Het Taelverbond. Jaargang 6

[p. 224]

De Vesuvius¹,
door Ch. J. van den Nest, Priester.

Daer ryst het dan het vreeselyk gevaerte dat, sints zoo vele eeuwen barnend, gansche steden heeft vernield en nog immer over 't schoone Napels en zyne velden die lykwade dreigt te werpen, waeruit men heden Pompeia en Herculanum ten leven doet herryzen.

Hoe oogverblindend gloeit en vlamt alles dáér, in dien krater, om welken 't walmend weêrlichtvuer zynen bloedglans immer rond doet spooken! Hoor.... in den schoot der aerde en onder onze voeten dommelt het alsof alle de echos van de wyde vlakte onder 't ratelen van den donder galmden! Tot stikkens dampt de vuer- en solfersmook om ons henen, en zoo dringend is het gevaer waerin wy verkeeren, dat slechts eene ligte korst versteende lava ons van de barnstof scheidt die in den vuermuil ziedt en alles wil verslinden.

En nu, terwyl met ongehoord gebulder de uitgebraekte assche stortend nederregent, is, van uit den vreeselyken vuermuil, een lichtelaeije vlammenpyler, op eene onmeetbare hoogte, den hemel ingestegen. Hier stuiven de vlammen opwaerts in duizende en duizende dooreenwoelende glinsters; dáér, tot een wrong ineengekronkeld, stygen ze lynregt als vuerpylen in den hooge; ginds

1 Dit stuk is een fragment uit een werk dat weldra onder den titel Merkwaerdigheden van Italiën zal verschynen.

[p. 225]

wederom valt de hagel der roodgloeijende, of zwartgedoofde steenen, die van den woedenden krater uitgebraekt, op verbazenden afstand, over de omliggende landeryen nederstorten. Wanneer men dit ontzettend en majestatisch schouwspel zoo mag gadeslaen by een dier schoone, heldere zomernachten, die men slechts in der dichteren droomen of onder de zuiderhemelen terug vindt, dan voelt men dat de grootschheid van dit spookachtige tafereel, onder alle andere weêrgaloos moet blyven. En van al die grootschheid mogten wy eenmael ooggetuigen zyn! Ook wille er de beeltenis, ten eeuwigen dage, van in ons geheugen leven. Daerom had het ons te zeer den geest verrukt, daerom had een innig en onbesefbaer gevoel van blyschap, verwondering en afschrik ons te diep in de ziel geroerd; daerom lag er dan ook iets te tooverachtig schoons, in alle die duizend duistere tegenstrydigheden, welke zich alle in eene harmonische doch afschuwbare schoonheid hadden versmolten.

Het was nacht. De blanke stralen der maen verzilverden het weifelend hemeldonker, toen ryk vonkelend in heerlyk stargeglinster, de vergezigten der landschappen fantastich in het doorschynend licht hunner blauwmistige klaerte smolten. De ingeslapene natuer lag rustend in een stil zoo zacht schemerlicht, als het zachste dat by haren sluimer waekte. Niets ontwaerde de beschouwer die het eentoonige schoon dier ruste en dier vreedzame pracht mogt stooren. Slechts braekte de vuerberg - en de donder die in zyn binnenste dommelde, en de vlammengloed die op zyn smookend toppunt blaekte, verre van die rust te stooren, scheen de reeds zoo kalme en heldere lucht nog meerdere kalmte en vreedzame klaerheid by te zetten. Rondom ontplooide zich breed het gladglimmende watervlak der Middellandsche Zee, waerin als in een lichtend spiegelblad het zoo majestatisch tafereel gansch lag weêrgekaetst.

Van uit eene opening onder den krater komt langzaem en zwaergolvend de lavastroom, langs de helling van den Vesuvius, afgedreven. By het steilworden zyner bedding vaert hy voort met verschikkelyke snelheid. Ettelyke golven versteenen zich onderwege en kleven aen andere lavadeelen welke reeds tot onverdelgbare rotsklompen versteven zyn.

[p. 226]

Volgens de natuerkundigen is de inwendige gloed van den Vesuvius heviger dan de gewoone hitte van de ovens der gieteryen. In dien gloed versmelten voorwerpen, welke men, zoo niet als onsmeltbaer, ten minste als zeer hard aenziet. De werking der elektrieke barnstof schynt in de uitbarstingen geene geringe rol te spelen. Trouwens, het is onwederlegbaer, dat, wanneer er bliksemflitsen den blakerenden vlammenwrong ontschieten, men zich aen schrikkelyke ontploffingen mag verwachten. Ook is men nog van gedachte dat de Vesuvius mineraelwaters in zich bevat. Mogt zulks voor bevestigd doorgaen, zoo ware het ligt te bevroeden welke yselyke uitbarstingen er moeten ontstaen uit het vereenzelvigen der waterstof met den vreemden gazdamp door de onderscheiden smeltende stoffen, in den krater, uitgewasemd. Wat die daedzaek nog waerschynlyker maekt, wat twyfelen doet of de gloedkolk zeewater inslurpt, is het soudazuerzout dat men aen zekere uitwerpingen van den volkaen heeft zien kleven, en de schelpen welke men, tydens de uitbarsting, in de uitgespuwde watergolven mogt ontdekken.

Van lava omringd en met bloemen gekroond, even als gelatene slachtoffers, liggen aengename dorpen en schoone lusthoven rond den berg geschaerd, waer eene uitbarsting van den altyd gapenden afgrond, genoeg is om ze voor altoos te begraven.

De Vesuvius, de trots, de roem en de geesel van Napels, dat op dit schrikwekkende versiersel roemt, wordt van den Napolitaen meer bemind dan gevreesd; terwyl de vuerberg aen dezes zyde rookt, geniet hy gerust en vergenoegd, in de zoete stralen eener schitterende zon, aen den oever der stille zee, wat hemel en aerde hem in ryke giften zoo mild hebben toebedeeld.

Terwyl wy die sombere majesteit des woedenden vuerbergs bewonderden, week allengskens de nacht voor 't vroegste schemeren van het reeds dagende daglicht. De lava, die by duisternis gloeijend, heel den omtrek verlicht, huldt zich by dage in pekzwarte kleur. Slechts het gadeslaen dier verandering mogt dan nog een treffend schouwspel opleveren.

Eenmael zag die aerde, waerop de Vesuvius sints zoo vele eeuwen

[p. 227]

zyn gruwelyk schoon ten toon spreidt, gebeurtenissen welke niet weinig hebben toegebragt om den alouden luister der geschiedenis van Rome te vergrooten. Ter plaets zelve waer de vuerberg ryst, deed Manlius Torquatus, als dictator der romeinsche legers, zyn eigen zoon onder het zwaerd vallen, daer hy, tegen het bevel des vaders, den vyand was aengevallen. Daer was het dat de consul Decius, in het gewaed van Rome's raedsheeren, zich den oorlogsgod ten offer schonk, en alleen, te paerd gestegen, de vyandlyke drommen aenviel om er zynen soldaten een bres in te openen, waerin zy de zege vonden. Het is in de omstreken van den Vesuvius, dat Spartacus, veroordeeld om in de bloedige kampspelen van het Kolysoeum te sterven, eene schuilplaets zocht tegen de wraek der Romeinen, aen wie men hem trouwloos had geleverd. Die woeste aenvoerder der romeinsche slaven, ontvlugtte des nachts uit de gevangenis met Chrysus, Anomaus, zyne vrienden en acht-en-twintig andere kampvechters, even als zy, bestemd om in de bloedige vermaken hunner meesters eenen akeligen dood te sterven. De kleine bende, met de wapens harer eigene wachters uitgerust, werd weldra in hare ontoegangbare schuilplaets door pretor Claudius belegerd. Daer zy zich bedreigd zag om er van honger in omtekomen, rigtte Spartacus zynen makkeren de nooit vergeetbare woorden toe welke door de geschiedenis geboekt, nog ten huidigen dage, met het volkaengeloei, over Napels velden schynen heen te dreunen.

‘Verstootelingen van de wereld, verstoken van naem, van vaderland, van alle huiselyk genot; ellendelingen, veroordeeld om by woeste schouwspelen, de wreedheid onzer meesters te vermaken, of om hunne vadsigheid te voeden met ons eigen zweet; aterlingen, die zy als lastdragend vee behandelen en die later de hun bewezene diensten boeten, met gezweept, gebrandmerkt en verscheurd te worden. - Ziet daer wie wy beden zyn en wat wy eerlang zullen worden!... Van ons hangt het af ons lot een beteren keer te geven. Daerom hebben wy de magt, het getal en het regt. Ten stryde! en de zege blyft ons verzekerd!’

By het uiten dier woorden, rigtte Spartacus zyne hand ten hemel

[p. 228]

en ter zee; wat hy niet had gesproken maer vertolkte in die plegtige gebaerden, werd van de menigte verstaen en in acht genomen. Ylings vloog het alles ten stryde op wat hem had aengehoord; de toekomstige aenvoerder der romeinsche slaven had hun zyne magt veropenbaerd; van hen werd hy als veldheer ingewyd en, acht dagen daerna, by een onstuimigen nacht, voelde Rome in zyn midden, een leger van veertig duizend slaven, met Spartacus aen 't hoofd, van de helling des Vesuvius, als een bliksem nederploffen. Doch wat vermag het getal tegen verrassing en schrik? De Romeinen werden overwonnen en verjaegd. Dit gelukkig slagen in zyne pooging won Spartacus een ontzagwekkend leger aen, en tot drymael toe, mogten zyne oproervanen den zege tegenwapperen. Rome beefde; Rome reeds van de dwingelandy beloerd, was op het punt om 't juk te torsschen zyner eigene slaven. Rome, met dit juk te aenvaerden, had zich slechts vroegtydiger dit lot over het hoofd getrokken, dat toch, in latere jaren, er op neê moest drukken. My is Sparcatus min slecht dan Macrimus en Commodus die den stiel der kampvechters aenleerden, om later met behendigheid hunne onderdanen te kunnen moorden. - Vyf jaren daerna, overrompeld van Crassus, bezweek Spartacus ter zelfde plaets waer hy te voren de standerd had opgenomen van den stoutmoedigsten oproer die ooit tegen dwingelandy te velde was getrokken.