|
| |
| |
| |
De schyndoode.
Een verhael uit de XVIe eeuw; door Rudolf Erkens.
Buiten de St-Jorispoort, niet verre van den grooten heirweg die van Antwerpen naer Lier leidt, staet een aloud kasteel.
Het vierkante gebouw is door vier spitsige torens omgeven, die zich rank in de lucht verheffen. - Dit kasteel behoorde, in den jare 1592, aen den spaenschen ridder, Don Ribero.
Zyne eerste gade had hy weinige jaren na zyn huwelyk verloren en de bedrukte edelman zag zich genoodzaekt naer eene tweede huisvrouw omtezien, mits zyne hoedanigheid van bevelhebber eener spaensche legerbende het hem niet toeliet voor de opvoeding zyner twee zonen en eener oudere dochter te zorgen.
Don Ribero was niet alleen een dapper krygsman, hy had ook eene zekere wereldkennis, die by velen al andere hoedanigheden overtreft; hy wist zyn voordeel in het oog te houden.
Geen wonder dat hy dan ook zes maenden later Emma, de bevallige dochter eens ryken koopmans van Antwerpen huwde en verheugd haer naer het prachtig kasteel geleidde, dat zy hem ten huwelyksgifte had medegebragt.
| |
| |
Emma was teeder en zedig van aerd. Zy was in de eenvoud des herten opgevoed, door eene eerweerdige vrouw, de zuster harer zalige moeder. Deze vrouw had elke liefde versmaed en zich gansch aen een christelyk leven overgegeven.
De dood harer zuster, die by haer afsterven een arm meisje van vier weken op deze wereld achterliet, was alleen in staet haer aentedryven het geestelyk gesticht waerin zy zich bevond, te verlaten, om het kind harer zuster optevoeden.
Nu, dat Emma op eens door een groot huisgezin omringd was, had zy al hare krachten noodig om dit op eene betamelyke wyze te bestieren. De pligten eener huisvrouw waren haer bekend.
Gewoon binnen de omheining der kamer hare gansche magt en heerschappy te vinden, bestond hare trotschheid in de zuiverheid en netheid der zalen en vloeren, het glinsteren van porcelein en koperen huisraed en eenen wel bestierden hof, waerin geen onkruid te vinden was en waer planten en bloemen met vrouwelyke ydelheid pronkten.
De uren van vermaek werden besteed met op het orgel geestelyke liederen te spelen, of in den kring harer pleegkinderen zich te vermaken.
Welhaest werd zy moeder van een allerliefst meisje, dat by den naem der moeder ook haer evenbeeld voegde, en als de kleine Emma alleen loopen kon, was het verheugend om zien, wanneer op een schoonen lentedag, in de schaduw van eenen prachtigen eik gezeten, de gade van Don Ribero zich met hare dierbare panden verheugde. - Zelfs de spaensche senor met zyn bruin gelaet en zware knevels, zag haer dan met verrukking aen. Het was wonderbaer om zien wat merkelyk onderscheid er tusschen Emma's dochter en hare pleegkinderen heerschte.
Deze laetste droegen allen sporen eener spaensche afkomst. Gitzwarte oogen, een donker hairbosch dat als een dons het hoofd omzweefde, onderscheidden de weezen van de kleine Emma. Deze in tegendeel droeg een helder blauw oog in het hoofd, en had rond het aengezigt een krans van zilveren lokken die in lange ringen over den albasten hals zwierden. Zelfs de inborst
| |
| |
der kinderen hoe jong zy ook waren, was gansch verschillend.
De kleine Emma was zoo lief! zoo minzaem! zy zag hare moeder zoo vriendelyk in het oog, wanneer zy op haren schoot gezeten de handjes om haren hals mogt leggen, of haren vader met zyne lange knevels trok en deze dan op eens ‘knaps’ zegde en dreigde hare handjens met zynen mond te knappen. Dan lachtte zy zoo rondborstig over de mislukte pooging van den vader dat de ruwe kryger dikwils eenen waren kindervriend geleek.
Elvira, het oudste der pleegkinderen, beminde integendeel meer de spelen harer broeders. Met hen loopen en worstelen, of als veldheer, met eene papieren muts op het hoofd, een houten sabel in de hand en onder haren neus een paer koolzwarte strepen, de knevels van vader verbeeldende, den hof rond trekken en soldaetjespelen, dit was hare lust.
Zoo waren er jaren verloopen. - Emma de brave huisvrouw van Don Ribero was niet meer. - Zy had de aerde verlaten en hare zuivere ziel was naer den hemel opgestegen.
Donna Elvira en Emma geheel in rouwgewaed gehuld, waren voor het lyk hunner moeder nedergeknield. - Don Ribero knielde aen hunne zyde. De ridder liet zich gansch aen zyne smert over. Emma snikte met luider stem terwyl zy met gevouwen handen hare gebeden ten hemel zond. - Het lyk lag in eene benedenkamer op een paradebed ten toon. De gestorvene had gewild dat men haer in haer bruidsgewaed ter aerde bestellen zou; alleenlyk hare juweelen en kostbare gesteenten zouden bewaerd en aen het eersthuwende der beide meisjes als huwelyksgift overhandigd worden. Eene groote menigte landlieden vervulde de kamer. Allen baden met luider stem voor de ziel der afgestorvene. Oh! zoo menige hunner had aen de zalige zoo veel te danken. Zy had zoo menigen arme ondersteund, zoo vele kranken geholpen, en de arme kinderen des dorps gekleed en onderwezen, en dit alles steeds met zulk goed herte, met zoo vriendelyk gelaet, dat men haer nooit met eenen anderen naem als dien van engel des troostes benoemde. Geen wonder dat ieder dan ook in de smert des braven ridders en zyner jeugdige Emma
| |
| |
deelde. Elvira integendeel zag met kouden blik het vertrek rond. Dit boezemde aen al de omstaenders eene groote verontweerdiging in.
Maer wat had haer toch dit lyk te zeggen? het was immers dit harer moeder niet! en zoo lang zy in het leven was had zy immers toch niet de minste hoop het gezag in handen te bekomen. Thans! als de oudste der kinderen van Don Ribero, had zy het regt als voogdes de andere te bestieren. Emma moest haer thans gehoorzamen, want de broeders waren in spaenschen dienst. - Daerby was zy schoon, betooverend schoon! dit wist zy. De spiegel, haer dagelyksche vleijer, had het haer honderde malen gezegd. - Zy had slechts te kiezen en zy was gehuwd; dan werden die juweelen haer eigendom.
En waerlyk, by die ongemeene menigte lichten, vonkelde die diamanten kroon zoo hevig, schitterde die goudgordel als de zonnestralen rond de lenden der afgestorvene, en die robynen en ringen en oorhangsels glinsterden van vuer en gloed.
Doch de gedachten van Donna Elvira namen eene andere rigting door een gerucht van stappen en het achteruittreden der landlieden dat de nadering van een gewigtigen persoon aenkondigde. De binnentredende was de jonge Herman. Donna Elvira en Don Ribero ontvingen hem op plegtigen toon. Het schoone gelaet van het meisje overtrok eensklaps met eene donkere tint en hare zwarte oogen straelden van een innerlyk vuer.
Aen haren boezem was eene witte roos achtloos vastgehecht. Zy had haren sluijer half over het gezigt geplooid, wel wetende dat het zigt der helft soms meer geldt dan het gansche. - Ook de jongeling scheen dit te gevoelen; nogtans nam hy knielend plaets naest het lykbed. Daer zag hy Emma in het vurigste gebed verzonken, aen hare tranen vryen loop latende, nedergeknield.
Haer sluijer hing haer achtloos over de schouders, terwyl zy hare oogen onafgebroken op het lyk der moeder gevestigd hield. - Herman kwam om te bidden; nogtans stegen andere gevoelens spoedig by hem op.
Wat verschil in het gedrag dezer beiden zusters, dacht hy by
| |
| |
zich zelven. Elvira is schoon, men kan haer niet zonder aendoening in het oog zien, doch de onschuld van dit lief meisje dat hier als eene bescheidene violierbloem eenzaem en zedig by het graf der moeder rust, is meer weerd dan al dehoedanigheden van hare zuster byeenvergaerd. Daerby schynt zy zelve het niet te gevoelen dat zy, zoo wel als Elvira, schoon en een sieraed harer kunne is.
Het lyk was ten grave gezonken. Eenige dagen later zaten de beide zusters op hunne kamer. Ieder van hen had van Herman een klein kistje, uit kristal verveerdigd, ten geschenke bekomen. Hy had die kunstvoorwerpen uit Venetië medegebragt waer hy sedert jaren gehuisvest was. Hy was te Antwerpen geboren. Zyn vader, die zich door den handel een groot fortuin had verworven, was later naer Italië verhuisd, om daer als ryk man van den vlyt zyns arbeids te leven. Herman was een edel en gevoelvol jongeling, een weerdig zoon van Neêrlands bodem. Onder den warmen hemel van Italië verplant, was hy opgegroeid met al den luister dier gloeijende streek. Zyn geest was door een wys bestuer gevormd en veredeld geworden; hy was in alles volmaekt en ieder beminde den bevalligen en geestigen jongeling. Aen Don Ribero door eenen vriend voorgesteld, werd hy steeds met vreugde in zyn gezin onthaeld en daer thans droefheid en ramp in dit huis heerschten, was hy een troostende engel voor allen.
Donna Elvira had zich dien jongen man als haren ridder, zoo als zy de gewoonte had te zeggen, uitgekozen, en als hy de hem door haer opgelegde proef doorstond, wilde zy hem tot echtgenoot nemen.
Juist had zy haer plan aen hare zuster verhaeld, doch Emma kon daerin niet toestemmen, want haer hert was op dit oogenblik te zeer door droefheid bevangen:
- Laet dit tot later, Elvira, - zegde Emma tot hare zuster; - zie, moeder is eerst in het graf gedaeld en reeds houdt gy u met zulke dwaesheden bezig. -
- Ho! dit verveelt u - antwoordde Donna Elvira - goed, gy
| |
| |
moet maer uit de kamer gaen; ik verheug my zeer met aen Herman te denken. Of wy weenen of lachen, onze moeder is immers toch dood, zy had ook liever wat later mogen sterven, want dit rouwgewaed staet my in het geheel niet goed, die zwarte kleederen voldoen niet aen myn wezen. Maer ik heb reeds met vader gesproken en wy zullen binnen twee maenden den rouw afleggen: dan is 't myn naemdag en ik zal een luisterryk feest geven. Ik zal een satynen kleed maken zoo als moeder gedragen heeft en al hare kleinooden zal ik dragen, want nog dezen zomer treed ik in den echt.
- Elvira! Elvira! gy doet kwaed met uwe loshoofdigheid, kwaedaerdigheid zou ik zeggen, zoo ik u niet beter kende.
- Gy zult voorzeker naer een klooster gaen, - antwoordde Elvira op scherpen toon, - ik wil my vermaken, het koste wat het wil. Doch hoor eens, Emma; ik heb dezen nacht eenen droom gebad. Toen ik gisteravond slapen ging, kwam ik, by het uitkleeden, op het gedacht, my met de juweelen van moeder eens optesieren. Zy stonden my zoo goed; het was eene vreugd my zoo te zien, en met het gedacht aen het feest en aen al wat ik aen Herman zeggen wilde, sliep ik in. In myn droom bevond ik my op eens in eenen prachtigen hof. Deze hof was zoo schoon als een hemel. Al wat Herman ons van Italië vertelde, scheen daer gering by. De wegen waren met goudpoeder bestrooid; groote bergen en kasteelen van kristal glinsterden tusschen de boomen. De zon schitterde als vuer boven de toppen der bergspitsen heen. Springbronnen, marmeren beelden, vreemde planten en bloemen, in een woord, alles was zoo schoon als ik ooit iets in myne droomen zag. Ik bevond my zittende tusschen roozenloof, op myne harp spelend, in afwachling van Herman te zien; wanneer uwe moeder eensklaps aen den ingang van het geurige roozenloof verscheen. Zy was gekleed zoo als zy op het doodsbed gelegen had. En iets, wat my in mynen droom aerdig voorkwam, was dat zy ook hare juweelen droeg ofschoon ik my met deze had opgetooid.
Ik huiverde een weinig by dit gezigt, maer zy naderde my en zegde op vriendelyken toon: Elvira! ik verwacht u binnen
| |
| |
twee maenden, dan zult gy ook deze kleinooden dragen zoo als ik die op myn doodsbed droeg.
Toen werd ik wakker en de klok van het kasteel galmde twelf mael. Die klank scheen my zoo akelig, zoo vreemd; ik wilde u roepen, doch spoedig lachte ik met myne vrees, want droomen is bedrog, niet waer? Emma!...
- Men zegt het zoo, maer toch verbaest my uw droom. Zoudt gy onze goede moeder misschien door uwe loshoofdigheid vergramd hebben? Waer het niet raedzaem dat gy poogdet, door het gebed, uw hert met den geest onzer moeder te verzoenen?
- Is dit uw raed? zwyg dan liever, - zegde Elvira. - Kom ik zal op de harp spelen, die zal my beter verstaen.
Spoedig vatte Elvira het speeltuig in de hand en trachtte haer gemoed ten koste van eenige vrolyke romancen een weinig op te beuren. Doch het ging haer niet naer wensch. Zy mengde de eene ariaes met de andere, altyd eindigend met zwaermoedige akkoorden uit het speeltuig te halen.
Steeds ving zy lustig aen en een vrolyke dans of een schaterend volkslied klonk onder hare vingeren, doch weder zonken de toonen en slechts een treurlied was de eenige belooning harer moeite. Op eens wierp zy de harp met zulken toorn ter zyde, dat al de snaren van het speeltuig in stukken sprongen.
Emma had zich weemoedig achter hare zuster geplaetst. Zy had het hert zoo vol van de gebeurtenissen en het ongewoone van het gedrag harer zuster, dat zy, in tranen uitbarstende, tot haer zegde:
- Elvira! ik bid u, bedaer,.. gy doet niet wel; als het ook niet voor ons is, laet het voor het oog der wereld. Wat zal men zeggen als men in een sterfhuis, twee dagen na de dood eener moeder, ligte liederen of dansen hoorde spelen?
- Ik versla u, jufvrouw, - zegde Elvira, - maer gy bedriegt u als gy denkt aen my lessen te geven. Ik heb thans het bevel in dit huis en gy niet; en wanneer uw kinderachtig gedrag geen einde neemt, zal ik u eene meesteres geven die u niet uit het oog zal verliezen. Gy hebt my goed verstaen? Ga nu en speel
| |
| |
wat met uwe poppen en dat het u niet meer gebeure my iets voor te houden.
De goede Emma verwyderde zich met droeven herte. De zin van het gezegde had haer niet beleedigd, neen! zy kende niet wat het zeggen wilde bevelen; zy was gewoon te gehoorzamen, maer het gedrag van Elvira, hare kwade woorden, waren haer een doodsteek.
Weinig tyds later zat Emma by haer orgel neder. Aen dit vertrouwde zy alles wat haer den boezem bezwaerde. Na eene doodenmis gespeeld te hebben, had zy zich in gedachten, in eenige treurige akkoorden verdiept. Herman, die by Don Ribero vryen toegang had, was op het hooren van dit orgelspel in Emma's kamer getreden. Hy bleef aen de opene deur staen en luisterde met aendacht op het muziek. Hy had reeds bemerkt dat Emma hier als een verloren kind behandeld werd. Thans was hy er van verzekerd. Hy verstond die toonen, die smert.
Het orgel zweeg en Emma zat in gedachten, de oogen naer den hemel gewend, en bad gewis. Herman dacht dat het hem niet geoorloofd was langer in het verholen te blyven. Hy naderde dan ook het meisje en sprak haer vriendelyk toe.
- Ho! mynheer, gy hier! - zei het meisje op verwarden toon.
- Ik had uw spel gehoord en wilde u niet stooren in uw gebed - antwoordde Herman.
- In myn gebed? - vroeg Emma. - Ik speelde eene doodenmis.
- Zoo als gy zegt; maer ik heb ook meer gehoord. Voor my is de toonkunst eene tweede tael. Ik ken hare weerde en uit uwe melodische klanken heb ik vernomen dat uw hert bedroefd en gefolterd is; ik heb gehoord dat gy verlaten en miskend zyt.
- Verlaten? miskend? mynheer! - viel het meisje hem in de rede en het venster naderend, zag zy in de blauwe wolken, als wou zy daer raed zoeken om op zyne woorden te antwoorden. Herman had de harp gevat en zich naest haer nederzettende, wekte hy met begeesterende toonen hare oplettendheid op.
| |
| |
Hy was zoo vertrouwd met dit spel en welhaest bekenden de snaren eene liefde welke in zyn binnenste voor Emma gloeide. Dan zette hy de harp ter zyde en 's meisjes hand vattende, zegde hy:
- Niet waer, beste Emma, dit huis is ledig voor u? Gy hebt er geene moeder meer; dit land is vreemd voor u: gy hebt er geenen vader meer. Gy zoekt een hert dat u begrype; gy wenscht een wezen dat u bescherme. Gy kwynt en zoekt te vergeefs, want gy kent uwe eigene weerde niet. Gy weet niet dat gy schoon zyt, schooner dan Donna Elvira. Gy zyt een engel vol deugden, en niemand zegt het u. Zie my aen, edel meisje, en zeg my of gy met my naer het schoone Italië wilt gaen. Daer is uw vaderland! onder dien blauwen hemel zult gy in myne armen alles vinden wat gy hier te vergeefs zoeken zult.
Emma zag en hoorde; zy wist niet wat denken. Een dik floers lag voor hare oogen en het hoofd schuddende, zegde zy:
- Mynheer, ik ben niet in staet uwe woorden te begrypen.
- Ik versta dit - antwoordde Herman, en hare hand drukkende, ging hy voort: - gy waent my de aenbidder uwer zuster, maer gy dwaelt. Zy, zy zelve heeft dit gezegd en eenieder wil het zoo. Doch ik alleen ken het tegendeel. Zy is van my nooit bemind geweest; aen niemand als aen u wil ik behooren. Antwoord my, niet met woorden: die zyn nutteloos. Zie my aen en dat uw oog my verklare wat woorden niet bevatten kunnen. Zult gy my volgen in de schoone gewesten van Italië?
Emma ontwaekte als uit eenen droom. Het eenvoudig kind, het onnoozel meisje was door eenige woorden eene vrouw geworden. Zy zag zich in een ander licht en met den blos der onschuld op de wangen knikte zy ja.
Later werd de naem Herman stamerend uitgesproken; het was het woordelyke bekennen eener liefde die zy toestond en die zy gevoed en zelve niet begrepen had.
Emma hervatte spoedig hare zinnen en van haren stoel opstaende, zegde zy tot den jongeling:
- Herman, ik dank u voor uwe liefde. Ik ben bereid u te
| |
| |
volgen en eeuwig de uwe te zyn. Slechts iets moet ik u zeggen. Zorg dat niemand onze liefde gewaer worde. Myne zuster verlangt uwe hand; zy heeft reeds den tyd bepaeld waerop zy de uwe zal worden. Myn vader, die van de zaek onderrigt is, koestert dezelfde gevoelens. Ik heb thans een ander gevoel dat my leidt.
De oogen zyn my geopend en niemand zal denken dat de stille Emma op eens in eene gevoelvolle bruid herschapen is. Toon dus aen niemand wat tusschen ons gebeurd is, anders zouden wy twist tusschen myn vader en zuster brengen en wy ons in het verderf storten; toon altyd voor hen het tegendeel en laet God voor het overige zorgen. Myne zuster wenscht de juweelen myner moeder te bezitten en zy zal ze hebben; ik zal de uwe niet worden voor dat myne zuster gehuwd zy. En hier, Herman, geef ik u eenen ring, ten teeken onzer eeuwige verbindtenis. Hy is wel gering van weerde; doch dit zal beletten op hem de aendacht te vestigen. Draeg hem als teeken myner gunste.
Herman ontving den ring en stak hem aen zynen vinger. Nu moest hy dit meisje bewonderen, dat hy over eenige minuten nog als een eenvoudig kind der natuer gekend had.
- En staet uw besluit vast? - vroeg hy.
- Onwrikbaer vast, Herman, - zegde zy de hand op de borst leggende, en om alle verdere toevallen te vermyden, verwyderde zy zich uit het vertrek.
Lang stond Herman nog aen het venster, de oogen op den ring gevestigd houdende. Hy herhaelde ieder woord der maegd en sprak by zich zelven:
- Edel meisje! ik zal uwen wensch volbrengen tot de laetste letter toe, hoe zwaer hy my ook zyn zal?
Dan begaf hy zich naer eene andere kamer, om Don Ribero op te zoeken.
Reeds daelde de zon in het westen neder en kleurde de kim met het vurigste rood. De lucht was betooverend zoet en een van die schoone septemberdagen, welke de Nederlanden alleen opleveren,
| |
| |
zonk zachtjens weg. Antwerpen, met zyne torens en trotsche gebouwen, stond als in vollen vure, door de avondzon verlicht.
Het was een eenzaem wandelende jonker, met name Don Ferdinando, die met verrukt oog dit tooneel gadesloeg.
Thans rigtte hy zyne schreden naer het oosten en welhaest zag hy de torens van het kasteel van Don Ribero.
Met een bly gemoed verhaestte hy zynen gang. Daer huisvestte al zyn geluk, al zyne hoop. Hy was in dienst by het spaensche leger en door zynen rang en fortuin met Don Ribero bevriend. Hy beminde Dona Elvira. Zy wist het zeer wel, zy was er over verheugd maer het bleef hem altyd een geheim of hy of wel Herman by haer den voorkeur had. Dona Elvira had sedert eenigen tyd bemerkt dat Herman by al zyne beleefdheid, doch altyd op helzelfde punt verbleef. Drong zy vooruit, zoo trok hy zich achteruit, toonde zy aen Don Ferdinando meer genegenheid en speelde zy de onoplettende, dan was het Herman die het veld bestreed.
Zoo was de tyd genaderd dien zy bepaeld had. Nog eenen dag en zy mogt den rouw afleggen en haren naemdag vieren. Op dien dag wilde zy zegepralen of zich wreken. Zy moest overwinnen of een van beide harer aenbidders moest het leven er by boeten. Haer plan was gereed en het werd voltrokken.
Door het naderen van voetstappen werd de oplettendheid van Don Ferdinando opgewekt en omziende werd hy Herman, zynen medeminnaer, gewaer.
Een bittere lach speelde om zyne lippen.
- Goede avond, Ferdinando! - riep Herman.
- Dank u, mynheer! - was het korte antwoord.
- Gy gaet zeker naer het kasteel?
- Zoo als gy ziet.
- Ik ook, Ferdinando. Ik heb eenen brief van Donna Elvira ontvangen met de bede dezen avond by haer te komen: zy heeft my een verzoek te doen.
- Dit is wonderlyk! - zei de jonker - ook aen my heeft zy een gelyken brief gezonden. Wat mag dit beduiden?
- Ik denk dat het een familiefeest bedoelt. Zy wil haren naemdag vieren en ons beiden er op verzoeken.
| |
| |
- Dit is mogelyk; het verheugt my en tevens ben ik er over bedroefd.
- En waerom, Ferdinando?
- Oh, gy begrypt het zeer wel. Gy mint Elvira en ik niet minder. Maer zy heeft u liever en dit is wat myn leven verbittert.
- Moed, Ferdinando! de dappere stryder alleen behaelt den zege. Ik mag niet zeggen wat ik wil, maer zie hier myne hand: sla toe en op myn woord van eere, gy zult winnen; doch wees voorzigtig, opdat niemand ooit wete wat ik u vertrouwde.
De jonkheer sloeg hertelyk in de hand van Herman en hem onder den arm vattende, zegde hy op vertrouwelyken toon:
- Zou het mogelyk wezen, of bedriegt gy my?
- Myn mond kan of mag u niets meer bekennen - herhaelde Herman.
- Ik begryp dit en ik zal niet verder aendringen. Gy geeft my een nieuw leven terug. Ik bemin dit meisje zoo vurig, ik heb honderde malen gepoogd haer beeld uit myn hert te bannen. Doch vergeefs. Zy is ydel, heerschzuchtig en heeft andere vrouwelyke ondeugden, en toch is alle moeite om haer te vergeten, vergeefsch.
- Ferdinando, - zegde Herman, hem in de reden vallende - laet ons van iets anders spreken: wy zyn naby het kasteel.
Welhaest stapten zy het huis binnen en werden door Don Ribero en zyne dochters ontvangen.
Men begaf zich in den hof en Dona Elvira wist zich zoo voorkomend te gedragen, dat de beide jongelingen elkander van tyd tot tyd aenzagen om elkander onderling hunne verwondering te toonen.
Na eenigen tyd in gesprek te zyn geweest, zegde Elvira op eens: - Myne heeren, ik geef morgen een feest om mynen naemdag te vieren. Ik verzoek u het met uwe tegenwoordigheid te vereeren.
- De eer is aen onze zyde - zegde Herman - uwe wenschen zyn altyd bevelen voor uwe dienaers.
- Wy kennen uwe beleefdheid en zyn verzekerd van uwe welwillendheid.
| |
| |
- Onze diensten zyn nooit groot genoeg om uwe gastvryheid te vergoeden; - zegde Don Ferdinando - het is jammer dat wy u geene andere dienst als onze erkentenis bewyzen mogen; want met vreugd gave ik goed en bloed voor een enkel woord uit den mond van Dona Elvira.
- Zoo! zoo! - hernam de jonkvrouw lachend - wy kennen ook de mannen: zy zyn altyd gereed met woorden te pronken en goed en leven voor hunnne freule te wagen. Doch ik zal u by uw woord houden en u als mynen ridder benoemen.
- Myn vurigste dank, Dona! voor deze eer. Ik zweer u elk uer gereed te zyn myn woord te volbrengen.
- Uw gedrag is zeer loffelyk; doch in geval van nood zou ik my tot u wenden als het u niet bezwaerlyk valt?
Dona Elvira had die woorden op halven toon gesproken, met het hoofd een weinig gekeerd en zoo twyfelachtig dat Herman noch Ferdinando wist wie van hen beiden zy bedoelde.
Ferdinando die over het vroegere gedrag van Dona Elvira gansch opgetogen scheen, werd bleek van woede; hy zag zich in zyne hoop, door de vroegere woorden van Herman ondersteund, te leur gesteld. Hy dacht een speeltuig van beidente zyn en met verontweerdiging riep hy uit:
- Wie van ons beiden bedoelt gy, Dona?
- Herman zal u wel antwoorden in mynen naem - zegde het meisje op vasten toon.
Herman was als verpletterd by dit gezegde. Hy zag in het gedrag der Dona niets als eene valsche ziel, en buiten zich zelven gerakende, was hy op het punt zyn geheim op eens te breken, doch een blik van Emma riep hem tot bedaren en zich tot den jongeling keerende, zegde hy:
- Jonkheer! ik zal tegenover u staen als gy het verkiest.
- Heden aen het Schyn! - riep Ferdinando.
- Gy zult my daer vinden om middernacht - was het korte antwoord.
Elvira had met genoegen dien twist aenhoord. Zy was thans van Ferdinando's liefde verzekerd, en, zoo als hy gedacht had, wilde
| |
| |
zy van hem eene speelpop maken. Wat haer het meest verheugde, was dat zy Herman in haer geweld had. Trok hy zich nu achteruit, en versmaedde hy hare liefde, zoo moest Ferdinando haer wreken; in het tegenovergestelde was het haer een genoegen dat Herman om haer te bezitten stryden moest en zynen medeminnaer voor altyd tot zwygen brengen. Zy won er veel by. Haer naem werd bekend en geheel het land zou van haer spreken.
Ook nam zy spoedig een ander wezen aen. Hare wangen overdekten zich met eenen ligten blos die hare kin kwam omspelen; haren mond beglanste een betooverende lach en met vleijenden toon sprak zy tot de beide jongelingen:
- Myne heeren, niet zoo driftig. Ik wilde de zaek zoo ver niet dryven. Het was alleen om te zien of gy ook kwaed zoudt worden, als ik aen uwen goeden wil twyfelde. Thans ben ik van uwe inborst verzekerd en vervolgens verzoek ik u dien twist te verdagen, tot dat ik u verlof zal geven hem uit te voeren.
De beide minnaers konden niet anders handelen als hun zulks beloven werd.
Dona Elvira riep hunne aendacht nogmaels in, en verzocht hen des anderendags op haer feest te zyn. Dan trok zy met Emma op hare kamer terug. De beide jongelingen verlieten het huis.
Toen de meisjes alleen waren, poogde Emma by hare zuster een ander gedacht op te wekken. Zy zag met vrees het gevaer dat haren beminde verwachtte.
Sedert de dood harer moeder had Emma bemerkt dat Elvira elken nacht om twaelf ure in haer bed wakker werd en telkens met een schok uit den droom ontwaekte. Elvira had haer bekend dat zy op dit uer altyd den geest harer moeder ontmoette.
Het goede kind poogde te vergeefs de aendacht harer zuster op dit gevaer interoepen. Integendeel riep Elvira hare kamenier en zich voor den spiegel plaetsende, trok zy het satynen kleed dat zy verveerdigd had, aen. Zy liet hare lokken opschikken en was zeer misnoegd over de onbehendigheid der kamenier. Vervolgens zette zy de diamanten kroon op, deed zich den gouden gordel aen
| |
| |
en versierde hare handen, armen en hals met de kostelyke gesteenten der moeder. Reeds had de klok elf ure geslagen en nog altyd was Elvira met haren opsmuk bezig. Emma stood bevend op hare zuster te zien, maer eindelyk het zwygen brekend zegde zy:
- Elvira! het is reeds laet en niet ver van middernacht; zult gy niet slapen gaen?
- Als het u verveelt, ga naer uw bed - antwoordde Elvira - ik zal niet slapen gaen dan na dit uer, dan zal ik zekerlyk niet droomen.
Emma wist niet wat zeggen. Zy was zoo benauwd en bevreesd dat zy eindelyk besloot alles aen haer vader te bekennen, en met dit inzigt begaf zy zich naer zyn slaepvertrek.
Don Ribero, als een braef krygsman, hoorde zyne dochter rustig aen. Hy stelde weinig belang in den droom van zyn kind, doch het misviel hem dat Elvira zoo ydel was en geheele nachten voor den spiegel stond. Hy trok zyn kleed aen en door Emma vergezeld wilden zy naer de slaepkamer van Elvira gaen als de klok van het kasteel twaelf sloeg en op hetzelfde oogenblik een luide gil hun hert verschrikte. Zy snelden over den vloer en toen zy in de kamer kwamen, vonden zy Dona Elvira voor den spiegel op den grond uitgestrekt liggen. Zy had haren opschik voltooid en in al de pracht harer schoonheid lag zy daer roerloos neder.
De smert van den vader en die van Emma waren groot. Het gansche huis was in een oogenblik in rep en roer. Men liep en zocht, men bragt hulp en onderstand, - doch vergeefs.
Toen het krieken van den dag aenbrak, lag Dona Elvira in de benedenplaets op een doodsbed, gekleed gelyk zy stierf. Rond haer stonden kaersen en kruis, wywater en reukwerk, zoo als by hare moeder twee maenden vroeger.
Dona Elvira lag daer met al de schoonheid eener jeugdige maegd. Zy was bleek. Dit was alles wat in haer veranderd was, want het meisje was niet dood; alleenlyk verkeerde zy in eene slaepziekte of schyndood.
Was het inbeeldsel of waerheid, - zy had het beeld harer
| |
| |
moeder in den spiegel gezien op het oogenblik dat de klok twaelf sloeg, en wat verder gebeurd was, wist zy niet. Hare gedachten waren met poozen verward. Zy zag gedurig geesten en andere voorwerpen voor hare oogen dwalen. Zy hoorde het verdriet haers vaders en kon niet spreken, zy hoorde de gebeden harer zuster en kon zich niet bewegen. Thans was het stil rond haer en zy wist niet of zy in het graf of elders zich bevond. Later werd zy weder wakker en Herman en Emma stonden naest haer in gesprek.
- Geliefde Emma! - zegde Herman - hoe schoon is zy. Zelfs de dood heeft haer van hare schoonheid niet kunnen berooven. Hare wangen zyn koud als marmer en zy is thans by den Heer om rekening af te leggen. Nooit had zy gedacht dat wy ons zoo vurig beminden, en dat het uit liefde voor haer was dat wy dit geheim in onzen boezem bewaerden. Doch zy was al te ydel over hare schoonheid. God heeft niet gewild dat zy hare plannen ten uitvoer bragte, anders hadde ik, of Don Ferdinando het leven voor haer moeten laten.
- Herman, laet de dooden in vrede rusten. Als zy kwaed gedaen heeft, dan is het erger voor haer. Ja, zy is dood en wy zyn thans vry in onze liefde, doch ik herhael het, nooit ware ik de uwe geworden, of zy had eerst met een ander het trouwaltaer bestegen. Laet ons thans voor hare ziel bidden, opdat zy genade moge vinden voor het aengezigt Gods.
- Het zy zoo, Emma. Ik vergeef haer uit den grond van myn hert. Heeft zy ons kwaed gedaen, het was niets als miskende liefde, en ik eerbiedig die gevoelens, mits wy ook beminnen, en door tegenspoed in onze liefde gekrenkt geworden zyn.
Dona, Elvira hoorde elk dezer woorden. Zy was hevig gemarteld. - Zy hebben zich bemind, dacht zy, en uit vrees voor my die liefde verholen; uit liefde voor my die liefde verzwegen, en ik heb hen met ondank overladen. Die goede zuster, die nu zoo vurig voor myne ziel den hemel smeekt. Oh, God! heb medelyden met myne zwakheden. Bid voor my, zalige ziele myner goede moeder en help uw arm kind, dat u miskende
| |
| |
en te fier op hare schoonheid was - en zoo Godes goedheid vergramd heeft.
Zy hoorde nieuwe voetstappen en herkende haren vader en Don Ferdinando.
- Daer ligt zy, de hoop myns levens! - jammerde de vader - God heeft haer gestraft voor hare ydelheid. Laet ons voor hare ziel bidden, want myn hert is in droefheid verzonken.
Beiden knielden neder. Niets stoorde de vreeslyke stilte, als het snikken van den goeden grysaerd.
- Emma! myn kind - zegde Don Ribero, - hoe ongepast het ook zy, speel eens op uw orgel. Myne smert is onverdragelyk en de adem ontsnapt aen myne borst: het zal my verkwikken:
Emma verliet de kamer. Toen brak Don Ferdinando het zwygen en de hand van Herman vattende, zegde hy:
- Zie hier de aengebedene van myn hert. Ik vergeef u de smart die gy my toebragt. Zonder u ware zy de myne geweest; doch nu dat haer hert heeft opgehouden voor u te slaen, nu zal ik haer myne liefde bekennen. Il zal haer zeggen hoe innig ik haer beminde; ik zal haer opvolgen in het land der eeuwige liefde, en daer zullen wy ons vinden en eeuwig vereenigd blyven. Ik zal haer dezen ring in het graf medegeven en hem terugeischen in de hemelsche gewesten.
Dona Elvira voelde een nieuw leven in hare aderen gloeijen. De klanken des orgels hadden hare zenuwen ontroerd en reeds voelde zy leven in handen en voeten.
Don Ferdinando beroerde hare hand om er den ring aen te leggen en zy drukte hem zachtjens de zyne: meer kon zy niet doen.
De jongeling denkende dat zy hem riep en dat het eene bovennatuerlyke verschyning was, voelde eenen warmen bloedstrael naer zyn hert dringen; hy zonk ter aerde en..... hy was niet meer.
- God! - riep Herman uit - hy is dood!... Eene beroerte heeft hem getroffen!
- Dood! - stamerde Dona Elvira - God! ik versta dien
| |
| |
wenk.... Op aerde is myne taek vervuld; in den hemel zal ik hem wedervinden.
Toen men het lyk van Don Ferdinando opnam, was het met donkere plekken overdekt. Men zegde dat hy gift genomen had; nogtans konden die teekens zoo wel van eene beroerte als van vergif voortkomen.
Eenige weken later voerde Herman zyne beminde gade, de zedige Emma, naer Italië.
Don Ribero trok naer Spanje om daer zyne dagen in rust te slyten.
Dona Elvira was in het klooster der Theresen orde getreden. In het gebed troost en vergiffenis zoekende, was hare eenige vreugde de wolken na te zien die naer Italië trokken. Met hen zond zy hare wenschen aen het beminde paer. Onder haer venster zag zy het graf van Don Ferdinando, haren zaligen bruidegom.
|
|
Auteursrechtvrij