Het Taelverbond. Jaargang 5

[p. 487]

Over de rederykkamer het Lindenbloemken, Te Molle,
door Edward van Even.

Het tydstip van het bestuer der aertshertogen Albert en Isabella was, onder alle opzigten, een tydstip van herstelling. Deze deugdzame vorsten benuttigden al de middelen welke in hun bereik waren, om de wonden te heelen, welke de zoo langdurige burgeroorlogen aen 't vaderland toegebragt hadden. Zy wyzigden de wetten, verhieven de nyverheid, beschermden den handel en schonken aen de letteren en kunsten alle mogelyke aenmoediging. Onder hun vaderlyk bestuer deed eene nieuwe neiging tot het beoefenen der moedertael zich ook bemerken: vele belgische Rederykkamers, welke ten gevolge der noodlottige tydsomstandigheden ten ondere gegaen waren, kregen een nieuw bestaen. Gedurende het twaelfjarig verdrag van wapenstilstand, getroffen tusschen onze vorsten en de staten van Holland, in 1609, kwamen er zelfs vele nieuwe kamers tot stand. In Braband deed vooral de lust tot het inrigten van soortgelyke vergaderingen zich levendig voor. Trouwens, in dit gedeelte van de aen Spanje getrouwgeblevene gewesten der Nederlanden, werden er niet slechts in vele steden maer tot in de meeste dorpen Rederykkamers opgerigt. De kamers van

[p. 488]

Merchtem, Gheel, Steinockerzeel, Reet, Puers, St-Amans, Hekelgem, Meerbeeke, Scherpenheuvel en Molle bevestigen zulks ten overvloede¹.

Men weet tot dus verre weinig of niets omtrent den oorsprong en de werkzaemheden der taellievende genootschappen, welke onder het bestuer van Albert en Isabella tot stand gebragt werden. De namen van de meesten onder hen zyn ons zelfs ten eenenmale onbekend. Het ware dus te wenschen, dat in de archieven der door ons opgenaemde plaetsen navorschingen gewaegd wierden, tot het terugvinden van oorkonden welke daeromtrent eenig licht zouden kunnen verspreiden. Het is slechts by middel van soortgelyke stukken dat men de leemte zou kunnen aenvullen welke in de geschiedenis onzer Rederykkamers, gedurende de XVII^e eeuw, bestaet.

Tot het aenvullen dezer gaping, leveren wy thans eene bydrage.

Onze lettervriend de Eerw. Heer M.J. Dillen, lector van Godgeleerdheid in de norbertyner abtdy van Perk, by Leuven, had de goedheid van ons onlangs in kennis te brengen met eene oorkonde van dien aerd en tevens van ons een afschrift er van te bezorgen. Zy behelst de wetten der Rederykkamer van Molle, in de Kempen². Het stuk is van het hoogste belang voor de geschiedenis dier kamer in 't byzonder en voor de geschiedenis dier gemeente in 't algemeen. Zulks deed ons besluiten het den liefhebberen onzer

1 De la Serna Santander heeft, in zyne Mémoire historique sur la Bibliothèque de Bourgogne, Bruxelles, 1809, pp. 161-200, eene lyst van de nederlandsche Rederykkamers medegedeeld. Deze lyst is opgemaekt door den heer G.J. Gérard, in leven geheimschryver der koninglyke akademie van Brussel. De door ons opgenoemde kamers staen op 's mans lyst niet vermeld. Wy kennen het bestaen dier maetschappyen uit een verslag over den toestand van de leuvensche Rederykkamer de Roos, van 17 november 1784. Dit verslag berust ter archieven van de stad Leuven.

2 Deze oorkonde, welke in die dagen den naem van Caerte droeg, is op perkament geschreven, en behoort den Eerw. Heere P.J. Dillen, thans onderpastor te Molle. - Deze regelen waren geschreven, toen wy de oorspronkelyke Caerte van wege den eigenaer ontvingen. Wy hebben zyn afschrift met het oorspronkelyk stuk vergeleken en het zeer nauwkeurig bevonden. Wy bieden den heere Dillen, onzen welgemeenden dank, voor zyne vriendelyke toegenegenheid.

[p. 489]

vaderlansche letterkunde mede te deelen; de lezer zal het hierachter terugvinden.

In de geschiedenis der vaderlandsche letteren vindt men den naem van de Rederykkamer der oude vryheid van Molle niet eens aengestipt. Wel berigt ons De la Serna Santander dat er in deze vroeger zoo volkryke gemeente eene kamer van Rhetorica heeft bestaen, maer hy weet noch den naem, noch den oorsprong er van aenteduiden¹. Het stuk dat wy hierachter laten drukken, bevat daeromtrent voldoende byzonderheden, en daerom achten wy het niet ongepast, te dezer gelegenheid, eenige regelen aen de geschiedenis van het taellievend genootschap van Molle te wyden.

De Rederykkamer van Molle droeg den naem van 't Lindebloemken, en telde de heilige Maegd en Martelaresse Lucia tot beschermster. Zy bekwam by eene goedkeuring afgeleverd door de leuvensche Rederykkamer, de Roos, als hoofdmaetschappy van Braband, den 26 july 1618, haer eerste wettig bestaen. Eenige artikels van de wetten der kamer verdienen de aendacht tevestigen.

Om lid van het Rhetoryk te worden, moest men het roomsch katholyke geloof belyden; elk tooneelstuk moest de goedkeuring van den pastor der gemeente bekomen hebben eer het mogt opgevoerd worden; het was den leden verboden, op hunne vergaderzael te vloeken of onbetamelyke woorden te spreken; elk kamerist was gehouden de rollen te vervullen, welke de facteur of dichtmeester der kamer hem mogt vertrouwen, enz.

De mollesche kamer nam al spoedig in bloei en luister toe. Den 3^en mei 1620 vierde de mechelsche Rederykkamer De Peoene een heerlyk blazoen- en refereinfeest. Eene vraeg: der Philosophen leer, hunne schriften en belyden, was ter oplossing opgesteld. Vier-en-twintig maetschappyen en eenige byzondere dichters bragten blazoenen vergezeld van refereinen en liederen ten wedstryde. Onder de brabandsche kamers welke ten feeste verschenen, telde men het Lindebloemken, van Molle. Zy bragt er een zinryk blazoen en eene referein. Het blazoen is op koper gebragt geworden, en komt, bene-

1 De la Serna Santander, Op. cit., bl. 190.

[p. 490]

vens het referein, voor in de Schatkiste der Philosophen ende Poeten, waerinne te vinden syn veel schoon leerlyke blasoenen, refereynen ende liedekens, gebragt ende gesongen op de Peoen-Camere binnen Mechelen, van de omliggende steden in Brabant, Vlaenderen, Holland en Zeeland. Mechelen, 1621, in-folio, bl. 236-238.

Het blazoenfeest van Mechelen bewees, dat de zucht tot het beoefenen der moedertael in die dagen al meer en meer toenam. Jammer maer dat de tydsomstandigheden die heropgewekte zucht andermael kwamen smooren. 'T jaer daerna, in 1621 namelyk, ontsliep aertshertog Albert, en met zyn afsterven liep het twaelfjarig vredesverdrag, waervan wy hooger spraken, ten einde. Het oorlogsvuer ontbrandde op nieuw en woedde voort tot op 1648, toen, by het verdrag van Munster, de vereenigde provincien voor eenen vryen staet herkend werden. Sedert dien tyd openden de Rederykers geene wedstryden meer. Zy bepaelden hunne werkzaemheden by het opvoeren van allen slag van tooneelstukken. De Rederykkamer van Molle ging, benevens vele andere brabandsche kamers, in den loop der XVIII^e eeuw te niet.

By het terneêrstellen dezer regelen, kunnen wy ons niet onthouden van den wensch te uiten, dat de Rederykkamer van Molle welhaest moge worden hersticht. Eene soortgelyke maetschappy zou in deze gemeente oneindig veel goeds kunnen te wege brengen voor de bewaring van onze nationaliteit, voor de ontwikkeling van den vaderlandschen volkszin.

Leuven, 8 Oogst, 1850.

Caerte naer dewelcke hun sullen moeten reguleren alle de ghene die begeren te comen in de caemer der Rhetorisynen van het Lindeblommeken, der vryheden ende voogdye van Mol.

Inden eersten soo sullen zy gehouden zyn alle eer ende reverentie te thoonen aen het beeldt van S. Lucia, als patronersse van de zelve caemer ende haeren dach te vereeren ende vieren.

Item, soo wie hem begeert te stellen in de voors. camere, sal gehouden zyn eedt te doen in de handen van den ghenen, die daertoe geordineert zyn, gelovende het Catholyk Rooms geloove, ende hunnen Heer, ende Prince voor te

[p. 491]

staen, ende het vervorderen der selver saecken, naer zyn uyterste beste, ende voorts den gesworen der camere, als Prince, Hooftman, Dekens, Boutmeestrers, ende Facteur onderdaenich, ende getrouwe te zyn.

Item, soo wie in de voors. caemer begeert te coemen sal het selve moeten versoeken aen den Prince, Hooftman, Deeckens, ets., ende den geenen, die den selve in de caemer admitteren, en sal van niemande moghen verleedt worden, ten zy volcomentlyk hebben bethoont dat gheen man met eeren en is.

Item, elk persoon eerst ontfanghen zynde, zal moeten borghe stellen voor die oncosten die daer souden mogen rysen, ende gedaen worden tot oirboir ende profyt van 't voors. collegie, ende sal noch moeten gheven voor zyn incompst gelt tot reparatie van den altaer.

Item, oft iemand collegist zynde, eenigen persoon medebracht op de caemer, die niedt in eedt en waere, ende dat dien hem misdroegh in eenige poincten, tegen de policyen van de caemer strydende, soo sall den genen die hem heeft innegebracht de mulct betaelen.

Soo wien op de caemer compt, sall eer ende reverentie thoonen aen het beelt van S. Lucia, op den pene ij (twee stuivers.)

Soo wie nyet en compareert, als de Deeckens met den knegt hem ontbieden, sal verbeuren soo veel, als den Prince, Deeckens, ets., sal statueren.

Soo wanneer de voors. caemer eenige comedien oft spelen is exhiberende, sullen de ghene, die parthyen of rollen ontfangen hebben, gehouden zyn die secreet te houden; ende die daer aft iedt is communicerende, sall verbeuren t'elcken keer v (vyf stuivers).

Item soo wie weygert zyn rolle te speelen die hem sall gegeven worden, sal buyten dat hy gehouden zyn zall een ander in zyn plaets te cryghen, waer mede den facteur zal vernucht zyn, verbeuren xij (12 stuivers).

Item, soo sall eenigelyk gehouden zyn nar 't voors. spel zyn rolle ende cleederen die caemer aengaende, te restitueren aen den facteur op den pene v (5 stuivers).

Item, oft iemandt mogt, t' sy in hueren oft maecken van eenige cleederen doen groote oncosten, soo sall de camer al het gene dat zal comen oever de xv (15 stuivers) gelyck betaelen, aensiende nochtans de qualiteyt des persoons.

Item, oft quaeme datter eenige gehuerde cleederen quaemen verloren te gaen, oft daer inne eenige notabile schaede geschieden, soo sal oyck het collegie gelyck dat opleggen, ten waer dat het door onnascaemheyt van imanden geschieden, die in dier gevalle daer voor sall moeten staen.

Soo wie op de caemer doet eenige schaede door het breecken van eenige meubelen oft clinodien die caemer anttresserende, sal voor zyn misbruyck de schaede dobbel opleggen.

Den eenen en sall den anderen nyedt bedwinghen om meer te drincken als hem believe sall, op den pene van iij (3 stuivers).

Item, soo wie eenige moeyte soekt oft woorden van injurie spreekt, waer door ymant sou moghen geinterresseert oft geinjurieert zyn (nyet tegen staende alsulcke injurie waerachtig zy), sal gemulcteert worden op de caemer naer verheysschen van zaeke.

[p. 492]

Soo wie eenige eeden sweest oft ongeschikte woorden spreekt, zal verbeuren iij (dry stuivers).

Item, soo wie afleyvig wordt, man oft vrouwe, ende die vrouwe voor haeren man quaeme te sterven, soo sall den man betaelen voor haer doodtschult xx (20 stuivers), ende contra de vrouwe voor haeren man oyck xx (20 stuivers) oft haer erfgenaem ende voor elk kindt.

Item, soo sal vor den man oft vrouw afleyvig wesende een misse van requiem worden gedaen, van wegen de voors. caemer, allwaer schuldig sullen wesen te compareren alle de cameritsen, ende bidden aldaer voor de ziele des afleyvige ende offeren tot betaelinge van zelven dienst.

Item, soo sal het voors. lichaem van alsulcke afleyvige gecompaigneert oft vereert worden met de heele caemer, ende oyck van vier collegisten worden gedraegen ter eerden, ende een yder zal schuldig wezen zynen offerpenninck te brenghen, ende de absente te zeynden op den pene van iij (3 stuivers.)

Item, soo wie murmureert oft quaelyck spreekt tegen de boutmeesters, als zy hem calengieren, sal verbeuren v (5 stuivers.)

Niemandt en sal op de caemer moghen eennige tuysscherye hanteren, met de caerte, teerlingen oft anderssints, op den pene van v (5 stuivers.)

Item, soo sullen alle collegisten gehouden zyn te compareeren, in de kercke ten tyde der missen op den feestdag van S. Lucia, op den pene van v (5 stuivers.)

Item, op eenen anderen dagh, nae den feestdagh van onse patronesse, soo sal men doen eene misse van requiem voor alle afleyvighe der voors. compaignie, in de welcke zullen schuldig wesen al te saemen te compareren, ende eenen offerpenninck te brengen tot oncost van den voerschreven dienst op den pene van -....

Item, soo sal den facteur gehouden zyn, te thoonen aen Heer pastoor der voors. vryheyden alle zyn spelen, eer die sullen in 't publyck verthoont worden, op den pene van xv (15 stuivers.)

Item, oft gebeurde dat ymant van de collegie zyn rolle veranderden oft daer yedt aft oft toe dede, waer mede hy iemande waer injurierende oft gecoleurdeerde steken gave, oft oyck iedt tegen de religie, geesthelyckheyt, oft andere persoonen, waer by voegende, sal t'elken verbeuren soo vele als den Prince, Hooftman, Deeckens daer toe sullen stellen, regard nemende op die merite ende swaerheyt des feyts.

Item, oft ymand van de voors. caemer, in of buyten t collegie of congregatie, met den anderen eenighe commenschap waeren doende, sal den geledeerden oft die t gelieven zal mughen resilieren binnen xxiiij (24) ueren van den voors. contracte aengegaen, mits doende insinuatie ende gevende tot het collegie oft caemer x (10 stuivers) extenderende t selve tot alle contracten als permutatien, ets.

Item, oft het gebeurden dat er onder het voors. collegie quamp eenigen twist. t zy met vichten, injurien, quetsen, ets., sullen Prince, Hooftman, ende Deeckens tusschen parthyen alsulcken verschil, ende different moghen nederleggen ende alsulcke amende ende pene affnemen, als de gelegendheyd des teyts sal vereyschen.

[p. 493]

Item, oft eenige van de voors. caemere waer behaelende eenigen prys in andere caemers buyten de voors. vryheyd en de voegdye zynde, sal gehouden zyn den prys te laeten tot cyraet van de voors. Lindeblomme behoudende nogthans dat alle behoorlycke en nootelycke costen tot dien tiene gedaen, van het gemeyn corpus zullen gerestitueert werden laetende alles ter taxatien van den Prince, Hoooftman, ets.

Item, soo ymant van de collegie waer staende naer eenigen prys buyten de voors. vryheyt, sall voer all gehouden zyn, zyne compositie te thoonen aen den Prince, Hooftman, Deeckens, ets., ende naer d'approbatie de selve te schryven in de prothocolle oft ligger van de zelve caemer op den pene van v (5 stuivers.)

Item, soo en sall nyemant van onse voors. collegie moghen nae prys staen, in gesuspecteerde caemers van ketterye op den pene van xx (20 stuivers.)

Niemant in eedt wesende en sal moghen noyt dese caemer scheyden; hy en sal voor all eerst betaelen alle keuren en de breuken, dye hy oydt verbeurt heeft, met noch drye rinsgulden voor uytgaen gelt, ende dat in handen van den oudsten Deecken, oft hy sall terstont geexecuteert worden op dobbel, niet tegenstaende eenige appellatie daer op vallende, welck voirs. uytgaen sall moeten geschieden op den eersten dach naer onsen feestdach, gedaen wezende de misse van requiem ende dat maer op dien dach.

Item, soo sullen deze breucken geemployeert worden tot syraet ende noodtsaeckelyckheyt van onze caemer, met ook tot syraet van onsen altaer.

Item, soo den Prince, Hoofmans ofte Deeckens, stelden noch eenige andere ordonnantie dienende tot profyt ende policyen der voors. caemere, soo sullen zy gehouden zyn, die te onderhouden als de andere.

Gesien ende gevisiteert by ons Prince, Hooftmans, Connestabel, Deckenen Kerckmeesters, Valuatiemeesters, Greffier, Boeckhouwer, Facteur, Boutmeester en Andermans, alle regiment der Roosecaemere bynnen Loeven, als hooft, ende daer beneffens de reglementen metter oppestillen marginael, soo van den heere Lantdeecken als oock wezende pastoir der vryheden van Mol eerstsaementlyck die van den heere Drossaert ende Schoutet der voors. vryheden, zoo hebben wy geagreert ende geapprobeert deze ordinantie ende CAERTE der Rethoricke camere van Mol, onse medebroeders, om hun daer naer te reguleren ende gouverneren, behouden hunne meerderen en minderen, naer gelegentheyt des tyts, altyd mits ierst ratificatie ende approbatie der selver, ende voersulcx doer onsen geswoeren Greffier doen onderteekenen. - Actum ter Roose Camere den xxvj (26) Julii MDC xviij (1618).

Ter ordonnantie van 't voorschreven Regimente,

Thomas HUENS, Greffier.

Gegeven voor gelykvormig afschrift, den 24 February 1849,

P.J. DILLEN, onderpastor te Moll.