Het Taelverbond. Jaargang 4

[p. 552]

Plegtige Begrafenis van Theodoor van Ryswyck.

De tyding van het afsterven des beminden volksdichters Van Ryswyck, had onze gansche stad in rouw gedompeld. Het was alsof elk burger in hem eenen geliefden broeder verloren had, of allen gevoelden dat eene kostbare perel van Vlaenderen's letterkroon was afgerukt geworden. Ook, op den dag voor de lykplegtigheid bepaald, eene uer voor den gestelden tyd reeds, stonden duizende persoonen van allen rang voor het sterfhuis te wachten, om de stoffelyke overblyfsels des dichters naer de laetste rustplaets te geleiden.

De stoet was samengesteld als volgt:

Eerst de lykbaer (zonder ander versiersel boven het kleed dan eene frische lauwerkroon), beurtelings gedragen door leden der letterkundige maetschappyen de Olyftak en der Antwerpsche Maetschappy ter bevordering der nederduitsche tael- en letterkunde, met zinspreuk voor Tael en Kunst, door leden der tooneelkundige maetschappyen de Hoop en Jong en leerzuchtig, en door de zangmaetschappyen Mozart, de Scheldezonen en de Association lyrique.

Daernevens, een dertigtal kinderen met witte choorrokken en dragende brandende lyktoortsen.

Daerna de familie des overledenen, waer tusschen men, met een diep medegevoel, de twee lieve en ongelukkige zoontjes van den betreurden dichter bemerkte, alsook zyne ons reeds gekende broeders: den dichter Jan Van Ryswyck en den beeldhouwer Lambert Van Ryswyck.

[p. III]

DEN 7 MEI 1849

is te antwerpen overleden

TH. VAN RYSWYCK,

GEBOREN TE ANTWERPEN,

den 8 July 1811.

[p. 553]

Hierop, de afgezondenen der maetschappyen van Brussel, Gent, Leuven en andere steden.

Vervolgens de maetschappyen der stad, met hare vaendels en standaerden, in rouwfloers gehuld, opgevolgd door eene ontelbare menigte burgers, letterkundigen, schilders, beeldhouwers, enz., meestal vrienden van den overledenen en, zonder uitzondering, bewonderaers van zyn schoon talent. En ten slotte eene onafzienbare ry koetsen van adelyke of bemiddelde inwooners onzer stad.

De St-Andrieskerk, ofschoon zeer groot, kon met moeite plaets leenen aen dezen talryken stoet. Byzonder plegtig was de lykdienst, en dit wel door de belanglooze zorg des Eerw. heer Visschers, pastor dezer kerk, die overigens zelf als een talentvol schryver in de ryen der vlaemsche letterkundigen telt.

Na de dienst werd het lyk de gansche stad doorgedragen en van den stoet vergezeld, in de orde welke wy hebben opgegeven.

Buiten de begrafenis des heeren Van Brée, in zyn leven directeur onzer Akademie, begrafenis die in 1839 plaets had, geheugt men zich niet in Antwerpen zulken plegtigen en talryken lyktogt te hebben gezien. Indrukwekkend was de aenblik van het langzaem voortdryvend gevaerte; en misschien nog dieper was de indruk dien men ontving by de treurnis die onmiskenbaer geprent stond op de aenzichten derduizende burgers, welke voor hunne huizen stonden te wachten, alsom den geliefden volksdichter ook een laest vaerwel te zeggen en ten minste zyn stoffelyk overblyfsel te groeten.

Op het kerkhof was nog immer dezelfde menigte aenwezig: eene wolk bedrukte vrienden omringde het graf, dat hun eenen teêrgeliefden broeder ontrooven ging.

De heer Verspreeuwen, in name van den Olyftak, las eene redevoering welke de tranen uit aller oogen bersten deed; bovenal trof hy zyne aenhoorders diep, toen hy de jonge kinderen van den overledenen aenwees, en deed gevoelen dat het een heilige pligt voor ieder Vlaming is de ongelukkige weezen des beminden dichters te beschermen tegen den nood die hen dreigt. De edelmoedige oproep des heeren Verspreeuwen zal met warmte worden beantwoord: wy kennen onze vlaemsche landgenooten te wel om daeraen te durven twyfelen.

De heer Van Kerckhoven sprak in naem der choormaetschappy de Scheldezonen, en deed vooral de diensten gelden welke de overledene den vlaemschen zang bewezen heeft.

Hierna trad de heer Lodewyk Gerrits op. Zyne rede, goed gedacht en met gevoel gesproken, deed op nieuw de tranen der aenhoorders vloeijen.

Dan volgde de heer Karel Nys. Deze veroorloofde zich op het graf van eenen vriend sommige uitdrukkingen, die wy liefst stilzwygend voorby gaen.

De heer Van Duyse, die na hem sprak, heeft hem, in de warme improvisatie waermede hy aenving, genoeg laten voelen, welken onaengenamen indruk de heer Nys op de aenhoorders moet hebben te weeg gebragt.

Nu nam de heer Boone, namens het Vlaemsch gezelschap van Gent, het woord. Deze letterkundige deed zich by zyne eerste klanken voor een onderscheiden redenaer erkennen. De indringende toon zyner stem, de manhaftigheid zyner blikken en gebaren, de vurige vaderlandsliefde die zyne aenspraek bezielde, dit alles ontroerde iedereen, en tot heden zelfs,

[p. 554]

spreekt men nog zeer veel met toejuichende herinnering van de korte doch uiterst krachtige redevoering van den heer Boone.

Na dezen bragt de heer Michiel Van der Voort, in name van het Tael- en Letterkundig genootschap te Brussel, eene niet min treffende hulde aen den betreurden makker, met welken hy een der eerste, in onze stad, de stem ten voordeele der moedertael verhief.

Een boezemvriend van den heer Van Ryswyck, de talentvolle beeldhouwer J.-B. de Cuyper, sprak een gevoelvol vaerwel op het graf des dichters.

De lykplegtigheid werd gesloten door eene redevoering van den heer Conscience.

Wie dezen redenaer eens gehoord heeft, zal ligt beseffen welken indruk zyne magtige en buigbare stem by deze gelegenheid zal hebben verwekt. Hy moet inderdaed zyne aenhoorders gansch weggerukt hebben; want lange toejuichingen stegen als onwillens op uit de menigte, toen hy zyne rede eindigde, ofschoon een graf gewis de geschikte plaets tot zulke luide uitboezemingen niet zy.

Wy hebben dit overzigt der lykplegtigheid eenvoudig en kort gemaekt, omdat wy ons voorstellen eerstdaegs in het Taelverbond, eene wydloopige levensbeschryving van den betreurden volksdichter Theodoor Van Ryswyck te geven.

Onzen lezeren zal het gewis aengenaem zyn, ten slotte hier de aenspraek van den heer Conscience aen te treffen. Wel is waer dat de Antwerpsche dagbladen dezelve reeds hebben doen kennen; doch wy meenen dat dit stuk ook verdient gelezen te worden in andere gedeelten van Vlaenderen.

Zie hier deze aenspraek:

By het graf van Theodoor Van Ryswyck, in name der Maetschappy ter bevordering van nederduilsche tael- en letterkunde, met zinspreuk Voor Tael en Kunst:

‘O Heer! voor welk onbekend verbreken boeten wy dan, dat uwe hand zoo loodzwaer op ons nederzakt? Eilaes, de tyden zyn verre, dat wy in saemgestemde toonen het heilig loflied ter eere des vaderlands deden schallen, - dat wy, moedig en vrolyk, voor het goede streden en U juichend dankten by elken zegeprael op verbastering en volksbederf behaeld! Nu is alles duister en akelig op onze baen: onze vaderlandsche feesten zyn sombere lyktogten, onze vergaderplaets het veld der dood, onze zangen het eeuwige vaerwel by het graf onzer dierbaerste broeders gesnikt......

Nog treurt het hopeloos Vlaenderen over de vroege opvaert zyner edelste zonen, nog zwoegt het weenend om den gedenksteen op het graf der gentsche zwane¹ te rollen, nog bloedt het uit zyne dubbele wonde...... en reeds bonst een nieuwe noodkreet uit zyne scheurende ingewanden over het neêrslagtig vaderland!

By een ander graf - het laetste dat wy sidderend zagen sluiten - durfden wy hopen dat de storm had uitgewoed. Twee eiken kruinen lagen ontworteld en verbryzeld ten gronde......² Het offer was volbragt? Eilaes,

1 Ledeganck.

2 Willens en Ledeganck.

[p. 555]

neen, neen! Nog ergens, in een weelderig oord, by de Schelde, bloeide een frische wilg in de volle kracht zyner oorspronkelyk milde natuer. By de minste zucht, die zyn loover als de snaren eener harp deed trillen, liep het volk luisterend toe, en het bewonderde met dankbare aendacht de zoete liederen, die, als dauwdruppelen, glinsterend en zoel in de harten vielen, troost en balsem goten over het wee des vaderlands, en de tael onzer moeder deden beminnen om hare harmonische en bekoorlyke zachtheid.

Een voorbode der dood schoot nevens den frischen boom voorby en zengde zyn weelderig gebladerte: de zingende wilg verdorde langzaem...... en stierf; kruin en stam vielen ter aerde. Niets meer, niets meer van hem dan de onverganglyke naklank zyner betooverende liederen!

Niet genoeg dat de vlaemsche Nestor van tusschen ons werd weggemaeid, niet genoeg dat de wreede dood het lied in de keel des vlaemschen Nachtegaels verworgen kwam........ ook de vlaemsche bard, de vrolyke zanger des volks, moest ons verlaten - lyden en sterven als een martelaer!

Daer ligt hy...... Van Ryswyck! bevrozen onder den kouden zoen der dood......... en met hem zinkt voor eeuwig in den schoot der aerde zyne wonderlier, die het ingewand des volks trillen deed.

Van Ryswyck! gy waert myn eerste strydgenoot. Samen trokken wy te velde tegen de vyanden van ons geslacht; samen verhieven wy het zweerd des woords om den naem der voorvaderen te wreken, en Vlaenderen op te heffen uit de vernedering. Terwyl ik het dorst beproeven, het vroegere heldendom ten voorbeeld onzer broederen op te roepen, stroomden van uwe lier mannelyke en magtige zangen, die het vaderland doorklonken en my den boezem van hoop en vertrouwen deden zwellen. My suist nog in het oor:

‘Verheft het hart, verheft de stem;
Het klinke uit ieders mond:
Wat lot ons dreig' wat leed ons naek:
Ten stryde voor de moederspraek,

Op vaderlandschen grond!

Dreunt luid der vadren tael ter eer;
Klinkt, zangen, klinkt in 't rond!
Van hier met vreemden pronk en prael!
Wy zingen in der vadren tael,

Op vaderlandschen grond!¹’

Van Ryswyck, diep betreurde broeder, het lot heeft ons in een verschillend pad geleid; doch achting, liefde heeft altyd tusschen ons voortbestaen. Onze baen voerde ons toch zoo menigmael weder te zamen! Hoe dikwyls hebben onze handen in de eenzaemheid in elkander gegloeid; - hoe dikwyls ontstroomden onzer lippen woorden van begeestering om elkander aen te moedigen tot den nationalen stryd! Hoe dikwyls verspraken wy elkander eene onverbreekelyke broedertrouw!

Ah, die trouw is niet verbroken geworden. Moge eenige schaduw de

1 Van Ryswyck, Rederykerslied, 1836

[p. 556]

vriendschap tusschen ons overneveld hebben, het hart toch bleef goed.... Ja, by uw nog ongesloten graf zeg ik het met de diepste overtuiging, gy hebt uwen strydmakker blyven achten en beminnen, gelyk hy nimmer een onvriendelyk gevoel tegen u in zynen boezem toeliet. De traen van rouw en verdriet, die uwen ouden wapenbroeder nu by den rand van uw graf ontrolt, moge uwe ziel in den schoot der Godheid verheugen, en u zeggen, dat ik uw hart heb gekend en geschat......

Taelgenoten, vrienden, gy die met my de aerde zyner laetste rustplaets bevochtigt en snikkend nederziet in den gapenden kuil die zyn stoffelyk overblyfsel verslinden gaet, uwe smart is onzeggelyk, niet waer? Het vaderland, al wie Vlaming is en Vlaenderens roem bemint, moet weenen inderdaed! Die zwygende baer omsluit voor eeuwig den goeden minnelyken zanger, wiens voetstappen een eeuwig spoor van troost en blydschap nalieten, uit wiens zachte blikken de opgeruimdheid des harten en de vriendschap straelden, wiens aenzyn vreugde en levenslust verspreidden waer hy kwam.... hy het ware beeld der voorvaderlyke gulhartigheid!

Kind der natuer, begaefd met eenen milden gloed van betooverende zielsharmony, worstelde hy moedig tegen smart en verdriet om zyne zending te vervullen; hy verhief zich door eigene krachten, boeide het luisterend volk aen zyne lippen en verwierf, met eenen welverdienden roem, den eernaem van Vlaenderens lieveling..... Misschien ging het lot hem gunstig worden, misschien ging hy eenige rust genieten in zyn hobbelig en pynlyk levenspad; maer, eilaes, een yselyk wee verbrak de vaderlandsche harp in zyne handen, de heilige lamp der poëzy doofde langzaem uit; - en, na onbedenkbaer lyden legde hy, vermoeid en afgemat, het hoofd op zyn eens zoo verleidend en zoo magtig speeltuig neder.

Indien iets by dit graf zyne bedrukte ouders, broeders en vrienden troosten kunne, dan zy het de overtuiging dat Van Ryswycks dierbare naem zal leven zoo lang uit eenen vlaemschen mond de dietsche tale klinkt. Die naem hoort toe aen de geschiedenis der vlaemsche beweging; hy hoort toe aen de geschienenis onzer letterkunde door de onschatbare peerlen van ingeboren vernuft en van dichterlyke harmony die in zyne werken liggen opgesloten; hy hoort toe aen onze zonen, die de liederen van den minnelyken vlaemschen zanger niet kunnen vergeten!

En nu taelgenoten, zal dit graf zelf, zal onze gemeene smart ons niet indachtig maken, dat het nieuw en onherstelbaer verlies, waermede het lydend Vlaenderen geslagen wordt, de vereeniging onzer krachten noodig maekt tot het voltrekken van het gebouw waer aen Van Ryswyck zoo onverpoosd heeft gearbeid? Zullen wy ongevoelig blyven aen den roep dien hy, als door profetische inspraek gedreven, ons in betere tyden toestuerde:

Broeders, komt de wraek gebluscht,
In het boos gemoed.
Komt elkaêr in vreê gekust,
En voor 't kwaed geboet.

't Leven is zoo kort en broos.
Om 't door haet en nyd
Te verbitteren voor altoos,
Tot ons eeuwig spyt.

[p. 557]

 

Vrede, trouw en broedermin,

 

Zy ons eenigst doel,

 

Met een onverzetbren zin

 

En een rein gevoel.

 

 

 

Wie bestaet die nooit misdeed,

 

Vry van vlek en blaem....?

 

Dus, vergeven wy het leed.

 

In des Heeren naem!

Ja, mogt de nagedachtenis van eenen dierbaren doode onze harten vermurwen; mogt eindelyk het treurend vaderland in onze verzoening een gedeelte der krachten terugvinden, die het wreedste lot ons door zyne onverbiddelyke slagen ontroofde.......

En gy, Van Ryswyck, arme vriend, betreurde broeder, slaep gerust in den geboortegrond dien gy hebt bemind en verdedigd; hy zy u ligt en zoet de vaderlandsche bodem! Dat God u daerboven met Willems en met Ledeganck vereenige, opdat gy, roemryk drytal, bidden moget voor ons en voor Vlaenderen....... Vaerwel, vaerwel.