Het Taelverbond. Jaargang 6

[p. 256]

Broeder en zuster, tooneelspel in een bedryf van Goethe; uit het hoogduitsch vertaeld door P. Genard.

Persoonen:

WILLEM, koopman.

MARIANNE, zyne zuster.

BRIEFDRAGER.

FABRICE.

Eerste Tooneel.
Willem en de briefdrager.

Willem,

aen eenen lessenaer met handelsboeken en papieren. -

Deze week weder twee nieuwe kalanten! Als men zich roert, vindt men toch immer wat; is het maer weinig, het wordt aen 't einde toch eene som, en die klein spel speelt, heeft immer vreugde, ook aen kleine winst, en het kleine verlies is te verdragen. Wat nieuws?

Briefdrager.

- Eenen bevrachten brief, twintig dukaten, half franko.

Willem.

- Goed, zeer goed! Schryf hem by myne overige.

(Briefdrager af.)

[p. 257]

Tweede Tooneel.
Willem, alleen.

Den brief beschouwende. - Ik kon my van daeg niet voorstellen dat ik ze zou gekregen hebben. Nu kan ik Fabrice seffens betalen en misbruik zyne goedheid niet langer. Gisteren zegde hy my: morgen kom ik ten uwent! Ik was niet op myn gemak. Ik wist wel dat hy my niet zou manen, en zoo maent my zyne tegenwoordigheid juist dobbel.

(Terwyl hy het koffertje opent en telt).

In vorige tyden, toen ik een weinig bonter leefde, kon ik de stille schuldeischers ten minste lyden. Tegen eenen die my overloopt, bestormt, tegen hem geldt onbeschaemdheid; de andere die zwygt, gaet juist aen 't hert, en vordert op 't dringenste, daer hy my zyn eigen belang overlaet.

(Hy legt het geld te samen op de tafel).

Goede God! hoe dank ik u dat ik uit de schuld en weder gered ben!

(Hy neemt een boek op).

Uwen zegen in 't kleine! aen my, die uwe gaven in 't groote verkwistte! - En zoo - kan ik het uitdrukken? - Doch gy doet niets voor my als ik niets voor my doe. Zoo dat lieve schepsel niet bestond, zou ik dan hier zitten en sommen opnemen? - O Marianne! indien gy wist, dat hy, dien gy voor uwen broeder houdt, met gansch ander herte, gansch andere hoop voor u arbeidt! - Misschien! - Ach! - Het is toch bitter. - Zy bemint my - ja, als broeder. - Neen, dit is weêr ongeloof, en zulks heeft nooit iets goeds voortgebragt! - Marianne! ik zal gelukkig zyn, gy zult het zyn, Marianne!

Derde Tooneel.
Willem en Marianne.

Marianne.

- Wat wilt ge broeder? Ge riept my.

Willem.

- Ik niet, Marianne.

Marianne.

- Dryft u de moedwil, dat ge me uit de keuken roept, alleenlyk om my te plagen.

Willem.

- Ge zaegt geesten.

[p. 258]

Marianne.

- Anders wel! Maer uwe stemme ken ik te goed, Willem!

Willem.

- Nu, wat doet gy daer buiten!

Marianne.

- Ik heb maer twee duiven geplukt, wyl Fabrice dezen avond toch wel meê eten zal.

Willem.

- Welligt.

Marianne.

- Ze zyn weldra gereed, ge moogt het slechts daerna zeggen. Hy moet me ook zyn nieuw liedeken leeren.

Willem.

- Ge leert wel geerne iets van hem?

Marianne.

- Liedekens kan hy toch zoo schoon. En als ge aen tafel zit en het hoofd u zwaer hangt, dan vang ik daedlyk aen. Want ik weet toch dat ge lacht, als ik een liedje begin dat u lief is.

Willem.

- Hebt ge dat reeds aen my bemerkt?

Marianne.

- Ja, wie zou er aen u manskerels niets bemerken! - Als ge niets anders hebt, zoo ga ik terug; want ik heb nog van alles te doen. Vaerwel. - Nu geef me nog een' kus.

Willem.

- Als de duiven goed gebraden zyn, zult ge er eenen na 't eten hebben.

Marianne.

- Het is toch verwenscht, hoe de broeders onbeschoft zyn! Indien Fabrice of een ander goede jongen een kus dorst nemen, ze sprongen wel een muer hoog, en mynheer daer versmaedt er eenen, dien ik geven wil. - Nu verbrand ik de duiven.

(Af).

Vierde Tooneel.
Willlem alleen.

Engel! lieve engel! Ik moet my matigen, opdat ik haer niet om den hals valle en haer alles bekenne! - Ziet gy dan op ons neder, heilige vrouw, gy, die my dezen schat optebrengen gaeft? - Ja, gy weet van ons daer boven! Gy weet van ons! - Charlotte, gy kondet myne liefde tot u niet heerlyker, niet heiliger beloonen, dan dat gy my scheidend uwe dochter aenvertrouwdet! Gy gaeft my alles wat ik ontbeerde, gy bondt my aen 't leven! - Ik beminde haer als uw kind, - en nu! - Nog schynt het my

[p. 259]

eene geestverblinding. Ik geloof u weder te zien, ik geloof dat my het lot u verjongd wedergegeven heeft, dat ik nu vereenigd met u blyven en woonen kan, zoo als ik 't in gindschen eersten droom des levens niet kon, niet mogt! - Gelukkig! gelukkig! Al uwen zegen, vader in den hemel!

Vyfde Tooneel.
Willem en Fabrice.

Fabrice.

- Goeden avond.

Willem.

- Goede Fabrice, ik ben gansch gelukkig: alle goed is my dezen avond overkomen. Nu niets van handelszaken! Daer liggen uwe dry honderd thalers! Gauw in den zak! Myne erkentenis geeft ge my by gelegenheid weder. En laet ons eens praten!

Fabrice.

- Indien ge ze nog noodig hebt.

Willem.

- Indien ik ze nog noodig heb, goed! Ik ben u immer dankbaer, maer neem ze thans met u. - Hoor, Charlottes gedachtenis is dezen avond weder oneindlyk nieuw en levendig voor my gekomen.

Fabrice.

- Dat gebeurt nog al meer.

Willem.

- Gy haddet ze moeten kennen! Ik zeg u, het was het heerlykste schepsel.

Fabrice.

- Zy was weduwe, toen gy haer leerdet kennen?

Willem.

- Zoo rein en grootsch! Daer las ik gisteren nog eenen harer brieven. Gy zyt de eenigste mensch die ooit iets daervan gezien hebt.

(Hy gaet naer het koffertje).

Fabrice.

- Indien hy my nu slechts vry schelde! Ik heb die geschiedenis reeds zoo dikwils gehoord! Ik hoor hem anders geerne aen, want het komt hem immer van het hert; slechts van daeg heb ik heel andere zaken in den kop, en even nu zou ik hem willen welgezind houden.

Willem.

- Het was in de eerste dagen onzer kennis. ‘De wereld wordt my weder zoet,’ schryft ze, ‘ik had my van haer losgerukt, zy wordt weder zoet door u. Myn hert doet my verwytingen; ik voel dat ik voor u en voor my kwalen toebereid.

[p. 260]

Voor een halfjaer was ik gereed te sterven, en nu ben ik het niet meer.’

Fabrice.

- Eene schoone ziele.

Willem.

- De aerde was haer niet weerd, Fabrice, ik heb u reeds zoo dikwils gezegd, hoe ik door haer een gansch andere mensch geworden ben. Ik kan u myne smerten niet beschryven toen ik myn leven overwoog, en myn vaderlyk vermogen door my verteerd zag. Ik dorst haer myne hand niet opdragen, ik kon haren toestand niet verdragelyker maken. Ik voelde voor 't eerste mael eenen drift om my eenen noodigen, geschikten staet te verwerven; om my uit de luijaerdy te rukken, waerin ik den eenen dag na den anderen kommervol voortgeleefd had. Ik arbeidde - maer wat gaf dit? - Ik hield aen, 'k bragt zoo een moeijelyk jaer door; eindelyk kwam er my een schyn van hoop; myn weinige vermeerderde zigtbaer - en zy stierf. - Ik kon niet blyven. Gy kunt niet verstaen wat ik leed. Ik kon de plaets niet meer zien waer ik met haer geleefd had, en den bodem niet verlaten waer zy rustte. Zy schreef my korts voor hare dood -

(Hy neemt een brief uit het koffertje).

Fabrice.

- Het is een heerlyke brief, gy hebt hem my nog kortelings voorgelezen. - Hoor Willem.

Willem.

- Ik kan hem van buiten en lees hem immer. - Als ik haer geschrift zie, dit blad waerop hare hand gerust heeft, meen ik weder dat zy daer is. - Zy is ook nog daer! -

(Men hoort een kind schreijen).

Dat toch Marianne niet stil kan zyn! daer heeft ze weêr den jongen van onzen gebuer; daer brengt ze den geheelen dag meê om en stoort my ten onregte tyde.

(Aen de deur).

Marianne, wees stil met den jongen of zend hem naer huis als hy niet wys is. Wy hebben hier te spreken.

(Hy blyft denkend staen).

Fabrice.

- Ge zoudt die herinneringen zoo dikwils niet mogen terugroepen.

Willem.

- Deze linien zyn 't! deze laetste! de afscheidzucht eens scheidenden engels.

(Hy vouwt den brief weder te samen).

Gy hebt gelyk, het is niet goed. Hoe weinig zyn my weerd de zaligellendige oogenblikken onzes levens weder te voelen!

[p. 261]

Fabrice.

- Uw lot gaet my immer ter herte. Zy liet eene dochter na, zoo als ge my verteldet, die jammerlyk hare moeder snel volgde. Ware zy slechts blyven leven, dan haddet gy ten minsten van haer iets overig gehad, iets waerop gy al uwe zorgen en al uw leed zoudt overgedragen hebben.

Willem.

zich driftig tot hem keerende.

- Hare dochter! het was het liefste engeltje. Zy gaf my het over. - Het is te veel, wat het lot voor my gedaen heeft! - Fabrice, indien ik u alles zeggen kon. -

Fabrice.

- Indien het u toch op het hert ligt.

Willem.

- Waerom zou ik het niet. -

Zesde Tooneel.
De vorigen en Marianne.

Marianne,

met een jongsken.

- Hy wil nog goeden nacht zeggen, broeder! Ge moet hem geen zuer gezigt zetten, en aen my ook niet. Ge zegt altyd, dat gy geerne trouwen zoudt, en veel kinderen zoudt willen hebben. Die heeft men niet immer zoo aen den band, dat ze maer schreijen, als het niet stoort.

Willem.

- Als het myne kinderen zyn.

Marianne.

- Dat mag ook wel een verschil maken.

Fabrice.

- Denkt ge dat, Marianne.

Marianne.

- Dat moet te gelukkig zyn.

(Zy streelt het knaepje en kust het.)

Ik zie Kristjen zoo geerne! Indien hy eens de myne ware! - Hy kan de letteren al spellen; hy leert het by my.

Willem.

- En daerom denkt ge dat de uwe reeds zou kunnen lezen?

Marianne.

- Ja zeker! want dan dede ik den ganschen dag niets, als hem uit en aenkleeden, en leeren, en eten geven, en wasschen, en van al andere dingen.

Fabrice.

- En de man?

Marianne.

- Die zou meê spelen: die zou hem ja wel zoo geerne zien als ik. Kristjen moet naer huis en maekt zynen dienaer.

(Zy voert hem tot Willem.)

Hier, geef eene schoone hand, een regt malschen pol!

[p. 262]

Fabrice,

ter zyde.

- Zy is toch te lief, ik moet my verklaren.

Marianne,

het kind tot Fabrice voerende.

- Hier aen dezen heer ook.

Willem,

ter zyde.

- Zy zal de uwe zyn! Gy zult - het is te veel, ik verdien het niet.

(Luid).

Marianne, breng het kind weg! onderhoud mynheer Fabrice tot het na-eten; ik zal maer een paer straten op en af loopen; ik heb den geheelen dag gezeten.

(Marianne af.)

Willem.

- Slechts eene ademing onder den vryen hemel - Myn hert is zoo vol. - Ik ben seffens weder hier!

(Af.)

Fabrice.

- Maek een einde aen de zaek, Fabrice: als ge nog langer en langer wacht, zal ze toch niet ryper zyn. Gy hebt besloten. Het is goed, het is treffelyk! Gy helpt haren broeder voort, en zy - zy bemint my niet, zoo als ik haer bemin. Maer zy kan toch niet vurig beminnen. - Zy vermoedt niets in my als eene vriendschaplyke gezindheid! - Het zal met ons wel gaen, Marianne! - Hoe gewenscht en gestemd is de gelegenheid! Ik moet my aen haer verklaren. - En als haer hert my niet versmaedt - van 't herte des broeders ben ik zeker.

Zevende Tooneel.
Marianne en Fabrice.

Fabrice.

- Hebt ge den kleinen weggebragt.

Marianne.

- Ik had hem geerne nog wat by my gehouden; maer ik weet dat myn broeder het niet geerne heeft, en daerom laet ik het. Menigmael smeekt de kleine deugniet zelf de permissie af, om myn slaepkameraed te zyn.

Fabrice.

- Is hy u dan niet lastig?

Marianne.

- Ach, in 't geheel niet. Hy is zoo wild den geheelen dag en als ik by hem in het bed kom, is hy zoo goed als een lammeken! de fladderaer! en kust my zoo veel hy kan; menigmael kan ik hem in 't geheel niet doen slapen.

Fabrice,

half ter zyde.

- De goede ziel!

Marianne.

- Hy ziet my ook liever als zyne moeder.

[p. 263]

Fabrice.

- Gy zyt voor hem ook eene moeder.

(Marianne, staet in gedachten.)

Fabrice,

ziet haer een oogenblik aen.

- Maekt u de naem moeder treurig?

Marianne.

- Niet treurig, maer ik denk zoo al.

Fabrice.

- Wat, zoete Marianne?

Marianne.

- Ik denk - ik denk ook niets. Ach, ik ben dikwils zoo zonderling.

Fabrice.

- Zoudt ge nooit gewenscht hebben?

Marianne.

- Wat doet ge my voor vragen?

Fabrice.

- Fabrice mag het toch wel?

Marianne.

- Gewenscht nooit, Fabrice. En als my zoo ook al een gedacht door het hoofd ging, was het toch seffens weg. Myn broeder te verlaten, zou my onverdraeglyk - onmogelyk zyn, - hoe lokkend ook al ander uitzigt zyn mogt.

Fabrice.

- Dit is toch wonderbaer! Indien ge nu in eene stad by elkander woondet, zou zulks hem verlaten heeten?

Marianne.

- O nooit! Wie zou zyn huishouden doen? Wie voor hem zorgen? - Met eene meid? - Of wel trouwen? - Neen, dit gaet niet!

Fabrice.

- Kon hy nu niet by u blyven? Kon uw man niet zyn vriend zyn? Kondet gy niet gedryen een zoo gelukkig, zelfs een gelukkiger huishouden uitmaken? Kon uw broeder daerdoor in zyne zware bezigheden niet verligt worden? Wat voor een leven zou dat zyn!

Marianne.

- Het is te gelooven. Als ik het overdenk is 't wel waer. En daerna is 't my wederom zoo, alsof het niet doenbaer is.

Fabrice.

- Ik versta u niet.

Marianne.

- Het is nu zoo - als ik ontwaek, hoor ik, of myn broeder reeds op is; roert er zich niets, op een, twee, dry, ben ik uit myn bed in de keuken, ik maek het vuer aen, opdat het water over en over koke als de meid opstaet, en hy zynen koffy hebbe, zoo haest hy de oogen open doet.

Fabrice.

- Huismoederken!

Marianne.

- En dan zet ik my aen 't werk en brei koussen voor

[p. 264]

myn broeder, en heb dan een werk, en meet ze hem wel tienmael aen, of de naed wel regt zit, of de voet niet te kort is, dat hy dikwils ongeduldig wordt. Het is ook niet om dit te meten, maer omdat ik dan iets voor hem te doen heb, omdat hy my dan eens moet aenzien, als hy een paer uren geschreven heeft, en hy niet hypochonder worde. En het doet hem toch goed als hy my aenziet; ik zie het dikwils op zy' af, alhoewel hy het niet wil laten merken. Ik lach dikwils heimlyk, dat hy doet alsof hy ernstig of kwaed ware. Hy doet wel; ik zou hem anders den heelen dag plagen.

Fabrice.

- Hy is gelukkig.

Marianne.

- Neen, ik ben 't. Indien ik hem niet hadde, ik zou niet weten, wat ik in de wereld zou aenvangen. Ik doe toch alles voor my, en het is my, alsof ik alles voor hem dede, terwyl ik ook by hetgene dat ik voor my doe, immer aen hem denk.

Fabrice.

- En indien gy dit alles voor een gade dedet, hoe gelukkig zou hy niet zyn! Hoe gelukkig zou hy niet zyn, en welk een huiselyk leven zou dit worden!

Marianne.

- Menigmael stel ik het my zoo voor, en als ik daer zit te breijen of te naeijen, kan ik my zoo eene lange historie vertellen, hoe alles zou kunnen en mogen gaen. Maer kom ik daerna op het ware terug, zoo kan het niet gebeuren.

Fabrice.

- Waerom?

Marianne.

- Waer zou ik een gade vinden, die te vrede zou zyn als ik zegde: ‘ik wil u beminnen’ en dan daer seffens by moest voegen ‘meer als mynen broeder kan ik toch niet beminnen, voor hem moet ik alles kunnen doen, zoo als te voren.’ - Ach, ge ziet dat het niet zyn kan!

Fabrice.

- Ge zoudt daerna een deel voor den man doen, ge zoudt de liefde op hem overdragen.

Marianne.

- Daer zit de knoop! Ja, indien liefde zich liet over en over dragen als geld, of als eene slechte meid alle weken van dienst veranderde. By eenen man zou alles nog moeten worden, wat hier reeds is, wat nooit zoo nog worden kan.

Fabrice.

- Er is zoo veel mogelyk.

[p. 265]

Marianne.

- Ik weet niet, als hy daer aen de tafel zit en zyn hoofd op zyne hand leunt, als hy ten gronde ziet, en stil in zorgen verzonken is - dan kan ik daer halve uren lang zitten en hem aenzien. Hy is niet fraei, zeg ik dikwils in my zelve, en het doet my toch goed, als ik hem aenzie. Inderdaed, ik voel nu ook wel, dat het voor my meê is, dat hy zorgt; ja, dat zegt my de eerste blik, als hy weder opziet, en dat doet zoo veel.

Fabrice.

- Alles, Marianne. En een gade die voor u zou zorgen!

Marianne.

- Daer is 't nog eens, daer zyn uwe luimen. Willem heeft ook luimen. Van hem drukken ze my niet, van ieder ander zouden ze my onverdraeglyk zyn. Hy heeft zachte luimen, ik voel het toch menigmael. Als hy in onaengename oogenblikken een goed, deelnemend, liefdevol gevoel wegstoot - het treft my! Wel is waer, maer een oogenblik; en als ik op hem knor, zoo is 't meer dat hy myne liefde niet erkent, als dat ik hem minder liefheb.

Fabrice.

- Maer als er zich nu iemand bevond, die over dit alles heenstappen wilde en u zyne hand aenbood?

Marianne.

- Zulk een mensch zal nooit gevonden worden! En dan zou de vraeg zyn of ik het met hem wel wagen zou.

Fabrice.

- Waerom niet?

Marianne.

- Hy zal niet gevonden worden!

Fabrice.

- Marianne, gy hebt hem!

Marianne.

- Fabrice.

Fabrice.

- Gy ziet hem voor u. Moet ik vele woorden gebruiken? Moet ik u verklaren wat myn hert zoo lang bewaerd heeft. Ik bemin u, gy weet het reeds lang; ik bied u myne hand aen, dit vermoeddet gy niet. Nooit heb ik een meisje gezien dat zoo weinig dacht dat zy deelneming verwekken moest in hem die haer ziet, als u - Marianne, het is geen vurige, geen onbedachte minnaer, die tot u spreekt; ik heb u verkoren, myn huis is ingerigt; wilt ge de myne zyn? - Ik heb in de liefde meer dan een lot gehad, ik had meermaels besloten myn leven als jongman te eindigen. Gy hebt my nu. - Wedersta niet! Gy kent my; ik ben het eens met uwen broeder, - gy kunt geen reiner huwelyk bedenken. - Open uw hert! - Een woord, Marianne!

[p. 266]

Marianne.

- Lieve Fabrice, laet my tyd, ik ben u genegen.

Fabrice.

- Zeg dat ge my bemint! Ik laet aen uwen broeder zyne plaets; ik wil de broeder uws broeders zyn, wy zullen vereenigd voor hem zorgen. Myn vermogen by het zyne gebragt, zal hem menig kommervol uer ontrukken; hy zal moed krygen, hy zal - Marianne, ik zou u niet geerne overreden.

Marianne.

- Fabrice, het was my niet ingevallen. - In welke verlegenheid zet ge my!

Fabrice.

- Slechts een woord, mag ik hopen?

Marianne.

- Spreek met mynen broeder!

Fabrice,

knielt.

- Engel! Allerliefste!

Marianne,

eenen oogenblik stil.

- God! wat heb ik gezegd!

(Af).

Fabrice.

- Zy is de uwe! - Ik kan aen het lief deugnietje dit spelen met haren broeder wel toelaten; dit zal allengskens overgaen als wy elkander nader zullen kennen, en hy zal niets daerby verlieren. Het doet my waerlyk goed weder te beminnen, en bygeval weder zoo bemind te worden! Het is toch eene zaek waervan men nooit smaek verliert. Zonder dit hadde ik geerne sedert lang het benepen huishouden des goeden mans een weinig ruimer gemaekt, als zwager zal het wel gaen. Hy zou anders nog gansch hypochonder worden met zyne eeuwige herinneringen, bedenkingen, spaerzaemheden en geheimnissen. Alles wordt thans schoon! Hy zal de vrye lucht ademen; het meisje zal eenen man hebben - iets dat niet weinig is; en gy krygt nog met eer eene vrouw - dat veel is!

Negende Tooneel.
Willem en Fabrice.

Fabrice.

- Is uwe wandeling ten einde?

Willem.

- Ik ging over de Markt, door de Priesterstraet en kwam langs de Beurs terug. Het maekt my eenen zonderlingen indruk, 's nachts door de stad te gaen. Hoe alles van den arbeid deels ter rust is, deels hier naer toe eilt, en men slechts het bittere des kleinen handels in beweging ziet! Ik had myne vreugde aen

[p. 267]

eene oude kaesverkoopster, die met den bril op den neus, by een smoorend lichtje, het eene stuk na het ander afsneed, tot dat de koopster haer gewigt had.

Fabrice.

- Ieder beschouwt alles naer zyne wyze. Ik geloof dat er vele menschen door de straet zyn gegaen die niet naer de kaesvrouw noch naer haren bril gezien hebben.

Willem.

- Wat men doet, heeft men lief, en de handel in het kleine is my eerweerdig sedert ik weet hoe zuer een thaler wordt, als men hem by grootjens verdienen moet.

(Hy staet eenen oogenblik in gedachten).

Het is my zoo zonderling op den weg geworden. Er zyn my zoovele zaken op eenmael en door elkander ingevallen, - en wat my in 't diepste myner ziele bezig houdt. -

(Hy wordt nadenkend).

Fabrice,

ter zyde.

- Het is verwenscht; zoohaest hy tegenwoordig is durf ik niet bekennen dat ik Marianne bemin. - Ik moet hem toch vertellen wat er voorgevallen is. -

(Luid).

Willem! zeg my! gy wildet hier verhuizen, gy hebt hier weinig plaets en woont duer. Weet gy een ander kwaertier?

Willem,

verstrooid.

- Neen.

Fabrice.

- Ik dacht dat wy ons beiden zouden kunnen verligten. Ik heb daer myn oudershuis en bewoon slechts de eerste stagie; het ondere gedeelte zoudt gy kunnen innemen; gy zult toch zoohaest niet trouwen. - Gy hebt de opene plaets en een klein magazyn voor uwen handel, gy zult my eene geringe huersom geven, zoo zyn wy beiden geholpen.

Willem.

- Gy zyt wel goed. Ik heb het inderdaed reeds menigmael gedacht toen ik by u kwam, en zoo veel plaets zag leeg staen; en ik moet toch zoo bitter werken. - Maer er zyn wederom andere zaken. - Men moet het slechts laten als het is, het kan toch niet zyn.

Fabrice.

- Waerom niet?

Willem.

- Indien ik nu eens trouwde?

Fabrice.

- Daeraen ware te helpen. Ongehuwd hadt gy met uwe zuster plaets, en met eene vrouw zou het even zoo wel gaen.

[p. 268]

Willem,

lachend.

- En myne zuster?

Fabrice.

- Die nam ik in alle geval by my.

(Willem staet stil.)

Fabrice.

- En ook zonder dat. Laet ons eens ernstig spreken. - Ik bemin Marianne; geef ze my tot vrouw!

Willem.

- Wat?

Fabrice.

- Waerom niet? Geef uw woord! Hoor, broeder! ik bemin Marianne! Ik heb het lang overlegd: zy alleen, gy alleen, gy kunt my zoo gelukkig op aerde maken als ik maer zyn kan. Geef ze my! Geef ze my!

Willem,

verward.

- Gy weet niet wat gy wilt.

Fabrice.

- Ach, ik weet het al te wel! Moet ik u alles bekennen wat my ontbreekt, en wat ik hebben zal, wanneer zy myne vrouw en gy myn broeder wordt?

Willem,

uit zyne gedachten opspringende, haestig.

- Nimmer! nimmer!

Fabrice.

- Wat hebt ge? het doet my wee - die afkeer! - Indien gy eenen zwager moet hebben, zoo als het vroeg of laet toch geschieden zal, waerom my dan niet? dien gy goed kent, dien gy bemint! ten minste dacht ik.....

Willem.

- Laet my! - Ik ben van myne zinnen.

Fabrice.

- Ik moet alles zeggen. Van u alleen hangt myn lot af. Haer hert is my genegen, gy moet het reeds bemerkt hebben. Zy bemint u meer dan my! ik ben te vrede. Zy zal den man meer dan den broeder beminnen; ik zal in uwe regten treden, gy in de myne en wy zullen allen vergenoegd zyn. Ik heb nog geen huwelyk gezien dat zich zoo wonderschoon te samensloot.

(Willem stom.)

Fabrice.

- En wat alles vast maekt. - Beste, geef my slechts uw woord, uwe inwilliging! Zeg dat het u verheugt, dat het u gelukkig maekt - ik heb haer woord.

Willem.

- Haer woord?

Fabrice.

- Zy wierp het toe, met eenen scheidenden blik die meer zegde dan alle blyvend teeken had kunnen toonen. Hare verlegenheid en hare liefde, haer willen en sidderen, het was zoo schoon!

[p. 269]

Willem.

- Neen! neen!

Fabrice.

- Ik versta u niet. Ik voel dat gy geenen tegenzin in my hebt en gy zyt my zoo tegen? Wees het niet! - Wees haer geluk, wees myn geluk niet hinderlyk! - En ik denk immer dat gy met ons zult gelukkig zyn! Ontzeg uw woord aen myne wenschen niet! uw vriendelyk woord!

(Willem stom in strydende kwalen.)

Fabrice.

- Ik begryp u niet.

Willem.

- Gy? - Gy wilt ze hebben?

Fabrice.

- Wat is dit?

Willem.

- En zy u?

Fabrice.

- Zy antwoordde, zoo als 't een meisje betaemt.

Willem.

- Ga! ga! - Marianne! - ik dacht het! - Ik voelde 't!

Fabrice.

- Zeg my toch.....

Willem.

- Wat zeggen! - Dit was hetgeen my dezen avond, als eene onweêrswolk op 't herte lag. Het jaegt, het slaet. - Neem ze! - Neem ze! - myn eenige - myn alles.

(Fabrice ziet hem stom aen.)

Willem.

- Neem ze! - en wete wat gy my neemt. -

(Stilte. Hy spant al zyne kracht in).

Van Charlotte sprak ik u, van den engel die mynen handen ontweek en my haer evenbeeld, eene dochter, achterliet - en deze dochter - ik heb u belogen - zy is niet dood: deze dochter is Marianne! - Marianne is niet myne zuster.

Fabrice.

- Hiertoe was ik niet voorbereid.

Willem.

- En van u hadde ik dit moeten vreezen? - Waerom volgde ik myn hert niet in, en sloot ik niet myn huis voor u, als voor eenieder, in de eerste dagen toen ik hier kwam. U alleen verleende ik eene intrede in dit heiligdom, en gy wist my door goedheid, vriendschap, onderstand, schynbare koude jegens de vrouwen, in slaep te wiegen. Daer ik naer den schyn uw broeder was, zoo hield ik uw gevoel voor haer, voor het ware broederlyke; en als, ja zelfs menigmael, een argwaen in my oprees, wierp ik hem weg als onedel en schreef hare goedheid voor u op rekening van 't engelenhert, dat eveneens de gansche wereld met eenen liefdevollen blik beschouwt. - En gy! - en zy!

[p. 270]

Fabrice.

- Ik wil niets wyder hooren, en heb ook niets meer te zeggen. Aldus vaerwel.

(Af).

Tiende Tooneel.
Willem, alleen.

Ga slechts! - Ge draegt myne zaligheid gansch met u weg. Alle uitzigt dus afgesneden, afgebroken! - de naeste - op eenmael - ten afgrond! en nedergestort zyn de gouden tooverbruggen, die my in de wellust des hemels moesten voeren. - Weg! en door hem, den verrader! die zoo de openhartigheid, het vertrouwen misbruikt heeft! - O Willem! Willem! is het reeds zoo ver gekomen dat gy jegens eenen goeden mensch onregtig moet zyn? - Wat heeft hy misdaen? - Gy drukt zwaer op my en zyt regtveerdig, vergeldend lot! - Waerom staet gy daer? En gy? Juist in dezen oogenblik! - Vergeef my! Heb ik daervoor niet geleden? Vergeef, het is zoo lang! - ik heb oneindelyk geleden. Ik scheen u te beminnen; ik geloofde u te beminnen; met ligtzinnige bevalligheden sloot ik uw hert op, en maekte u ellendig. - Vergeef en laet my. - Moet ik zoo gestraft worden? - Moet ik Marianne verlieren! De laetste strael myner hoop, het uitzigt myner zorgen? - Het kan niet! het kan niet zyn!

(Hy blyft stil).

Elfde Tooneel.
Willem en Marianne.

Marianne,

nadert verlegen.

- Broeder!

Willem.

- Ah!

Marianne.

- Beste broeder, ge moet my vergeven, ik bid u om al wat er is. Ge zyt boos, ik dacht het wel. Ik heb eene dwaesheid begaen - ik ben zoo wonderlyk.

Willem,

zich bedwingend. - Wat hebt ge, meisje?

Marianne.

- Ik wilde dat ik het u vertellen kon. - Het is my zoo verward in 't hoofd - Fabrice wil my tot vrouw, en ik...

Willem.

half bitter.

- Zeg het regt uit, gy hebt ja gezegd?

[p. 271]

Marianne.

Om myn zieltje niet! Nooit wil ik met hem trouwen; ik kan met hem niet trouwen.

Willem.

- Hoe verschillend klinkt dit!

Marianne.

- Wonderlyk genoeg. Ge zyt wel slecht gezind, broeder; ik zou geerne weg gaen en een half uer wachten, indien het my seffens niet van 't herte moest: eens voor al: ik kan met Fabrice niet trouwen.

Willem,

staet op en neemt ze by de hand.

- Hoe Marianne?

Marianne.

- Hy was daer en sprak zoo veel, en stelde my alles zoo voor, dat ik my inbeelde dat het mogelyk was. Hy drong zoo aen en in onbezonnenheid zegde ik dat hy met u zou spreken. - Hy nam het als myn jawoord aen, en in het oogenblik voelde ik dat het niet zyn kon.

Willem.

- Hy heeft met my gesproken.

Marianne.

- Ik bid u uit al myne magt, met al de liefde die ik voor u heb, by al de liefde waermeê ge my bemint, maek het weder goed, doe het hem verstaen!

Willem,

ter zyde.

- Eeuwige God!

Marianne.

- Wees niet boos! Hy mag ook niet boos zyn. Wy zullen weder leven als te voren, en zoo immer voort. - Want met u slechts kan ik leven, met u alleen mag ik leven. Ik voelde het reeds zoo lang in myne ziele en dit oogenblik komt my het geheim ontrukken, ja, met geweld ontrukken. - Ik bemin slechts u!

Willem.

- Marianne!

Marianne.

- Beste broeder, ik kan het u niet zeggen wat er tydens het verloopen kwaertier in myn herte is omgegaen. - Het was my als over eenigen tyd, toen het op de Markt brandde en rook en damp eerst over alles trok, tot dat op eenmael het vuer het dak opnam en het gansche huis in vlammen stond. - Verlaet my niet! stoot my niet van u, broeder!

Willem.

- Het kan toch immer zoo niet blyven.

Marianne.

- Dit is juist wat my angstig maekt! - Ik wil u geerne beloven niet te trouwen, ik wil immer voor u zorgen, immer, immer zoo voort. - Daer boven woont een oud paer, broêr en zuster te samen; aen hen denk ik menigmael uit scherts: wees nog zoo oud en gerimpeld, als ge slechts te samen zyt.

[p. 272]

Willem,

zyn hert houdende, half ter zyde.

- Indien gy het uithoudt, zult gy nooit meer benepen zyn.

Marianne.

- Voor u is 't nu wel zoo niet; gy zult met den tyd toch wel eene vrouw nemen, het zou my immer leed doen, hoe geerne ik ze ook zien mogt. - Er is niemand die u zoo lief heeft als ik; er kan niemand u zoo lief hebben.

(Willem poogt te spreken).

Marianne.

- Ge zyt immer zoo ingehouden en ik heb 't immer in den mond, u gansch te zeggen wat er in my omgaet, en waeg het niet. God dank, dat de toeval my de tong losmaekt!

Willem.

- Niets wyder, Marianne!

Marianne.

- Gy zult my niet hinderen, laet my alles zeggen! Dan wil ik in de keuken gaen, en dagen lang aen mynen arbeid zitten, 'k zal slechts u menigmael aenzien, als wilde ik zeggen: gy weet het!

(Willem, stom in 't midden zyner vreugde.)

Marianne.

- Gy hadt het reeds lang kunnen weten; gy weet het ook, sedert de dood onzer moeder, hoe ik opgroeide en immer met u was. - Zie, ik voel meer genoegen by u te zyn, als dank voor uwe meer dan broederlyke zorg. En allengskens naemt ge zoo myn gansch hert, myn ganschen geest in, dat iets anders nu moeite heeft om er een plaetsken in te winnen. Ik weet nog wel, dat gy menigmael lachtet, toen ik romans las: het gebeurde eens met de Julie Mandeville, en ik vroeg, of die Hendrik, of hoe hy ook heet, niet aen u geleek? - Gy lachtet - dit beviel my niet. Toen zweeg ik een andermael stil. Het was my nogtans zeer ernstig; want die de liefste, de beste menschen waren, die zagen er my allen uit gelyk gy. U zag ik in den grooten gaerd wandelen, en ryden, en reizen, en in duel vechten.

(Zy lacht ter zyde).

Willem.

- Wat hebt ge?

Marianne.

- Ik zal het u ook maer bekennen: wanneer eene dame regt schoon, en regt goed, en regt bemind was - en regt minde - dan was ik het immer zelve. - Maer eindelyk als ik aen de ontwikkeling kwam, en zy na alle hindernissen noch trouwden

[p. 273]

- Ik ben doch waerlyk een trouwhertig, goed, klapachtig ding!

Willem.

- Vaer voort!

(Afgewend).

Ik moet den vreugdekelk uitdrinken. Behoud my myne zinnen, God in den hooge!

Marianne.

- Onder anderen kon ik niet goed verdragen, wanneer een jeudig paer zich bemint, en het eindelyk uitkomt dat zy broeder en zuster zyn. - De mis Fanny hadde ik kunnen verbranden! Wat heb ik daermede geweend! het is zulk een ongelukkig lot!

(Zy keert zich om en weent bitterlyk).

Willem,

haer om den hals springende.

- Marianne, myne Marianne!

Marianne.

- Willem! neen! neen! In der eeuwigheid laet ik u niet! Ge zyt myn! - Ik houde u! ik kan u niet laten!

Twelfde Tooneel.
Willem, Fabrice en Marianne.

Marianne.

- Ha, Fabrice, ge komt ten regten tyde! Myn hert is open en sterk, op dat ik het zeggen kan. Ik heb u niets toegezegd. Wees onze vriend! trouwen zal ik nooit met u.

Fabrice,

koud en bitter.

- Ik dacht het Willem! wanneer ge uw gansch gewigt in de schale legdet, moest ik te ligt bevonden worden. Ik kom terug, omdat ik my van het hert schudden zou wat toch ervan moet. Ik geef alle aenspraek op, en zie dat de zaken zich reeds hebben klaer gemaekt; my is het immer zoet dat ik daertoe onschuldige gelegenheid gegeven heb.

Willem.

- Laster in dezen oogenblik niet, roof u niet een gevoel, waernaer gy vergeefs in de wyde wereld streeft! Zie dit schepsel hier - zy is gansch aen my - en zy weet niet.....

Fabrice,

half spottend.

- Zy weet niet?

Marianne.

- Wat weet ik niet?

Willem.

- Hier liegen, Fabrice?

Fabrice,

getroffen.

- Zy weet niet?

Willem.

- Ik zeg 't.

Fabrice.

- Behoud elkander, ge zyt elkander weerd!

[p. 274]

Marianne.

- Wat is dit?

Willem,

haer om den hals vallende.

- Gy zyt aen my, Marianne!

Marianne.

- God! wat is dit? - Durf ik u dezen kus terug geven? - Welk een kus was dit, broeder?

Willem.

- Niet die des ingehouden koudschynenden broeders, de kus eens eeuwig, eenig gelukkigen minnaers.-

(Aen hare voeten)

Marianne, gy zyt niet myne zuster! Charlotte was uwe moeder, niet de myne.

Marianne.

- Gy! gy!

Willem.

- Uw beminde! - Van dit oogenblik uw gade, indien gy hem niet versmaedt.

Marianne.

- Zeg my, hoe was 't mogelyk?

Fabrice.

- Geniet, wat God zelf u slechts eenmael geven kan! Neem het aen, Marianne, en vraeg niet. Gy zult nog tyd genoeg vinden om u te verklaren.

Marianne,

hem aenziende.

- Neen, het is niet mogelyk!

Willem.

- Myne beminde, myne gade!

Marianne,

aen zynen hals.

- Willem, het is niet mogelyk!