der gemeente was, buitengewoon goed de orgel speelde, byna zoo veel en zoo zuiver fransch sprak als de schoolmeester, en by den raed het ambt van Sekretaris waernam, maekte zich ook onmiddelyk bereid om de raedsleden hunne stembriefjes over te reiken; maer op een sein van den schepen trok hy plotseling den reeds uitgestoken arm in en legde alles weêr sprakeloos voor zich op de tafel.
Magister Jacobus Veders stond nog eens regt, kuchte nog eens, stak den arm nog eens vooruit en zegde:
- Ergo, Myneheeren, nog een woord. Ziet ge wel, aen het hoofd der gemeente moet natuerlyk een heel verstandig man staen of natuerlyk loopen de zaken heel in de war. Ergo, dus, ziet ge wel, is iedereen natuerlyk niet bekwaem om de plaets van Burgemeester te bekleeden. Ergo maekt ergo, dus denk ik dat ge natuerlyk de wysheid zult hebben aen een heel geleerd en verstandig man den voorrang te geven.
Nauwelyks had de schepen, die woorden gesproken of Nelis Buntinckx, de molenaer, riep spotlachend uit.
- Myneheeren, Ergo maekt ergo, ziet ge wel, natuerlyk, Jacobus Veders verzoekt u vriendelyk dat gy, om de liefde Gods, zyn naem op de stembriefjes niet zoudt vergeten.
De wagenmaker, Kees Harrewyn, zwaeide zyne blauwe katoenen
| |
| |
toppermuts in het ronde en voegde er even spottend achter.
- Leve Jacobus Veders, de nieuwe Burgemeester!
Dit was een steek in het hert van den armen schepen. Ge moest ook gezien hebben, hoe hy aenstonds terug op zynen stoel zakte, terwyl hy, zoo goed mogelyk, stamelde:
- Ergo maekt ergo, natuerlyk de stemming, ziet ge wel, Myneheeren.
Die woorden waren voor Lucas Donderslagers een bevel. Terstond reikte hy de briefjes rond, waerop de leden des raeds dadelyk een naem nederschreven, ze vervolgens zorgvuldig toevouwden en dan in den hoed lieten vallen, waermede de secretaris die kwam afhalen.
- Verwonderlyk! - dacht Lucas Donderslagers. - Noch de molenaer, noch de wagenmaker verzoeken my dezen avond hunne briefjes in te vullen. Zy waren dit anders toch gewoon; want geen van beiden kan lezen noch schryven. Het is toch verwonderlyk.
Echter, was Lucas Donderslagers nog meer verwonderd, wanneer hy de briefjens ontvouwd had en hy gewaer werd, dat er zich zelfs nog niet één wit tusschen bevond. Zoohaest hy nogtans bemerkte dat Jacobus Veders tot de naemoproeping overging en hy alle de raedsleden met gespannen aendacht zag luisteren, dan luisterde Lucas Donderslagers mede; maer wanneer op het einde de heele raed beschaemd zat te meesmuilen, al was hy dan al sekretaris of te niet, dat gaf er niet aen; hy kon zich niet weêrhouden. Lucas Donderslagers schoot in zulk een luidruchtigen schaterlach los, dat de raedsleden dachten dat het orgel der kerk in de groote achterkamer van den Koninklyken Valk op eens het Tantum ergo of het Salvum fac Regem opdreunde.
Dit was ontstichtend, kwaedaerdig, spottend, onbeleefd, ja zelfs moorddadig, en lieve hemel! wie weet wat de schaterlach in de ooren van Jacobus Veders en zyne ambtgenooten nog al niet meer beteekende? Maer hoe had hy zich toch kunnen weêrhouden. Hy had den ernstigen schepen de namen hooren
| |
| |
lezen en tusschen de zes leden des raeds, waren de stemmen zoo juist en zoo goed verdeeld, dat geen der raedsheeren eene stem min of meer dan zyn ambtgenoot had verkregen.
- Zes Burgemeesters voor eene gemeente - dacht Lucas Donderslagers; maer toch wachtte hy zich wel, dit luid op te zeggen.
- Ergo, Myneheeren, - zegde de schepen - ergo, natuerlyk verstaet ge dat de kiezing nietig is; ziet ge wel, we moeten dus natuerlyk herbeginnen.
- En wat zou het anders? - deed de wagenmaker bits.
- Hy meent misschien, dat hy reeds de plaets van Burgemeester bekleedt, - snauwde de molenaer, den kleinen baes uit den Koninklyken Valk, die hy tot buerman had, in het oor.
Lucas Donderslagers, eene luidruchtige harrewar voorziende en dit willende beletten, haestte zich zoo spoedig mogelyk, nieuwe briefjes rond te deelen. Dadelyk begon de tweede stemming! - Wanneer de sekretaris bemerkte dat Nelis Buntinckx en Kees Harrewyn hem deze mael toch wederom vergaten den kleinen diens! te verzoeken die hy gewoon was, hen in den raed, by voorkomende stemming te bewyzen; dan dacht hy:
- Magister Jacobus Veders zal het hun zeker geleerd hebben.
By de stemopneming echter was weinig vooruitgang in de moeilyke werking van den gemeenteraed te bemerken. De naem van Hendrik Joris werd tweemael opgeroepen, daerentegen repte men geen woord van den schoolmeester. Was die vooruitgang klein, toch was er vooruitgang.
Nu stond Magister Jacobus Veders weêr eens regt, kuchte wel eens zoo plegtig als hy gewoon was, hief zyn arm zoo hoog dat hy daermede byna tot aen de zoldering reikte, wachtte nog een oogenblikje - zeker om zyne toehoorders des te beter tot hetgeen hy zeggen wilde, voor te bereiden, - waerna hy zegde:
- Ergo, Myneheeren, ziet ge wel, ik moet het u natuerlyk rond uit zeggen: Ergo maekt ergo, natuerlyk, elk uwer denkt dat zyn uil een valk is.
| |
| |
Dit was een ongelukkig woord; dit ging den armen schoolmeester veel, zeer veel angst en zweet kosten. Had hy zich te voren maer goed bedacht! Had hy dit onnoozel woord zoo onschuldig gezegd, slechts goed berekend! Maer neen, hy had te haestig, te driftig gesproken en zich den tyd niet gelaten om te overdenken wat al kwade gevolgen uit een woord soms voort kunnen vloeijen.
Hendrik Joris was het die het gezegde van den schoolmeester niet aenstond en het euvel opnam. De kleine baes uit den Koninklyken Valk vond er eene zinspeling in op de twee stemmen die hy bekomen had en tevens op het uithangbord zyner herberg. Geen wonder dus zoo hy den armen schoolmeester boosaerdig toebeet.
- Meester Ba-bo-bu, een ezel blyft altoos een ezel; maer wie er van ons twee een uil is, moogt ge aen den baes uit den Koninklyken Valk komen vragen.
- Ergo, ziet ge wel, vriend Joris, ge gelooft natuerlyk toch niet dat ik de woorden heb gesproken om u te benadeelen?
- Ik heb u goed, allerbest verstaen - grinnikte de kleine baes - zoo gy my buiten wilt volgen, zal ik u den valk toonen en dan zult gy er den uil zien voor staen.
- Goed gesproken, baes Joris - riep de wagenmaker, vrolyk in de handen klappende.
- Ge zult den uil er voor zien staen - lachte Buntinckx - wilt ge zeggen dat gy zelf dus.....
De baes uit den Koninklyken Valk sprong by het hooren dier woorden eensklaps regt; zyn aenzicht zag er uit, zoo rood als een gekookte kreeft, en hy sloeg zyne gebalde vuist zoo duivels geweldig op de tafel dat al de raedsleden, met Lucas Donderslagers aen hun hoofd, er plotseling van regt sprongen.
- Lieve hemel! wat gaet dat worden! - kreet de sekretaris verschrikt.
- Ergo, Myneheeren, wat hier plaets heeft, is natuerlyk een misverstand, - zegde de schoolmeester bevend; - ergo, natuerlyk heb ik baes Joris niet willen beleedigen; ergo ziet ge
| |
| |
wel, ik heb hem zelf myne stem gegeven; nutuerlyk had hy er dus twee. Ergo een misverstand is het, daer houd ik het voor; ergo maekt ergo; wat ik wilde verklaren, komt nutuerlyk hier op uit: Dat er menschen zyn die het yzer willen smeden terwyl het heet is, en dat zy vergeten, dat natuerlyk alle hout toch niet goed is om er Burgemeesters uit te kappen.
Nauwelyks hield Jacobus Veders op; nog had hy zyne bevredegingsredevoering niet gansch uitgesproken, of Kees Harrewyn kwam ylings tusschen beiden geschoten.
- Hout en yzer! - schreeuwde hy zoo bits hem dit maer mogelyk was - wagenmaker en smid. Hel en duivel! wat wilt gy daer mede zeggen, geleerde slang?
- Ergo niet om u te hoonen - stamelde de arme schoolmeester.
- Alle hout is niet goed om er Burgemeesters uit te kappen, - grinnikte de wagenmaker spytig - alle hout niet; maer een hanenpen, een papierbekladder zoo als gy, ja wel, niet waer, geleerde slang?
- Ergo, vergiffenis, natuerlyk, gy wilt my niet verstaen, - smeekte Jacobus Veders - ziet ge wel, het was met geen boos opzet. Natuerlyk wilde ik u slechts zeggen: ergo maekt ergo, neemt wel acht. De wind komt van God en waeit voor alle menschen; maer natuerlyk al wie het denkt is toch geen molenaer.
Nelis Buntinckx die nu juist allernaest den schoolmeester stond, nam op zyne beurt hem dit woord zeer wrevel op.
- Al wie het denkt is toch geen molenaer - dacht hy - wat wil die boekworm daer mede zeggen?
De schoolmeester werd spoedig gewaer dat hy zich leelyk missproken had, ook blikte hy gansch onthutst ten gronde en krabde zich dapper het achterhoofd; doch die sprakelooze bekentenis zyns misslags ontwapende den vergramden molenaer niet. Verwoed klom hy op eenen stoel en greep den armen schoolmeester met de regterhand by den kraeg zyns kleeds, duwde hem de linker zoo digt mogelyk by den neus, bukte zich een weinig voorover en snauwde hem met eene snydende stem in het oor:
| |
| |
- Spreek op, lange, magere, uitgedroogde boekworm, wat is uw inzicht?
- Ergo maekt ergo, nu gy ook, - stamelde Jacobus Veders, zoo zeer van angst en ontsteltenis bevende dat hem de overgroote bril op den neus stond te waggelen.
- Ik ook, ja, ik ook. Wat wilt gy zeggen? Dat ik denk molenaer te zyn en het niet ben, niet waer, oude papierbekladder?
- Ergo, natuerlyk, vergiffenis, ziet ge wel, gy hebt my niet begrepen - viel hem de schoolmeester in de rede.
- Niet; dus dat ik Burgemeester wil zyn en er geen verstand toe bezit?
- Ergo, natuerlyk nog minder, - antwoordde Magister Jacobus, terwyl hy, van zyne ontsteltenis terugkomende, den bril weder regt op den neus plaetste - ergo, ziet ge wel, nog minder, ik wilde zeggen dat iedereen geen Burgemeester kan worden.
- Hoe, dat iedereen daertoe niet in staet is? - schreeuwde Hendrik Joris.
- Ergo, natuerlyk, gansch niet.
- De schoolmeester heeft gelyk, - merkte de wagenmaker aen - schoenmaker, blyf by uwen leest.
- Ergo, natuerlyk, dit ook niet; er is slechts een man toe bekwaem.
- Slechts een, dat is een woord, - schreeuwden nu alle de raedsleden den schepen achterna en allen knikten toestemmend met het hoofd even als een gezelschap chineesche mandarynen.
Zoohaest de schoolmeester zag dat zyne ambtgenooten aen de rede het oor begonnen te leenen en eenigzins gestild schenen, waegde hy het weêr met kuchen aen te vangen en den arm vooruit te steken, waerna hy zegde:
- Ergo, ziet ge wel, Myneheeren, wy kunnen natuerlyk allen aen het hoofd der gemeente niet staen; ergo maekt ergo, er hoeft natuerlyk slechts een Burgemeester voor elk dorp.
- De duivel hale den schoolmeester - dacht Lucas Donderslagers, wanneer hy dit hoorde, - de zaken staen nu goed en spoedig gaet hy ze weder op nieuw in de war brengen.
| |
| |
Om dit te voorkomen, alsook om een einde te stellen aen de zitting des gemeenteraeds, die, zyns dunkens, reeds wat al te lang duerde, verwittigde hy de leden met:
- Myneheeren, zoo wy tot de stemming overgingen.
- Ja, ja - klonk het nu eenstemmig uit aller mond.
- Waren zy altoos zoo als nu van het zelfde gevoelen - dacht Lucas Donderslagers, maer luid zegde hy:
- Myneheeren, ik moet u verwittigen, dat deze kiezing de laetste is; wie het meeste stemmen verwerft, is eerste kandidaet voor de plaets van Burgemeester.
- Ergo, natuerlyk, begrepen? - deed de schoolmeester, ondervragend.
Maer, ja wel; niemand antwoordde. Het was er stil in de achterkamer van den Koninklyken Valk, zoo stil dat er eene muis, niet zonder gevaer voor haer leven had mogen verschynen. Geen wonder, Lucas Donderslagers ontving de stembriefjes voor de derdemael in den hoed, schudde ze voor zich op de tafel.
De aendacht der raedsleden was gespannen.
Jacobus Veders las:
| Hendrik Joris. |
| Kees Harrewyn. |
| Nelis Buntinckx. |
| Kees Harrewyn. |
| Nelis Buntinckx. |
| Hendrik Joris. |
De wagenmaker, de molenaer en de baes uit den Koninklyken Valk, hadden elk twee stemmen; maer geen hunner was kandidaet.
- Ergo, natuerlyk... - begon de schoolmeester.
- Om den duivel! dit spel begint my te vervelen, ik sta myne twee stemmen af ten voordeele van Nelis en Kees, daer mede is het uit. Wat scheelt my toch het Burgemeesterschap - liep de kleine baes uit den Koninklyken Valk, edelmoedig uit.
| |
| |
- Maer wie is nu eerste kandidaet? - vroeg Nelis Buntinckx.
- Juist zoo, dat zou ik gaerne weten - zegde Kees Harrewyn.
- De Koning kan toch niet raden, wie onzer... - begon de molenaer.
- Zyne Majesteit moet toch weten,... - viel de wagenmaker hem in de rede.
- Ergo, natuerlyk, niemand - zegde de schoolmeester.
- Om den duivel, Myneheeren, zyt gy nog niet tevreden - lachte Lucas Donderslagers, - beiden zyt gy eerste kandidaet.
- Niet zoo, ik...
- Hola! ik...
Daer vielen nu de wagenmaker en de molenaer om het zeerst te schreeuwen en te tieren. Het ging zelfs zoo verre dat de overige raedsleden uit dit verward gebulk en geraes ten langen lesten geen woord meer konden wys worden; doch de sekretaris daeraen een einde willende stellen, trad spoedig tusschen beiden en zegde:
- Hoort eens, heeren, wy zullen doen zoo als gy verkiest, doch niet in deze zitting. Er blyft my geen snippertje papier overig.
- Dat is het minste van de zaek - riep de molenaer, - hier hebt ge papier in overvloed.
En waerlyk hy trok eene heele handvol briefkens uit den zak zyns kleeds, maer niet zoo haest had Lucas Donderslagers die overlezen of glimlachende zegde hy:
- Ja maer, Nelis, jongen, ze dragen allen uwen eigen naem.
- Dat gaet u niet aen - snauwde Nelis, vergramd.
De wagenmaker toonde, op zyne beurt nu ook een handvol briefkens en riep zegevierend uit:
- Ligt daer de knoop? krak! zoo kappen wy er door, hier staet de naem van Kees Harrewyn, in volle letters duidelyk geschreven. Kiezen, aenstonds kiezen, Myneheeren.
| |
| |
- Ergo, natuerlyk, zoo als gy verkiest - antwoordde de schoolmeester - maer ziet ge wel, niet heden; wy zullen daer eens op denken, Ergo maekt ergo, natuerlyk, tot eene volgende zitting.
Magister Jacobus Veders, had die woorden zoo kalm en deftig mogelyk uitgesproken en dit met een zoo ernstig gelaet dat alle zyne ambtgenooten, uitgenomen de molennaer en de wagenmaker, hem van herte toejuichten. Ook wanneer hy zegde:
Ergo, Myneheeren, natuerlyk, in den naem des Konings verklaer ik de zitting gesloten.
En hy dan nog altoos even kalm zyn bril van den neus nam, dien weder in zyn zwart lederen kastje borg en daermede de raedzael verliet; volgden ook allen daerin hem zorgvuldig na en lieten den molenaer en den wagenmaker tegenover elkander staen grommelen en haspelen, zonder zich verder met hen te bekreunen.
Wanneer Kees Harrewyn van het raedhuis terug kwam en zyne wooning binnen trad, zag hy er zoo boos uit, zoo boos, dat zyne vrouw en dochter niet wisten wat er aen scheelde en waerlyk dochten dat hem eenig ongeval was overkomen. Zoodra hy den voet in zyn werkhuis zette, schopte de vergramde wagenmaker een stuk hout dat hem zeker in den weg lag, nydig van zich af en, wanneer zyne vrouw het waegde hem te vragen, of iemand hem misschien had durven beleedigen, dan grinnikte hy als een razende; zelfs wanneer zyne dochter, zyne brave Lisbeth, die hy anders zoo teeder beminde, hem met een streelenden lach te gemoet huppelde, stiet hy haer verre van zich af.
- Ha! Lisbeth! Lisbeth! - kreet hy - gy spant met de vyanden uws vaders saem. Nelis Buntinkx, die domme molenaer, wil en zal Burgemeester zyn. By den duivel! wy zullen zien of hy er in zal gelukken. Ha! Lisbeth! Lisbeth!
| |
| |
Het goede kind, zoo min als hare moeder, begreep waerlyk niet wat de wagenmaker wilde zeggen. Zy dachten dat het noodlot hem een vreeden slag voorbereidde. Vrouw Harrewyn vreesde dat haer echtgenoot, en Lisbeth, dat haer vader, misschien op zyn zingestel geraekt was; want dronken was hy toch niet, dit was duidelyk zichtbaer.
Terwyl de twee vrouwen in stilte haestig eene traen uit de oogen vaegden, bloedde hun hert wel bitter.
Ruim een half uer zaten moederen dochter daer beweegloos met het wigt der smert die hunne zielen zoo diep folterde, den wagenmaker gade te slaen. Deze, zonder een blik op hen te werpen, stapte met traegzamen tred zyn werkhuis op en neder; van tyd tot tyd balde hy de vuisten krampachtig saem en morde dan binnen 's monds overstaenbare dingen, waeraen men niets begreep dan de woorden:
- Buntinckx... domme molenaer... Burgemeester...
Zyn zenuwgestel was zoodanig overspannen, dat hy ten leste van vermoeidheid niet meer op de beenen kon blyven staen, maer genoodzaekt was zich op eenen stoel neder te zetten.
Verre van zich nogtans te bedaren, zat hy daer nu droevig sprakeloos het voorhoofd in de breede hand te kneden, en ontspande dermate zyn onrustig gemoed dat hy eindelyk weêr verpligt was op te staen. Voorzeker was het niet werktuigelyk dat hy zich aldus nederzette, weêr opstond en by zichzelven morde; in geener deele; het was het gevolg van een genomen besluit, van een besluit waertoe hoogmoed en afgunst hem eenigzins geweldadig henen drongen. Ook was het met eene redelyk schrille stem, dat hy, regtstaende, den naem zyner dochter uitriep.
- Lisbeth! Lisbeth!
Die naem door hem zoo scherp uitgesproken, sneed als een mes door het hert der moeder, zoo wel als door dit der dochter. Geen wonder dus, dat Lisbeth van onsteltenis opsprong.
- Luister naer myne wooorden, Lisbeth - sprak nu de wagenmaker bits, terwyl hy den regten arm dreigend boven het hoofd verhief - luister naer myne woorden, Lisbeth, en houd
| |
| |
het u voor gezegd: van het huwelyk met den zoon van den molenaer komt niets.
- Vader, vader, - snikte Lisbeth die in tranen losbarstend aen des wagenmakers voeten op de knieën viel.
- Van het huwelyk met den zoon van den molenaer komt niets - herhaelde Kees Harrewyn - komt niets, zeg ik u, al moest het myn leven kosten, en, zoo ik u ooit in zyne tegenwoordigheid ontmoet, pas op, Lisbeth! pas op! voor het uwe en het zyne.
- Vader, goede, beste vader - snikte de bedroefde maegd.
Het eenig antwoord des wagenmakers was een dreigend, een sprekend gebaer, waerdoor hy zyne dochter den weg harer kamer aentoonde. Op dit gezicht, stond Lisbeth van den grond op en sprakeloos met het hoofd op de borst sloop zy als eene schuldige heen.
De volgende dag was een zondag. Lisbeth was op dien dag gewoon in de parochiekerk de hoogmis by te woonen. Ook Karel liet zich daer altoos vinden en, by het einde van den goddelyken dienst, wachtte hy dan ook steeds zyne geliefde op het kerkhof af, om met haer de omliggende dreven en velden rond te wandelen. Met brandend verlangen zag het goede meisje dus ook eene gansche week den zondag te gemoet. Waerlyk, zy beminde Karel zoo teeder, zy wandelde zoo graeg naest zyne zyde, want Karel, zy wist het, had haer toch ook van herte lief. Hy wist haer byna altoos wat nieuws te vertellen; des zondags deelde hy haer vrolyk mede wat hem in den loop der week wedervaren was en Lisbeth liet Karel op zulke stonden ook vry in het open boek haers herten lezen. Des zondags wisselden Karel en Lisbeth hunne minste geheimen en dit maekte hen beiden in de eenvoud huns herten, toch zoo regt gelukkig. Voor de eerste mael haers levens gevoelde de maegd daer nu echter geen lust toe. Een droevig langen, slapeloozen nacht had zy
| |
| |
doorgebragt en de woorden die haer vader haer den vorigen avond zoo bits toegeroepen had:
- Van het huwelyk met den zoon van den molenaer komt niets. Zoo ik u ooit in zyne tegenwoordigheid ontmoet; pas op, Lisbeth! pas op! voor uw leven en het zyne - die woorden sneden haer klaer en snydend door de ooren. Hoe meer de maegd die woorden overdacht, hoe meer haer hert van weemoed bloedde en, wat zy ook aenwendde om deze verre van haren verontrusten geest te verdryven, alles was vruchteloos. Tranen, heete tranen sprongen haer uit de oogen. Gaf zy haren bangen boezem lucht? Lang toch, droevig lang, scheen Lisbeth die droevig slapelooze nacht.
Daer ving nu eensklaps de dorpsklok aen met luiden. De metalen stemme der kleine parochie riep met haer eentoonig geklep de geloovigen ter vroegmisse. Waerlyk, dit bragt een weinig leneging aen Lisbeth's smerte. De nacht was heen en, ofschoon hy haer wel geen raed gebragt had, toch voelde zy zich gelukkig den dag te mogen begroeten. Spoedig kleedde zy zich aen.
- God woont overal - dacht zy - maer in zyn tempel spreekt men toch het openhertigst tot Hem en daer aenhoort Hy het best de gebeden zyner kinderen. God is toch zulk goede vader.
En Lisbeth vaegde meer opgeruimd van ziel de tranen van hare wangen en verliet hare wooning. Zy wendde hare schreden tempelwaerts en, ofschoon zy toch steeds daer ook nog even droefgeestig ten gronde blikte, bad zy zoo vurig, dat zy in haer gebed verdiept het pynlyk lyden haers herten, byna vergat.
Tusschen de misse, na het Evangelie, klom de oude pastor niet zynen eerbiedweerdigen gryzen schedel, op den stoel der waerheid. Met liefdevol gelaet lachte hy de aenwezige geloovigen toe. Hy was een goed herder die de schapen zyner kleine kudde regt liefhad; een vader die zyne kinderen steeds aenmaende elkander te beminnen.
- Trouwe liefde is uit God.
| |
| |
Zoo klonk het onderwerp van zyn vermaen; ook wanneer hy met zyne gebrokene, maer toch nog heldere stemme voorhield:
- Wal God vereenigt, kan de mensch niet scheiden.
Voorwaer dan weenden alle zyne kinderen.
De armen, al hadden zy het druk, waren toch nog blyde zulk een goeden vader tot herder te bezitten. Voor 't lydend herte had hy steeds troost. Met bly gemoed goot hy balsem in elke wonde.
Ook Lisbeth had, met de menigte, hare smert vrylyk uitgeweend en, wanneer de goddelyke dienst ten einde was, verliet zy veel meer onbekommerd, veel meer gerust gesteld, den tempel, dan wanneer zy daer binnen trad.
- De eerweerde pastor heeft gelyk; trouwe liefde is uit God, - dacht zy, wanneer zy over het kerkhof stapte. Daer ontwaerde zy nu eensklaps, op eenige schreden afstands, Karel van den molenaer; zy dacht hem te gemoet te stappen; maer nu herinnerde zy zich ook weêr klaer de woorden haers vaders - van het huwelyk met den zoon van den molenaer komt niets. - En sidderend sloop zy tusschen de menigte heen.
Reeds was zy eenige schreden van het huis Gods verwyderd, toen zy duidelyk hoorbaer gewaer werd, dat iemand haer ter zyde stapte; maer toch blikte zy zorgvuldig ten gronde, toch had zy voorwaer den moed niet om te onderzoeken wie haer zoo vermetel, zoo opentlyk volgde. Daer hoorde zy eensklaps eene haer welgekende stemme die haer verwytend toesprak:
- Lisbeth! my dunkt dat gy my vlugt.
- Karel, ga heen, in Gods naem, verwyder u - antwoordde de maegd droevig en zy blikte zoo angstig met haren betraenden blauwen oogappel op den beminden haers herten, dat deze op eens uit het diepste zyner ziel betreurde haer zoo spytig toegesproken te hebben.
Een oogenblik bleef hy sprakeloos, dan vroeg hy:
- Lisbeth! zeg my wat ik u misdeed, dat gy my niet meer bemint; ik heb u nog altoos even lief.
Karel, God! gy twyfelt aen myne liefde - snikte het
| |
| |
meisje - zoo gy wist hoe opregt ik u bemin; maer gy weet niet dat myn vader my verboden heeft u te aenhooren.
- Hy ook, oh! dit is te vreed! - kreet de zoon van den molenaer en met verkropte spyt, stampte hy met den voet op den grond, terwyl hy zyne vuisten met een krachtig gebaer vooruit bragt.
Lisbeth borst in tranen los. Haer geliefde vatte haer teeder by den middel en weinige stonden later wandelden beiden hand in hand niet verre van de pastory, onder het lommer eener heerlyke kastanjedreef.
Daer ontlastte de goede Lisbeth haer lyden in den boezem van haren geliefden en Karel vertelde haer op zyne beurt, dat het hem ook door zynen vader verboden was geworden, haer nog het woord toe te sturen. De brave jongen troostte haer zoo goed het hem mogelyk was. Hy wees haer blymoedig het bittere smertvergeten aen en deed ten leste door zyne zoete woorden haer weêr opgeruimd en hoopvol in de toekomst blikken.
- Onze liefde is eeuwig, Lisbeth! - riep hy in geestdrift uit, terwyl hy haer teederlyk aen zyn hert drukte. - Ons scheiden kan men niet. Eens zult gy de myne worden, dat zweer ik. Herinner u steeds de woorden van onzen goeden herder: Trouwe liefde is uit God; wat God vereenigd heeft, kan de mensch niet scheiden.
- Trouwe liefde is uit God en wy beminnen elkander opregt - ruischte het droevig en zacht van Lisbeths lippen. - Wat God vereenigd heeft, kan de mensch niet scheiden; maer toch zyn wy voor het altaer nog niet vereend, Karel.
- Gy hebt gelyk Lisbeth; - antwoordde de jonge molenaer plegtig - maer heden nog hoort God onzen eed. Deze eenzame dreef is ons altaer. Lisbeth, dikwils heb ik myne lippen op uw voorhoofd gedrukt; maer nimmer toch heeft myn hert van zulk eene heilige verrukking gesidderd als thans. Sedert onze ouders ons verloofden, heb ik u steeds met eerbied genaderd; ik voelde dat onze liefde door het woord des priesters niet geheiligd was. Thans ruische onze eed ten hemel. De
| |
| |
Alvader hoore op dit plegtig oogenblik onze bede. De kus die ik op uw voorhoofd druk, klimme tot voor zynen troon; hy zy het zegel onzer eeuwige en heilige verbindtenis.
- Karel! Karel! - stamelde de maegd beschaemd en van liefde trillende en zy stiet den vriend haers herten zacht van zich af.
- Wat God vereenigd heeft, kan de mensch niet scheiden, - herhaelde de jongeling. - Lisbeth, gy zyt myne bruid. Onze ouders hadden ons verloofd; verleden marktdag had ik te Bilsen iets gekocht om u ten geschenke te geven. Zult gy my dit thans weigeren?
De jonge molenaer toonde haer by deze woorden een klein gouden kruis dat aen een zwart zyden snoer hing. Welgemoed ontving de maegd het geschenk uit zyne handen en dankbaer knoopte zy het zyden snoer rond den hals.
- Dank, Karel! dank! trouwe liefde is uit God; dit is myn bruidschat, - snikte zy met het hoofd op Karels borst rustend.
De eerbiedweerdige gryze herder, die in den hof der pastory onder het afhangende loover van eenen esch het ontbyt nam, had dit hertroerend tooneel gadegeslagen; geen woord der samenspraek ging voor hem verloren; alles had hy gehoord, alles gezien. Hoe oud en stram hy was, toch kon hy zyn half verbroken oog niet weêrhouden eene traen te laten ontrollen; toch was hy gedwongen met Karel en Lisbeth mede te weenen en zyn liefderyk hert in de zuivere gevoelens dier twee eenvoudige kinderen te laten deelen.
Wanneer Karel met Lisbeth de eenzame kastanjedreef verlieten, had de goedhertige gryze pastor nog niet van zyn ontbyt genuttigd, en toch staerde hy hen nog door de haeg die zynen hof omsloot, achterna.
- Trouwe liefde is uit God! - herhaelde werktuigelyk de priester Gods. - Wat God vereenigd heeft, kan de mensch niet scheiden. Die twee onschuldige kinderen beminnen elkander toch opregt.
| |
| |
Van waer komt gy? - vroeg Karels vader eenigzins boosaerdig, wanneer deze terug zyne wooning binnentrad.
- Van myne geliefde, - antwoordde de jongeling kortweg.
- Van... - deed de molenaer, zyn voorhoofd in diepe rimpelen samentrekkende.
- Van myne geliefde, - herhaelde de jongeling even kalm, - van wagenmakers Lisbeth.
- Gy hebt dus reeds vergeten wat ik u gisteren zegde? - vroeg de molenaer, wiens gelaet allengs hoe meer versomberde.
- In het geheel niet - antwoordde Karel.
- En gy bekent nogtans dat gy myn bevel hebt durven overtreden!
- Voor de eerste mael myns levens, vader.
- Pasop! voor eene tweede mael.
- Vader, vergeef my; maer ik moet het u regtuit bekennen, in het vervolg zal ik u nogmaels moeten ongehoorzamen.
- Schelm! zoo gy durft, dan breek ik u een arm of been, schreeuwde de molenaer verwoed.
- Hoor, vader, gy misgrypt u - zegde de jongeling, altoos even bedaerd; - gy kunt my slaen zoo veel gy verkiest, dit staet u vry; ik ben uw zoon en zal my daer niet over beklagen; maer vergeet niet, vader, bid ik u, dat Karel Buntinckx toch ook geen kind meer is.
- Hoe! gy durft my bedreigen, - vroeg de molenaer schamper, terwyl hy zyn zoon by den arm greep.
- Dit niet, vader; liever stierve ik. Slechts zeg ik u dat gy moet weten dat ik toch geen kind meer ben en dat wagenmakers Lisbeth, thans myne bruid, onfeilbaer eens myne vrouwe moet worden.
- Hoor eens, jongen, - begon Nelis Buntinckx, - hoor eens jongen: gy weet wat ik u gisteren...
- Vader, vader, - viel Karel hem in de rede, - waert gy zoo als ik ter vroegmisse geweest en haddet gy het woord Gods uit den mond van onzen ouden pastor gehoord....
- En wat zegde hy? - vroeg de molenaer nieuwsgierig.
| |
| |
- Kinderen, bemint elkander. Trouwe liefde is uit God. Wat God vereent, kan de mensch niet scheiden.
- Welnu, hy is een oude babbelaer die niet weet wat hy zegt.
- Hoe, de pastor...
- Hoor, herinner u slechts wat ik u gisteren avond zegde - sprak Nelis Bunlinckx spytig - gy kunt trouwen met wie gy verkiest, dat is my om 't even; maer nooit krygt gy de dochter des Burgemeesters tot vrouw.
- De dochter des Burgemeesters! vader, gy zyt gek, - deed de jongeling die waerlyk niet heel veel aen het gezegde zyns vaders verstond.
- Hoe, gy durft... - schreeuwde Nelis.
- Vergiffenis, vader! vergiffenis - smeekte de jonge molennaer, eenigzins beschaemd over het woord dat hem ontvallen was - maer trek uw woord aengaende de zaek van het huwelyk toch niet in.
- Hoor, jongen, raes wat ge wilt, loop uw kop tegen den muer aen stukken - sprak de molenaer bitter spottend - maer ontmoet ik u in het gezelschap der dochter van Mynheer den Burgemeester, zoo pas op; want haer leven is zoo min buiten gevaer als het uwe.
Karel ziende dat het hem, althans voor het oogenblik onmogelyk was, zynen vader te overreden, vond het geraedzamer te zwygen, dan door eene langere woordenwisseling, zynen reeds niet al te benydensweerdigen toestand nog te verergeren. Hy zette zich dan in eenen hoek der kamer neder; nogtans had hy dit niet mogen doen. Zyne beklemde borst had lucht noodig. Zoo als hy daer zat, dacht hy nu aen de heerlyke vooruitzichten die, pas een dag geleden, zyn hert nog met zoete hoop vervulden en thans zag hy de wezentlykheid voor zich, eene akelige toekomst, te gemoet. Hy vergat zelfs de woorden van den eerbiedweerdigen gryzen herder: slechts herinnerde hy zich dat zyn vader het ontworpen huwelyk met wagenmakers Lisbeth wilde verbreken en dit alles danste hem verward en snel, zoo snel als op de vleugelen van den stoom, door den geest.
| |
| |
Het eene gedacht verdrong het andere; zyn hoofd werd loom, zyne oogschelen waren half gesloten, zyne hersens klopten geweldig. Lucht had hy noodig.
Eensklaps rigtte hy zich op, vatte zynen hoed en wendde zich naer de deur.
- Hola! waerheen? - schreeuwde zyn vader hem achterna.
- Brandewyn! brandewyn! - riep Karel half zinneloos.
- Wat, wat zegt ge?
- Brandewyn! - riep Karel en hy zette het nu op een loopen, zoo spoedig dat het byna een snellen draver zou onmogelyk geweest zyn hem te achterhalen.
- Ga, jongen, ga, - zegde de molenaer glimlachend, zyn zoon achterna kykend - loop maer op, drink brandewyn, ik zal u dit toch ook wel afleeren.
Er was in het kleine dorp, in weinige dagen, zoo al wat voorgevallen. Het stond er maer aerdig zoo wel met de zaken van het algemeen als met die der persoonen in het byzonder; geen wonder nogtans; want beiden raken elkander van naby. De geschiedenis van landen en volken leert ons, dat er niet heel veel tyds hoeft gesleten, ten einde eene omwenteling te bewerkstelligen, omwenteling die in eenmael de afstammeling van een, sedert eeuwen door iedereen geëerd, stamhuis van den troon dondert en langs het modder der straten sleurt. Hoe kleiner een land is, hoe gemakkelyker het ook valt eene omwenteling te bewerken; of wel dit kleine land moest slechts uit wyzen bestaen. Niemand zal het dus verwonderen - althans verwondert het ons niet - dat zulks in een dorp, bestaende uit vier of vyf honderd inwooners dat toch ook allen geene wyzen waren, niet zeer moeijelyk viel. Voorwaer het stond er aerdig geschapen in het kleine dorp, zeer aerdig en dit op zoo korten tyd.
Ik weet niet of er veel verschil bestaet tusschen de geschiedenis van een huis en de wereldgeschiedenis; want in het dorp heerschte regeringsloosheid en in elk huis wilde de man baes
| |
| |
zyn en toch ging er ieder zyn gang naer verkiezen. De vrouwen en dochters riepen elken morgen tot hunne mannen of broederen wanneer zy dezen de wooning zagen verlaten.
- Past op den oogst! Het graen is ryp! Een goede maeijer haelt zyn graen bytyds van 't veld!
Dit was alles vruchteloos. De vrouwen en kinderen konden alleen het koorn maeijen, de schoven binden en met den vlegel het graen uit de hairen kloppen, zoo zy er lust toe hadden. De mans zaten liever van den vroegen morgen tot den laten avond in het bierhuis en klapten en raesden daer over dingen waeraen 't grootste gedeelte geen woord verstond. Al wie eene pyp kon rooken en een glas bier in eenmael uitdrinken, hield zich met staetkunde bezig.
Magister Jacobus Veders, liep zich den ganschen dag te barsten om de boeren tot bedaren te brengen: maer ja wel, of hy sprak of niet, niemand luisterde naer den armen schoolmeester. En wat al moeite gaf zich de brave stokoude herder der parochie niet, om den vrede in het dorp te doen herleven? Wat riep hy elken zondag in zyn vermaen, zyne schapen die hem toevertrouwd waren, lieftallig toe:
- Kinderen, bemint elkander. Trouwe liefde is uit God. Wat God vereenigd heeft, kan de mensch niet scheiden.
Wat vermaende hy hen toch minzaem! Wat viel hy donderend tegen tweedragt, haet en luijaerdy uit; maer goede God! wat hielp het? 't was al zaed op de steenrots. De goddelyke diensten werden door de mannen niet bygewoond; zy zaten in het bierhuis en sloegen daer met de vuisten op de tafel en hielden er een leven dat men het gerucht ervan gemakkelyk in de naburige gemeenten kon hooren.
In het Zwart Peerd was de byeenkomst van Nelis Buntinckx met zyne aenhangers. De nydige molenaer schold daer zooveel het in zyne magt was, op zynen ambtgenoot den wagenmaker en deed er de dorpelingen verstaen hoe een gedeelte des gemeenteraeds Kees Harrewyn tot burgemeester wilde kiezen.
- Het zal er dan zeker schoon uit zien - zoo sloot hy lachend
| |
| |
zyne rede - Kees Harrewyn, burgemeester! een domme vent die nooit weet wat hy zegt en juist zooveel aen staetkunde wys is als myn ezel, wanneer die met tarwe of rogge van Bilsen komt, ha! ha! ha!
Zeker dacht de slimme molenaer eene geestigheid gezegd te hebben, want hy lachte dat het een genoegen was om zien en de boeren die zich door dit lachen voelden medeslepen, sloegen duchtig met de vuisten op de tafels en schreeuwden uit al hunne magt.
- Kees Harrewyn burgemeester? Nooit, dit zullen we nooit gedoogen!
Ook in den Prins van Luik was men niet al te rustig. Daer zwetste en tierde de wagenmaker zooveel hy kon, op den molenaer,
- Nelis Buntinckx, burgemeester? - sprak hy nydig schertsend, - Nelis Buntinckx, burgemeester? Voorwaer een goede keus een door geleerd man, een verstandige bol, de molenaer! voorwaer regt uitgesproken een allerbest gedacht!
En even, als in het Zwart Peerd, sloegen de boeren met de vuisten op de tafels en schreeuwden daer ook uit al hunne magt:
- Nelis Buntinckx, burgemeester? Nooit, dit zullen we nooit gedoogen.
De molenaer en de wagenmaker hadden de slimheid nooit over zichzelven te spreken; zoo ook deden de boeren, wel zwetsten zy op de tegenparty, doch niemand hunner verklaerde zich opentlyk tot voorvechter van Nelis of van Kees.
De leden des gemeenteraeds dorsten intusschen niet vergaderen, daer zy zeker wisten dat de keus eens kandidaets, was het nu de molenaer of wel de wagenmaker, eene noodlottige zaek voor de gemeente moest worden. Zy zagen klaerblykelyk dat de anders zoo vreedzame dorpelingen tot mestrekken en bloedstorten hoogst genegen schenen. Alleen Nelis Buntinckx en Kees Harrewyn hielden op eene spoedige kiezing aen.
Dit is nu een overzicht der algemeene geschiedenis van het dorp; maer de byzondere geschiedenis van elk huis was ruim zoo stichtend.
| |
| |
Over Karel en Lisbeth vertelde men in het dorp allerhande sprookjes; nogtans was van het meerendeel dier sprookjes toch geen woord waer. Zie hier hoe het met hen was afgeloopen.
Daer Lisbeth naer het streng verbod haers vaders, niet heel veel scheen te luisteren, maer toch met Karel bleef omgang hebben, had de wagenmaker om zyne dochter zulks te beletten, goed gevonden haer op heure kamer, optesluiten. Wat zy tot haer bestaen noodig had, bezorgde hy haer zelf, en den sleutel harer kamer droeg hy altoos by zich. Lisbeth zat daer nu dag en nacht, moedermensch alleen; zy wist niet of hare gevangenis van langen of korten duer zou wezen en of zy molenaers Karel nog wel ooit zou wederzien. Het arme kind trok zich zulks geweldig aen en van dag tot dag werd haer aengezicht bleeker en zy vermagerde op eene zichtbare wyze.
Wat Karel betreft, zoo haest hy Lisbeth niet meer zag, was hy troost in de bierhuizen gaen zoeken. Daer had hy nu spoedig kennis gekregen aen Hein van den baerdscheerder en aen Hans van den schoenmaker, twee regte drinkebroêrs die, van den vroegen morgen tot den laten avond, in de kroeg te zoeken waren, en die geen oogenblik de pyp uit den mond legden; twee weggeschopte soldaten die in het dorp zoo wel als in de omliggende gemeenten van iedereen veracht en gevlugt werden. Met zulk gezelschap verkeerde nu Karel; in zulke handen was hy gevallen; ook deed hy nu even als luije Hein, even als zatte Hans. Molenaers Karel, de goede stille jongen van vroeger, dronk brandewyn dat zyne maeg er byna door verschroeide.
Zoo stonden nu eigentlyk de zaken in het dorp.
Op zekeren morgen - de zon koesterde de aerde als ware zy haer zomerkind geweest - strompelde de stokoude pastor, op zynen rieten wandelstok leunend, met de schildpadden snuif- | |
| |
doos in de hand en zyn zwart lederen brevier onder den arm, de lommerryke kastanjedreef achter de pastory op en neder. De gryze herder dacht aen de dagen van vroeger, toen stille vrede in de kleine parochie die aen zyne vaderlyke zorgen toevertrouwd was, huisde. Hy weende, de brave ouderling, over hetgeen hy rond hem zag voorvallen. Zoo vele moeite had hy in het werk gelegd om die ordeloosheid tegen te houden; dit was al om niet, toch had hy het niet kunnen verhelpen.
Daer zag hy op eens in de verte, Kees Harrewyn op hem toetreden. Bedaerd stapte de gryze priester hem te gemoet en toen zy langs wederzyde byna het midden der baen bereikt hadden, bevonden zy zich ook tegen over elkanderen. De pastor hield opzettelyk stil. Of dit plotselyk ophouden des eerweerden den wagenmaker een weinig ontstelde, of wel dacht hy misschien dat de pastor hem iets te zeggen had, weten wy niet, misschien was het slechts werktuigelyk dat hy den eerweerde navolgde en byna te gelyker tyd als hy, ophield met verder te stappen. Daer stonden zy nu een oogenblik met gesloten mond tegen over elkander, alsof zy sprakeloos zeggen wilden:
- Wel nu, wie onzer spreekt het eerste woord?
De herder voelde zeker dat het voordeelig was, wilde hy zyn doel bereiken, zoo spoedig mogelyk aen dit stilzwygen een einde te stellen; althans haestte hy zich den wagenmaker beleefdelyk te groeten.
- Goeden dag, vriend Harrewyn - sprak hy - goeden dag, vriend Kees. Hoe vaert ge?
- Goed, heer pastor, goed, heel goed - stamelde de wagenmaker eenigzins verlegen.
Niet zoohaest werd de gryzaerd die soort van schaemte by zyne tegenparty gewaer of hy koesterde goede hoop op den uitslag zyner onderneming; doch daer hy den wagenmaker eerst goed op zyn gemak wilde zetten, vooraleer een ernstig gesprek met hem aen te knoopen, klopte hy zachtjes op de schildpadden tabaksdoos die hy nog altoos in de hand hield,
| |
| |
opende die en stak ze vervolgens tot den wagenmaker uit. Vriendelyk bood hy hem:
- Een snuifje, vriend Kees?
- Dank u, heer pastor, dank u, - stamelde Harrewyn even beschaemd.
De ouderling had gewis deze woorden niet gehoord, want hy trok den arm niet in, maer bleef beweegloos de doos onder den neus des verlegen wagenmakers houden. Dacht hy misschien:
- Zoo Kees een snuifje neemt, zal ik hem wel overhalen?
Wat er van zy. Kees Harrewyn bleef starlings voor zich den grond bekyken; maer ook zag hy de vervloekte doos des pastors, die maer niet verdwynen wilde.
Weg moet zy, dacht hy, en zeker om te doen zien dat hy zyn gedacht tot wezentlykheid kon brengen stak hy, zonder echter op te kyken, de hand tot de doos uit, greep vier of vyf byna onzichtbare greintjes van het bytende poeder tusschen duim en wysvinger.
Nu was de beurt aen den pastor om een gedacht op te vatten. Stokoud man met een levenden opmerkzamen geest bedeeld, zoo als hy was, kon het niet missen of tydens zynen langen levensloop had hy eenen goeden voorraed menschenkennis opgedaen en daer hy nu ook den wagenmaker in al zyne bewegingen, in heel zyn doen en laten, goed had gadegeslagen, dacht hy:
Laet Kees den snuif zynen vingeren ontglippen, dan is alle moeite vergeefsch, maer brengt hy het bedwelmende poeder aen den neus, zoo zal dit zyne tong in den mond wel los maken, zoo zal hy my zyn gedacht ronduit mededeelen.
En inderdaed dit was toch voluit zoo slecht niet geraden; want zie daer snoof de wagenmaker het poeder langzaem op. Nu vroeg hem ook onmiddelyk de gryzaerd:
- Vriend Kees, gy zyt voor zaken betrekkelyk uw ambacht op de wandeling?
- Betrekkelyk myn ambacht - antwoordde de wagenmaker eenigzins ongedwongen terwyl hy eenen schuinschen blik op den herder wierp, - juist niet, heer pastor.
| |
| |
Welnu, ik wandel voor myn verzet, uit louter tydverdryf, - antwoordde de ouderling, - ik wil u wat vergezellen.
Dit was een woord dat weinig tegenspraek kon lyden. De wagenmaker scheen dit ook allerbest te begrypen, want dadelyk stapte hy zonder de minste tegenspraek in het gezelschap des pastors verder. Vooreerst spraken zy nu over allerhande zaken van verschillenden aert: over het weder en over den oogst en Kees klapte vry uit, zonder zich in verlegenheid te laten brengen. Beleefdelyk antwoordde hy op al de vragen die de gryzaerd hem toestuerde; slechts wanneer deze het waegde hem over zaken rakende het bestuer der gemeente, te toetsen, dan alleen versomberde het gezicht des wagenmakers en met eene zekere slimheid wist hy de vragen van den opmerkzamen pastor te ontwyken. Reeds een geruimen tyd duerde dit van wederzyden berekende spel, tot dat het eindelyk den eerweerde begon te vervelen.
Nu, regt tot myn doel, dacht hy, dit is het best.
Met dit inzicht vroeg hy:
- Zeg eens, Kees, ik heb u altoos van herte liefgehad. Zyt gy een goed christen mensch?
- Eene aerdige vraeg die gy my daer doet, heer pastor, - antwoordde de wagenmaker die plotseling bleef staen en een doordringenden blik op den gryzen herder wierp - voorwaer eene gansch aerdige vraeg, waeraen ik niet goed wys kan worden.
- Nu, nu, vriend, antwoord slechts zonder omwegen op myne vraeg, - zegde de pastor langzaem en bedaerd.
- Wel, heer pastor, wat my aengaet, - antwoordde de wagenmaker - ik heb daer nooit aen getwyfeld.
- Juist zoo, ik ook niet; - hernam de ouderling op traegzamen, afgemeten toon - maer gy zyt vader, daerom deed ik u die vraeg. Antwoord my nu ook eens onbewimpeld. Begrypt gy niet dat het de eerste pligt is van een goed christen mensch, wie God, zoo als hy het u deed, eene dochter schonk; dat het zyne eerste pligt is, die te verzorgen en te beminnen zoo als eenen goeden vader dit behoort.
- Waerlyk, heer pastor, ik weet niet wat gy zeggen wilt.
| |
| |
- Kees, vriend, zyt gy reeds vergeten de lessen die ik u zoo dikwils op den stoel der waerheid voorhield? Bemint elkander.
- Maer ik weet niet dat ik ooit uwe vermaningen heb in den wind geslagen - zegde de wagenmaker.
- Kees, wie is uw evennaeste? - vroeg de pastor.
- Alle menschen - antwoordde de wagenmaker lachend.
- Hoe moet men zynen evenmensch beminnen?
- Zoo als men zichzelven bemint.
- Waerom, vriend Kees?
- Uit liefde tot God. -
- Harrewyn, goede vriend, gy hebt myne vermaningen zeer goed onthouden - zegde de pastor, zyn eerweerdig voorhoofd in diepe groeven samenrimpelend - gy bezit het woord; maer de daed? dit is geheel wat anders.
- Maer in Gods naem, regt uit, heer pastor, aen al wat gy zegt begryp ik geen woord - antwoordde Kees, meer en meer verwonderd.
- Niet? - deed de ouderling.
- Op myn woord.
- Welnu, luister dan. Denkt gy dat het zynen evenmensch beminnen is, te handelen zoo als gy handelt?
- Hoe...?
- Twee menschen langzamerhand en met koelen bloede te vermoorden?
- Waerlyk, heer pastor...
Kees, wat ik u zeggen ga, zult gy vroeg of laet overdenken. Aen het geregt der menschen kunt gy ontsnappen. Voor uwe boosheid kent dit geene straf; maer aen het oordeel van den eeuwigen Opperregter, dit is eene andere zaek, vriend.
- Maer gy tygt my dan eene misdaed aen? - riep de wagenmaker verschrikt uit.
- Eene dubbele moord - zegde de pastor even kalm.
- Heer pastor, ik weel niet dat ik pligtig ben.
- Ik wel, Kees.
| |
| |
- Maer in Gods naem, verklaer u dan toch rond uit.
- Dit is onnoodig, gy zyt een verstokte zondaer.
- Heer pastor, ik wensch u den vrede - antwoordde de wagenmaker bitter - thans is het aen my de beurt u uwe pligt te leeren. Zoo gy een misdadige kent, zyt gy gehouden hem het geregt aen te klagen.
- Kees, ik heb u gezegd, dat uwe misdaed aen het menschelyk geregt ontsnapte. De wetten der menschen, hoe wys ook, bereiken toch alle boosheden niet; maer de regtveerdigheid des Opperregters heeft straffen voor elke overtreding van zyn goddelyk woord.
De wagenmaker bleef nu eenige stonden sprakeloos staen; het koude zweet drupte hem by dikke peerlen over voorhoofd en wangen. Klaerblykelyk was het zichtbaer dat hy zich alle mogelyke moeite gaf om het gedacht des priesters te raden; maer dadelyk bleek het ook dat al wat hy in het werk stelde, toch vergeefsch moest zyn, want beurtelings bekeek hy den grond alsof hy daer het geheim waernaer hy zocht, uithalen moest en daer dit zeker zonder het gewenschte uitwerksel was, stuerde hy een blik op den pastor, met het inzicht om op dezes gelaet te lezen wat hy toch wilde beduiden. Daer geen dezer twee middelen echter aen zyn angstig onderzoek voldeed, nam hy plotseling het besluit zich aen het achterhoofd te krabben, om daer het raedselwoord te zoeken; of wel, was dit misschien een middel om sprakeloos te bekennen dat hy niet wist wat de ouderling met zyne duidelyke, maer eventwel voor hem gansch geheimzinnige aentyging van misdaed en moord, zeggen wilde. Deze, die van terzyde alles nauwkeurig bleef gadeslaen en nu ook de verlegene houding van den wagenmaker zeer goed bemerkte, dacht zeker dat het tyd was hem zyne inzichten te verklaren om hem door eene laetste pooging tot eene beslissende bekentenis te dwingen. Daerom bood de opmerkzame gryzaerd hem nog eens beleefdelyk een snuifje uit zyne schildpadden doos, tikte hem vriendelyk met den rieten wandelstok
| |
| |
op den schouder, waerna hy op eenigzins strengen toon hem vroeg:
- Kees, vriend, wiens schuld denkt gy dat het is, dat molenaers Karel van een braven deugdzamen jongen, zoo op eens een slemper geworden is, een zatlap die nu dagelyks met Hein van den barbier en met schoenmakers Hans zyn tydelyk en eeuwig geluk in de kroeg verkwanselt?
Dit was een woord dat de wagenmaker begreep; want dadelyk strcoide hy het bedwelmende poeder dat hy in de doos des eerweerden geput had en nog tusschen duim en wysvinger hield, op den grond; ook op eigen stond beet hy den pastor bitsig toe:
- Ik ben het niet die molenaers Karel brandewyn heb gegeven; ik heb hem er zelfs nooit aengeboden.
- Maer aen wie de schuld? - vroeg de gryzaerd driftig.
- Dat moet zyn vader weten - snauwde Harrewyn nydig - zoo ik een zoon had, zou ik hem het slempen wel afleeren; hy zou geen schandelyke zatlap zyn.
- Vriend, vriend, - zegde de pastor, bedroefd met het hoofd schuddende, - gy ziet de strooihalm in het oog van uwen evenmensch en gy bemerkt niet eens den zwaren balk die u het gezicht verduistert. Gy hebt geen zoon, maer gy hebt eene dochter.
- Die drinkt geen brandewyn, - zegde de wagenmaker, half schertsend.
- Dit is waer, Kees.
- Welnu?
- Die drinkt geen brandewyn, maer hare ziekte is ruim zoo erg.
- Ruim zoo erg! - zegde Kees Harrewyn den pastor achterna.
- Ruim zoo erg, - herhaelde de gryzaerd. - Gy houdt haer opgesloten; de blos der gezondheid is van hare wangen verdwenen; van dag tot dag vermagert het goede kind; want Lisbeth is eene brave dochter. Gelooft gy niet met my, Kees, dat dit slechts de zichtbare voorteekenen zyn eener pynelyke
| |
| |
ziekte, die haer ten langen leste op het kerkhof zal voeren.
- Ziekte... kerkhof... - morde Harrewyn verwonderd en eenigzins ongeloovig.
- De teering is eene schrikkelyke ziekte, een langdurig en pynlyk sterven - zegde de pastor, een scherp doordringenden blik op den ongeloovigen wagenmaker slaende.
- Teering.... - lachte Kees, met twyfel het hoofd schuddende, - teering.... gy bedriegt u, heer pastor.
- Dit is heel mogelyk, Kees; wy zullen later elkander spreken, vriend. Misschien zult gy alsdan meer dan eens, maer helaes! te laet, het gesprek dat wy heden onder het lommer dezer kastanjedreef hielden, herinneren, en gy zult u waerschynelyk dan ook beklagen thans mynen raed in den wind geslagen te hebben.
- Misschien; wy zullen zien - zegde de wagenmaker - maer toch weet ik niet dat gy my juist eenen raed gegeven hebt.
- Neen, doch vooraleer gy vertrekt, zal ik u dien geven. Karel van den molenaer en Lisbeth beminnen elkander opregt.
- Welnu? - vroeg Kees spytig.
- Wat God vereend heeft, kan de mensch niet scheiden.
- God heeft Lisbeth en molenaers Karel niet vereend, heer pastor.
- Wat gy zegt, is misschien waer; doch bedenk: ware liefde komt uit God.
- Dus wilt gy zeggen?...
- Sluit een huwelyk tusschen de twee kinderen: dat kan nooit kwade gevolgen hebben, - besloot de goede gryzaerd.
- Heer pastor, dit zyn staetszaken; dingen betrekkelyk de gemeente.
- Gy spot, vriend Kees.
- Gy misgrypt u, heer pastor, - zegde de wagenmaker spottend, - de kerk is uwe plaets; de myne in den Koninklyken Valk.
En, schokschouderend, keerde hy den ouderling den rug toe en liet hem alleen, te midden der kastanjedreef, staen kyken,
| |
| |
terwyl hy zich haestte verder te stappen. Met een bedroefd hert zag de gryze priester den versteenden zondaer halsstarrig achterna, en, wanneer deze reeds zoo verre verwyderd was, dat het zwak gezicht des goeden herders hem niet meer toeliet den wagenmaker te kunnen bemerken, kon hy zich toch niet onthouden eene traen aen zyne half verglaesde oogen te laten ontglippen.
Nog dien zelfden dag ging de brave pastor by Nelis Buntinckx een bezoek afleggen. De vrouw van den molenaer verlangde niets zoo vurig dan te zien, dat het opgeworpen huwelyk zoo spoedig mogelyk voltrokken werd; doch wat de herder ook zegde, of wat hy ook deed, by Nelis Buntinckx was alle moeite die hy inspande, zonder uitwerksel.
- Myn zoon drinkt brandewyn, - zegde de molenaer - welnu, laet hem maer drinken, hy zal dit later toch ook wel afleeren.
Wanneer de pastor het waegde een woord over de ziekte van wagenmakers Lisbeth te reppen, dan antwoordde de molenaer spottend.
Dat gaet my niet aen, Lisbeth is myn kind niet; zoo zy myne dochter ware, zou ik wel weten, hoe met haer te handelen.
Dit was het gansche uitwerksel, de eenige vrucht der poogingen van den stokouden pastor: vergeefsche moeite.
Op weg naer de pastory, wanneer hy alles met een bloedend hert herdacht, kon hy zich niet wederhouden, bedroefd met het hoofd te schudden, en terwyl hy met den rieten wandelstok eenigzins wrevelig tegen den grond sloeg, te zuchten:
- Zoo zyn de menschen: den strooihalm ontdekken zy in het oog van hunnen evenmensch; doch zy bemerken niet eens den zwaren balk, die hun eigen gezicht verduistert.
| |
| |
Maer Lisbeth, de brave dochter van den afgunstigen molenaer, wat deed zy intusschen? Wat Lisbeth deed? Op hare kamer tusschen vier muren opgesloten, wist zy niets van al wat daer buiten voorviel. Zy wist niets, dan dat zy vreed van Karel gescheiden was. Wat hem sedert die scheiding wedervaren was, dat was haer onbekend. Dikwils, zeer dikwils dacht zy toch aen hem en telkens dat zulks voorviel, herinnerde zy zich ook wat zoete hoop haer vurig minnend hert in de toekomst gekoesterd had; wat al lachende en hoopvolle geluksdroomen haer bestaen vervrolykten, wanneer nog slechts weinige dagen geleden, molenaers Karel, de verloofde van haer hert uit duizend uitverkorenen, gelukkig en tevreden naest hare zyde trad. De woorden van den goeden pastor zweefden haer gestadig voor den geest.
- Trouwe liefde is uit God; wat God vereent, kan de mensch niet scheiden.
Maer ook wanneer zy die heilzame woorden herdacht, zakte haer hoofd droevig op de borst en waerlyk, dan werd het zoo nevelachtig voor haer gezicht, zoo pynlyk beneep zich haer hert dat zy haren kwynenden blauwen oogappel door het smertwater voelde bevochtigen. Lieve Hemel! dit was toch nog geen wonder: telkens dat de maegd ter neder blikte, viel haer oog op het zyden snoer dat zy aen den hals droeg, op het gouden kruis, dat molenaers Karel haer met zoo vurige toegenegenheid tot bruidsgift had geschonken. De liefderyke woorden van den gryzen herder verdwenen haer ylings van voor den geest en daer sneed haer nu weêr plotseling het schrikkelyke verbod heurs vaders door het oor.
- Lisbeth!... pas op, Lisbeth!...
o! Dit was reeds genoeg. Neen, dit was voorwaer te veel; by zulk gedacht kromp haer hert pynlyk; eene koude rilling beving haer; het arme kind sidderde van droefheid en vrees. Verwondert het u dus, bevallige lezeressen, te zien dat haer kwynende oogappel bevochtigd werd. Neen, niet waer? Gy bezit eene deelnemende ziel, een gevoelig hert, het ver- | |
| |
wondert u niet, zoo de bedroefde maegd hare snikken op zulke oogenblikken niet kon weêrhouden, zoo zy haer pynlyk hertenwee in warme tranen lucht gaf; zoo zy Gods water vry over Gods dyk liet loopen.
Ook ons verwondert het niet; want weenen toch is tot iets goeds, toch brengt het leniging aen elk lyden. Tranen kunnen storten is toch ook nog een blyk van Gods alvoorziende goedheid jegens ons. Weenen kunnen is het merkteeken bezitten eener gevoelige ziel. Een vochtig oog draegt den stempel eener vlekkelooze inborst, eens zuiveren gemoeds. De spotter lache vry! Dat haet en afgunst grimmig grynzen! Gelukkig toch, de mensch die vry uit weenen kan, want weenen ook is nog genieten.
En Lisbeth, goede God! wat al tranen stortte zy niet dagelyks? En toch scheen zy nooit uitgeweend; elken dag vaegde zy zich het smertwater met den voorschoot van de wangen en toch, den volgenden dag, trilde zy weder even pynlyk; toch kromp haer hert weêr knellend saem; toch bevochtigde zich haer oog weêr even droevig.
Op hare tafel stond een wassen Lieve-Vrouwen-beeld. Telkens dat zy hare wangen droog vaegde, strekle dit kleine beeld der droeve moeder van den Zaligmaker der menschen, haer tot toevlugt. Daer vond zy telkens balsem voor hare wonde, leneging voor haer lyden. Gods heilige Moeder had ook geweend, wie toch, beter dan zy kon haer verstaen: de lyder weet wat lyden is. Lisbeth wierp zich voor het beeld op de knieën en bad zoo vurig, bad zoo lang, totdat alles van voor haren geest verdween. Zy bad voor haren vader, opdat God hem mogte zegenen, zy bad voor hare moeder en voor Karel, voor Karel? waerom? ô! Dit wist zy niet, dit was haer om het even, daer dacht zy zelfs niet aen; maer toch bad zy vurig en zonder ophouden voort.
Zoo sleet nu Lisbeth hare dagen.
| |
| |
Buiten was alles doodstil; er ruischte zelfs niet het zoelste windeken; geen bladschyfken, geen grashalm bewoog; slechts van tyd tot tyd het geblaf eens honds, de wachter eener eenzaeme hoeve, waerop dan in de verte een andere trouwe waker antwoordde, was het eenige gerucht dat soms die eentoonige stilte brak.
Maer toch een heerlyke nacht voorwaer; eene blauwe effene lucht, met ontelbare sterren doorweven en daer te midden van dit azuren veld de maen zoo helder glansend dat zelfs het kleinste voorwerp zoo goed zichtbaer werd als by klaren dage. Lisbeths kleine kamer deelde mede in haer licht. Haddet gy op dit oogenblik even als daerboven de sterren, door het dakvenster kunnen binnen kyken, inderwaerheid, gy haddet voorzeker van ontroering gesidderd by het zicht van dit rustig tafereel dat zich voor uw oog had opgedaen.
Ofschoon middernacht reeds lang voorby was, toch zat Lisbeth nog voor haer wassen Lieve-Vrouwen-beeld geknield. Onophouderyk mengde zy den naem van Karel tusschen hare gebeden. Was het misschien weêr voor hem dat zy bad? ô! waerschynlyk, want aen hare oogen was het toch duidelyk zichtbaer dat zy geweend had en haer gebed scheen toch weêr ook zoo vurig.
Zie toe! wat wil dit beteekenen? Daer wendt zy eensklaps het hoofd om; hare lippen zyn vast tegen elkander gesloten; hare neusgaten staen wyd open; hare oogen schieten stralen; hare gansche houding duidt tevens verwondering, nieuwsgierigheid en vrees aen. Zy luistert, welligt denkt zy iets te hooren dat haer beangst; maer waeraen zy toch nog zoekt te twyfelen. Hoor! buiten blaft een trouwe wachter, een tweede beantwoordt zyne waerschouwing. Luister goed! daer roept een derde, een vierde; in alle rigtingen, langs alle zyden verheffen zich nu in verwarde toonen het luide geblaf van brak en spits. Men zou zich byna genegen voelen te gelooven dat alle de wakers der omliggende hoeven, te gelyker tyd, een dreigend gevaer te gemoet zien, dat zy allen, op eens, om hulpe roepen. Onvrywillig schiet den eenzamen wandelaer het gedacht aen plunderaers en moor- | |
| |
ders te binnen. Wie weet? Maer neen, zeker is het gevaer zoo dreigend niet, want daer ginder in de verte zwygt reeds een vermoeide blaffer, een tweede volgt hem na, een derde en een vierde, allen zwygen, alles is weêr stil.
Heeft Lisbeth dan om niets zitten luisteren? voorzeker niet. Zy zit nog op dezelfde plaets, hare houding verraedt nog steeds denzelfden angst, dezelfde verwondering. Wat mag het dan toch zyn dat hare nieuwsgierigheid zoodanig opwekt? wat mag het zyn? Leen het oor; nauwelyks is de stemme des laetsten honds gedoofd of daer breken nu weder de toonen van menschenstemmen de stilte. Een helsch muziek! Dry of vier bedronken stemmen, verroeste orgels van eenige slempers, dreunen luid scharrelend op. De wakers der hoeven zongen welligt daer zoo even het lied, zeker herhalen deze thans het referein.
Nu luister, daer wordt het duidelyk hoorbaer.
Een bierglas vol brandewyn,
Een bierglas vol brandewyn!
By het opvangen dier woorden, springt Lisbeth plotseling regt - een oogenblik blyft zy staen, slechts een oogenblik. Dan ylt zy eensklaps tot het venster. Zie! dry donkere schimmen lossen zich tegen de muren af; dry waggelende meuschengedaenten, wie zyn zy? zou Lisbeth hen welligt erkend hebben? ongetwyfeld; want waerom toch zou zy daer anders, zoo angstig, staen beven? Hare beenen waggelen onder haer lichaem; met de eene hand grypt zy het venster, met de andere leunt zy op eenen stoel; zy geeft zich waerlyk moeite; zy roept al hare krachten saem om niet ten gronde te storten. Let op! nogmaels klinkt het.
| |
| |
Een bierglas vol brandewyn,
Een bierglas vol brandewyn!
Dit was te veel. Een stond had Lisbeth getwyfeld; maer thans... o! zy had thans niet slechts de stemmen erkend; zy had ook de waggelende menschengedaenten, achter gindsche huizen zien verdwynen: een oogenblik was haer genoeg geweest; thans twyfelde zy niet meer; dit was haer te veel; hare moedige ziel bezweek onder het lyden. Moedeloos sloeg zy de hand aen haer brandend voorhoofd, heur boezem slaekte een zucht, slechts een verdoofden kreet, en nu zakte zy krachteloos op den stoel waeraen zy zich had vastgegrepen, neder. Eenige stonden bleef zy beweegloos zitten, sprakeloos en bleek als een marmeren beeld op het veld der dood, en, toen zy eenige stonden later hare krachten terugvond, was het eerste voorwerp dat haer onder het oog viel, het gouden kruis, het geschenk van molenaers Karel dat zy op de borst droeg. Met een droeven glimlach knoopte zy het zyden snoer los. Het was alsof er op dit oogenblik haer een gedacht voor den geest zweefde, dat zy vreesde ten uitvoer te brengen. Misschien dacht zy aen de woorden van den ouden herder:
- Wat God vereent, kan de mensch niet scheiden.
Maer toch blikte zy eenigzins wild op het geschenk van Karel; het gouden kruis met zyn zwart zyden snoer gleed haer langzaem uit de handen. Wel lag het daer nu voor haer op den grond; maer toch bemerkte zy dit niet: haer oog was te zeer beneveld en van hare lippen ruischte het pynlyk:
- Een dronkaerd, God! dat is te vreed.
Lisbeth had de dry waggelende schaduwen erkend; zy had Hein van den barbier en Hans van den schoenmaker, de twee
| |
| |
grootste slampers uit het dorp, molenaers Karel bedronken zien voortsleepen.
Ofschoon Karel Buntinckx thans gewoonelyk in het gezelschap van een deel slempers te vinden was en by de dorpelingen voor een dronkaerd doorging, toch was zyne inborst nog niet geheel verdorven. Hy was, wel is waer, in de handen van Hein en Hans gevallen en die hadden hem gemaekt wat hy nu was, even als zy zelve waren; doch elken morgen dat hy ontwaekte en de loomheid zyns hoofds gewaer werd, gevoelde hy spyt, diepe spyt over hetgeen hy den vorigen dag bedreven had. Karels hert was in verre na niet verdorven, want elken morgen steeg hem van schaemte het bloed naer het hoofd, omdat hy den vorigen dag zyne driften niet beter had weten te gebieden. Ook niet slechts voelde hy spyt, niet slechts was hy beschaemd; maer daerby stelde hy zich ook nog voor in het vervolg dien drift te beteugelen en de dronkenschap, die vuige ondeugd, die hy uit het diepste zyns herten vreesde en haette, te vlugten.
Met dit gedacht verliet hy elken morgen zyne wooning. De hoop van Lisbeth te ontmoeten, lokte hem uit, zyne stappen langs de zyde der wooning van Kees Harrewyn te rigten; echter was dit elken morgen vergeefsch. Wat hy ook deed, hoe hy rond het huis, rond den hof des wagenmakers draeide en keerde, nimmer toch mogt hy zyne geliefde te zien krygen. Had hy haer slechts mogen ontmoeten, had hy haer slechts, al was het dan ook maer van verre, mogen bemerken, dit ware hem gewis genoeg geweest; maer nu verliet hy elken dag met de wanhoop in het hert Lisbeths wooning voor de eenzaeme kastanjedreef achter de pastory. Dit was regt beklagensweerdig; want dáér schoot hem steeds het gedacht aen het verleden te binnen, dáér zag hy klaer voor zyn geest het tegenwoordige, dáér mymerde hy suffend aen de toekomst die
| |
| |
hem akelig, die hem grimmig tegengrynsde. Hy huiverde zoodra hem dit gedacht overmeesterde, telkens dat hy met het oog zyns geestes in de toekomst pylde; ook stond hy dan spoedig van de zode op, en moedeloos verliet hy steeds de heerlyke kastanjedreef; Nu, dat was eerst regt erg; want dan viel hy dadelyk in de handen van Hein en Hans, die hem elken morgen op het einde der dreef stonden af te wachten en, in hun gezelschap, vergat hy spoedig alle zyne goede voornemens; de kroeg werd zyn toevlugt.
Karels geest was wel bedwelmd; maer zyne inborst was toch in verre na niet verdorven.
Nu gebeurde het zekeren dag dat Kees Harrewyn zich voor zaken betrekkelyk een regtsgeding naer Tongeren moest begeven. Reeds vroeg stapte hy deftig in zyn zondagspak uitgedoscht, de deur zyner wooning uit, want hy stond er voorwaer niet weinig scherp op, daer hy het zelf was, die het proces had ingespannen en dit nog wel tegen eenen zyner hevigste staetkundige vyanden, namelyk: den bakker Tiste Roggen, den huisvriend van den molenaer Nelis Buntinckx.
Nauwelyks had hy in het gezelschap zyns blauwen katoenen regenscherms, dien hy even deftig als een vuerroer op den linker schouder droeg, zyne wooning verlaten, of vrouw Harrewyn, wendde zich naer den trap en ylde zoo spoedig mogelyk naer boven. Zoo haest zy hare kamer binnentrad, zag zy de plunjes waermede haer man gewoon was zich dagelyks te kleeden, voor haer op eenen stoel liggen. Gy moest het waerachtig gezien hebben, hoe vrolyk zy daer henen snelde, hoe nauwkeurig zy stuk voor stuk betastte; het hadde u voorzeker in haer geluk doen deelen, haddet gy kunnen hooren, wanneer zy den sleutel uit den zak des grys lakenen kleeds te voorschyn bragt, op wat treffenden dankbaren toon zy uitriep:
| |
| |
- Goede God! de hemel zy gedankt! Eindelyk heb ik hem in handen!
Dit mogt zy uitroepen, de hemel wil het; want het was toch ook de eerste mael niet dat zy de kleederen haers mans onderzocht om dien sleutel op te sporen. Elken maendag betastte zy de zakken van zyn zondagspak even nauwkeurig als zy elken zondag de plunjes onderzocht, waermede hy gewoon was zich in den loop der week te kleeden. Dit spel duerde nu reeds meer dan eene maend, doch altoos even vruchteloos. De wagenmaker verliet nooit zyne wooning of hy droeg den sleutel by zich in den zak. En nu? gy hebt het gezien, zy had hem nu waerlyk gevonden. Dit zagen hare oogen, dit voelden hare handen, en hare ooren begonnen te tuiten van achterdocht en vrees, want nu beeldde zy zich eensklaps in, dat haren man het gedacht aen den sleutel kon te binnen schieten en dat hy zyne stappen wel eens kon terugkeeren.
Dit gedacht beneep haer hert zoo angstig dat zy een oogenblik voornemens was den sleutel terug in den nog gapenden zak des grys lakenen roks te laten vallen. Doch dit ging toch moeilyk; zy hield hem nu in de hand en zy had er zoolang en zoo dikwils naer gezocht, en nu zy hem gevonden had, zou zy hem weder laten ontschieten? By den drommel niet! De wagenmaker mogt dan op zyne schreden terugkeeren, hy mogt haer op het feit betrappen; dit gaf er niet aen. Aerselen, voorwaer dit zou zy thans niet langer.
Dit alles dacht vrouw Harrewyn. De zwaluw vliegt snel, in een oogwenk is zy buiten het bereik van het verstdragend oog doch spoediger, veel spoediger nog zweefden haer die gedachten door den geest; ook wipte zy na dit genomen besluit in dry sprongen van hare kamer op het portael, stak daer den sleutel op eene deur, opende die en gilde diep ontroerd:
- Lisbeth! Lisbeth! myn kind!
Nog had zy niet uitgesproken of moeder en dochter lagen reeds in elkanders armen; reeds drukten zy elkander aen de borst.
| |
| |
- Moeder, moeder, welk geluk! waeraen heb ik dit heil te danken? - vroeg Lisbeth verwonderd en blyde, wanneer hare ontsteltenis een weinig opklaerde.
- Beneden, myn kind, beneden, - antwoordde de vrouw van den wagemaker - in den hof, het is lang geleden dat gy vry onder den blauwen hemel mogt rondwandelen. Spoed u, kind, de lucht is frisch, de warme stralen der morgenzonne zullen u verkwikken; volg my, in den hof vertel ik u alles.
Dit was een woord zoo aengenaem, zoo teeder, zoo verheugend dat Lisbeth, dat een goed meisje was dat hare moeder van herte liefhad, zich niet kon weêrhouden haer nogmaels om den hals te vliegen en haer voor dit woord, op beide hare wangen dankbaer te zoenen.
Eenige stonden later wandelden beiden in den hof, waer vrouw Harrewyn niet vergat aen hare dochter te vertellen wat al moeite zy in het werk gesteld had om aen den sleutel te komen en hoe zy dien dan toch eindelyk gevonden had. Dit was het eerste dat Lisbeth te weten kreeg; maer toch het eenige niet; ook vroeg haer deze zoo veel dat zy slechts tyd had om op de menigvuldige vragen der arme gevangene te kunnen antwoorden. Reeds was er byna een uer verloopen, toen vrouw Harrewyn er eerst aen dacht dat zy toch niet mogt vergeten, hare twee melkkoeijen van voeder te voorzien, de ketel met aerdappelen voor haer verken over het vuer te hangen en haer eigen ontbyt gereed te maken. Daer had zy werk ruim voor een uer.
- Blyf maer wandelen in den hof, Lisbeth, - zegde zy met het hoofd vriendelyk knikkende - zoo haest alles klaer is, zal ik u wel waerschouwen, kind.
Lisbeth zag hare moeder eene wyle beweegloos achterna en, wanneer deze binnen hare wooning teruggekeerd was, zette het meisje zich mymerend op de zode neder. Lang zat zy daer echter niet, of zy toog een klein doosje uit den zak, dat zy opende en met eenigzins droeven glimlach begluerde, terwyl zy zuchtend stamelde:
- Kon ik hem nu maer vinden!
| |
| |
En, alsof zy werkelyk naer het middel zocht om hem te vinden, rigtte zy zich nu ook werktuigelyk op en begon den hof in zyne verschillige rigttingen te doorkruisen. Echter, was zy slechts een honderdtal schreden verre, toen haer oog op eene tamelyk wyde opening in de haeg, viel. Scheen haer de hof te eng? kon zy er zich niet vry aen de stralen der lachende morgenzonne warmen, of wilde zy misschien verre van de wooning haers vaders vlugtten, dat zy zoo op eens, vlug als eene hinde door de opening der hage wipte? Waerheen Lisbeth? waer stapt zy toch zoo spoedig zonder omzien heen? Dit wist zy zelve op dit oogenblik niet. Er was iets waervan zy zich zelve geene uitlegging geven kon, dat haer buiten hare weet voort dreef. Haer hert joeg geweldig, het bloed snelde heur driftig door de aderen, hare polsen sloegen met verdubbelde kracht. Voort, zy snelde voort, totdat zy achter de pastory den ingang der heerlyke groene dreef bereikt had. Toen hield zy plotseling stil; haer bloed vloeide eensklaps terug naer het hoofd; heur hertader sloeg niet meer zoo spoedig, maer werd nu duidelyk hoorbaer en hare beenen plooiden onder haer lichaem. Wat zy zag, deed haer van angst en ontsteltenis trillen. Karel van den molenaer zat daer onder het kastanjeloover met het hoofd op de knieëen te rusten; Karel zat daer, op die zelfde plaets, waer by eenige weken geleden, plegtig zwoer Lisbeth eeuwig en heilig lief te hebben. By dit gezicht kon zy zich niet weêrhouden te aerselen; een oogenblik wankelde zy, een ongekende schrik dreef haer aen om spoedig op hare stappen terug te keeren, en nogtans, ofschoon zy hem op die plaets niet was komen zoeken, was het toch wel van hem die daer zat, dat zy nog maer eenige oogenblikken geleden, zegde:
- Kon ik hem nu maer vinden.
Zy had hem nu gevonden, hem naer wien zy zoo dikwils had verlangd; zy had hem gevonden, hem wien zy zoo dikwils en zoo lang van uit hare kamer, door het venster, gezocht had.
Nu zat hy daer, voor haer, slechts op eenige stappen afstand, en zy zou hem nu onaengesproken laten zitten, zy zou hem nu vlugten? - onmogelyk. Wel aerselde zy, maer toch slechts
| |
| |
een oogenblik. Welhaest schiep zy moed; haer besluit stond vast, onwrikbaer vast.
- Wat God vereend heeft, kan de mensch niet scheiden. - dacht zy, treurig glimlachende - Karel kent dit woord van onzen goeden pastor, ik zal hem de waerheid zeggen; zoo hy my nog bemint, zal hy my ook wel verstaen.
Dit gedacht gaf haer moed; want, ofschoon haer angst toch niet geheel verdwenen was, toch stapte zy nu met vasten tred tot by haren minnaer. De jonge molenaer werd echter niets van hare nadering gewaer; de afgeloopen nacht was voor hem weêr niet al te rustig geweest. Hy had met Hein en Hans weêr in het bierhuis gezeten; zyn hoofd was nu loom, het woog hem nog zwaer; Karel was waerlyk blyde dat hy het een weinig kon laten uitrusten.
Eenige stonden bleef Lisbeth sprakeloos voor hem staen; zy had gewild dat Karel haer eerst het woord hadde toegestuerd doch daer zy zich in hare verwachting te leur gesteld zag, nam zy het besluit zelve dit pynlyk zwygen te verbreken.
- Karel! - sprak zy op langzamen doch eenigzins spytigen toon - Karel, my dunkt dat gy rust noodig hebt; ik geloof dat gy heden niet goed hebt gehandeld, met zoo vroeg uw bed te verlaten.
- Lisbeth! gy hier, Lisbeth! - gilde de jonge molenaer die van verwondering en ontsteltenis regtsprong.
- Gy ziet het - antwoordde het meisje, terwyl zy haren minnaer zoo strak en scherp bezag dat deze genoodzaekt was ten gronde te blikken - gy ziet het, maer antwoord my, Karel, is het niet waer, gy zyt niet wel te pas?
- Lisbeth! - begon de jonge molenaer stamerend - Lisbeth, ik verzeker u...
- Dat uw hoofd een weinig zwaer weegt, niet waer?
- Zwaer?.... Gy bedriegt u, Lisbeth.
- Nu mogelyk; maer uwe oogen zyn toch rood, zoo rood alsof gy die in langen tyd tot rusten niet hadt gesloten.
- Maer, Lisbeth, ik voel my wel te pas - antwoordde Karel,
| |
| |
langzaem stotterend en altoos zonder opzien. - Gy bedriegt u waerlyk. Ik weet niet wat gy zeggen wilt.
- Karel Buntinckx - zoo gy my niet begrypt, dan is dit toch myne schuld niet - zegde de maegd na een stond wachtens; - maer zie, hier breng ik u iets dat u myn gedacht misschien beter zal verklaren.
En Lisbeth toonde nu den molenaer een pakje zorgvuldig met papier omwonden, dat zy in de hand hield. Deze niet wetende of zy hem dit aenbood, aerselde een oogenblik het te aenveerden, doch daer zy den arm niet introk, gevoelde hy ten leste dat hy gevoegelyk haer niet langer in die houding kon laten staen. Niet zoo haest had hy zich het pakje in de handen laten steken, of hy draeide het eenige keeren aendachtig rond; doch daer hy niet wist wat daeruit te moeten opmaken, vroeg hy eenigzins nieuwsgierig:
- Lisbeth, goede, zeg my, wat behelst dit papier?
- Open het slechts; - was het eenig antwoord der maegd - gy zult my spoedig genoeg verstaen.
Molenaers Karel deed zoo als zyne geliefde hem gebood; maer met niet weinig groote oogen keek hy haer aen, zoodra hy het papier ontplooid had, en zag dat het een doosje, dat hy voorzeker erkende, bevatte. Spoedig opende hy dit nu ook, maer byna terzelfder tyd riep hy Lisbeth verwytend toe:
- Wat! het geschenk dat ik u te Bilsen kocht, het zwart zyden snoer met zyn gouden kruis, dat gy de laetste mael dat ik u zag, uit myne handen ontvingt!
- Dit breng ik u weder, Karel Buntinckx - zegde Lisbeth kalm.
- Dan bemint gy my niet meer? zoo was uwe liefde valsch?
- Karel, gy bedriegt u - antwoordde Lisbeth - myne liefde was niet valsch; ik had my in u bedrogen.
- Bedrogen! - hernam de jongeling meer en meer verwonderd - denkt gy dat ik u niet meer bemin met de zelfde liefde even als den eersten dag?
- Ik weet niet, Karel, het zou my pyn doen zoo ik van het tegenovergestelde overtuigd was.
| |
| |
- Ha! ik begryp u - gilde de jonge molenaer pynlyk - gy hebt slechts met my willen spotten; gy zyt slechts eene meineedige maegd, eene lichtveerdige.
Lichtveerdige! dit woord kan de brave Lisbeth niet goed verdragen; hare oogen waren gereed om te weenen, maer by het hooren der verwytingen die Karel haer toebragt, weêrhield zy eensklaps hare tranen en zegde op eenigzins deftigen toon:
- Karel Buntinckx, ik dacht niet dat ik die verwytingen verdiend had, althans van u.
- Nogtans, volgens hetgeen ik hoor en zie, zou ik moeten gelooven...
- Ik heb de woorden van onzen goeden ouden pastor nog niet vergeten, Karel Buntinckx; integendeel, ik herinner my die nog zeer goed.
- En wat zegde die? - vroeg Karel.
- Trouwe liefde is uit God.
- Nog iets, geloof ik?
- Wat God vereent, kan de mensch niet scheiden.
- En nogtans wilt gy het woord des priesters logenachtig maken, Lisbeth?
- Zoo gy dit denkt, dan misgrypt gy u, Karel Buntinckx, geloof my - zegde de maegd - denk eerder dat God ons niet vereend heeft, en wy ook daerom...
- En waerom hebt gy dan als bruid myn geschenk aenveerd? - vroeg de jongeling, Lisbeth spytig in de rede vallende - was het slechts om het my eenige dagen later terug te brengen en om met my te spotten?
- Karel Buntinckx, ik wil niet gelooven dat gy zulks denkt. - zegde de maegd altoos even bedaerd.
- Niet?
- Niet.
- Maer, in 's hemels naem, verklaer my dan toch uw inzicht met my dit zyden snoer en gouden kruis terug te brengen?
- Gy wilt het weten, luister - zegde Lisbeth plegtig -
| |
| |
Karel van den molenaer had ik uitzinnig lief; maer ik denk dat God my toch, wanneer wy ons wederzydsche trouw beloofden, aen hem niet heeft vereend; want ik veracht te zeer den makker van barbiers Hein en van schoenmakers Hans, of liever ik zal dagelyks voor hem bidden; want waerlyk, ik heb medelyden met hem.
- Hoe! - stotterde Karel verlegen - hoe ge weet!
- Dat Karel Buntinckx een dronkaerd is geworden? - vroeg Lisbeth spottend.
- Vergiffenis! Lisbeth, vergiffenis! - bad de zoon des molenaers, terwyl hy eene der handen van de maegd, smeekend in de zyne greep, - gy zoudt my vergeven, zoo gy slechts wist wat my daer henen trok.
- U vergeven, zoo ik de oorzaek kende die molenaers Karel in een dronkaerd herschiep? Dat kan waer zyn, doch dit geloof ik niet - zegde Lisbeth, terwyl zy twyfelachtig met het hoofd schudde.
- Nogtans, Lisbeth! geloof my; het was alleen uit liefde tot u.
- Uwe woorden zyn belachelyk, - antwoordde het meisje, diep verontweerdigd hare hand, die Karel nog altoos in de zyne hield, terugtrekkende, - of wel gy wilt my doen gevoelen dat gy met my hebt willen spotten. Vindt gy dit waerlyk zoo schoon, zoo edelmoedig, Karel Buntinckx?
- Gy beschuldigt my, Lisbeth - zegde Karel droevig en met bevende stemme - nogtans sprak ik ernst, wanneer ik zegde: het was alleen uit liefde tot u.
Een oogenblik bleef de maegd sprakeloos voor zich op de gulden zandkorrels, die zy onachtzaem met den voet byeenhoopte, staren. Zy scheen de woorden haers minnaers in stilte by zich zelve te overwegen; nogtans was zy zeker over de oplossing niet heel goed tevreden, want eensklaps schopte zy wrevelig het opgehoopte zand weder met den voet uiteen en dan, het hoofd verheffende, vroeg zy een weinig schamper:
- Alzoo was het uit liefde tot my, dat gy u wildet zelf- | |
| |
moorden; dat zou my waerlyk verheugd hebben, niet waer?
- Lisbeth, zeg wat gy wilt - sprak Karel, haer by den arm vattende - maer in Gods naem, houd op met dien spot; gy doorsteekt my het hert.
- Het verwondert my dat ik dit niet eerder geraden heb - ging Lisbeth altoos even spotlachende voort - een aerdige vond, u willen zelfmoorden om my te behagen.
- Begrypt gy dan niet, dat het was omdat ik u niet meer zag?
- En om my te zien, hadt gy een heel aerdig middel uitgevonden; gy dronkt u zat aen brandewyn.
- In Gods naem, zwyg! Lisbeth, zwyg! - deed Karel eenigzins wild - myn hoofd weegt zoo zwaer.
- Hoeveel brandewyn hebt gy heden reeds ingezwolgen, Karel Buntinckx? - vroeg de maegd.
- God! God! myn hoofd! myne hersenen! Lisbeth! Lisbeth! Ik bemin u!.... - schreeuwde Karel uitzinng, terwyl hy hare hand met kracht vastgreep.
Lisbeth zweeg; doch nu was het klaerblykelyk zichtbaer dat zy al wat zy daer zoo even gezegd had, toch ook niet dacht; want onder elke harer lange blonde wimpers, perelde nu eene deelnemende traen, gereed om over hare wangen te rollen. Zoohaest de jonge molenaer dit gewaer werd, verscheen er rond zynen mond eene lachende plooi; zyne oogen glinsterden van vreugde en met blyde verrukking drukte hy de hand der maegd die hy nog niet losgelaten had, aen den mond.
- Lisbeth! Lisbeth! - riep hy opgetogen uit - ik ben pligtig jegens u; maer toch bemint gy my nog, niet waer? Ik zie het! Dank, Lisbeth! heb dank!
Dit was te veel. Lisbeth had zich aen zulk een hertroerend tooneel niet verwacht; zy was er niet op voorbereid; haer hert was zoo zeer geschokt, dat eindelyk de tranen die zy zoo lang weêrhouden had, nu op eens als glinsterende stralen heure oogen ontsprongen. De goede maegd weende van vreugde. Geen wonder: zy had Karel voor haer verloren gewaend en nu vond zy hem weder zoo goed als weleer. Zy dacht zyne inborst gansch verdor- | |
| |
ven en nu zag zy dat het nog maer slechts met één voet was dat hy op het pad der ondeugd had geschreden. Thans had zy de verzekering, dat hy voor de toekomst gered was.
Ook Karel deelde met blyde opgetogenheid in hare tranen; want in den vochtigen oogappel zyner geliefde, had hy gelezen dat, zoo hy althans hare achting nog niet terug gewonnen had, zy zich toch niet had kunnen besluiten hem heure liefde te ontzeggen. Maer toch voelde hy dat de liefde van Lisbeth, zonder hare achting, hem niet genoeg was; daerom spoedde hy zich zoohaest mogelyk, haer al wat hem sedert hunne laetste byeenkomst onder de lommerryke kastanjedreef wedervaren was, mede te deelen. Hy vertelde haer alles; niets verzweeg hy haer; zoo min zyn omgang met Hein en Hans als de woordenwisseling die hy met zynen vader had gehad. Wanneer hy haer alles van het begin tot het einde verhaeld had en hy haer dan plegtig beloofde, voortaen het gezelschap van Hein en Hans te vlugten, dan legde hy zynen arm rond Lisbeth's hals en met bevende stemme vroeg hy haer:
- Niet waer, Lisbeth, gy ook gelooft thans nog wat onze oude pastor zegde: wat God vereend heeft, kan de mensch niet scheiden? - en na eenige oogenblikken wachtens, voegde hy er zacht smeekend by - zult gy het gouden kruis met het zyden snoer nu niet terug nemen?
De maegd liet deze vraeg onbeantwoord, doch om de waerheid te zeggen, Karel wachtte toch ook het antwoord niet af, want nog had hy niet gansch uitgesproken, of reeds had hy zelf het zyden snoer rond Lisbeth's hals geknoopt. Wanneer hy het gouden kruis weêr terug op de borst zyner geliefde zag hangen, drukte hy haer met blyde opgetogenheid aen het hert.
- Kinderen, bemint elkander. Trouwe liefde is uit God - galmde het eensklaps als een hemelsche zang langs de heerlyke kastanjedreef.
Verschrikt en verwonderd zagen Karel en Lisbeth rond en daer ontwaerden zy nu den eerbiedweerdigen gryzen schedel van den goeden ieverigen herder der parochie, die als eene geurige witte
| |
| |
haegdoornbloem boven de omheining van den hof der pastory uitstak, en van daer hen, vriendelyk lachend, toeknikte. Beschaemd blikten zoowel de knaep als het meisje ter neder; doch de goede pastor redde hen spoedig uit de verlegenheid. - Betrouwt u slechts op God - zegde hy minzaem, terwyl hy zich verwyderde - wat die vereent, kan toch niemand scheiden.
Wanneer zy samen de kastanjedreef verlieten, vergezelde de jonge molenaer zyne geliefde tot aen hare wooning. Van dit oogenblik werd Karel een heel andere jongen. Hy vlugtte, zoo als hy het Lisbeth had beloofd, zorgvuldig het gezelschap van Hein en van Hans en dagelyks werkte hy nu ook weêr van den vroegen morgen tot den laten avond op den molen die zyn vader nog altoos verwaerloosde.
Wanneer des avonds de wagenmaker, met den hoed scheef op het hoofd en den regenscherm op den schouder, een weinig waggelende, zyne wooning binnentrad, was vrouw Harrewyn niet heel goed op haren schik; doch zoo haest zy hem zonder een woord te spreken den trap zag opklimmen, verging toch spoedig heel hare vrees. Het eerste werk dat Kees Harrewyn verrigtte, toen hy zyne kamer binnentrad, was zich van zynen hoed te ontlasten die hem zeker een weinig zwaer op het hoofd woog, waerna hy zynen blauwen katoenen regenscherm een rood overkleed aentrok en hem in eene hardhouten kast opsloot. Dan stapte hy met zwymelende schreden tot den stoel waer zyn gewoonlyk kleederpak op berustte. Binnen 's monds mommelde hy eenige onverstaenbare woorden. Na een weinig wachtens, vatte hy met de linkerhand het grys lakenen kleed, stak de regterhand in den gapenden zak en wanneer hy die een stond later eenigzins zegevierende eruit trok, was deze gewapend met den sleutel van Lisbeth's kamer.
- Gelukkig - bromde Kees Harrewyn - gelukkig; ware het anders, zie.. - en daer kletste en schermde hy nu in de lucht alsof hy bezig was met iemand die voor hem stond, duchtig af te ranselen.
Even als den sleutel vond de dronke wagenmaker zyne
| |
| |
dochter op dezelfde plaets waer hy die des morgens, by zyn vertrek, gelaten had.
Het was zaturdagavond. Zes weken waren verloopen sedert de laetste zitting des gemeentebestuers. In de ruime achterkamer van den Koninklyken Valk, zat Magister Jacobus Veders, te midden zyner ambtgenooten aen eene langwerpige tafel. Slechts twee raedsheeren ontbraken er nog, om de vergadering voltallig te maken, ook was het op de gezichten der aenwezigen duidelyk leesbaer dat allen met ongeduld op den wagenmaker Kees Harrewyn en op Nelis Buntinckx de twee achterblyvende leden zaten te wachten.
Magister Jacobus Veders had reeds den reusachtigen neusnyper uit zyne lederen kas te voorschyn gebragt en streek dien nu zoo wrevelig over de mauw van zyn blauw kleed, dat hy de groote glazen tegen de dubbele rei koperen knoopen byna aen stukken brak. Ook zyne overige aenwezige ambtgenooten zaten in het gemeentehuis, niet met ledige handen, maer volgden den schoolmeester-schepen in zyne gewigtige bezigheid, van het begin tot het einde, zorgvuldig na. Elk raedslid streek een neusnyper over de mauw van zyn kleed.
Voor de deur van den Koninklyken Valk, zag het er niet weinig woelig uit. Daer bevonden zich een vyftigtal boeren met stokken gewapend, die, in verschillende groepen, luidruchtig stonden te redekavelen. Eenige vrouwen krakeelden onder elkander over de beslissing die de gemeenteraed stond te nemen, en een twintigtal kleine bengels met de papieren soldatenmuts op het hoofd en den houten sabel in de hand, liepen manhaftig juichend op het commando van hunnen tienjarigen bevelhebber, tusschen de verschillige groepen van mannen en vrouwen over en weder. Met een woord, voor de herberg van Baes Joris, was het een geharrewar, een oorverdoovend gegons als in een biekorf waervan de nyverige inwooners eene zamenzwering tegen hunne
| |
| |
koningin aen het smeden waren. Alles deed voorzien dat er dien avond in de kleine parochie slagen zouden vallen en daer menig boer zyn stok, op eene veelbeteekenende, niet al te bevredigende wyze, rondzwaeide, was het ook te vreezen, dat er misschien, voor aleer de nacht viel, ook nog wel bloed kon gestort worden voor de deur van het huis der gemeente.
Ook de goede gryze herder der parochie, op zynen rieten wandelstok leunende, de schildpadden met zilver beslagene snuifdoos in de hand en zyn zwart lederen brevier onder den arm, wandelde treurig en dubbend tusschen de menigte, die hy van tyd tot tyd, by korte tusschenpoozen, minzaem, tot het sluiten van den zoeten vrede aenspoorde.
- Kinderen, bemint elkander - sprak de gryze priester met bevende stemme. - Wat God vereend heeft, kan de mensch niet scheiden.
Maer, wat hy ook aenwendde, alles was vruchteloos; niemand luisterde naer het woord van den dienaer Gods; alleen de kinderen, wanneer hy hen voorby stapte, namen eerbiedig de papieren muts van het hoofd; de boeren, om hem niet in het aenzicht te moeten zien en ook om hem niet te moeten aenhooren, keerden den goeden ouderling boosaerdig den rug toe. In het kleine dorp heerschte nog altoos de grootste ordeloosheid voort.
Daer vertoonde zich nu eensklaps de wagenmaker, hooveerdig als eene pauw, met het hoofd hoog in de lucht. Met een vriendelyk lachje knikte hy de boeren, die zich langs de linkerzyde der herberg van Baes Joris geschaerd hadden, toe: terwyl hy aen twee of dry hunner, die hy uit den hoop uitkoos, beschermend de hand drukte. Die handelwyze stond de dorpelingen der regterzyde zeker niet aen; want byna op hetzelfde oogenblik, ontstond er tusschen hen een dof rumoer, een klimmend gemor tot dat een hunner zich verstoutte tergend uitteroepen:
- Awoert! Kees Harrewyn, de domme Burgemeester! Awoert! weg, de verwaende zot!
Het sein was gegeven en nu galmde het kryschend in alle toonen uit vyf-en-twintig monden te gelyk.
| |
| |
- Awoert! Kees Harrewyn, de verwaende zot!
Toch waren het alleen de vyanden des wagenmakers die zoo boosaerdig jauwden en schreeuwden; want langs de linkerzyde opende niemand den mond. Kees Harrewyn, die dit ook zeer goed bemerkte, stak het hoofd daer om nog wat hooger op. Zoo deed hy zyne intrede in den Koninklyken Valk.
Nauwelyks was hy binnen gestapt of de molenaer verscheen, zoo hoogmoedig opgeblazen en zyn aenzicht zoo vurig rood als een kalkoen. De linkerzyde, op hare beurt, ging zich nu wreken. Tusschen de harrewarrende menigte riep eene stem:
- Awoert! Nelis Buntinckx, de doorgetopte Burgemeester! Awoert! weg de opgeblazen domkop!
En kryschend galmde het in alle toonen:
- Awoert! Nelis Buntinckx, de opgeblazen domkop.
De molenaer werd, by het ooren dier schimpwoorden, zoo rood, dat hy van toorn byna borst; toch verkropte hy nog zoo goed mogelyk zyn spyt. Zoo trad hy het huis der gemeente binnen.
Zoodra Nelis in de zael verscheen, zegde Magister Jacobus Veders binnen's monds:
- Ergo, ziet ge wel, eindelyk.
En ook zonder verder tydverlies, plantte hy met een deftig gebaer den overgrooten bril op den neus. Alle zyne ambtgenooten zonder uitzondering, haestten zich hem in de ernstige verrigting na te volgen. Er heerschte nu eene plegtige stilte in de kamer. De schoolmeester vatte de tafelbel in de hand, klingelde daermede dat het regt verheugend was om hooren, kuchte eens even, waerna hy sprak:
- Ergo, ziet ge wel, Myneheeren, natuerlyk, volgens gewoonte open ik de zitting...
- Ergo, ziet ge wel, natuerlyk - grommelde de wagenmaker spottend, laet ons maer dadelyk tot de kiezing overgaen.
- Ergo, ziet ge wel, natuerlyk - grinnikte de molenaer met een valschen lach - laet ons maer spoedig zien, wie onzer er hier Burgemeester zal worden.
| |
| |
- Kandidaet - verbeterde Lucas Donderslagen schalks.
Nu stond Magister Jacobus, na hy nog eens gekucht had, regt en stak de hand met een deftig gebaer vooruit, waerna hy op eenigzins langzamen toon zegde:
- Ergo, Myneheeren, ziet ge wel, wy moeten met omzichtigheid te werk gaen. Ergo, daer het natuerlyk bewezen is, dat er in de laetste zitting van den raed twee leden voor zichzelven gekozen hebben, ziet ge wel.... Ergo maekt ergo, wy moeten dus natuerlyk tot eene geheel nieuwe kiezing overgaen.
- Is het nog niet genoeg met twee kandidaten, geleerde heer? - zegde de wagenmaker bits.
- Zou de bevelhebber der broekmannen misschien het hoogwoord der school willen verwisselen tegen dit in den Koninklyken Valk? - grommelde de molenaer.
- By den droes! dit zal niet waer heeten, - schreeuwde Kees Harrewyn, terwyl hy met de vuist zoo geweldig op de tafel sloeg dat hem de bril van den neus viel.
- Het en duivel! wy zullen zien wie hier de bovenhand zal hebben? - grinnikte Nelis Buntinckx, en hy ook sloeg zoo hardnekkig op de tafel dat zyn neusnyper naest dien zyns ambtgenoots rolde.
- Ergo maekt ergo, ziet ge wel, natuerlyk - stotterde Jacobus Veders van angst niet wetende wat zeggen.
De sekretaris Lucas Donderslagers sprong nu by dit rumoer zoowel als de overige raedsheeren van verwondering regt en waren niet weinig ontsteld, by het zien dier plotselyke woede. Al wat in hunne magt was, stelden zy in het werk; zoete woorden, beloften, bedreigingen, alles beproefden zy; doch ook alles zonder het gewenschte uitwerksel te bereiken, of liever al wat zy deden om de twee vergramde ambtgenooten te bedaren, vertoornde hen nog meer; hunne woorden, hoe goed ook gemeend, waren olie in het vuer. Wel mogten zy er in gelukken, de onweêrswolk die den armen schepen-schoolmeester bedreeg, van boven zyn hoofd te doen verdwynen; doch of het daerom in de zael er beter uit zag, dit was geheel wat anders.
| |
| |
De wagenmaker en de molenaer sloegen daerom toch niet minder met de vuisten op de tafel en schreeuwden en scholden nu tegen elkander, zoo hevig en zoo luid, dat de overige raedsheeren genoodzaekt waren zich de tippen der vingers in de ooren te steken uit vrees van by dit alles verdoovend lawyd in een mael, het weinig verstand dat zy bezaten, te zien op den hol te geraken.
- Burgemeester spelen is niets, maer verstand genoeg bezitten om eene gemeente goed te besturen, dat is heel wat anders, niet waer, Nelis Buntinckx? - zegde de wagenmaker met inzicht, langzaem spottend.
Daerop sloeg de molenaer nydig op de tafel, ja, zoo nydig dat ze onder den zwaren slag daverde; hy bedacht zich een oogenblik, waerna hy schimpend antwoordde:
- Wien de schoen past, trekke hem aen. Staet Kees Harrewyn niet opentlyk naer de plaets...
Nog had Nelis Buntinckx niet uitgesproken; maer toch lag de gesloten vuist van den wagenmaker reeds op de tafel. Het was nu byna een groot kwartier dat dit spel aen den gang was, zonder dat het toch iemand mogelyk scheen het te kunnen beteren; waerschynelyk zou het ook nog lang geduerd hebben, hadde niet eensklaps een zware slag op de deur, alle de aenwezige raedsheeren komen verschrikken.
- Ergo, ziet ge wel, natuerlyk, de gewapende dorpelingen - stotterde de schoolmeester.
- Oproer en burgeroorlog; gevolgen der ordeloosheid - zegde Lucas Donderslagers.
- Zoo er iets aen den Koninklyken Valk miskomt - merkte Hendrik Joris in het voorbygaen op - dan zullen het de wagenmaker en de molenaer betalen; daer spreek ik borg voor.
- Ergo, natuerlyk, zy zyn de schuld van alles. Ergo maekt ergo, ziet ge wel, het vergoten bloed valle op hunne hoofden terug - zegde Jacobus Veders langzaem, terwyl hy den regten arm plegtig boven het hoofd stak.
- Juist zoo; niet meer als regt - riepen nu alle de raedsheeren byna te gelyk.
| |
| |
De molenaer en de wagenmaker waren zoodanig bedwelmd by het hooren der stemmen, die langs alle zyden ter hunner beschuldiging opstegen, dat zy in eens zacht als lammeren, met gesloten mond tegen over elkander bleven staen. Verwonderlyk was het inderdaed, byna niet om te gelooven, hoe schielyk die herschepping in de zael plaets greep. Het was er nu byna ruim zoo stil als in een doodenhuis; maer hoe stiller het binnen werd, hoe meer toch buiten het geklop op de deur verdubbelde, want niemand scheen het op zich te durven nemen die te openen. Nu klopte men zonder ophouden, hardnekkig met handen en voeten. Wie toch mogt het wezen? Niemand wist het maer elk vreesde en de angst deed elkeen beven, en wel op zulkdanige wyze dat sommige der raedsleden eenigzins koortsachtig begonnen te klappertanden. Magister Jacobus begreep dat er eindelyk toch een einde moest aen komen; hy dacht dat het waerschynelyk nog het beste zou zyn om zoowel alle bloedstorting als plundering en vrouwenroof te voorkomen, in tyds met den vyand te onderhandelen. Met dit inzicht zegde hy zoo ernstig mogelyk tot zyne ambtgenooten.
- Ergo, ziet ge wel, Myneheeren, natuerlyk, ieder op zyne plaets; Ergo ik ben parlementaris; natuerlyk zal Lucas Donderslagers my vergezellen. Ergo maekt Ergo, dus ziet ge wel, handelen wy allen op het best.
De raedsheeren knikten allen zonder uitzondering:
- Ja.
Echter waegde het niemand hunner een woord te spreken; ook op min dan dry tellens zaten allen rond de tafel. De schoolmeester was de eenige die zich niet had nedergezet. Zonder tyd verliezen knoopte hy den witten doek die hy rond den hals droeg, los, terwyl hy zyne oogen onrustig langs de kamer liet weiden. Hy vond niet wat hy zocht, want wrevelig sloeg hy de tong tegen het gehemelte terwyl hy wrevelig den grond met den voet stampte. Daer ontwaerde hy op eens in den hoek, nevens de schouw, den hazelaren wandelstok van Baes Joris; dadelyk liep hy er heen en nu bond hy den witten halsdoek aen een uiteinde van dezen wandelstaf.
| |
| |
- Ergo, ziet ge wel, natuerlyk zullen wy dit de oproerlingen toonen - zegde de moedige schoolmeester, en hy stak het zonderlinge vredevlag Lucas Donderslagers in de handen.
Nu greep hy de kleine tafelbel vast en volgde den sekretaris, zonder dat het hem een oogenblik aen moed faelde tot by de deur.
- Ting, ting, ting, ting - klingelde de bel in schelle noten.
- Ergo, ziet ge wel, wie klopt daer? - vroeg Magister Jacobus.
- Doe maer open, - antwoordde eene stem van buiten.
- Ergo, natuerlyk, eerst zeggen wie gy zyt, - ging de schoolmeester voort.
- Goed volk - antwoordde dezelfde stem.
- Ergo, ziet ge wel, goed volk, dit is niets gezegd; natuerlyk spreekt zoo elkeen. Ergo maekt ergo, wie zyt ge?
- Hel en duivel, laet my hier niet staen; ik ben de bode met nieuws.
- Zal ik openen? - vroeg Lucas Donderslagers.
- Ergo, natuerlyk... by den drommel niet! - antwoordde de schoolmeester stotterende, terwyl hy by zyne overige ambtgenooten plaets nam. Ergo, hoort ge niet dat het verraders zyn? Al wat zy geantwoord hebben, zyn natuerlyk woorden van muitelingen, oproermakers die ergens zoeken binnen te geraken. Ergo, ziet ge wel, primo: doe maer open. Waerom? natuerlyk om binnen te komen; dit is waerachtig een heel slimme trek. Ergo, secundo: goed volk. Muitelingen, ja wel; maer ze weten natuerlyk dat met de waerheid te zeggen zy er nooit zonder het gebruik van het kanon zouden binnen komen. Ergo maekt Ergo; tertio: de bode met nieuws. Natuerlyk nieuws. Wat zou het anders als nieuws? plundering, brandstichting, vrouwenroof en bloedstorting.
Met een spottenden glimlach luisterde Lucas Donderslagers naer de slimme redenering van den schoolmeester. Ook wanneer deze ophield met spreken, kon hy zich niet goed tegenhouden luid op in eenen schaterlach los te bersten. Al de raedsleden aenzagen hem met groote oogen, doch nog steeg hunne
| |
| |
verwondering en tevens hunne angst, wanneer zy zagen dat de sekretaris, na alvorens Magister Jacobus, den hazelaren stok van Baes Joris in de handen te hebben gestoken, zich degelyk gereed maekte om de zael te openen.
- Ergo, ziet ge wel, natuerlyk, Heeren! gy zult uwen dienaer beschermen! - bad de schoolmeester, met toegevouwen handen, terwyl de vredevlag voor zyne voeten rolde.
Zonder vrees, zelfs zonder de minste aerzeling, opende Lucas Donderslagers de deur.
- Een brief uit Brussel, voor de gemeente-zegde de binnentredende persoon.
- Ergo maekt ergo, Lammen Henekens - riep Magister Jacobus verwonderd uit.
- De briefdrager - deed Kees Harrewyn regtspringend.
- De briefdrager - herhaelde Nelis Buntinckx, die, even als zyn ambtgenoot de wagenmaker, dadelyk opsprong.
Ook de overige raedsleden, zoodra zy zagen dat het zoo zeer gevreesde gevaer waerdoor zy slechts, een stond geleden, zich bedreigd waenden, niets dan eene belachelyke hersenschim mogt heeten, schoven nu dadelyk hunnen angst terzyde en gelyktydig regtstaende, zegden zy byna eenstemmig:
- De briefdrager! -
Middelerwyl had de schoolmeester de vredevlag van onder de tafel opgeraept, het witte doek losgemaekt en terug rond den hals geknoopt en den hazelaren stok van den baes uit den Koninklyken Valk, in den hoek nevens de schouw geplaetst. Er heerschte eene korte poos stilte. De schoolmeester bedacht zich een oogenblik, krabde zich eens aen het achterhoofd, trok zich eens eventjens met het tipje van den neus, kuchte eens droogjes, waerna hy den arm vooruit bragt en deftig gebood:
- Ergo, ziet ge wel, een brief voor de gemeente; natuerlyk, geef hem hier. -
Lamme Henekens, de briefdrager, voldeed oogenblikkelyk aen het bevel van den schepen-schoolmeester, waerna hy ook zonder langer oponthoud weder de zael verliet. Alle de leden
| |
| |
zonder uitzondering waren hoogst nieuwsgierig om te vernemen wat toch die brief uit Brussel mogt behelzen. Op dien stond vormde de raed een aerdig tafereeltje. Verbeeld u eene moederzwaen, omringd van hare jongen, die elkander allen om het zeerst verdringen en als om prys den langen hals hare moeder toesteken opdat deze haer met den snavel een lekker vischje of wat kruim van brood heeft getoond. Magister Jacobus was de moederzwaen en zyne ambtgenooten de jongen. De raedsheeren bezagen elkander met groote oogen, die wilden zeggen:
- Weet gy het?
Maer, ja wel, niemand wist het; daerom spoedde zich de schoolmeester die in der waerheid toch ook niet minder nieuwsgierig als zyne ambtgenooten was, den brief open te breken. Nauwelyks had hy echter den tyd gehad om er eenen oogslag op te laten vallen of, op eenen toon die de nieuwsgierigheid der raedsleden nog meer prikkelde, riep hy uit:
- Ergo, ziet ge wel, een ministeriele staetsbrief; raedt eens.
- Eene toelage voor het vergrooten der kerk? - deed Hendrik Joris.
- Ergo, natuerlyk, dat hebben wy immers niet gevraegd? - zegde de schoolmeester.
- Een steenweg op Bilsen? - riep een ander lid.
- Ergo, ziet ge wel, ook niet - antwoordde Jacobus Veders.
- Nu, nu, wat is het dan; zeg het ons zonder verdere omwegen - vroeg Nelis Buntinckx, ongeduldig.
- Ergo maekt ergo, waerom zyn wy hier vergaderd?
- Ergo maekt ergo, boekworm, wat staet er in den brief? - beet Kees Harrewyn den schoolmeester grinnikkend toe.
- Ergo, lieve hemel! natuerlyk niets dan de benoeming van eenen nieuwen Burgemeester - sprak Magister Jacobus Veders, regtstaende en zich eerbiedig het hoofd ontdekkende.
- Dit hadden wy nu toch ook niet gevraegd - merkte de kleine baes uit den Koninklyken Valk in het voorbygaen aen.
- Ergo, natuerlyk....
- Wie, wie is het? - vroeg Nelis Buntinckx, nieuwsgierig,
| |
| |
den schoolmeester by den arm grypende, terwyl zyne oogen op zulkdanige verveerlyke wyze in hunne kussen ronddraeiden alsof hy zich gereed maekte den armen Jacobus Veders, zonder verdere pligtplegingen op te slokken; doch deze liet zich daer door niet verschrikken, want even bedaerd stelde hy voor:
- Ergo, ziet ge wel, raedt eens.
- Wie, wie? spreek op, papierbekladder, wie is 't? - riep Kees Harrewyn, ongeduldig, op den grond stampende.
- Ergo maekt ergo, natuerlyk, doctor Kwakkelbeen - antwoordde de schoolmeester een weinig wrevelig.
De ministeriele staetsbrief bragt een einde aen de waerlyke moeijelyke omstandigheid waerin de gemeente verkeerde; ook knikten de raedsleden tevreden met het hoofd en drukten zy met innig genoegen en open gelaet elkander de hand; er waren slechts twee persoonen in de achterkamer van den Koninklyken Valk tegenwoordig, die deze benoeming niet toejuichten.
- Hoe! een Burgemeester buiten den raed! - schreeuwde de wagenmaker boos.
- Dit is eene misgreep van den Koning! - riep de molenaer verwonderd uit.
- Dit zal er niet by blyven! - grinnikte Kees Harrewyn, nydig met de vuist op de tafel slaende.
- Hel en duivel! dat zullen wy zien! - schreeuwde Nelis Buntinckx, verwoed.
- Ergo, ziet ge wel, natuerlyk: Leve de nieuwe Burgemeester! - riep Magister Jacobus Veders, met een deftig gebaer, den hoed van het hoofd ligtende en hem in de hoogte zwaeijende.
- Leve doctor Kwakkelbeen! Leve de nieuwe Burgemeester! - riepen nu al de raedsleden eenstemmig, en, het voorbeeld des schoolmeesters volgende, klopten zy in de handen dat men het buiten gemakkelyk kon hooren.
De wagenmaker en de molenaer namen alleen geen deel aen die luidruchtige toejuichingen. Zy waren zoo nydig en zoo boos, dat, na voor eerst kwaedaerdig hunne stoelen omgeworpen
| |
| |
te hebben, zy al grommelende en grinnikkende de zael verlieten.
- Opgepast! de regtervoet vooruit! de sabel in de hand! Rygt hen zonder genade aen uwe kling! Vooruit! - riep met vaste stem de manhaftige boerenknaep die het commando over zyne makkers had.
Juist op dit oogenblik verlieten de wagenmaker en de molenaer, met het hert vol gal en spyt, de herberg den Koninklyken Valk. Het commando van den tienjarigen veldheer daverde hun zoo akelig in het oor, dat zy dachten dat de gansche bevolking der gemeente gereed stond om hen onmedoogend zonder uitstel in stukken te houwen. Daerom liepen zy met het hoofd op de borst zoo spoedig als hunne beenen maer loopen wilden, tusschen de verzamelde menigte heen. Zoodra de dorpelingen dien aftogt bemerkten, werden zy spoedig gewaer dat het voorwaer geen eerlyke zegeprael mogt heeten maer dat hun spoed veeleer aen eene schandige nederlaeg geleek. Ook bragten de boeren die langs de regterzyde van den Koninklyken Valk geschaerd waren, tergend de halfgesloten hand aen den mond, waerna zy spottend riepen:
- Awoert! Kees Harrewyn, awoert!
Diegenen welke langs de linkerzyde stonden, volgden dadelyk die der regterzyde na en riepen even tergend:
- Awoert! Nelis Buntinckx, awoert!
Lieve hemel! hadt ge den wagenmaker en den molenaer daer nu zien loopen even als een koppel honden, elk met eene blikken buis aen den steert en die tot overmaet van hoon nog door een tiental met stokken gewapende schooljongens achtervolgd werden, gy hadt u waerlyk niet kunnen bedwingen, hoe onbeleefd dit ook ware, overluid te lachen. Nu, dit deden ook alle de boeren, en zy lachten nog wel zoo uitermate luid en
| |
| |
zoo bitter spottend, dat Kees Harrewyn en Nelis Buntinckx byna van spyt en schaemte dachten te bersten. Zoo werden zy door de dorpelingen voor hunnen verwaenden hoogmoed en terzelver tyd voor hunne nydige afgunst gestraft.
Daer trad nu Magister Jacobus, gevolgd door zyne ambtgenooten uit de herberg, den Koninklyken Valk, en Lucas Donderslagers, de sekretaris der gemeente, gaf voor de deur der herberg, aen de vergaderde menigte, lezing van het Koninklyk besluit, waerby doctor Kwakkelbeen tot Burgemeester der gemeente werd benoemd.
- Weg met doctor Kwakkelbeen! Awoert de Burgemeester! - galmde het nu in de verte.
Doch niemand hoorde dien kreet; want nog voor aleer de sekretaris zyne lezing geeindigd had, riep de menigte reeds juichend:
- Leve de nieuwe Burgemeester! Vivat doctor Kwakkelbeen!
Lezer, zeker hebt ge toch wel eens in uw leven eene schildery gezien, voorstellende Susannah zich badende op het oogenblik dat zy door de twee boeven afgespied wordt. Zoo niet, dan hebt gy toch wel eens het oude testament doorbladerd en daer in deze geschiedenis gelezen. Welnu, even als de twee boeven waervan het oude testament spreekt, hielden zich de molenaer en de wagenmaker, na hunne vlugt uit het gemeentehuis, schuil en loerden begeerig over den lagen kerkhofmuer, waerachter zy zich hadden verborgen. Wanneer Lucas Donderslagers het koninklyk besluit voor het huis der gemeente aflas, luisterden zy met de ooren wyd open en, na de lezing, trokken zy het hoofd met het half lyf ineen, verborgen zich op nieuw weêr gansch achter den muer; ook was het uit hunne borst dat de kreet opsteeg:
- Weg, met doctor Kwakkelbeen! Awoert! de Burgemeester!
Nu lachten zy zoo valsch mogelyk; want zy dachten toch ook
| |
| |
dat niemand hen gezien had. Maer ja wel, zy hadden, zoo het scheen, zonder den weerd gerekend; want daer verscheen nu op eens als eene schimme die hen achtervolgde, de oude pastor op zyn rieten wandelstok leunend, zyn zwartlederen brevier onder den arm en de schildpadden snuifdoos in de hand. Slechts op eenige stappen afstand bevond zich Karel Buntinckx. Beiden hadden zy de vlugtelingen achtervolgd, wel denkende dat dezen zich nog aen buitensporigheden zouden overlaten. De molenaer en de wagenmaker zagen niemand als den ouden pastor, die daer nu sprakeloos voor hen stond, met den vinger vooruit als het beeld des verwyts. Daer beefden zy nu als kinderen.
- Ik heb het gehoord - sprak de goede priester streng - ik heb het gehoord, gy hebt naer myne goede lessen niet geluisterd. Nu zyn er getuigen van uwe misdaed. In den persoon des Burgemeesters, hebt gy het staetsbestuer willen omverrewerpen. Gy zyt tegen de besluiten des konings opgestaen. Gy hebt 's lands wetten geschonden. Ik ben hier niet alleen; er is hier nog iemand anders tegenwoordig om u aen te klagen.
- Heere God! vergiffenis! - bad de wagenmaker met samengevouwen handen.
- Vergiffenis! - zegde de pastor schokschouderend maer toch kalm - vergiffenis! dat kan niet. Weet gy wel dat uwe misdaed met de dood gestraft wordt?
- Lieve Hemel! spreek er toch aen niemand een woord over! - stamelde de molenaer op de knieën.
- Ik luister niet naer uwe woorden - zegde de gryze herder zich omkeerende als wilde hy heengaen - gy hebt de mynen ook in den wind geslagen.
- Vooruit! dat niemand u ontsnappe! - riep nu de jeugdige kapitein die aen het hoofd der bende boerenknapen waerover hy het bevel voerde, het kerkhof kwam opgestoven - opgepast, gezwind, vooruit! valaen! -
De molenaer en de wagenmaker ontstelden nu dusdanig dat zy zich halsstarig aen den pastor vastklampten. Geen wonder, de gryze priester was voor hen verschenen als een levend verwyt
| |
| |
en daer sneed hun nu dit schrikkelyk commando als een scherpsnydend stael door de ooren.
- Valaen! vooruit! Dat niemand u ontsnappe!
Hadden zy slechts geweten uit welke borst deze toonen opstegen, gewis hadden zy zich zoo angstig niet ontsteld, maer veeleer boosaerdig tegen elkander gelachen. Doch thans was dit gansch anders; by hunne vlugt uit het gemeentehuis hadden zy gezien hoe alles in het dorp in rep en roer was; zy dachten aen eene omwenteling, aen burgerkryg en zy wisten dat zy alleen de schuld van alles waren. Ook hadden zy zich nu ingebeeld dat de gewapende magt hen achter de hielen zat en dat het commando dat hen zoo angstig door de ooren was komen snyden, door de bevelhebber eens echten soldatentroeps was uitgebragt.
De stokoude pastor scheen alle mogelyke moeite in het werk te stellen om zich uit hunne handen los te maken; doch te vergeefs; hoe meer moeite hy aenwendde, hoe meer hun angst en ontsteltenis toenam.
- Red ons! in 's hemels naem, red ons - bad Nelis Buntinckx, op zoo innemenden toon, dat, zoo er onder de kleederen der aenwezigen een steenen hert gehuisd hadde, zy dit toch voorzeker hadden voelen vermurwen.
Doch de gryze priester liet zich niet ontzeggen; hy bleef styfhoofdig.
- Gy hebt, toen ik u vermaende, myne woorden in den wind geslagen; ik riep u zoo minzaem toe: kinderen bemint elkander!
- Vergiffenis, heer pastor, voortaen zullen wy elkander liefhebben, - zegde de molenaer.
De wagenmaker knikte toestemmend, terwyl hy de hand in den zak zyns grys lakenen roks stak.
- Gy hebt gespot - hernam de priester - wanneer ik u toeriep: trouwe liefde is uit God!
- Red ons! om de liefde Gods, red ons! - smeekte Nelis Buntinckx - wy waren verdwaeld, wy zullen het beteren.
Kees Harrewyn trok de hand uit don zak van zyn grys lakenen
| |
| |
kleed; tusschen zyne vingeren klemde hy den sleutel van Lisbeth's kamer.
- Gy zult u beiden voorzeker wel herinneren de woorden die ik u vroeger toesprak: wat God vereent, kan de mensch niet scheiden!
- De regtervoet vooruit! - galmde het in de verte op het commando van: - vooruit! vuer! brandt hen door den kop. - De geduchte kapitein wees by het geven van dit manhaftig bevel met opgeheven arm en ernstig gelaet, op twee houten grafkruisen die zich op eenige schreden afstands bevonden. Nog eens riep hy - opgepast!
- Lieve Hemel! - bad de molenaer - laet ze maer trouwen, wy vragen niet beter.
De wagenmaker stak den sleutel van Lisbeth's kamer in de handen des priesters die hem op zyne beurt aen Karel overhandigde. Niet zoohaest zag deze zich in het bezit des sleutels of spoedig, zoo spoedig als hy loopen kon, verliet hy het kerkhof.
- Opgepast! - klonk weêr de stem des jeugdigen bevelhebbers in de verte. - Het geweer geladen! gezwind! een, twee, dry...
- Hemelsche Vader!...
- Groote God!...
- Deze twee persoonen neem ik onder myne bescherming - sprak de pastor en de stemme meer verheffende zoo dat hy gemakkelyk op eenigen afstand zich kon doen hooren, voegde hy er met een veelbeteekenend gebaer op bevelenden toon by: - Soldaten, verlaet het kerkhof zoo spoedig mogelyk.
De kleine boerenknapen gehoorzaemden dadelyk aen het bevel des pastors. Zy wipten zoo vlug over den lagen kerkhofmuer, dat de kapitein in zynen angstigen spoed er zyne papieren soldatenmuts by verloor, terwyl twee of dry zyner onderhoorigen, de hazelaren kluppels, die zy tot geweeren bezigden, op het doodenveld in den brand lieten.
- Dank! - snikten de molenaer en de wagenmaker, terwyl de eene het regter en de andere het linkerbeen des gryzaerds
| |
| |
omarmden en hem met betraende oogen elk op eene knie dankbaer kusten. - Dank! heer pastor, heb dank! Gy hebt ons van de dood gered. Voortaen wat er ook moge voorvallen, vergeten wy nimmer uwe lessen.
Wanneer Karel het kerkhof verliet was hy op eenen draf met den sleutel in de hand tot aen de wooning van Lisbeth geloopen. In het werkhuis des wagenmakers vond hy vrouw Harrewyn, met het hoofd ten gronde gerigt, zitten suffen. Zonder haer echter een woord toe te spreken, liep hy haer voorby en snelde in aller haest, den trap op. Boven, op het portael, zag hy dry deuren voor zich; ook wist hy nu niet goed welke kiezen. Na een stond aerselens stak hy den sleutel op het slot der deur waer hy het digst by was en opende dezelve. Doch de kamer was ledig. Zonder zich den tyd te geven, die te sluiten, wendde hy zich tot de tweede en wierp die open.
- Lisbeth!
- Karel!
- Onze ouders stemmen toe!
- Wat zegt ge? Karel, by al wat heilig is, bedrieg my niet.
- Wy mogen trouwen! Lisbeth, niets is zoo waer.
- De Hemel zy gedankt!
Reeds lagen zy in elkanders armen. Woorden om hunne zoete gewaerwordingen uit te drukken vonden zy niet, hunne herten waren overstelpt; maer Karel kuste de zoo diep doorstane smart in een langen liefdezoen van Lisbeth's lippen weg. Karel en Lisbeth waren zalig, zoo iets op aerde zalig heeten mag.
Tien dagen zyn sedert dit laetste voorval heengesneld. De morgenzon schoot hare heerlyke gouden stralen met volle busselen over veld en weide. Aen de punten der grashalmen en aen de
| |
| |
bladeren der boomen blonken duizende dauwdruppelen als zoo vele kristalynen peerlen. Het was voorwaer een heerlyk frissche zomermorgen met lazuer en goud en tintelvuer getooid. Ook het dorp waer Jacobus Veders, de schoolmeester, en Lamme Henekens, de briefdrager woonden, was bezig met zyn feestkleed aen te trekken. Hendrik Joris en Jacobus Veders liepen van huis tot huis en spaerden zich geene moeite. Elk dorpeling plantte voor zyne wooning eenige dennenboomkens, waer rond hy met veel smaek een rood en wit doek in keurige festoenen slingerde. Voor de herberg, den Koninklyken Valk, maekten de kleine boerenmeiskens een lieflyk bloemenperk, terwyl de knapen uit het groote venster van het huis der gemeente, boven het uithangbord eene groote met loover versierde sperrenstaken, waeraen eene schoone kroon van veelkleurige eijerschalen en tintelend glaswerk was vastgemaekt.
De wind, wie kent de wind? wie is er die niet weet dat de wind een looze guit is, een soort van uilenspiegel die er vermaek in schept wanneer hy de menschen slechts kan tergen of hen eene goede poets kan spelen? Zyne dagelyksche bezigheid is niets dan spotterny. Gaet er eene juffer langs eene volkryke straet of markt, dan blaest de wind haer onvoorziens onder de kleederen dat ruim de helft harer witten koussen zichtbaer wordt. Dit maekt de juffers zoo boos dat zy rond zich heen kyken met wangen zoo rood, dat er de karmozynroode voedering hunner hoeden bleek by toont. En gevalt het soms dat een Heer de Juffer wat te digt op de hielen volgt, dan blaest de wind zoo nydig tegen de kanten zyns hoeds dat hy genoodzaekt wordt soms eene straet verre zyn vilten hoed of zyden hoofddeksel, zoo spoedig als zyne beenen maer loopen willen, achterna te zetten. Was het nu daer mede uit; maer, ja wel, wacht een oogenblik. Tot overmaet van hoon, fluit hy hen beiden nog zoo gierend in het oor alsof hy hen in eenen langen luiden schaterlach wilde bespotten. Dien morgen scheen de wind nogtans zeer wel gezind, want by elken zucht dien hy loosde, hoorde men in de kroon van eijerschalen en glaswerk een aengenaem gerinkinkink, de beijaert der groote steden nabootsende. Hy blies met eene buitengewoone juistheid, het Rooske uit de dalen,
| |
| |
de Liefde op 't ys, de Gondolier en honderde der zoetluidendste liederen. Het gansch dorp geleek eener groene lommerryke baen waer tusschen de jonge boeren en de frissche boerinnetjes hand in hand in hoogty gewaed als in eenen bloemryken lusthof rondwandelden.
Omtrent tien ure des voormiddags vormde zich voor den Koninklyken Valk een eerlyke stoet samengesteld uit de zangmuziek- en schutters-gilden met schilden en vanen. Aen het hoofd van den stoet gingen de raedsleden der gemeente; voor hen reed eene eerewacht der byzonderste dorpelingen te peerd. Welhaest stelde de stoet zich in beweging en begaf zich met de beste toedragt naer het uiteinde der parochie, tot voor de wooning van doctor Kwakkelbeen. Na een lang en daverend gejuich, gevolgd door een kort oponthoud, vertoonde zich de nieuwe burgemeester en met de zelfde orde als hy gekomen was, ving de stoet den terugtogt aen.
Voor het molenhuis hielden allen stil. Nelis Buntinck, zyne vrouw en zyn zoon, namen plaets achter de raedsleden. Zoo stapten zy tot voor de wooning des wagenmakers, waer Kees Harrewyn met zyne vrouw en Lisbeth zich ook by den stoet voegden. Niet zoohaest hadden zy plaets gevat, of de praeltrein vervoorderde zynen weg tot voor de deur der herberg, de Koninklyken Valk, waer een tiental jonge maegden in witte kleederen gehuld en een blauwen sluijer om de leden, den grond met geurige bloemen bestrooiden. Juist blies de wind in de kroon van eijerschalen Waer kan men beter zyn. Jonge maegden en raedsleden, kleine knapen en gildenbroêrs, ieder zong met luider stemme de kroon van eijerschalen en glaswerk, Gretry's onsterflyk lied na. Er heerschte vrede en vreugde in het dorpsgezin.
Doctor Kwakkelbeen, de raedsheeren, vrouw Buntinckx en vrouw Harrewyn, Karel en Lisbeth, de gildenbroeders en velen der byzonderste dorpelingen, traden het huis der gemeente binnen, waer men den nieuwen Burgemeester vriendelyk verwelkomde en op de gulhertigste wyze den eerewyn aenbood.
| |
| |
Na het afloopen dezer eerste plegtigheid, vong er eene tweede, niet min belungwekkend, aen. Nu traden Karel en Lisbeth, Kees Harrewyn en Nelis Buntinckx met hunne vrouwen, vooruit. De nieuwe Burgemeester verbond de kinderen van den molenaer en den wagenmaker in den echt. Lucas Donderslagers, de schoolmeester, de kleine baes uit den Koninklyken Valk, met nog een ander raedslid dienden hun tot getuigen. Vreugdetranen perelden in de oogen aller aenwezigen. Het geluk van Karel en Lisbeth was volmaekt.
Van het huis der gemeente begaf zich de stoet naer het huis Gods, waer de stokoude pastor het huwelyk der kinderen inzegende en van den hemel, heil en vrede, voor hen in de toekomst afsmeekte. Hy ook vaegde eene deelnemende traen van onder zyne gryze wimpers, en, by het heengaen, sprak hy minzaem:
- Kinderen, bemint steeds elkander. Trouwe liefde komt alleen uit God. Wat die vereent, kan toch nimmer iemand scheiden.
|
|
Auteursrechtvrij