Het Taelverbond. Jaargang 6

[p. 121]

Italia¹, door Ch. J. van den Nest, priester.

1. Roma's domkerk.

Na de zegeprael van Constantinus over Maxentius, verklaerde de eerste, zich openlyk als voorstaender van de katholyke Godsdienst. De standbeelden van het Heidendom verdwenen, en Rome zag weldra verscheidene tempels aen den God der christenen opgerigt.

Ter plaets zelfs waer zoovele bloedgetuigen van de leer van Jesus onder Nero's moordlust gesneuveld waren; daer zelfs, waer het lichaem werd begraven van den heiligen apostel Petrus, na 't volvoeren zyner marteling; daer - liet de heilige Anacletus eene kapel bouwen, en de heilige Sylvester, ondersteund door de bescherming van Constantinus, stichtte hier, ter eere der Apostelen, en wel ten jare 323, eene kerk, die, na eene afwisseling van verval en herstel, gedurende elf eeuwen, eindelyk lot eenen volkomen ondergang geraekte.

Toen beraemde Nicolaes V het plan, om een tempel te bouwen, die alle andere in luister zou overtreffen. By zyn afsterven was de onderneming nog weinig gevorderd. De roem van zulk een ontwerp tot stand te brengen, was Julius II te beurt gevallen. Deze kerkvoogd deed, in 1503, het plan opmaken van

1 Dit is de titel eens werks, dat de Heer Van den Nest voor den handel niet bestemt. Wy hebben dus deze verdienstvolle stukken met genoegen geplaetst opdat de vlaemsche lezers van dit nieuw literarisch gewrocht niet gansch beroofd zouden geweest zyn.

[p. 122]

het majestatisch meesterstuk, dat ten huidigen dage den aenschouwer nog verbaest en verrukt. De beroemde Bramante, de bouwmeester van de Paus, kwam op het denkbeeld, om er eenen prachtigen koepel op te plaetsen, voor wiens grootschheid het wonderwerk der kathedrael van Florentie zou moeten onderdoen. Doch de kunstenaer en zyn magtige beschermer werden uit het leven gerukt, vooraleer zy nog aen de uitvoering van hun gewrocht hadden kunnen denken.

Leo X sloeg de hand met yver aen het werk. Guliano van San-Gallo werd uit Florentie ontboden, en met hem, benevens Giocondo van Verona, de beroemde schilder Raphaël. De bouw werd begonnen en voortgezet. Helaes! in 1520 werd Raphaël, de hoop der kunsten, vroegtydig uit het leven gerukt. Het was Paulus III beschoren, het reeds tot standgebragte praelstuk eindelyk te voltooijen. Deze koos tot bouwmeester Michel Angelo, die aen de kerk de vorm gaf van het Grieksche Kruis, en die het uitvoeren des reuzenkoepels in de wolken te plaetsen op zyne krachten nam, en er wonderdadig in gelukte.

Onder Pius V zette Vignola het werk van Michel Angelo voort, doch met last van niets aen het plan te veranderen. Giacomo de la Porta voltooide den koepel, tydens de regering van Sixtus V. Deze bouwmeester was onder Clemens VIII ook de aenlegger der prachtige mozaïken, welke den grooten Dom versieren; hy luisterde het gewelf der kerk op met verguld beeldwerk, en belegde den vloer met den kostbaersten marmer. Eindelyk werd de tribune der oude kerk, die tot dan was blyven staen, ten jare 1592, afgebroken.

Paules V heeft geen gering aendeel gehad in het voltooijen van dit heerlyk gedenkstuk. Hy liet door Carlo Maderno het bouwen der kerk voltrekken en verwierp Michel Angelo's plan. Het is aldus, dat het Grieksche Kruis, eerst door Buonarotti ontworpen, door het Latynsche vervangen werd.

Op last van Alexander VII, bouwde Bernini den grooten zuilengang die Sint-Pieters plein omgeeft, en Pius VI stichtte de sakristy, waervan Marchionni de planteekening vervaerdigde.

[p. 123]

Dry eeuwen waren er reeds verloopen, en vier-en-dertig Pauzen hadden den stoel van den H. Petrus bekleed, toen Fontana, in 1693, berekende dat de som aen het oprigten van de Domkerk besteed, reeds over de honderd-vyf-en-twinlig miljoenen guldens beliep. Indien men daerby rekent het bouwen der sacristy en het versieren der kerk, kan, zonder overdrevenheid het geheel op eene waerde van twee-honderd miljoenen guldens geschat worden.

Dit prachtig gebouw is de schoonste en grootste kerk der christenwereld. Het is onmogelyk ergens een tempel te ontmoeten, welke dezen in luister en rykdom kan evenaren. Alle de kunsten hebben gewedyverd om hem het voorwerp te doen worden van de bewondering der wereld.

De voorgevel der kerk bestaet uit eene reeks zware zuilen. Men gaet tot Sint-Pieter op langs een trotschen marmeren trap aen wiens voet men de standbeelden van de prinsen der apostelen ziet. Het volgende opschrift boven het portiek duidt ons aen dat Paulus V, in 1612, dezen voorgevel ter eere van den H. Petrus heeft gesticht:

in. honorem. principis. apostolorum.
paulus. v. burgesius. romanus. pont. max.
anno. mdcxii. pontificatus vii.

Boven den hoofdingang bevindt zich het beroemd Balkon, van waer de Paus Rome en de wereld zegent.

Langs een prachtig portael treedt men door vyf poorten den verheven tempel binnen. Eene van deze wordt dan slechts geopend, wanneer de paus den christenen de gunst van het Jubeljaer vergunt. De andere zyn uit louter metael gegoten.

Het binnenste der kerk¹ is van eene verrukkende schoon-

1 Om den lezer te laten oordeelen over de grootschheid van het geheel, neme hy in aendacht, dat die tempel in de lengte eene oppervlakte beslaet van 600 voet, en van 370 voet in de breedte.

[p. 124]

heid. Het eerste gevoel, dat den aenschouwer aengrypt by het intreden, is een gevoel van ontzagwekkenden eerbied. Men is als doordrongen van de majesteit des Heeren, aen wiens dienst zy is toegewyd. Men moet dikwerf dit prachtig gebouw bezigtigen, het analytischer wyze in alle zyne deelen nagaen, wil men de verhevenheid begrypen van zyn plan, de stoutheid der onderneming, en de onberispelyke kunstpracht van den uitvoer. Telkenmale men deze kerk binnentreedt, ontdekt men nieuwe schoonheden, die het verlangen doen ontstaen, om dezelve nogmaels te bewonderen.

Alle de deelen van dit voortreffelyk gebouw zyn zoo harmonisch ineengewrocht, dat geene enkele onevenredigheid, zelfs by nader en kunstmatig onderzoek, den aenschouwer in het oog valt, en dat, by den eersten aenblik, de kerk zelfs niet buitengewoon groot schynt te zyn.

Vier arkaden, wier kolommen tachtig voet hoog zyn, sluiten ter wederzyde het middenruim in. Boven de kolommen loopt een sierlyk lystwerk geheel de kerk rond, even onder de vensters, welke in gansch de massa een zacht daglicht verspreiden.

Behalve het hoogaltaer telt men er acht-en-twintig kleinere.

In het midden der kerk, juist onder den koepel verheft zich het altaer, waeraen alleen de Paus, of die van hem gedelegeerd is, het heilig misoffer opdraegt. Het staet onder een troonverhemelte, dat op vier vergulde bronzen zuilen van vier-en-dertig voet hoogte rust, en dat over de twee-honderd-vyftig duizend guldens aen verguldsel en arbeidsloon gekost heeft. Dit verhemelte is het grootste bronzen werk dat tot heden ergens is vervaerdigd. Urbanus VIII deed dit altaer onder het opzigt van Bernini en naer dezes teekening aenleggen.

Een dubbele marmeren trap, voor het altaer liggende, leidt naer het graf van de prinsen der apostelen. Op de leuning der trappen branden, dag en nacht, honderd-en-twaelf kostbare bronzen lampen. Voor de metalen deuren van de grafsteê, ziet men het knielend beeld van Pius VI. Het is de beroemde Canova die dit achtbaer Hoofd der Kerk door de kunst heeft vereen-

[p. 125]

wigd. Dit meesterstuk is zoo keurig uitgevoerd, dat men zou denken dat de biddende leeft en smeekt.

De heerlyke koepel, het wonderstuk der wereld, kroont het graf der heilige Apostelen. In hem bevinden zich zeventien vensters, en even zoo vele tusschenruimtens, versierd met fraeije mozaïken en verguld beeldwerk. In het binnenruim des Doms, leest men, in gulde letteren, de onsterflyke belofte van den Zaligmaker aen den heiligen Petrus gedaen:

tu. es. petrus. et. super. hanc. petram. aedificabo. ecclesiam. meam. et. tibi. dabo. claves. regni. coelorum.

- Gy zyt Petrus, en op deze rots zal ik myne kerk bouwen. en ik zal u de sleutels van het ryk der Hemelen geven. -

De vier hoofdnissen des koepels, waerin de marmeren standbeelden der heiligen Longinus, Helena, Veronica en Andreas, apostel, geplaetst zyn, bevatten merkwaerdige kostbaerheden, zoo als: de doek waermede de heilige Veronica het bloedzweet van het aengezigt des Verlossers droogde op den weg naer Golgotha; een gedeelte van het Heilig Kruis; de lans waermede Longinus de zyde des Zaligmakers opende, en het hoofd van den H. Andreas.

Aen het einde der kerk, in het middenpunt van het koor, bevindt zich nog een prachtig altaer, waerin de stoel van den H. Petrus bewaerd wordt, in eenen anderen stoel van verguld brons ingesloten. De vier kerkvaders Chrysostomus, Athanasius, Ambrosius en Augustinus, ondersteunen zinnebeeldig dien zetel met de hand. Een ryk vergulde gloriekrans, omringd van Serafynen, stralend in het zachte licht, dat langs de glasruiten der vensternissen in den tempel dringt, omgeeft het in het midden pralende zinnebeeld des Heiligen Geestes. Twee engelen dragen de Kroon en de Sleutels der H. Kerk.

Van beide kanten des altaers, ziet men eene prachtige grafstede, en wel die van Guilielmo de la Porta, aen Paulus III opgerigt. De liggende beelden, welke de Wysheid en de

[p. 126]

Regtvaerdigheid voorstellen, zyn kunstig uitgewrocht. De andere tombe werd aen de nagedachtenis van Urbanus VIII toegewyd. Het bronzen standbeeld des Pauzen is grootsch en schoon. De standbeelden der Liefdadigheid en der Geregtigheid zyn meesterstukken van Bernini.

Regts aen den middenbeuk, vooraleer men onder den koepel komt, verheft zich het bronzen afbeeldsel van Sint Pieter, zyne regterhand, als ten zegen uitstekende en met de linkerhand de sleutels der H. Kerk dragende. Gedenkschriften, in dezen tempel berustende, bewyzen dat dit beeld door den H. Leo opgerigt werd, na Rome's verlossing van de aenvallen van Attila.

Het Mosoleum voor den onsterflyken Pius VII, op kosten van den kardinael Gonzalvi gesticht, is door Thorwaldsen, een Deen, vervaerdigd. De Paus is zittende voorgesteld, met het prachtig kerkgewaed omhuld. Het beeld ademt die zachtmoedigheid van karakter welke men zoo edel in dien kerkvoogd zag uitstralen. Op de eene zyde staen de zinnebeeldige figuren der Kracht en der Wysheid.

De kostbare grafstede van Clemens XIII is het meesterstuk van Canova. Het beeld van den Paus is verrukkend schoon. Het ligt biddend op het Mosoleum geknield; ter linker zyde des aenschouwers staet de godsdienst met het kruis rustend in den arm; ter regterzyde bevindt zich de Engel des doods. Aen den voet van dit gedenkstuk liggen twee leeuwen, de schoonste voorzeker welke ooit de magtige beitel van dezen grooten kunstenaer heeft gewrocht. Het geheel van deze statige tombe laet eenen diepen indruk op den geest des bewonderaers. Voorheen was het de gewoonte, des woensdags in de Goede Week, den Sint-Pieterskoepel te verlichten by middel van meer dan dry honderd lampen blakerend achter een doorschynend kruis. Dit gebruik is onder Leo XII, om gewigtige redenen, die de godsvrucht stoorden, afgeschaft. Het is in den glans van dit luisterryk licht, dat, ten jare 1795, Canova's werk der verrukte menigte werd vertoond.

[p. 127]

In een der prachtige kapellen bewondert men den schoonen groep voorstellende de Moeder Gods het lyk van haren Zoon in den schoot dragende. De uitdrukking, op Maria's gelaet geprent is zoo treffend, dat men onweêrstaenbaer gedreven wordt, om in hare smart te deelen.

In de kapel, den H. Leo toegewyd, treft men het beroemd basrelief van Algardi aen. Dit beeldhouwwerk is het schoonste dat men in deze kerk bewondert. Het stelt Attila voor aen het hoofd van zyn leger, die zich van Rome wil meester maken, als ook de Paus Leo, die den overwinnaer te gemoet treedt en hem den toegang der belegerde stad ontzegt. In de uitdrukking van het gelaet des konings der Hunnen leest men den eerbiedigen schrik, welke hem op het bedreigend woord des kerkvoogds heeft doordrongen. De schikking der groepen is voortreffelyk uitgewerkt en duidt, van wegens den kunstenaer, eene merkwaerdige kennis aen van doorzigt en toonschakering.

Behalve de kostbare grafzuilen aen Christina, koningin van Zweden, en de gravin Mathilda opgerigt, verdient nog des beschouwers aendacht de graftombe van Alexander VII. De deur die zich ter plaets bevindt, heeft Bernini dermate gelukkig tot zyn ontwerp doen dienen, dat zy als de poort zelf van de tombe schynt. Boven deze poort hangt een groot deksel van siciliaenschen Jaspis, welke de Dood met de hand opligt, als had de beeldhouwer by een verheven zinnebeeld de onwederroepelyke wet des stervens willen voorstellen.

Onder de fraeiste mozaïken, die deze kerk versieren, moet voorzeker op den eersten rang geschikt worden, die, welke naer het meesterstuk van Guerchino vervaerdigd, de H. Petronilla voorstelt. De aertsengel Michaël, naer de schildery van Guido Reni uitgevoerd, is eene treffende zamenstelling; het gelaet des Aertsengels is onvergelykbaer schoon.

De onderkerk, of Sint-Pieters krypten, ligt in eene diepte van eif voet onder den tempel. De geheele oppermassa der Basiliek rust op dezer gewelven. Vier kapellen bevinden zich juist onder de vier zuilen die den koepel dragen. De kapel, waerin de licha-

[p. 128]

men van de prinsen der apostelen rusten, is door Clemens VIII met kostbare gesteenten en bronzen beelden versierd geworden. Op het altaer ziet men de heilige Petrus en Paulus in zilver afgebeeld.

Men bemerkt in deze krypten verscheidene graftomben van doorluchtige persoonen, onder anderen, die van keizer Otto II, van Jacobus III van Engeland, en van Christina van Zweden; behalve nog een aental lykgesteenten van Opperhoofden der Kerk, zoo als die van Adrianus IV, Bonifacius VIII, Nicolaus V, Urbanus V, Paulus V, en ontelbare anderen. Overigens rusten in dit onderaerdsch gebouw menigvuldige oudheden uit brons, marmer en mozaïk vervaerdigd.

Het heerlyke plein, dat zich voor Sint-Pieter ovaelvormig uitstrekt, is over de duizend voet lang, op eene gemiddelde breedte van zes honderd voet. Eene dubbele gaendery, gevormd door 284 zware Dorische zuilen en 64 pilasters, loopt rond een gedeelte der plein. De balustrade is versierd met 192 steenen standbeelden van heiligen, ieder twaelf voet hoog, en, even als de gaendery, onder het toezigt van Bernini uitgebeiteld.

In het midden der plein verheft zich de prachtige egyptische Obelisk, die uit een enkelen oosterschen graniet vervaerdigd is en op wiens spits het zegenryk teeken der Verlossing praelt¹. Sixtus V deed dit verschrikkelyk gevaerte door den beroemden Domenico Fontana oprigten, die al zyne kunst in de werktuigkunde te hulp roepen moest. Hy gelukte in zyne onderneming, en den 10 september 1586, kwam de Obelisk, onder het losbranden van 't geschut en het luiden van al de klokken, tot stand. Op het voetstuk liggen vier bronzen leeuwen op dewelke de zuil, zonder eenige andere vastheid dan hare eigene zwaerte, rust.

Aen beide kanten der Obelisk springt, onophoudend, eene fontein, wier waterkolom negen voet hoog, in eene ronde schael van graniet bevallig nederstort, en vervolgens in eene achtkantige travertynsteenen kom overvloeit. Men verhaelt dat Christina

1 De hoogte van deze Obelisk met het metalen kruis en het voetstuk bedraegt 124 voet.

[p. 129]

van Zweden, na deze fonteinen met verrukte aendacht beschouwd te hebben, tot den kardinael, die haer vergezelde, zeide: ‘Laet nu maer ophouden; ik heb genoeg gezien.’ Zy moest niet weinig verbaesd zyn geweest, toen zy hoorde dat sedert eene eeuw deze watersprongen niet hadden opgehouden het eerlykste gezigt opteleveren.

2. Roma's domkerk.

‘Boven 't steilste berggevaerte,

En de hoogste torentin,

Heffe men den breeden koepel

Met het kruis de heemlen in.

't Kruis wil in de wolken pryken,

Op 't verhevenst van den dom:

Daerom helpe gansch het aerdryk

't Bouwen van het heiligdom.’

Nauwlyks had die stem geklonken

Uit het diepst van 't Vatikaen,

Of zie! door geheel Itaelje

Ving men 't heilig opzet aen.

Nauwlyks had de christenwereld

By den oproep stilgestaen,

Of - van uit de verste streken

Aengehitst door 't grootsch bestaen,

[p. 130]

 

Stroomden naer Itaeljes wallen

 

Giften, werkers, schatten, goud....

 

Moest het kruis niet zegevieren? -

 

Ja! de tempel werd gebouwd.

Jaren, jaren vloden henen

En daer praelt hy nog de Dom!...

Treedt te voren, kunstgewrochten

Van 't beroemde heidendom;

Meet uw glans aen zulk een luister!

En - dat dan, ten tweede mael,

't Heilig teeken der Verlossing

Op uw grootheid zegeprael'.

Roemt niet meer op trotsche tempels

Woonen van 't aloude kwaed;

Om wier naektheid de natuer nu

Haren bloemen mantel slaet.

Roemt niet meer op 't Colysaeum:

't Edel bloed dat daer in vloot,

Deed een zaed ontkiemen waer uit

Christen Roma's perel sproot.

Treedt terug, o kunstgewrochten

Der aloudheid! zinkt in 't niet:

Aen den trans ryst Petrusdomkerk,

En het Kruis praelt in 't verschiet.

[p. 131]

III.

 

Triomf! en de eeuwenreeks kan niets op haer vermogen!

 

Der eeuwen God is 't meesterstuk gewyd,

 

Nog reizen in de lucht die fiere tempelbogen,

 

Wen 't al moest zwichten voor den tyd.

 

 

 

Ha! krachtig als de geestkunst die u mogt bezielen;

 

Onwrikbaer als de Kerk wier kroon uw koepel draegt;

 

Onsterflyk als het Kruis waer voor de volken knielen,

 

En welk ge als altaer onderschraegt,

 

 

 

Staet gy, wat storm ook om u giere,

 

Ontzaglykschoon gewrocht, steeds pal;

 

En moet een wentling ooit uw steunpilaren morzlen:

 

Dan zy het ook des werelds val!

3. Het colysaeum of amphitheater van Flavius Vespasianus.

Dit amphitheater noemen de Italianen il coliseo, naer het kolossale bronzen standbeeld van 120 voet hoogte, dat Nero zich in den voorhof van zyn paleis had laten oprigten. Het geeft een juist denkbeeld van den verhevenen bouwtrant der Romeinen, en het doet den aenschouwer sidderen by het aendenken der ongehoorde wreedheden, waervan het getuigen is geweest.

Jerusalem was door den kryg verwoest en door de vlammen vernield, 72 jaer na de geboorte van Christus. Vespasianus zegevierde in zynen zoon Titus over Israël's volk. De keizer beraemt een schitterend plan: hy wil zyn volk eene schouwplaets

[p. 132]

openen, waer de luister zyner heerlykheid en magt zou uitschitteren, gelyk nooit te voren geschied was. De groote vyvers van Nero's paleis werden uitgedroogd, en tusschen de bergen Coelius, Palatinus en Esquilinus de grondvesten gelegd van een gebouw, dat nergens nog zyn weêrga heeft gevonden.

Titus, uit Palestina wedergekeerd, viert zyne zegeprael. Twaelf duizend hebreeuwsche slaven vingen te gelyk het reuzen werk aen. Na deszelfs voltooijen, wydde de overwinnaer van Jerusalem de schouwplaets in met praelvertooningen en spelen, die honderd dagen duerden, en waerby vyf duizend wilde dieren en by de tienduizend zwaerdvechters het leven verloren.

De gedaente van het Colysaeum is ovaelvormig, en meet 157 voet in de hoogte, en 1641 voet in den buitenomvang. Het is versierd met dry gaenderyen: de onderste van Dorische, de middelste van Ionische, de oppergaendery van Corinthische bouworde.

Op het strydperk (Arena) bevinden zich nog, ten huidigen dage, vele overblyfsels van de gewelven, waerop eens de trappen rustten. De beneden arkaden zyn met romeinsche getalmerken afgeteekend, waervan tachtig tot eenen dubbelen ingang leiden. Het Podium of balkon, was de plaets, bestemd voor den keizer en zyne familie, voor de heidensche priesters, de vestalen, de raedsheeren en hooge magistraten.

Het Colisaeum kon ook met zeilen overdekt worden, om de aenschouwers van de hitte der zon te beveiligen. Suetonius verhaelt dat keizer Caligula soms, om het volk te tergen en te kwellen, op brandend heeten middag, de zeilen deed wegnemen, en gebood dat niemand zich mogt verwyderen.

Om zich een denkbeeld van de weelde dier dagen te vormen, hoor wat Seneca ons verhaelt: ‘De Romeinen deden zich op den middag, ter verfrissching, overdauwen van een nevel, uitgewasemd door een mengsel van wyn, water, saffraen en andere kostbare kruiden.’ -

De bouwstoffen, aen dit Amphitheater gebruikt, bestaen uit groote blokken travertynsteen niet met kalk, maer met yzeren

[p. 133]

ankers vereenigd. Over de tachtig duizend zitplaetsen, en meer dan twintigduizend staenplaetsen waren hier voor de menigte beschikbaer.

De vreeselyke spelen der zwaerdvechters, die in het Amphitheater plaets hadden, werden in Rome door de zonen van Brutus het eerst ingevoerd. Weldra was de stad aen die gruwelen zoo gehecht, dat er geen feest zonder zulke moordery meer plaets kon grypen. By doodsplegten en zegepralen stroomde het bloed der slaven by beken. De moorddorst werd een vermaek, waer by edelen, burgers, vrouwen, Vestalen zelfs, met vereenigde juichtoonen deze bloedtooneelen aenhitsen. - Maer nog schandelyker was het dierenperk, waer de menschen gedwongen werden tegen tygers en leeuwen ten stryd te treden. Soms zelfs werd het Amphitheater als in een bosch herschapen, waerin men ter jagt trok tegen allerlei woest gedierte, dat van alle landen naer Rome gezonden werd. - Onnoemelyk is het getal christen-martelaren die hier aen zulk eene wreedheid geslagtofferd werden.

Eindelyk viel het Colysaeum met Rome zelf in de magt der Pauzen, die aen deze barbaerschheid een einde stelden.

Het grootsch gebouw, dat veel geleden had van den herhaelden inval der barbaren, en van brand en aerdbeving, geraekte, in de zestiende eeuw, byna geheel tot verval. Toen reeds nam men er steenen af, om de Kanselary, het paleis Farnese en dat van Venetie te bouwen. Een derde gedeelte van het trotsch geheel is thans nog over, en men staet nog verbaesd over deszelfs grootsch aenzien, vooral, wanneer men het van de noordzyde beschouwt, waer het in stand gebleven is. De puinen leveren de schoonste en schilderachtigste gezigten op.

De Pauzen hebben niets verzuimd om dit gedenkstuk van heidensche en christene oudheid voor een geheel verval en volstrekte vernietiging te beveiligen. De onsterflyke Pius VII deed het Colysaeum reinigen en de zuidzyde door een zwaer muerwerk onderschoren. Leo XII zette het plan zyns voorgangers voort, en deed een tweede schoormuer aen den noordwesten kant oprigten. Gregorius XVI hield krachtdadig de hand aen het bewaren van een

[p. 134]

gebouw, merkwaerdig voor de geschiedenis en heilig door het christenbloed dat daer eens werd vergoten.

In het midden van het Colisaeum praelt het teeken der Verlossing, dat door Clemens X opgerigt, ten jare 1672, en door Benedictus XIV hersteld werd. In veertien nissen zyn de voornaemste tafereelen van Jesus lyden ten loon gesteld. Alle feestdagen en ook elken vrydag, twee uren voor zonnenondergang, wordt door een genootschap den kruisweg processies-gewyze in het amphitheater gehouden, en door een Franciskaner geestelyke gepredikt, waerby steeds eene groote menigte volks aenwezig is.

Aen de deur eener kleine kerk aen de heilige Maegd, onder de benaming van Madonna della pietà, toegewyd, leest men de namen der martelaren, die hier eens sneuvelden. Tusschen deze dient een naem aengemerkt te worden, namelyk dien van den heiligen Gaudentius, welke, als bouwmeester, het Amphitheater had helpen stichten, waer hy later voor Christus leer den marteldood mogt onderstaen.

4. Het colysaeum.

En nu! wat blyft er nog van al die slaefsche weelde?

Eens zag dit puin wat ons by 't denken huivren doet;

Hier worstelde eens, en lyf aen lyf, en voet aen voet,

Een wreedheid als zich nooit een menschenbrein verbeeldde.

Hoe menig christenheld, verscheurd van 't tygerbroed,

Heeft hier den vuigen grond geheiligd met zyn bloed,

Wyl Rome's vrouwen rei van zacht genoegen kweelde
En de edele matroon met d'elpen waeijer speelde!

Ha! niet vergeefs!... het uer der boet mogt voor u slaen!

Wat Hun of Goth niet kon, dat heeft de Tyd gedaen:

Uw prael, als 't galgenrif, moet door zich zelv' verderven;

[p. 135]

 

O fier gevaert! Reeds staet ge als zinbeeld van het niet!...

 

Gy juichte! en 't graven stil omvat uw grondgebied,

 

En daer gy woeldet, moet ge in een woestyn versterven.

5. De katacomben.

Het Misdryf hoog vereerd ging met geheven hoofde.
Het had der beulenstoet rond zyn banier geschaerd.
Wee! wee der stoute ziel! die 't zich toen ooreloofde

Zyn dwinglandy te stuiten in heur vaert.

Toen treurde 't alles wat in s' Heilands Leer geloofde.
De diepste wildernis, de afzigbre schoot der aerd
Werd de eenge tempel, waer het Christendom vergaerd,

Der Heemlen God, ter sluiks nog loofde.

Welhoe! versmaed, vervolgd, in kuil en kroft gevlugt,
o Heer! zaegt ge eens uw Bruid van weedom neêrgezegen!
Nu - schoon als 't daglicht, praelt Zy 't altaer opgestegen!

Eens juwde U 't Wanbedryf, in volle vrye lucht

Baldadig uit, by tergend zegevieren,

En Zy?... haer hoefde een graf om uwen Naem te vieren!

6. Genua.

Eens blaekte u in de borst 't gevoel der eigenwaerde,
En toen, o Genua, toen roemde u alles groot;
Toen daverde uwe naem van 't noord tot 't zuid der aerde
Door welke uw glorievaen langs zee en kusten vlood.

[p. 136]

 

Ach! hoe verzwond die glans waerop de wereld staerde!

 

Colombo's magtig kroost verkwynt in uwen schoot,

 

En van uw grootheid, die voor immermeer ontaerde,

 

Blyft niets meer dan wat tuigt van diep verval en dood.

 

 

 

En nu, droefrustend in het stil van uwe dalen,

 

Laet gy den verren blik op 't vlak dier baren dwalen,

 

Die immer de oceaen aen uwen voet ontplooit....

 

 

 

Zoo zit des visschers weeze, in de eenzaemheid der stranden,

 

Verlaten, en het oog aen 't blanke zeil geboeid,

 

Dat kimwaerts snelt naer verre landen.

7. De Vesuvius.

Daer ryst hy, de gevreesde! en hoe ontzaglyk schoon!
Van 't wolkenheir als van een kleed omtogen,

Omslingerd van zyn bliksemkroon,

En razend als de stem des donders in den hoogen.

Pompei!... Eens was hy in toren opgevlogen....
Hy brulde: en 't offer daelde levend by de doôn;

Sints zweeg hy - en door weemoed als bewogen,

Wil hy dat 't weeldrig Napels juiche rond zyn troon.

Helaes! vertrouw u niet den schrikbren, d'ongeboeiden!...
Ligt eens verveelt het hem, dat allen om hem stoeiden;
En wyl ge uw marmren voet in 't zilvren golfnat baedt,

Verrast hy u, zyn rustbed uitgetreden....

Dan wee u! want 't is hy - die over land en steden

Den eeuwgen lavalykdoek slaet.