Logo DBNL
Het Taelverbond. Jaargang 5 (1849)

Het Taelverbond. Jaargang 5

(1849)– [tijdschrift] Taelverbond. Letterkundig Tydschrift, Het–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Frans de Hakkelaer, door J. van Beers.

I.

My dunkt ik zie menigen myner vrienden, by het lezen van dezen titel, vreemd opkyken en met een nieuwsgierigen glimlach uitroepen: - Wat, Frans de Hakkelaer? de garçon uit onze oude estaminet aen de Werf? - My dunkt ik zie hen, by het herdenken aen dien braven jongen en aen het huis waer hy diende, het boek op de kniën laten nederzygen, om, met onbepaelden blik, eene geheele reeks zoete herinneringen na te staren.

En inderdaed, wat hebben wy in dit koffyhuis, dat wy onder ons de vlaemsche estaminet noemden, menig zalig uer gesleten! Hoe dikwils kwam ik, vermoeid van op de kaden heen en weêr te drentelen, na een laffen zomerdag, my nedervlyen op eene der zitbanken onder de tent voor de deur. Want waer ergens is er, voor dichters of kunstenaers, een schouwspel zoo heerlyk, als hetgeen men daer op zulke stonden mag genieten?

Vlak voor u, in het diep-gloeijende westen, die breede zonneschyf welke langzaem achter de malsche beemden van Vlaenderen wegzinkt, en haer weêrschyn, als een verblindenden vuerzuil,

over de Schelde uitrekt, of in duizende tintelvonken op de minste rimpeltjes van den waterspiegel laet dansen. En dan van tyd tot tyd die blanke zeilen, zacht als zooveel zwanen voortschuivende over het purper en de roozen van het vlekkeloos ruim. En nader by, op de Werf, dit levende gekronkel van wandelaers, razende en ruischende, en met prettige mutskes en blauwe kielen en satynen kleederen zoo bont door elkander wriemelend. En by dit alles het avondkoeltje dat, met de opnevelingen van den lauwen stroom bevracht, u by tusschenpoozen, zoo geurig en frisch de zweetdruppelen van het klamme voorhoofd komt kussen. - O, hoe dikwils heb ik daer zoo gezeten, met myne droomen rondzwevende in de prachtige uitgestrektheid, met myne ziel als versmolten, vereenzelvigd in al dien gloed, al die kleuren, al die harmony, welke van onder, en van boven, en langs alle kanten van poëzy en schoonheid en God gewaegden! Hoe dikwils heb ik daer gezeten, tot al de wandelaers een voor een geweken waren; tot er niets meer te hooren was dan het zangerig gekwats der aenzwellende golfjes tegen den oever; tot zich star by star in den donkerblauwen hemel ontstak, en een yle weêrlicht, in het dompig zuiden opwalmende, my uit myne bespiegeling wakker sidderen deed!

Wie van u, myne vrienden, gedenkt zich niet daer zoo, even als ik, menig uer te hebben doorgebragt?

Of misschien zweven u onze winteravonden voor den geest? Want wy zaten daer toch wel, niet waer? - als buiten alles akelig was en donker; als de noorderwind over de leêge Schelde heenbulderde, en het gekraek der verbryzelende ysschotsen alleen met zyn geloei in die nare duisternis weêrklonk.....

Ja, my dunkt ik zie hem nog, onzen breeden kring van dichters en kunstenaers en geleerden; my dunkt ik zit er weêr in onzen vlaemschen hoek, waer steeds eene ondoordringbare tabakswolk ons omhulde; waer kunst en poëzy onder alle vormen werden gehuldigd en uitgepluisd; waer deze ons met zyne gloeijende improvisatiën in geestdrift deed opspringen, gene, immer afgetrokken en droomend zyne snuifdoos tusschen zyne vingeren zat

rond te draeijen, en waer onze volksdichter, met zyne onuitputtelyke kwinkslagen, toch altoos alles in een algemeenen schaterlach eindigen deed. My dunkt.....

Maer my dunkt ik hoor u vragen wat dit alles met Frans den Hakkelaer gemeens heeft, - en te regt. Doch, men vergeve my dezen zysprong; het neêrschryven van zynen naem deed my al die herinneringen, aen welke zyne figuer zoo innig verbonden is, te binnen schieten. - Wy keeren, zonder langer verwylen tot hem terug.

In den tyd dat wy ons avondkransje ten zynent hielden, was Frans niet zelden het voorwerp onzer opmerkzaemheid en onzer gesprekken. Want hy was toch een regt zonderlinge jongeling. Soms zou hy uren achtervolgens een gesprek met u gevoerd hebben, waerin de volzinnen hem zoo rad van de tong rolden, als aen den besten advokaet onzer balie; en zelfs heb ik dikwils bewonderd hoe geestvol, hoe beeldryk zyne samenspraek op zulke oogenblikken was. Maer op andere dagen integendeel, had hy wel byna vyf minuten noodig om drie woorden uit te spreken, en, zoo het toeval wilde dat gy hem dan wat scherp in de oogen bezaegt, werd dit doddelen altoos erger en erger, en stond de arme Frans ten leste voor u, lippen en tong en tanden bewegende, doch in de volstrekte onmogelykheid van nog een enkel verstaenbaer geluid voort te brengen. Te meer was hy onderhevig aen verstrooidheden zonder weêrgâ. Bywylen, als gy hem een glas bier vroegt, bragt hy u een solferstek, of riept gy om vuer, kwam hy met kaert- of dominospel afgedragen. Andermael gebeurde het dan weêr dat hy in eenen hoek zat te droomen, roerloos als een standbeeld, met de bruine oogen wydopgespalkt en verglaesd als die van een slaepwandelaer; en wie er dan op Frans mogt schreeuwen of niet, het was of Frans niet meer aen deze wereld behoorde. Doch, als in zulke stonden, de stem van Laura, de dochter van den huize, hem slechts eenmael bestraffend by zynen naem noemde, schoot hy dadelyk uit zyne mymering op, aenzag hy het meisje met een vurig-smeekenden blik, en werd hy weder, voor den ganschen avond, de gedienstigste

garçon die er in de gansche stad van Antwerpen te vinden was.

Hoewel nu menige onder ons, in zyne hoedanigheid van schryver voor menschenkenner en observateur wilde doorgaen, wist nogtans niemand den echten draed van dit karakter aen te wyzen. De eene beweerde dat er by Frans iets in de bovenkamer moest haperen; een andere wilde dat er de zenuwen meê gemoeid waren en een derde, die welligt een roman op het getouw had waerin het magnetismus de groote rol speelde, wou wedden dat Frans een dier bevoorregte wezens was, wier ziel reeds van op deze wereld met de geesten van verhevener kringen in voortdurende betrekking stond. Onze volksdichter hield integendeel staende dat de arme bloed enkel verliefd was, doodverliefd op Laura, - en daermeê gedaen.

Ik voor my, was ook wel een weinig van dit laetste gevoelen. Daerby had ik, aengaende het stamelen van onzen held, nog iets vreemds waergenomen. Zoo als hooger reeds gezegd werd, was hy by poozen zeer glad ter tael: welnu, ik had bemerkt dat dit slechts gebeurde als hy over voorwerpen te spreken had die hem gansch onverschillig waren; maer zoo haest er integendeel eenige gemoedsbeweging in zyn binnenst opwelde was het doddelen aen gang. Ik deelde deze ontdekking aen de vrienden mede, en maekte er de gissing by of Frans misschien niet eene dier dichterlyke wezens was, by welke de ziel het lichaem overvleugelt, die alles te diep gevoelende, als het ware met verlamming geslagen worden in het zintuig dat zy zouden willen dwingen dit gevoel in zyn geheel en met al zyne diepte te vertolken.

Onze droomer uit den hoek knikte my toestemmend toe op deze gissing, en draeide wederom zyne snuifdoos tusschen zyne vingeren; vele anderen lachten my uit met myn geïdealiseerden hakkelaer, en de studiën op Frans werden dien avond niet verder voortgezet.

Echter kwam later nog een ander bewys myne vermoedens staven. Dikwils reeds had ik bespeurd dat, zoodra wy slechts over kunst of literatuer aen 't haspelen waren, Frans zich immer zoo digt mogelyk by ons kwam voegen, en dat er dan beurtelings

geestdrift, verwondering, ja zelfs soms bitsige afkeuring op zyn aendachtig-gespannen aenzicht te lezen was. Nu dan, eens dat het er wederom zoo was toegegaen, en dat ik, na het vertrek der vrienden nog wat alleen was blyven zitten, zag ik onzen held, na lang heen en weder slenteren, op my afkomen en zich in postuer zetten van iemand die een gewigtig kapittel aen boord te leggen heeft. Daer echter het hooge woord er weêr niet scheen uit te willen, wendde ik my vriendelyk tot hem, en:

- Ge weet gelyk niet langs welken kant my aen te pakken, - glimlachte ik; - welaen, kom maer regt aen wal, jongen. Wat is er van uw dienst? - En ik zag strak naer het plafond, opdat myn blik hem nog niet meer van zyn stuk zou gebragt hebben.

- Wel ja, m-m-m-mynheer, - begon hy, - ik.... g-g-ge moet weten....

- Nu, nu, - hernam ik, gevoelende dat er na dien ‘ge moet weten’ niets meer volgen wilde, - wees maer niet verbabbereerd; het zullen immers toch zoo geen staetszaken zyn die we samen te verhandelen hebben? - En ik sloeg myne oogen ditmael ten gronde.

- Och, n-n-neen, mynheer; m-m-maer toch, k-k-k....

Met een hevigen stamp op den vloer, wendde Frans zich eensklaps van my af.

Verwonderd hief ik het hoofd op, en meende in een schaterlach uit te barsten, toen ik hem eensklaps met ongeduldige bewegingen uit den eenen zak een stuk papier, uit den anderen een potlood zag te voorschyn halen, naer eene andere tafel loopen, en daer in koortsigen haest, eenige regelen neêrgriffelen.

- Wat zal dit gaen worden? - dacht ik, en nieuwsgierig greep ik naer het schrift dat hy my kwam aenbieden. Dit luidde aldus:

‘Mynheer, wilt ge my eene aelmoes doen? - Eene aelmoes die den honger en den dorst myns harten zou stillen? - Wilt ge my boeken, dichters leenen? - Myne erkentenis zou eeuwig zyn.’

Vreemd zag ik op naer onzen hakkelaer.

- Dichters? - zei ik; - wilt gy dichters lezen?

- Ho, ja, mynheer! - En waerlyk een eindelooze honger en

dorst des harten vlamde my tegen uit de begeerige oogen die Frans op my gevestigd hield.

- Welnu, - hernam ik, hem by de hand nemende, - morgen kunt ge die ten mynent komen halen, hoort ge? En, geloof my, Frans, het is my eene zoele verrassing dat iemand als gy my zulke aelmoessen komt afbedelen.

De goede jongen kon wederom geen woord uitbrengen. Alleen kneep hy my zoo erkentelyk in de vingeren dat ik het nog lange daerna, op eene niet zeer aengename wyze gevoelde; en zich plots omkeerende, liep hy zonder omzien de achterdeur uit. Daer hoorde ik hem met hevigheid zynen neus snuiten.... Welligt weende hy, och arme, van vreugde om dat hy morgen dichters hebben zou.

's Anderdaegs al vroeg hing Frans aen myne bel. Ik bragt hem voor myne bibliotheek: Tollens, Beets, Helmers en zoo voorts, al de voornaemste hollandsche werken die hy tegenkwam zou hy geerne gehad hebben en liet ik hem inpakken. Daer ik hem echter myne bevreemding uitdrukte om dat hy geen enkel vlaemsch boek vroeg, antwoordde hy my dat hy ons allen, benevens eenige fransche schryvers, reeds lang bezat.

- Zoo! - zeide ik eenigzins verbaesd.

- By ja, mynheer; waer zou ik myn spaergeld al anders toe gebruiken? - merkte hy aen, alsof er hem niets natuerlyker scheen dan dat een garçon zyn geld aen boeken zou besteden.

- Nu, dat is braef van u, - antwoordde ik, en korts daerna huppelde Frans, met zynen schat onder den arm, naer zyne estaminet terug.

Zoo dat ik my in myne gissingen omtrent het dichterlyke zyns karakters niet gansch bedrogen had. Zelfs later liet hy my hooren dat hy zich wel bytyden met verzenweven ophield, en ik was reeds op het punt zyne schroomvalligheid om die te toonen te boven te komen, toen zekere omstandigheden my voor een tydlang beletten, myn gewoon avondpintje ten zynent te komen ledigen. Later heb ik dit dikwils betreurd; want juist op dit tydstip vangt het gedeelte zyner geschiedenis aen, dat wy hier onzen lezeren willen mededeelen. Zoo wy er ooggetuigen waren van geweest,

zou voorzeker ons verhael daer oneindig in kleur en volledigheid by winnen; nu moeten wy ons vergenoegen alles broksgewyze en zoo als wy het nadien vernomen hebben, over te schryven. Moge alleen de lezer er zoo veel belang in stellen als wy er zelven in gevonden hebben, dan is onze uiterste wensch voldaen.

En daermeê ter zake.

II.

Het was op eenen novemberavond van het jaer 184 -.

Daer het reeds laet werd, begonnen de klanten allengs de estaminet te verlaten en van al de spelers, welke kort te voren de talryke tafeltjes omzetten, hield weldra mynheer Velthove met zyne drie makkers nog alleen by zyn domino stand.

Nu, die mynheer Velthove was een type waer ik dikwils myn beziens heb in gehad. Een antwerpsche oude-jongman van den echten bloede: altyd op dezelfde wyze gekleed; met dezelfde koude, eenigzins terugstootende uitdrukking op het gelaet; dagelyks op dezelfde uren zyne wandeling doende langs de dokken, de Werf, het Kerkhof en de Meir en immer voor dezelfde muren blyvende stilstaen om zyne plakkaten te lezen. Ook 's avonds, in onze estaminet, zat hy altyd aen dezelfde tafel, met dezelfde gematen zyn domino te spelen; en, wat kunsten- of grappenmakers er dan mogten komen, wat muziek er mogt te hooren zyn of niet, hy zag niet op, hy klapte zyne teerlingen altoos even hard op tafel en scharrelde en rammelde ze onder elkander, boven de schoonste aria's en roulades heen. Voorts was zyne wyze van leven zeer geheimzinnig. In de kamer welke hy op de derde verdieping van een gewoon burgershuis bewoonde, had nooit iemand den voet gezet, en, daer hy geene hoegenaemde broodwinning scheen aen te trekken, was het elk een raedsel hoe hy het overleggen mogt, om den eenen dag aen den anderen te

knoopen. - Dan, buiten hem en zyne makkers, zat er nog een tiental heerkes hier en daer, doch niet verre van het buffet verwyderd, achter hetwelk Laura stond neven haren vader, een braven zwaerlyvigen weêuwenaer, die, volgens gewoonte, achterover in zyn zetel lag en sliep.

Tusschen al de lieve meisjes onzer stad mogt Laura vast wel by de liefste gerekend worden. Ook hommelde er gedurig een biezwerm van blinkende en geurende modejonkers rondom de toonbank, van waer zy de suikerzoete vleijeryen van den eenen met den glimlach harer melkwitte tandjes beloonde, terwyl zy een anderen, die haer wat verder te begluren zat, liet hopen dat de vlugtige sprankelvonk harer donkere oogen, wel op zyn adres zou kunnen afgeschoten zyn. Thans echter was zy de liflafferyen aen 't nahooren van zekeren Edmond Dallaert, een ryken koopmanszoon, die, half over den toog gebogen, haer al de schatten zyner bekoorlykheden voor te disschen scheen. Ook moest het gefluister van den blonden, geparfumeerden snorbaerd haer niet onwelkom zyn; want zy bloosde, zy gremelde, zy bewoog het hoofdje zachtjes heen en weder, zy blikte beurtelings ten gronde en beurtelings op hem: - doch was het behaegzucht, gevleide ydelheid, of liefde wat al die verschillige bewegingen uitdrukten?....

Frans, die aen het ander eind der zael stond glazen te spoelen, moest zichzelven vast dit gewigtig vraegpunt geopperd hebben; althans stond hy Laura aen te kyken met een tronie ruim zoo ernstig als een domkerk, en toen hy zag hoe ten leste de jonker het waegde de gitzwarte lokken die het meisje over de schouders dartelden, met den vinger aen te raken; toen hy zag hoe deze den stoutert afweerde met eene beweging die veeleer streelend dan bestraffend was, - klom er hem als eene wolk naer het voorhoofd en kneep hy den fynen likeurroomer te pletteren, welken hy in de hand hield.

Doch eensklaps ging de deur open; Lina, de harpspeelster, trad binnen, en dit spaerde aen Frans voorzeker het: ‘lompert, wat doet ge weêr?’ dat Laura reeds op de lippen zweefde.

Eenige akkoorden van het oude, dichterlyke speeltuig weêrgalmden door de zael, en weldra begon het meisje eene bekende romance op te halen.

Haer zang klonk van lach en liefde; maer wat vloekte dit met hare matte, doffe stem! Haer lied gewaegde van blozende wangen, van schitterende oogen, van koraelroode lippen; maer doodschbleek kwam haer gelaet onder de glanslooze blonde lokken uit; maer diep flonkerde de radeloosheid u uit de fletsche oogen tegen; maer blauw en sidderend schenen hare lippen als te grynslachen by elken klank die er over henengleed. - Wat toch mogt er omgaen in het harte van dit meisje dat, om haer brood te verdienen, zóó van lach en liefde zingen moest?

Doch de romance was ten einde. Lina haelde haer schoteltje uit den zak en ging rond. - Eerst by mynheer Velthove:

- Vyf om niet; passe! - zegde deze, en zich ongeduldig naer de zangster omwendende, herhaelde hy nogmaels: - passe! passe!

Zy ging voort by de heerkes. De eene schuddebolde, de andere zegde haer laf-schertsend dat haer talent al te schoon was om betaeld te kunnen worden, en niemand gaf haer iets.

Toen zy voorby Frans kwam, aenzag haer deze met een blik die scheen te willen zeggen: - Arm meisje, zoo laet, door zulk een weder naer hier komen en nog niets ontvangen!....

Lina sidderde by dien blik, nam hare harp op en ging uit.

Doch de avondklok had beginnen te luiden; de eene dronk voor zyn glas uit, de andere na, en welhaest was mynheer Velthove nog alleen in de herberg. Ten leste stond deze insgelyks op en wenkte Frans om hem zynen mantel te helpen omhangen. Toen dit verrigt was, haelde hy zyne borze uit en:

- Wat heb ik genoten, myn jongen? - vroeg hy.

- Volgens gewoonte, mynheer: twee glazen gersten en een broodje met kaes, - antwoordde de andere zonder hakkelen.

- Zie daer, en de rest is voor u, - glimlachte de heer, terwyl hy hem een tienguldenstuk in de hand stopte.

III.

In zyn kamerke, onder de dakpannen, was Frans op zyne bedsponde gaen nederzitten.

By den glans van het blekken lampke dat hem slechts ten halve met zyne waggelende stralen bereiken kon, draeide hy het blinkend goudstuk langzaem tusschen zyne vingeren rond en om.

Iets onbegrypelyks moest er in zyn binnenst omgaen. Groote zweetdruppelen blonken op zyn voorhoofd. Nu eens staerde hy op het muntstuk met een zoo langen, zoo strakken en zoo diepen blik alsof er voor hem een geheele afgrond van geheimenissen in te doorschouwen ware; dan weder plooiden zich zyne lippen tot een lach, - maer een lach die van eindelooze bitterheid en teleurstelling scheen te getuigen.

Eindelyk stond hy langzaem op, stapte tot by het kleine tafeltje, haelde pen en papier te voorschyn en zette zich aen het schryven.

Snel en koortsachtig liep de veder eenigen tyd over de witte bladzyden heen; doch eensklaps smeet hy ze in vervoering weg: - Lucht! - riep hy uit, en rukte de smalle dakraem open.

Een hevig orkaen bulderde uit het noordwesten. Van de Schelde, die als eene razende onder het forsch gegeesel opsprong, en van de wyde stad, waertegen het tempeest in zyne woede kwam verbreken, klonk er een snydend gefluit door de lucht, eene stem zoo hol en zoo diep, als ware het de laetste noodkreet eener wereld die vergaet. Sneeuw en hagel stormden neder en donker was het, stikdonker overal. Slechts by tusschenpoozen sloeg de rukwind van boven eene scheur in de wolken, en, by de fletsche maenlichtstreep welke door die reten over de aerde voortliep, zag men dan beneden de witgekuifde golven, als zoo veel verdoemden in hunne hel, dansen en over elkander heenklotsen in den brieschenden stroom.

Lang reeds had Frans beweegloos dit verschrikkelyk schouwspel

aengestaerd. Doch, welk is dat gesnik dat de wind hem toevoert?.. Hy luistert.... Wederom glydt er eene schemerstrael over de kaden en.... is het geene menschengedaente die daer zit?

Doch wie zal zich op dit uer, by zulk een weder daer komen nederzetten?...

Hy luistert scherper, hy staert aendachtiger; maer het geloei des onweders laet zich alleen nog hooren en eene ondoordringbare duisternis hangt hem voor het gezicht.

Dit duert zoo eenige oogenblikken.

Eindelyk valt er wederom een schuinsche strael door het nachtelyk zwart, en wederom dunkt het hem de schimme daer beneden te onderscheiden, en nog eens schynt het hem dat hy hare snikken hoort.

- Ik wil onderzoeken wat dit is! - mompelt hy het venster toeslaende en, een oogenblik later spoedde hy zich over de Werf, naer de plaets waer hy van boven dit zonderling verschynsel had meenen te zien.

Inderdaed, het was eene vrouw die, met den arm om eene harp geslagen en met het aenzicht in haren voorschoot verborgen, daer op eene banke nederzat. De wind zweepte haer de losgerukte haren over rug en schouders heen; de nederstortende vlagen hadden hare kleederen gansch doorweekt; het schuim der baren, welke op de arduinen wallen kwamen aenbotsen, vloog haer onophoudelyk in stuivende pekelwolken over het lyf; doch zy scheen dit niet te gevoelen, zy verroerde niet: alleen de snaren harer harpe trilden weemoedig onder den magtigen adem des orkaens, en, zoo er by lange tusschenpoozen niet een harde snik uit haren boezem ware opgestegen, hadde men haer voor een standbeeld kunnen nemen, dat daer, om het onweêr te bezweeren, was neêrgezet.

Frans legde zyne hand op haren schouder en, by die aenraking, hief zy plotselings het hoofd op.

- Lina! - riep de jongeling verbaesd, - wat doet gy hier?

Alsof zy een geruimen tyd noodig had om tot bewustzyn te komen, zag het meisje hem lange met verwilderde oogen aen.

Dan, voorzeker toen het besef der wezenlykheid haer op nieuw

helder door de hersens vloog, greep haer eene hevige huivering aen, en de handen des jongelings in de hare nemende, drukte zy die tegen haer voorhoofd, en gaf zy zich in luidruchtig weenen lucht.

De goede Frans wist uit dit alles niet wys te worden. Echter, door innig medelyden geschokt, prangde hy de handen des meisjes in de zyne, en:

- Lina, wees toch bedaerd..... Lina, vriendin, zeg my wat er is..... ik zal al doen wat ik kan om u te helpen..... maer spreek toch! - stamelde hy haer op vertroostenden toon in het oor.

Ten leste, verlicht door de tranen die zy gestort had, beurde de ongelukkige het hoofd op:

- Frans! - riep zy met hartstogtelyke dankbaerheid, - gy, my helpen?.... Ja, ik weet dat gy goed zyt..... Maer, - vervolgde zy opstaende en met sombere wanhoop naer de Schelde wyzende, - slechts dit zou my helpen!.... Zie, het woelt zoo hevig daer beneden..... het zou er thans zoo spoedig met my gedaen zyn..... Alleen.....

- O, spreek zoo niet, Lina! z-z-zeg my liever w-w-wat..... - En het overige wilde hem niet verder uit de al te diep geschokte ziel.

- Wat er is? - hernam het meisje; - hoor, ik heb weêr den ganschen avond rondgegaen en - niets ontvangen. Zy spotten met my en jagen my weg; want zie, myne stem, die nooit schoon was, is door gebrek en lyden onverdragelyk geworden; ook heb ik geen lief gezichtje gelyk vele andere..... En nogtans, ligt myne arme oude moeder t'huis misschien te sterven van honger en koû! en nogtans, zoo wy morgen onze kamerhuer niet betalen, worden wy op straet gezet!.... - En met stuiptrekkende bewegingen zich de handen in de haren slaende, liet zy zich terug nedervallen op de bank.

Frans stond een tyd lang als versteend by al wat hy hoorde en zag. Doch, als iemand wien er plotselings een onverwachte lichtstrael opgaet, stak hy eensklaps het hoofd in de lucht, en, in

den zak tastende, haelde hy er iets uit dat hy tusschen de verkrampte vingeren van het meisje wist te drukken.

Hy was reeds terug in huis, toen deze bemerkte dat zy weder alleen was, en gevoelde dat zy iets in de hand hield. Snel opende zy die en zag.

- Tien gulden! - gilde zy, - en van hem!.... O God, gy alleen zyt magtig genoeg om hem te loonen! - En te midden van het onweêr stortte zy op hare kniën voor de banke neder.

Intusschen zat Frans weêr voor zyn tafeltje en, terwyl zyne wangen gloeiden en zyne oogen schitterden, schreef hy:

‘Het mag daerbuiten sneeuwen, en hagelen, en bulderen; de hemel mag kryten en de aerde dreunen; - deze dag is de schoonste myns levens: ik zal slapen zoo als ik nimmer sliep. - Ik heb een goed werk mogen verrigten!’

IV.

Lina aen mejuffrouw Louise..... te Gent.

 

Antwerpen, 15 December 184 -.

 

Duerbare Louise,

 

Welhoe, gy hebt my dan niet vergeten toen ieder my vergat! Gy hebt in uw hart eene herinnering behouden aen die Lina, welke eens uwe kinderspelen deelde en in wier boezem gy later, op de kostschool, al de maegdelyke geheimen uwer ziel, met zusterlyk vertrouwen uitstorten kwaemt! Gy hebt u ontroerd gevoeld by het vernemen harer armoede; gy zendt haer eene aenzienlyke som in bankbriefjes, en voegt er uit kieschheid by dat dit een voorschot is op het borduerwerk dat gy haer aenbesteedt!

Zie, ik meende dat het lyden de laetste tranen uit myn hart had geperst, - en ik zit hier en weene van vreugde.

O, God neme ze op die tranen, en late ze in peerlen van zegening nederregenen op uw hoofd! Want, engel van goedheid, dit is de eenige dank waermede ik uwe balsemende woorden en uwe aelmoes vergelden kan.

Uwe aelmoes; - want ja, het loon is immers veel te hoog voor eenen arbeid zoo gering als dien gy my vraegt..... En toch, Louise, ik bloos daer niet voor; ik ben reeds gewoon die te ontvangen!

Dit doet u yzen, niet waer? Ik die eene uws gelyke was!... Doch gy kent al de ellenden niet waerin wy vervallen zyn. Uit uw schryven kan ik opmaken dat men u alleen verhaeld heeft hoe, by de dood myns vaders, een schrikkelyk bankroet over ons is uitgeborsten, hoe ik daerop met myne moeder naer Antwerpen ben verhuisd en daer in zuren arbeid en ontbering myn ellendig bestaen voortslepe. Doch opdat het u zou bewust zyn welke groote weldaed gy ons hebt bewezen, wil ik u met de gansche uitgestrektheid onzer rampen bekend maken. Luister:

Drie dagen na het overlyden myns vaders, toen de tyding van ons ongeluk ons toekwam, verviel myne moeder in eene ylende koorts. Al onze dienstboden hadden ons verlaten; ons huis, onze meubelen werden verkocht en, voor eenige penningen die men ons uit medelyden gelaten had, huerde ik een kamerke in eene afgelegen wyk der stad, waer ik myne kranke moeder deed henenvoeren.

Negen dagen heb ik daer alleen by haer bed gewaekt, gebeden en het brood uit myn eigen mond gespaerd om haer te kunnen verzorgen. Dan, ten leste, op eenen morgen, viel zy in een verkwikkenden slaep en toen zy lange daerna ontwaekte, was de koorts verdwenen.

Hoezeer ik naer dit oogenblik ook had getracht, was het niet zonder diepe huivering dat ik het zag naderen. Inderdaed, hoe zou dit ontwaken zyn? Zou de arme vrouw het overleefd hebben, als haer het besef onzes toestands in zyne koude wezenlykheid op het uitgeputte hart zou komen nederbonsen?

Ik zat op myne kniën by hare sponde, en sidderde en bad.

Doch zy ontsloot de oogen, bezag my zoo kalm en goedig als zy ooit te voren gedaen had, nam my by de hand en zei glimlachend:

- Lina, lief kind, geef my myn morgengewaed; wy zullen in den hof wat gaen wandelen.

- In den hof! - meende ik uit te gillen, doch ik weêrhield my. De gedachte dat haer geest misschien nog een weinig verdwaeld was schoot my te binnen, en ik begon haer te streelen, ik begon haer te zoenen, terwyl de angst voor het nakend oogenblik my als de hand des doods op het harte woog.

Echter had zy reeds de ruwe bedstede, de grove gordynen, de naekte gekalkte muren bezien. Een half uer, een uer was verloopen, en altoos bleef zy dezelfde, altoos glimlachte zy en sprak van alles behalve van het ongeluk dat ons getroffen had.

Ten leste, - het koude zweet brak my uit; ik kon het niet langer meer verduren; - luidsnikkend viel ik haer om den hals en:

- Moeder! moeder! - riep ik.

- Nu, wat is dit voor een kinderspel? - vroeg zy kalm. - En ik staerde haer nog eene wyl verwilderd aen, - en zy glimlachte voort, - en toen zag ik, toen wist ik dat myne moeder zinneloos was!

Zinneloos! - en zy had niemand dan my, ik had niemand dan haer op de wereld! Zinneloos! - en ons laetste geld was byna verteerd.....

Echter verloor ik den moed niet. - Ik zal voor haer werken! - dacht ik.

Doch in eene stad waer ieder ons kende; waer wy nog weinige dagen geleden tusschen de welhebbenden werden geteld; neen, dit was te vernederend!

Wy vertrokken naer Antwerpen en terstond by onze aenkomst begon ik daer naer bestaenmiddelen om te zien.

Maer welken arbeid kon ik aenvangen? My in een winkel verhuren was onmogelyk: uit vrees voor eenig ongeval mogt ik myne arme moeder den ganschen dag zoo niet aen haer zelve

overlaten. En ander werk? - Wel had men my in myne weelderige opvoeding in een groot getal aengename kundigheden onderwezen; doch in al het nuttige, dat my thans alleen te stade moest komen, had men my zeer onhandig gelaten. Zoo dat ik slechts met borduren en het verveerdigen van andere kleine prachtvoorwerpen, eenig geld verdienen kon. Nogtans bleek het my weldra dat dit in verre na niet toereikend was om ons het hoogstnoodzakelyke te verschaffen. Radeloos liep ik hier en ginds, ondervroeg ik dezen en genen, om eenen uitweg aen dien hachelyken toestand te vinden. Iemand ried my aen myne avonden te benuttigen met in de herbergen te gaen zingen. Ik bezat wel geene schoone stem, maer toch kende ik de muziek; daerby ging myne moeder 's avonds altoos zeer vroeg te bed, zoo dat ik met de deur te sluiten of eene gebuervrouw te verzoeken haer gâ te slaen, de ongelukkige gerustelyk voor die weinige uren alleen mogt laten. Ik huerde dan eene harp en begon myne nieuwe broodwinning.

Ik zal u niet afschetsen, Louise, wat dit verbloemd bedelen gaen my heeft gekost. Eerst had ik liederen gekozen wier droefheid met de stemming myns gemoeds geen wanklank maekte; doch spoedig deed het barsch gesnauw van: hou op met dien zaeg! my bevroeden dat ik het publiek alleenlyk voor zyn geld vermaken mogt. Ik zong dus vrolyk, terwyl er eene wereld van weedom myne ziel verpletterde; ik glimlachte tegen wie my aensprak, terwyl het smartwater by stroomen over myn harte liep; ik leerde zelfs enkel te blozen en my sprakeloos om te wenden, by de walgelyke schaemteloosheden die ik vaek aenhooren moest..... O, Gods engelen hielden gedurig boven al die folteringen, de beeldtenis myner moeder voor myne oogen verheven, en dit gaf my kracht, dit gaf my moed!....

Hadde zy slechts die opofferingen myner liefde kunnen verstaen! hadde zy slechts mogen begrypen hoe zwaer éen der duizende tranen was, waer ik dagelyks haren schoot meê vulde; hadde slechts éen kus harer moederliefde my al die schaemte, al die vernedering van het voorhoofd gevaegd!.... maer zy is zinneloos, zy is zinneloos!

En die zinneloosheid zelve is als eene helsche bespotting onzer armoede. Want zy waent nog altoos ryk te zyn. In hare versleten kleederen, met hare hangende gryze lokken, hare vermagerde wangen en hare strakke, waterklare oogen, zit zy daer den ganschen dag voor het venster, en spreekt van maeltyden en avondpartyen, van deze en gene onzer vorige vrienden, welke zy daerop verzoeken zal; ja, onzen zolder aenziet zy voor eene zael, de ongeschaefde houten bank voor een sofa, het water dat ik haer soms moet te drinken geven voor wyn, en zoo voorts; - altyd en in alles eene levendige, eene snydende, eene eeuwige tegenstelling, die my dikwils de haren te berge ryzen doet.

Zelfs over eene maend, toen hare tanden van koude klapperden en de honger hare ledige ingewanden ratelen deed, zelfs toen verliet haer die waenzinnigheid niet. En nogtans, wat leed zy, wat leed zy, de arme vrouw!....

Want in al dit waken en weenen en slaven was myne stem dof en hard geworden; zoodat men my niet zelden in menige herberg met schimp en bespotting overlaedde, en ik ten leste op een ganschen avond soms geen enkelen penning ontvangen mogt. O, hadde God, in zyne barmhartigheid, my geene onverwachte hulp toegezonden, welligt had ik door een zelfmoord, een einde aen al die folteringen gesteld! Doch in een der voornaemste huizen waer ik dagelyks kwam zingen, woonde een garçon wiens edel en goedhartig voorkomen my reeds dikwils te voren getroffen had; en die was het welken de hemel my ter redding toestuerde. Ja, Louise, zoudt gy kunnen gelooven dat, op den zelfden avond als zoo menige ryke my met vervelend hoofdschudden had doorgezonden, die jongeling my een goudstuk schonk?

En sints komt hy byna dagelyks ten onzent, de goede Frans. Nu brengt hy iets voor my, dan wederom wat voor moeder. Ik ben zeker dat hy al het geld, welk hy met lange spaerzaemheid verzameld heeft, aen die geschenken versnipperd; en toch moest ge eens zien hoe boos hy wordt als ik daerover eenige aenmerking durve maken.

O, het is onbegrypelyk wat al schatten van gevoel en grootmoe-

digheid er in die diepe ziel verborgen liggen. Moeder zelve schynt daer den invloed van te gevoelen, en liefkoost en behandelt hem als een zoon. Ik, - ik weet niet, maer het is my of er met hem eene gelukszon in onzen nacht ware opgegaen; het hart klopt my elken morgen zoo zacht, als ik denk dat hy zal gaen komen, en 's avond als ik voor hem bid, noem ik hem broeder voor God, en stort ik tranen van onuitsprekelyke zaligheid.

En nu zal ik, buiten hem en myne moeder, nog voor iemand mogen bidden, niet waer, Louise?.... O, wees er zeker van, gy zult gelukkig zyn! Want ik voel dat God de gebeden, de kreten die ik tot hem verhef, om al de zegeningen zyner almogendheid over u te roepen, niet verstooten kan.

En gy zult uwe arme Lina ook niet vergeten, gy zult haer nog wel eens schryven, is het niet? - Doch, en vergeef my dit, zoo ge my nog werk bezorgen kunt, laet my daer dan geen hoogere prys dan het waerd is voor geworden. - Wy hebben maer weinig noodig om te bestaen, en het is altoos zoet zichzelven te mogen getuigen dat men dit weinige met eigene vlyt en spaerzaemheid gewonnen en verdiend heeft. - Vaerwel.

Lina.

V.

Frans aen Lina.

 

6 January 184-.

 

Beste Vriendin,

 

Gy wilt dan weten wat de oorzaek is dier droefgeestigheid, welke gy met al uwe zusterlyke teêrhartigheid niet in staet zyt uit myne ziele te verdryven? - Reeds lang had ik u daermeê bekend gemaekt, want ik wil geene geheimen voor u hebben; doch gy weet hoe het met my gesteld is als my het hart over de

tong moet: nimmer zou het my mogelyk zyn u dit mondelings mede te deelen. Om die reden dan en om my een lang schryven te sparen, zend ik u hierby myn dagboek, waerin ik gewoon ben, schier elken avond, wat er te vol in myn gemoed is, over te storten. Lees dit, goede Lina, en overtuig u dat gy niet in staet zyt de hartewonden van uwen armen Frans te zalven.

Dagboek.1

7 Meert 184-.

Heden myn geboortedag. - Heden twintig jaren dat ik Frans heet. - Frans, en hoe nog? - Als de menschen my dit vragen moet ik blozen, - en dan lachen zy.

Bastaerd! - En waerom bastaerd? - Waerom kleeft de verachting der wereld op dit woord, en met dit woord op my?... Omdat hy die my het leven gaf zich geschaemd heeft dit leven als het zyne te herkennen?

Of is een bastaerd dan minder dan een ander?

Nogtans, ik zie zoo menigen edelgeboren die jaren en schatten verbrast heeft om iets te worden, en niettemin toch altyd een domkop blyft.

Ik, - ik heb nooit geleerd dan lezen en schryven, en myne moedertael en nog eene vreemde tael heb ik my zelven geleerd.

Ik heb myne ziel gelouterd en myn hart verfynd. De stemme der priesters van het schoone, de liederen der dichters, welke de verstompte zintuigen van zoo menigen hooggeachten als een yle wind voorby gaen, kon ik in myn binnenst opvatten, en genieten, en verstaen.

En zie, - als ik hier uit myn venster opkyk, en de harmonyen van wind en water naluister, en den dans van werelden en zonnen in

de donkerblauwe diepte gadesla, - dan voel ik toch dat die natuer ook voor my is, dat God ook voor my is in die natuer!

En als ik rondom my, by de menschen myne broederen, ellende en lyden ontmoet, dan voel ik die ellende en dit lyden mede in myn hart; - dan zou ik boven allen willen ryk en magtig zyn, om boven allen groot in vertroosten en weldoen te kunnen wezen!

En toch kleeft de verachting der menschen op my.... toch ben ik, blyf ik slechts een bastaerd, een bastaerd!....

 

20 Meert.

Wederom heeft mynheer Velthove my een vyfguldenstuk gegeven!

Wat wil die heer toch van my?

Hy schynt niet ryk.... zelfs niet goedhartig; want nooit heb ik hem aen muzikanten of armen iets zien geven. Hy is hard tegen ieder; - my alleen knikt hy soms vriendelyk toe.... Vóor hy my ooit geld gegeven had gevoelde ik iets onverklaerbaers dat my tot hem trok; - zou hy welligt het zelfde jegens my gevoelen?... Nu, ik wil dit geheim ontsluijeren; ik zal hem vragen.... Doch neen, ik zou weêr in myne woorden stikken: ik zal het hem schriftelyk zeggen en hem dat in de hand steken.

 

22 Meert.

Mynheer Velthove heeft my eenen brief afgegeven.

Het eenig antwoord dat ik er in vind is een nieuw vyfguldenstuk. - God!

 

23 Meert.

Ho, een heerlyke vond! - Ik heb Laura haren vader zien fleemen om een zilveren armband te krygen. De oude schynt niet genegen haer verlangen in te willigen.... Welnu, voor uw geld mynheer Velthove, zal ik er eenen koopen; en dien zal ik in stilte, in hare kamer, op haer tafeltje leggen; en dan zal morgen avond myne beminde.....

Myne beminde!... wat beeft my de hand als ik dit neêrschryf!... En toch, dit mag ik hier schryven, - en wegkussen, - en op nieuw schryven, - en met myne tranen weêr uitwisschen!... myne beminde! - Ja, gy, myn eenige vertrouweling, stom papier; en gy doove muren myner kamer; en gy daerbuiten, tallooze starren des nachts; en gy, boven allen in uwen hemel, God! - u mag ik het zeggen, - gy weet het, gy weet het hoe ik myne Laura bemin!

Alleen zy zal het nimmer weten.... Slechts als my de dood.... doch neen, dan nog niet. - Zy zou my betreuren of - niet betreuren. En zoo een van beide voorviel, God! zou ik dan in uwe eeuwige zaligheid zalig zyn?

 

24 Meert.

Ik hoor haer boven komen.... Zy is op heure kamer.... Nu, ja, nu moet ze myn geschenk reeds in de handen hebben, ha!...

Wat zal zy verschieten.... en voldaen zyn....

Zou zy er over voldaen zyn?... En waerom niet?... Het zal haer immers wel staen.... Het komt van my!... Laura, voelt ge niet dat het van my komt?... Voelt gy in dit koude zilver myn hart niet met al zyn gloed, met al zyne aenbiddingen, met al de hemelsche droomen en al de helsche vertwyfelingen die gy er met eenen blik uwer oogen in doet ontstaen?... Zegt het u niet hoe lang, en hoe hopeloos, en hoe stilzwygend ik wegteer in myne liefde voor u?

Ho! kon ik haer nu eens zien.... als zy het aenpast.... en glimlacht tegen den geheimzinnigen schenker - tegen my!

Tegen my!... Schoone avondstar, gy die haer bespieden kunt, zeg, is het waer, glimlacht zy tegen my?............................ Maer.... zoo dit nu eens waer was?... Zoo zy eens wist dat het van my komt; - wist dat ik haer bemin!

Zy - dit weten! - God! wat yskoû valt my op het harte!

25 Meert.

Waerachtig, dit was nu toch onbetaelbaer!

Dezen morgen, zoo haest ze my zag: - Frans, - kwam ze, - wie hebt ge vandaeg op myne kamer gelaten?

- Ik, juffrouw? Niemand!

- Niemand! - En ze werd beurtelings rood en bleek; zy draeide myn geschenk, dat ze reeds aen had, verlegen om heuren arm rond; - niemand! - en ze werd bitzig; - er valt hier niet te liegen, verstaet-de?

- Liegen! - en meer kon ik niet zeggen; maer toch deinsde ze zwygend achteruit voor mynen blik.

Vast heeft heur vader haer ook geene inlichtingen kunnen geven. En nu, dezen avond, wat zorgde zy dat ieder heerke heuren armband opmerkte; wat zag zy hen allen listig naer de oogen, om op hun wezen, al was het dan maer in den zweem van een glimlach de waerheid te zien doorschemeren. En wat scheen zy ten leste verzekerd dat het van mynheer Dallaert kwam; wat scheen zy daer bly om: - want ja, dat is toch een vryer comme il faut; zoo ryk, zoo fashionable van onder tot boven; zoo verblindend als hy op den middag in zyn tilbury voorby rydt; zoo verrukkelyk als hy haer s'avonds zyne fransche flauwzen in het oor komt lispelen!

En gy, arme Frans, terwyl gy daer al heen en weêr liept, durven hopen dat zy ook eens ondervragend naer u zou opzien, dat zy er een oogenblik zou aen twyfelen of het geschenk niet van u kwam, gy dit durven, als zy het van zulke jonkers kon ontvangen hebben!... Gy, uit uwe laegte, met heilige, eerbiedige liefde naer haer durven opzien als zy.... Gek, daer ge zyt! - spoel uw glazen! zoek uw vader op, bastaerd! - Doe uw dienst, eet, drink, slaep en sterf, - maer droom niet, denk niet dat gy de schoone Laura beminnen moogt!

 

16 Mei.

Goddank! de doctor heeft gezegd dat de crisis over is en dat

myne Laura al spoedig zal hersteld zyn. Inderdaed, my dunkt ik heb haer heden van stond tot stond zien bekomen, de lieve bloem.

Hoe kon zy toch lang ziek blyven, bewaekt zoo als ze was, door myne stomme, onzichtbare liefde?...

Nogtans, wat al wellust en wat al folteringen hebben gedurende deze weinige dagen te gelyk myne ziel bestormd!

Ik mogt haer oppassen; uren achtervolgens met haer alleen zyn; haer te drinken geven; hare sluimering gadeslaen, en God met stille tranen danken als heure ademhaling kalm en rustig was, en het telkens als een dolksteek in mynen boezem gevoelen, als een pynlyke zucht den haren ontgleed.... Heur vader wilde niet dat ik by haer zou waken; maer toch heb ik drie nachten voor hare kamerdeur doorgebragt, toch heb ik drie nachten voor haer geknield en gebeden en geweend....

En nog weet zy niet dat ik haer beminne!

 

18 Mei.

Ik heb een vers gemaekt op hare herstelling. Zou ik het haer durven afgeven?... De nacht brengt raed; - morgen, morgen zal ik zien.

 

19 Mei.

Dezen achtermiddag was zy aen het open venster de zoele lentelucht komen scheppen.

Wat lag zy daer wellustig, in heur hagelwit gewaed, half op de malsche rustbank uitgestrekt, met de donker-vonkelende oogen den blauwen hemel peilende, en onverzaedbaer-gretig elken balsemgeur inademend, die haer van buiten met het voorjaerswindje tegenwoei! - En dan, als ze bywylen in haer genot, de oogschelen half liet toevallen, wat was zy dan schoon, met hare lange fluweelen wimpers, zoo donker afgeteekend op de bleeke doorschynende wang, met hare glansende zwarte lokken, zoo kwistig en onachtzaem over het blanke kussen losgerold! - Wat was zy schoon,

zoo rustend-herlevende, in den gloed der ondergaende zon, welke haer by 't wegzinken nog met een krans van gouden stralen, nog met eene streeling harer liefde als te omhelzen scheen!

Ik stond voor haer, en zag, noch wist, noch gevoelde waer ik stond.

Echter had ik myne verzen reeds lang uit den zak gehaeld; maer, of ik die nu in myne opgetogenheid uit myne handen in haren schoot had laten vallen, weet ik niet; - alleen zag ik dat zy eensklaps eene beweging maekte, en dat zy het papier openvouwde.

- Verzen! - zei ze eenigzins verwonderd, en zy las.

Het ging my of de hemel boven myn hoofd omdraeide en de aerde onder myne voeten wegkantelde.

Zy las lang, en toen zy van het blad opzag, liepen my de tranen over de wangen.

- Goede Frans! - sprak zy, en zy nam my by de hand, zy trok my tot zich, zy drukte my een kus op het voorhoofd............................................ En nu, - welke kalmte over de gansche schepping!

Daerboven in hun azuer, wat hangen zy daer rustig de maen en de starren! En hier beneden, wat blikkeren zy genoegelyk op de tallooze golfjes van den traegvoortwentelenden stroom!

Gods liefde wiegt alles, - en alles slaept.

Luister welke stilte!

Maer toch moet ik, te midden dier stilte, myne stem tot u verheffen, o God! Toch moet ik u toeroepen: Heb dank! heb dank! want gy hebt haer myne liefde met een handdruk van goedheid, met een kus van erkentenis laten beloonen!

VI.

Lina aen Louise.

 

Antwerpen, 10 January 184-.

Duerbare vriendin,

 

Hiernevens zend ik u het gedeelte van mynen arbeid dat ik reeds voltooid heb; het overige zal ik zoo spoedig mogelyk trachten af te maken. Hoe ik u dankbaer blyve voor al de bezigheid die ge my verschaft, wil noch kan ik u uitdrukken: de Heer ziet het dat gy alleen genoeg doet om ons huishouden te laten bestaen, en die zal ook wel, hoop ik, op zich nemen, u dit alles naer verdienste te vergelden.

In uwen laetsten brief zegt ge al schertsende dat ge gelooft dat ik Frans wel wat anders dan met broederlyke liefde bemin; gy weet hoe ik u daerop een geheel vertoog geschreven heb om te bewyzen dat dit vermoeden ongegrond was, en, regtuit gesproken, ik zelve had de overtuiging, de innige overtuiging daervan.

Doch, over eenige dagen heeft Frans my zyn dagboek gebragt. Ik heb daerin, als in zyne eigene ziel gelezen hoe lang, hoe hopeloos, hoe uitzinnig-schoon hy eene andere liefheeft: - en zie, aen het onrustig kloppen van myn hart, aen de nevelen van ontsteltenis die my iederen stond voor de oogen schoven, aen de heete, nydige tranen waermede ik het boek besproeide heb ik dan gevoeld dat ik hem beminde, - ja misschien reeds toen beminde, wanneer hy door zyne eerste weldaed onweêrstaenbaer in myne ziele dringen kwam........................................ Ik beminnen, op een tyd dat er my een slag getroffen heeft die myn hart zou moeten vergruisd hebben; beminnen, wanneer ik dag en nacht te zwoegen heb om myzelve en myne arme moeder aen de diepste ellende te ontrukken; beminnen, wanneer ik mag verzekerd zyn dat hy dien ik bemin my nimmer wederliefde zal

schenken.... dit is wonderbaer en verschrikkelyk, niet waer, Louise? - En toch is het zoo!

Zyne geliefde is de dochter uit het huis waer hy dient. Sedert hy my zyne zielsgeheimen heeft blootgelegd, moet ik nu dagelyks daer het vervolg van aenhooren. Elken morgen is het een brief, van 's avonds te voren geschreven, waer ik nu eens in moet lezen hoe zyne Laura hem met een hard of onverschillig woord heeft in wanhoop gestort, dan weêr hoe een lachje van haren mond zyne ziel met louter zonneschyn heeft overgoten, en zoo altyd en onuitputtelyk het zelfde onder eenen anderen vorm; maer altyd blakende van vernieuwden gloed, altyd schitterende van poëzy, altyd verpletterende van zelfsopoffering en onverbreekbare verknochtheid!... En dan moet ik hem daer op antwoorden: hem troosten en medeweenen als hy droef is; blyde zyn en juichen als zy hem onwillens in opgetogenheid heeft gebragt.... En, indien zy slechts zyner liefde weerdig was; - maer eene coquette, eene dier schoone bloemen waer alle vlinders rond komen fladderen, en die voor allen geuren en kleuren veil heeft, - dat is zy, Louise! Ik - o, mogt ik slechts den weêrschyn genieten dier schoone liefdezon welke zy in hare ligtzinnigheid of hare ydelheid zelfs niet opmerkt.... Doch, dit is nu zoo niet.... Ook ben ik niet schoon gelyk zy.... Ik heb dus het regt niet hem meer te zyn dan.... eene zuster.... Maer toch, - is my dit niet genoeg?... Hy, zoo grootsch, zoo engelachtig-goed, is het my niet genoeg zyne zuster te mogen heeten?... Ja, Frans, ja! met de zuchten die gy voor haer slaekt, moogt gy myne ziel komen doorbooren; de tranen die gy voor haer schreit, moogt ge als zoo vele giftdroppelen vloeijen laten in myn hart; uwe gansche liefde voor haer, moogt gy dagelyks, met al hare schatten, voor myne oogen komen ten toon spreiden, als een hemel die voor my, doemelinge, nimmer moet opengaen; - ik zal u toch altoos als eene zuster aenhooren, altoos myn lyden voor my houden, en my verheugen telkens dat dit lyden u een oogenblik verligting schenken mag! - Zelfs mag ik hem niet zeggen, niet waer Louise, dat zyne Laura zyne liefde niet verdient? Zyn droom is zoo schoon

en hy is er, zonder het zelf te weten, zoo zalig mede; zou het niet wreed van my zyn indien ik hem den blinddoek van voor de oogen rukte? Daerby, zoo ik iets ten haren nadeele zegde zou hy kunnen denken dat ik het uit jaloerschheid doe, zou hy myne liefde voor hem kunnen raden, en dit wil ik niet; ik wil slechts zyn geluk, het zyne ten koste van het myne, - en dit is my genoeg!

Alleen, als het geklap van moeder hem maer geene kwade vermoedens doet krygen; want ja, - verbeeld u eens dat zy zich nu in het hoofd gesteken heeft dat Frans myn geliefde is. - Zy heeft daer niets tegen, - zegt zy in hare waenzinnigheid; - die heer is van eene ryke familie, hy bekleedt eene hooge plaets; hy is deugdzaem, bevallig.... En zoo raeskalt zy nu sints eenige dagen niet meer dan van dien toekomende, en van ons huwelyk dat binnen kort plaets grypen moet.... Zou de ongelukkige, niettegenstaende hare zinneloosheid, misschien in haer moederhart iets gevoelen van wat er omgaet in het harte van haer kind?... Wie weet!... Echter kunt gy, kan niemand begrypen, Louise, hoe yselyk, hoe tergend my dit raeskallen is. Zóo, uit den mond uwer eigene moeder, ieder uer als eene spotterny.... Doch ik moet afbreken. Ik hoor Frans boven komen.... Het hart klopt my van angst en vreugde.... Vergeef my, Louise, u dit alles zoo openhartig gezegd te hebben: myn gemoed was te vol en wie heb ik nog buiten u, in wiens schoot ik het geheel zou kunnen ontlasten? Nog eens dan vergeef my en vaerwel.

Lina.

VII.

Wat onheil mag er Frans toch op het hoofd gevallen zyn?

Lang heeft hy dezen avond Laura van verre gâgeslagen, daer zy in een warm en allerheimelykst gesprek met Edmond Dallaert gewikkeld was; en, by het uitgaen, heeft hy dien heer al schertsende zyne

makkers iets hooren toefluisteren, iets dat den goeden jongeling als een bliksem moet getroffen hebben, en waerop hy, bleek als een doode, den trap op, naer zyne kamer gewankeld is.

Nu zit hy daer, zich met verkrampte vingeren de haren doorploegende, met akelig-saemgetrokken wezenstrekken, en woest voor zich heen op een onbepaeld punt starende, als iemand die voor zyne oogen iets yselyks ziet gebeuren, en toch niet gelooven kan dat hy het ziet.

Doch eensklaps wryft hy zich over het voorhoofd en springt hy regt, als bereid tot het uitvoeren van een vast besluit.

Beweegloos staet hy een oogenblik te luisteren; dan treedt hy tot by zyne kamerdeur, steekt er het hoofd buiten en luistert weêr.

Hy schynt te vreden omdat hy niets ontwaert, en, met zyne schoenen in de hand, daelt hy zoo stil mogelyk den trap af tot by de huisdeur. Hy ontsluit die, stapt er buiten en trekt ze weder toe; doch alles zoo voorzichtig dat er niemand het minste gerucht kan vernomen hebben.

Nevens de deur is een vervallen muer, wiens verbrokkelde fryten tot ten halve den stoep vooruitspringen, en in de donkere schaduw van de naeste dier fryten steekt hy zich weg.

Geene maen is er aen den hemel te bespeuren; maer al de starren flikkeren om het helderst, wand de nacht is bytend koud.

Een uer verloopt, en Frans heeft zich nog niet verroerd. - Een tweede uer, en hy staet nog even beweegloos.

Wat mag het toch wezen dat hem zoo, te midden van een der felste winternachten de deur uitdryft, om zich met gevaer van te bevriezen, als een standbeeld te gaen schuil houden, in dien donkeren walgelyken hoek? En wat oceaen van gedachten en yzingwekkende gewaerwordingen mag er, gedurende al dien tyd zyne ziel bestormen?... Want de staet van overspanning waerin hy op zyne kamer verkeerde was toch verschrikkelyk, en in zulke stemming, zich daer zoo ophouden....

Doch de klokslag van halftwee weêrgalmt langzaem door de lucht.

Frans steekt het hoofd een weinig van achter zyne fryt, blikt schuinsch omhoog en ziet dat er nog licht brandt op de kamer van Laura.

Hy luistert.... Haer venster wordt langzaem opengeschoven.... Frans siddert en trekt het hoofd terug.

Daer verloopen eenige seconden.

- Hm! hm! - doet er eene stem van verre op de werf.

- Hm! - wordt er van boven zacht geantwoord.

Een omzichtige stap treedt nader.... De huisdeur wordt ontsloten.

- Laura, myne Laura, heb dank! - mompelt er eene mannestem. - En zy:

- Edmond, zie, gy maekt misbruik van.... Doch een hevige kaekslag en een scherpe vrouwengil weêrklinken tegelyk.

Frans was tusschen beide getreden en, met de armen op de borst gekruist, stond hy daer en grynsde - zoo als een engel grynzen zou, wanneer hy zich eensklaps uit de hoogste hemelen in het diepste des afgronds zou voelen nedersmakken.

VIII.

Des anderdaegs tegen den middag, vond Laura op hare kamer, voor haer tooispiegel, een gesloten brief, welke haren naem voor eenig opschrift droeg.

Met nieuwsgierigen haest, en niet zonder merkbare ontsteltenis vatte zy hem op en brak zy hem open. Hy luidde als volgt:

 

Heden, Dynsdag, 6 ure 's morgens.

Mejuffrouw,

Welke nacht voor u en.... voor my!

Gy, - niet waer, ge zyt wel boos op my?... Ja, my dunkt ik voel het hier, op mynen eenzamen zolder, hoe gy vermaledy-

ding op vermaledyding over my roept, hoe gy plan by plan beraemt om u te wreken over den hoon dien ik u heb aengedaen.

U wreken!... Zie, vergeef het my, maer ik moet lachen, helschbitter lachen als ik dit neêrschryf en nadenk welke wraek gy tegen my beramen zoudt; want, hadt gy dezen nacht slechts een oogenblik in myn binnenst kunnen lezen, wat zoudt gy misschien terugschrikken by het vernemen hoe gy reeds gewroken zyt!

Niet waer, mejuffrouw, gedurende al den tyd dat ik nu reeds uw huis bewoon, hebt gy my nooit beschouwd dan als een knecht, een arme verstooteling der natuer, een iets dat gemaekt was om glazen te tappen en te spoelen, en wiens hoogste geluk, wiens laetste ideael gelegen was in den penning drinkgeld dien de eene of de andere hem bywylen uit medelyden toesmeet? Maer dat die knecht, dat die verstooteling, dat dit huismeubel eene ziel bezat die voor alle schoonheid vatbaer is; dat die van het eerste oogenblik dat hy u zag door uwe schoonheid getroffen werd en - u dorst beminnen, - dat, niet waer, dat vermoedet gy niet?

Want ik heb het altyd zoo zorgvuldig verzwegen!

En nogtans, wist gy eens hoe ik u in myn hart rondvoerde; hoe ik telkens bly was als het dag werd, omdat ik u dan mogt zien, en bly als het nacht werd, omdat ik my dan met myne droomen van u mogt onderhouden; konden de engelen des hemels eens terug nederdalen met al de gebeden die zy voor u van myne lippen meê naer boven namen; mogt al wat ons omgeeft, ieder meubel, elke steen dezer wooning u eens wederzeggen wat ik hun dagelyks van u heb verteld; wist gy hoe het heelal voor de uitspatting myner vreugde te klein was als ge my slechts by toeval vriendelyk waert geweest, en hoe ik 's nachts van razerny de tanden in myne sponde sloeg als ge myne jaloerschheid gaende maektet!... Ho, ik was zóo gelukkig, - zelfs in myne bitterste stonden zóo gelukkig!

En nu is dit alles daer in myn harte weg?... Die lusthof waervan ik ongemerkt al de bloemen over uw hoofd mogt strooijen; die hemel waer gy, zonder het zelve te weten, de zon van waert, - dit alles is op éen oogenblik, met éenen slag, als de gouden wolkpaleizen aen de avondkim uitgevaegd; en nu is daer eene

helle!... Neen, erger dan de helle; - de niet, - leêgheid, leêgheid, waer van tyd tot tyd deze nacht, met dit uer, en die starren in de lucht, en die deur die opengaet, en heel dit yselyk voorval, als een spook in opryst - en spotlacht!...

U wreken!... Zeg, kunt gy iets bedenken dat erger zy dan zulke wraek?................... En dit zal zoo eeuwig duren!

Zóo? - eeuwig? - Ha! het hoofd draeit my, de letters dansen voor myne oogen by die gedachte.... Maer neen, dit zal niet zyn! - Laura, gy zult medelyden met my hebben, niet waer? - Ik, zie, ik beloof het u by al wat heilig is, ik zal aen uwen vader, aen niemand ter wereld iets zeggen van.... dezen nacht. Ik zal myne liefde weêr in myn hart begraven; gelyk te voren zult gy weêr onwetend mogen zyn dat ik u bemin: - alleen beloof my, neen, laet my slechts opmerken, gelooven dat zoo iets niet meer voorvallen kan.... Laet my uw beeld weêr onbesmet in zynen tempel herstellen.... Ik heb u zóo bemind, ik bemin u nog zoo onuitsprekelyk.... Laura, Laura, doe my niet sterven, ik.... Heb medelyden met my!... Ik kan niet meer!

 

Frans.

 

Toen zy dien brief gelezen had, bleef Laura een geruimen tyd roerloos zitten. Hare wangen gloeiden, hare oogen dwaelden onbestemd van den eenen hoek der kamer naer den anderen, en het blad rammelde in hare bevende hand. Zichtbaer was het dat haer gemoed tusschen eene menigte tegenstrydige gewaerwordingen geslingerd werd, dat het meisje in de grootste besluiteloosheid verkeerde. Doch zy las den brief eene tweede mael, en haer blik werd helder, hare lippen sloten zich met een zweem van nydige beradenheid op een: - een derde mael, en zy knikte zichzelve glimlachend toe, en begaf zich met het open blad in de hand naer beneden by haren vader.

Deze zat in de keuken zyne pyp te rooken, en zich tegen het middagmael den eetlust wat aen te scherpen, met van tyd tot tyd een slokje te nemen van het glaeske maegbitter, dat hy zich elken morgen inschonk.

Reeds by haer binnentreden moest hy uit de houding en uit het gelaet zyner dochter opgemaekt hebben, dat hy met haer iets meer dan eene alledaegsche zaek ging te verhandelen hebben; want hy legde zyne pyp uit den mond, rigtte zich op in zynen zetel en voer haer met verbazing te gemoet:

- Nu, wat is er, Laura, wat is er?

- Wat er is, vader? - antwoordde de andere, met grammoedige en vaste stem; - er is dat een van beide, of Frans uw garçon, of Laura uwe dochter, binnen de vier-en-twintig uren uw huis te verlaten hebben!

- Een van beide myn huis verlaten!... wa-wat beteekent dit nu? - stamelde de vader, haer met groote oogen aenkykende. - By den drommel, meiske, Frans is de beste jongen dien wy ooit in onzen dienst gehad hebben, en gy zoudt willen.... Doch waerom kind, zeg toch waerom ge my zoo plotselings met zulk een eisch komt op het lyf gevallen?

- Daer, lees dit! - snauwde hem de onbeschaemde toe, terwyl zy den brief voor hem op tafel smeet; - lees dit, en vraeg dan nog waerom!

- Ja, lees dit! - antwoordde de oude half lachend en verlegen op zyn stoel heen en weêr draeijende; - ge weet wel dat ik niet lezen kan. In mynen tyd, meiske, werd er aen de kinderen zoo veel geld niet besteed als tegenwoordig, en....

- Welnu, - hernam zy, den brief opnemende en hem haren vader met beide handen voor de oogen houdende; - zoudt gy kunnen gelooven dat die heiligschryver van een hakkelaer my daerin noch min noch meer dan een declaratie doet?

- Een delaratie en per geschrift?... Dat is kostelyk!... Maer, lees my dat eens voor, Laura, lees my dat eens voor!

- Ja, en waer hy de woorden van daen haelt weet ik niet. Vast uit die vlaemsche boeken waer hy al zynen tyd zit in te versnipperen en zyn werk laet voor staen. Zie, ik zou my schamen u dit stuk in zyn geheel voor te lezen: maer toch moet ge er een staeltje van hooren, luister, onder andere dit:

‘Niet waer, mejuffrouw, gedurende al den tyd dat ik nu reeds

uw huis bewoon, hebt ge my nooit beschouwd dan als een knecht.... wiens hoogste geluk, wiens laetste ideael gelegen was in den penning drinkgeld, dien de eene of de andere hem bywylen uit medelyden toesmeet?... Maer dat die knecht.... van het eerste oogenblik dat hy u zag, door uwe schoonheid getroffen werd en u beminde, niet waer, dat vermoedet gy niet? En nogtans, wist gy eens hoe ik u in myn harte rondvoer.... Mogt al wat ons omgeeft, ieder meubel, elke steen dezer wooning u eens wederzeggen wat ik hun dagelyks van u vertel; wist gy hoe het heelal voor de uitspatting myner vreugde te klein is, als ge my slechts by toeval vriendelyk zyt, en hoe.... - Neen, dit durf ik niet lezen; dit is te schaemteloos.... Dan verder:

‘Ach! zult gy dan eeuwig zoo onverschillig tegen my zyn? - Zóo, eeuwig! - Ha! het hoofd draeit my, de letters dansen voor myne oogen by die gedachte!... Maer neen, dit zal niet zyn; Laura, gy zult medelyden met my hebben, niet waer? Ach, ik bemin u zoo onuitsprekelyk! Laura, Laura, doe my niet sterven, ik....’

- Neen, hier wordt het te afschuwelyk. My zulke voorstellen te durven doen!... Daer! - En zy wrong met meesterachtig- gespeelde verontweerdiging het blad tusschen hare handen, en wierp het in het vuer.

- Inderdaed, dat gaet te ver! - sprak de vader regtstaende en in zyn toorn zyn glaeske met eenen teug ledigende, - wy zullen daer eens kort spel meê maken. Zeg dit heerken eens my dadelyk hier te komen vinden.... Of neen, ik wil niet dat gy hem nog aenspreekt; dat de kleine Fien hem slechts verwittige en.....

- Goed, vader, goed! - haestte zich Laura te antwoorden, en zegepralend liep zy de keuken uit, om zyn bevel zoo spoedig mogelyk aen de kleine schommelmeid te gaen overbrengen.

Korts daerna verscheen Frans in de keuken, en zich tot zynen meester wendende, vroeg hy hem wat er van zyn dienst was.

Deze aenzag den armen jongeling een tydlang van onder tot boven met een verslindenden blik; dan, op eenige vyffrankstukken

wyzende welke voor hem op tafel lagen, sprak hy op harden toon:

- Van myn dienst is er niets meer, dan dat gy uw huergeld, daer, opneemt, en zoo haest mogelyk pak en zak maekt..... De reden daervan zal ik u wel niet hoeven te zeggen; gy kent die beter dan ik. Dus, zonder verderen uitleg, neem dit geld op en ga!

Frans stond als van den bliksem geslagen. Zyne tong, zyne lippen bewogen zich, maer geen enkele klank mogt er uit zyn gorgel omhoog; zyne bevende handen grepen als om een steun te zoeken in het ydel rond; hy was doodschbleek, en het scheen dat de baes zelf medelyden met hem kreeg; althans hernam deze na eene poos, met eenigzins verzachte stem:

- Zoo gy iets tot verschooning van uw gedrag hebt in te brengen, wil ik dit wel aenhooren: een onzer beste klanten heeft u hier in den tyd aenbevolen, en ik zou u diens bescherming niet geerne gansch onttrekken. Dus, zoo gy iets tot uwe ontschuldiging kunt doen gelden, spreek.

Laura, die in de zykamer voor de spleet der deur stond te luisteren, sidderde by het hooren dier laetste woorden:

- Zoo hy nu maer alles niet uitbrengt! - mompelde zy; - maer in dit geval zal ik wel een middel vinden om hem voor lasteraer te doen doorgaen. - En, met de hand op het slot, hield zy zich gereed om binnen te stuiven als het zou noodig zyn.

- Hewel, ge weet dan niets? - herhaelde de baes.

Frans bragt met krampachtige beweging de hand aen zyn voorhoofd, daerna aen zyn hart; dan, de oogen met engelachtige zelfsopoffering ten hemel verheffende, antwoordde hy met eene stem waerin als de doodsnik zyner ziel weêrgalmde:

- Niets!

En een kwartier nadien trok hy, met zyn paksken onder den arm, den huize uit.

IX.

Een eind wegs stapte hy de Werf over en sloeg, aen de eerste straet waer hy voor kwam, de stad in.

Zonder acht te geven op de sneeuwvlokken die hem door den scherpen noorderwind in het aenzicht werden gezweept, zonder te bemerken hoe de voorbygangers bleven stil staen om hem na te kyken, en hoe dikwils eene bende straetjongens hem met spottend geschreeuw vervolgde, dwaelde hy straet op straet af, nu eens heen en weder wankelend als een beschonkene, dan weêr vooruitsnellend, alsof men hem op de hielen zat.

Ten leste bevond hy zich, buiten adem en zelf onwetend hoe hy daer gekomen was, voor het huis waer Lina woonde.

- Ha, ja, hier! - zuchtte hy, verdwaesd opziende als iemand die eensklaps uit een naren droom wordt wakker geschud, en de deur openstootende, strompelde hy den donkeren wenteltrap op, en trad hy de kamer van Lina binnen.

Deze sprong regt by zyne verschyning. Doch, met den eersten blik dien zy op hem wierp, bleef zy als aen den grond vastgenageld staen.... Hy, alsof het aenschouwen dier vriendin hem nu eerst heel het bewustzyn van zynen toestand gegeven had, stond ook met de armen naer haer uitgestrekt, - beweegloos, verschrikkelyk.

Echter duerde dit slechts een oogenblik. Lina was naer hem heengesneld, en, zyne handen in de hare klemmende, smeekte zy:

- Frans, wat is u overkomen?... Wat hebt gy?... Myn beste vriend, wees toch bedaerd en spreek!

Doch het was den jongeling onmogelyk een woord te uiten. Verbryzeld had hy zich op een stoel laten vallen, en slechts na gedurende een langen tyd het meisje met de wanhopigste gebaren verschrikt te hebben, liet hy zyn hoofd op haren schouder

nederzygen, en kreeg hy, door overvloedige tranen te vergieten, eenige kalmte terug.

- Ja, ween maer uit, dit zal u goed doen, - fluisterde Lina intusschen, en zy zelve wischte tranen van hare wangen. - En nu, - vervolgde zy, ziende dat hy de oogen met dankbaerheid naer haer begon op te heffen; - zeg my nu wat er is voorgevallen. Heeft Laura misschien uwe liefde....

- Ja, en.... weg.... weg! - snikte Frans, terwyl hy op zyn pakske wees dat voor zyne voeten lag.

- Weggezonden? - vroeg het meisje, radende wat hy zeggen wilde. - Maer hoe dat? waerom?

En, na op die vraeg nog heviger in tranen te zyn losgeborsten, begon Frans ten leste, met lange tusschenpoozen en geweldig stamelend, te verhalen wat er sedert gisteren tusschen hem en Laura en haren vader plaets gegrepen had.

Toen hy geëindigd had, bleef Lina een geruimen tyd stilzwygend zitten.

Laura had al de liefde van Frans met de snoodste ondankbaerheid beloond.... Zy had zich voor hem als eene bedorvelinge doen kennen.... Hy kon nu niet meer dan verachting voor haer gevoelen.... Dit alles vloog haer met bliksemsnelheid door den geest, en terwyl zy zich onwillens in die gedachten toegaf, terwyl zy, zonder het zelve te willen, eene strael van hoop in haer binnenst voelde opryzen, strengelde Frans zynen arm zachtjes om haren hals en lispelde hy:

- Nu heb ik niemand meer dan u alleen, myne Lina!

Eene huivering greep het meisje aen by het hooren dier woorden en by die omhelzing. Het was haer of Frans gevoeld had wat er onbestemd in hare ziel omging, en of hy er duidelyk op had geantwoord.

Zy drukte hem dan ook aen heur hart en, terwyl zy hem met vervoering aenstaerde, riep zy:

- O ja, niet waer, nu weet gy ook wat ik reeds lang gedacht had, nu weet gy ook dat zy uwe liefde niet verdiende, dat zy eene ziel gelyk de uwe niet begrypen kon! Maer gy zult dit thans

vergeten, is het niet, Frans? Gy zult hier blyven, en al het lyden dat zy u heeft doen verduren, zal ik met myne liefde....

Maer Frans rukte zich eensklaps verwonderd uit heuren arm los, en, alsof zy zelve slechts by die beweging den zin begrepen had der woorden welke zy kwam te uiten, deinsde zy ook achterwaerts en, zich het schaemrood aengezicht met beide handen bedekkende, snikte zy:

- Myne liefde!... Hemel! wat heb ik daer gezegd!... Welnu, ja, - en met uitgestrekte armen viel zy voor hem op de kniën neder, - ja, Frans, vergeef het my..... maer ik bemin u! ik bemin u!

Frans was akelig om aenschouwen.

- Zy bemint my! - mompelde hy; - God! nog dat!... - En zich de haren uit het hoofd rukkende, stortte hy de trappen af, en liep als een dulle wederom de straet op.

Een oogenblik nadien kwam Liza's moeder binnen. Het meisje lag met het hoofd op de tafel te snikken; doch de arme zinnelooze scheen dit niet op te merken, want haer de hand op den schouder leggende, sprak zy op kalmen, slependen toon:

- Lina, zie, ik zal u moeten bekyven: gy weet dat de bruiloft binnen eenige dagen moet plaets hebben; ik kwam uw toekomenden daer beneden tegen, en hy was zoo haestig om alles gereed te hebben, dat hy, zonder my te bespeuren, voorby liep. - Gy, integendeel, in steê van al eens uit te gaen om naer uw kleed om te zien, gy zit daer te droomen.... Dat is immers toch niet wel, kind lief!............................................................................................................

X.

Weinige dagen geleden was ik, ter gelegenheid der wedstryden, dit jaer door onze tooneelmaetschappyen uitgeschreven, den vlaemschen schouwburg eens gaen bezoeken, om my een denkbeeld te vormen van de hoogte op welke de liefhebbersgezelschappen van andere steden het in de kunst gebragt hebben.

Aendachtig zat ik toe te luisteren, nu eens bewonderend hoe, tusschen die onbekende spelers, menigeen dikwils in het echt dramatische een greep wist te geven, waeraen zich beroemde kunstenaers zouden mogen spiegelen; dan weêr nydig op de tanden bytende als een andere, uit onkunde of naäpery van franschen wansmaek, onze schoone moedertael onbarmhartig râbraken kwam. Bywylen, als er op de planken eene fletsche liefdeverklaring of iets dergelyks aen gang was, liet ik myne oogen ook wel eens terzyde, over al de lieve frische kopjes weiden, welke het parterre als in eene tentoonstelling van levende dahlia's schenen te hervormen; en in een dier oogenblikken gebeurde het dat ik, in eene logie over my, een heer opmerkte die my met hoofd en handen, zoo veel het maer in zyne magt was, toeknikte. Daer ik my echter niet herinnerde hem ooit gezien te hebben en dus veronderstelde dat hy my vast voor een anderen nam, vergenoegde ik my hem eenigzins verwonderd aen te kyken en al zyne vriendelykheid met eene drooge buiging te beantwoorden. Hy nogtans ging voort met my aen te lachen telkens dat myn blik op hem stil bleef, zoodanig dat dit spel my ten leste begon te vervelen, en ik zorgvuldig vermeed nog langs zynen kant uit te zien.

Toen er een paer bedryven waren afgeloopen, begaf ik my naer het Caveau onder de schouwburgzael, om eenige verversching te gaen nemen. Nauwelyks was ik nogtans gezeten of de zelfde heer stond voor my.

- Welnu, mynheer V.B., gy herkent me gelyk niet meer? - vroeg hy.

De klank dier stem rukte my als een nevel van voor de oogen.

- Wel, lieve hemel, zyt gy het Frans! - riep ik uit, terwyl ik hem de hand toestak; - waerachtig, ge moogt het my niet kwalyk nemen; maer uit dien opgeknapten jonker met zyn zwarten baerd, welke hier voor my staet, zou ik nimmer uw persoon gehaeld hebben, zoo uwe stem my niet eensklaps den ouden vriend van aen de Werf herinnerd had.

Frans beantwoordde mynen handdruk met warm gevoel en zag my bewogen in de oogen.

- Nu, zit by, - vervolgde ik, hem een glas inschenkende, - en begin my eens te vertellen hoe gy 't zoo al maekt.

- Ha, tegenwoordig, - glimlachte Frans, - dat ziet ge wel hoe heel myn uiterlyk u allerbest zegt, ofschoon ik sedert wy elkander voor de laetste mael zagen....

- Ja, ik heb daer zoo iets van gehoord dat ge nog al droevige dagen moet gehad hebben? - viel ik hem eenigzins ondervragend in de rede; - doch als men u beziet zou men zulks niet zeggen.

- En nogtans is het wel wezenlyk zoo, - antwoordde hy, - Zie, mynheer V.B. gy zyt in den tyd nog myn vertrouweling geweest: ik zal u dan eens met dit alles bekend maken, want ik voel dat ik, gelyk ge my hier ziet, u zeer geheimzinnig moet voorkomen.

Ik knikte bevestigend op die laetste zinsnede, en Frans begon my wydloopig te verhalen wat wy in de vorige hoofdstukken onzen lezeren hebben medegedeeld; doch op het punt waer wy onze schets hebben afgebroken hield hy insgelyks stil.

- Evenwel zie ik nu nog niet hoe achter al die avonturen eene ontknooping kan gekomen zyn welke u gemaekt heeft wat gy schynt, - merkte ik op na eenigen tyd te hebben zitten nadenken; - ik wil toch niet veronderstellen dat een oom uit Amerika de oude versleten tooverroê over den roman van uw leven is komen zwaeijen?

- Neen, zoo erg niet, - antwoordde Frans; - alleen werd ik

over een jaer by een notaris geroepen, waer ik vernam dat mynheer Velthove overleden was, en my in zyn testament eene aenzienlyke som gemaekt had.

- Mynheer Velthove!.... was die dan misschien uw vader? - riep ik verwonderd en eenigzins verlegen uit.

- Daervan maekte het testament geene melding; echter ben ik hem er dankbaer voor als een zoon, en bid ik elken avond met myne vrouw voor hem, zoo als kinderen voor hunnen vader bidden.

- Met uwe vrouw?... Ge zyt dan getrouwd? En met wie? met Laura.... met....

- Dat zult ge gaen zien, zoo ge my dadelyk het genoegen wilt doen my naer myn huis te vergezellen.

- Dat doe ik volgeerne, - antwoordde ik, en, my vertrouwelyk by den arm nemende trok Frans my, door al het volk heen, de zael uit.

Myne nieuwsgierigheid was tot den hoogsten graed opgewekt; evenwel, wat ik onderwege ook mogt aenwenden om met zydelingsche vragen eenigzins op voorhand achter de waerheid te geraken, wist hy altyd eene uitvlugt te vinden om die te ontwyken. Ik gaf het dan ten leste op en begon van wat anders te spreken.

- Maer ja, dit is waer, - zegde ik, daer is nog al iets dat my in u verwondert: ik hoor u niet meer hakkelen; hoe zyt ge daer toch van genezen?

- Ik weet het zelf niet, - antwoordde hy; - sedert dat ik gelukkig ben, heb ik dit zoo van zelf afgeleerd. Misschien, nu ik myn hart in al zyne volheid mag uitstorten, is de tong ook meer op haer gemak.... Doch, à propos, mynheer V.B. ge vraegt me gelyk niet of ik nog poëet ben?

- Inderdaed, daer dacht ik niet aen: het stieltje gaet zoo slecht, jongen....

- Ik meende nogtans een bundel te gaen uitgeven.

- Nu, liever gy dan ik.... En wat naem zal dit papieren kind dragen?

- Ja, daer lig ik juist meê in de war. Ik zou zoo geerne iets nederigs hebben, zoo een titel waerin men ziet dat het werk van een beginneling is.

- Wel, die hebt ge maer met dozynen te grypen: Lentebloemen, Voorjaersloover, Madelieven, Sleutelbloemen, of wilt ge buiten de botaniek en de saizoenen blyven; Eerste zangen, Gedichten myner jeugd, Dichtproeve, Eerste wiekslagen....

- Neen, neen, dit is alles te veel afgezaegd; ik zou iets meer eigenaerdigs willen.

- Welnu, velen hebben u gekend als een hakkelaer: doop het ding Dichterlyk gestamel.

- Dichterlyk gestamel!... Dat waer niet slecht, - lachte Frans, - ja, dat neem ik.

- Zoo dat ik de redactie van het Taelverbond maer zal verzoeken in hare aenstaende aflevering een bundel Dichterlyk gestamel aen te kondigen, en er een woordje van aenbeveling by te doen.

- Gy zult my ten hoogste verpligten.... Doch wy zyn hier ten mynent. - En Frans belde aen een huis dat my een aenzienlyke winkel scheen te zyn.

Zyne vrouw kwam zelve, met de lamp in de hand open doen, en alvorens ik haer nog herkende, had hy haer reeds een kus op het voorhoofd gedrukt en lispelde hy:

- Lina, ik heb het genoegen u mynheer V.B. voor te stellen.

Lina!... waerlyk, het deed my deugd aen het harte dat zy het was, en terzyde gaf ik Frans een warmen handdruk, om hem al myne blydschap over die aengename verrassing te betoonen.

Intusschen verzocht het lieftallig vrouwtje my met de gulhartigste beleefdheid om binnen te treden, en ik maekte my bereid dit verzoek in te willigen toen Frans my in het oor fluisterde:

- Ge moogt niet verschieten, maer ge zult hier misschien nog iemand van kennis vinden.

Inderdaed, het eerste wezen dat my trof toen de kamerdeur openging, was Laura, die zich in eenen hoek met de oude moeder van Lina scheen bezig te houden.

Beide stonden dadelyk op by myne verschyning; maer toch had ik wel bemerkt hoe vervallen het meisje was, toch had een enkele blik op haer geworpen my overtuigd dat er schrikkelyk lyden over haer hoofd moest zyn heengegaen.

Nogtans scheen Frans my op dit alles, voor het oogenblik geene inlichtingen te willen geven; want hy zoo wel als Lina, hield zich niet bezig dan met my te pramen om toch een glas van den punch te nuttigen, welken deze laetste te voorschyn had gehaeld.

Ik deed dit dan ook en, na nog een half uertje in gullen kout te hebben doorgebragt, maekte ik my bereid om myn afscheid te nemen.

Frans bragt my tot aen de deur. Wy spraken daer nog van het een en het ander, en, daer ik my niet kon weêrhouden hem herhaelde malen te doen verstaen hoe zeer het my verwonderde, Laura op die wyze ten zynent aen te treffen, zegde hy ten leste, eenigzins wrevelig:

- Welnu ja, dit meisje is diep ongelukkig. Luttel maenden na dat ik haer huis verlaten had, is haer vader gestorven. Zy heeft dan de estaminet vaerwel gezegd en in korten tyd het weinige dat zy bezat opgeleefd. Dan is zy altoos lager en lager gevallen, tot zoo verre dat zy, zonder ons te kennen, ons over eenigen tyd eene aelmoes kwam vragen. Wy hebben haer dan uit medelyden in huis genomen, in afwachting dat wy haer ergens geplaetst kunnen krygen, en zoo komt het dat gy de ongelukkige hier aengetroffen hebt.

- Nu versta ik waerom ge my dit raedsel niet aenstonds ontsluijerd hebt, - antwoordde ik; - gy schaemdet u my al de uitgestrektheid uwer goedheid te doen kennen. Maer God houdt er toch het oog op, vriend, en Die zal er u om zegenen.

- Dat hoop ik ook, - zegde hy, my de hand ten vaerwel schuddende; - doch, in allen geval, denk aen de aenkondiging van mynen bundel.

- Dat zal ik! dat zal ik! - riep ik hem onder het heenstappen toe, en de lezer ziet dat ik heb woord gehouden.

 

Antwerpen, Meert 1849.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs