Het Taelverbond. Jaargang 6

[p. 290]

Boekoverzicht.

De arme edelman, door Hendrik Conscience.

Hendrik Conscience is een dier gelukkige schryvers welke aen hunne boeken de lezers zoodanig weten te boeijen, dat de verschyning van een nieuw voortbrengsel hunner begaefde pen eene indrukwekkende gebeurtenis wordt. Nauwelyks is er een werk van onzen beroemden romanschryver aengekondigd, of onder het publiek hoort men eene nieuwsgierige ondervraging welke het belang aenduidt dat ieder in het aengekondigde boek stelt, en met onrust, met verlangenden angst wacht men naer het oogenblik dat het beloofde werk zal verschynen. De uitgevers, de boekhandelaren weten best hoe die koortsige afwachting tusschen de lezers heerscht, want rondom het tydstip der verschyning wordt hunnen winkel afgeloopen van de ongeduldigen die naer den nieuwen roman komen vragen.

Die toegenegene en algemeene verwachting spruit daer uit voort dat Hendrik Conscience een dier schryvers is, die eene snaer weten te raken welke in het hert van ieder weêrklank vindt. Hy maelt geene afzonderlyke hartstogten, hy schildert geene oorspronkelyke neigingen die slechts van enkelen kunnen gevat en van nog minder geweerdeerd worden. In zyne werken heerscht dit matig, dit zoet liefdegevoel dat alle menschen veraengenaemt, bezielt en genieten

[p. 291]

doet. Niet als by sommige andere schryvers verwekken de werken van Hendrik Conscience, angst, wanhoop, gramschap, verontweerdiging; de gevoelens door de romans van onzen medewerker in het hert verwekt, zyn zoet en zuiver, en de tranen die zy de menschen doen storten, zyn van die aengename en zoete die ons dermate bekoren dat wy op nieuw naer het genot en het aengenaem dier tranen trachten.

Iets wat zyne voortbrengsels nog byzonder smaken doet, is het kuische liefdegevoel dat hy in al zyne werken te plaetsen weet. Nimmer kan iemand door die reine liefde zich ontsticht gevoelen; nimmer kan er iemand iets anders uit putten dat eene verzachting, eene mildering des gemoeds. Hy weet, hy begrypt dat hy voor eene echt zedelyke natie schryft en hy heeft by dit begryp het talent den eisch der natie in te volgen. Ook plaetst hy in zyne schriften de verlichte godsdienstigheid die ontbloot van alle overdryving en ydele woordenprael, elk bekoort en de godsdienstigste zielen voldoet zonder daerom door onverdraegzaemheid de andere te stuiten.

Verhaesten wy ons hier by te voegen dat de schryver die verschillende begaefdheden in zynen De Arme Edelman mild heeft verspreid. Voor wie De Loteling als wy heeft bewonderd, voor wie hem met genot heeft verslonden, zal het nieuwe werk eene nieuwe groeting zyn. De gebeurtenissen zyn er met buitengewoone kunde in aeneengeschakeld en het klemmend belang, die onontbeerlyke zaek in een roman, ontbreekt er nooit. Wy durven dus dit nieuwe werk dringend aenpryzen en zyn verzekerd dat het aen al wie het leest eenige aengename uren zal doen doorbrengen.

Z.