Het Taelverbond. Jaargang 4

Kunst- en letternieuws.

In onze laetste aflevering hebben wy aengekondigd dat in den Gemeenteraed van Gent het voorstel was gedaen, onzen beroemden medewerker, den heere Conscience, voor zyn roman Jacob Van Artevelde, een bezonder blyk van dankbaerheid van wege de stad Gent toe te sturen. Volgens wy toen vernamen moest dit stuk uit een eerepenning bestaen. Doch de commissie van Schoone Kunsten heeft dit ontwerp zeer loffelyk weten te veranderen, en zy heeft voorgesteld dat er by den brief, aen den heer Conscience te schryven wegens de hulde aen de stad gedaen van zyn werk: Jacob Van Artevelde, een op perkament geschreven stuk, gevoegd worde, de diepe erkentenis des Raeds voor die hulde uitdrukkende; zynde de kommissie verzekerd dat dit stuk, door al de Raedsleden onderteekend, den heere Conscience aengenamer zal zyn dan al de geldelyke belooningen of gedenkpenningen welke hem zouden kunnen toegekend worden. Dit voorstel is met toejuiching aengenomen, en over eenige dagen is dit stuk, dat in de warmste uitdrukkingen van dankbetuiging en bewondering is vervat, den heere Conscience toegezonden.

- Op Zondag, den 15 april, vierde het Tael- en letterkundig genootschap, te Brussel, de verjaring van deszelfs oprigting. De sekretaris Michiel Van der Voort deed in een uitgebreid verslag den staet des genootschaps kennen.

Na den heer Van der Voort, las de heer Nolet de Brauwere van Steelant het eerste gedeelte van een reisverhael des hoogleeraers J. David, getiteld: Tibur. Daerna werd door den heer Eekma een gedicht, getiteld: De godin des tyds, voorgedragen.

Met eene redevoering van D^r Snellaert over het beoefenen der vaderlandsche tael en letteren, welke door den heer Van der Voort voorgelezen werd, is de vergadering gesloten.

[p. 558]

- In een der laetste zittingen van het Professors-congres, te Brussel, is het voorstel gedaen dat er aen het staetsbestuer gevraegd worde in het wetsontwerp wegens het middelbaer onderwys eene bepaling te lasschen, houdende dat voortaen het vlaemsch in alle vlaemschsprekende provinciën ten grondslag voor het onderwys van het hoogduitsch en engelsch zal genomen worden. Dit zou niet alleen in de vlaemschsprekende, maer in al de provinciën des Ryks dienen te worden ingevoerd, en zoo zou men wel genoodzaekt zyn het nederduitsch, te regt den sleutel der noordsche talen genoemd, aen te leeren.

- De koning heeft het beschermschap van de algemeene kas der belgische kunstoefenaren aenvaerd en zich voor de som van duizend franken op de inteekenlyst doen inschryven. De Brusselsche kunst- en letterkring heeft aen het bestuer dier kas doen kennen dat hy uit al zyne middelen de klas der schoone kunsten by de Akademie zal ondersteunen, in alles wat zy zal noodig oordeelen ten voordeele dor ongelukkige kunstoefenaren te verrigten. De heer Fétis, voorzitter der Akademie en bestuerder der muziekbewaerschool te Brussel, heeft voorgesteld een concert in te rigten, welks beloop in de algemeene kas zal worden gestort. Evenals de heer Gallait, hebben de heeren Navez, Fraikin en anderen, eenige hunner werken beloofd ter gunste van de eerste loting welke de klas betamelyk zal oordeelen met hetzelfde oogmerk in te rigten.

- Het nederduitsch is alweder vergeten by de opnoeming der kennissen welke worden gevorderd van de leerlingen die in 's ryks landbouwschool te Thienen zullen aengenomen worden; terwyl de kennis der fransche tael volgens de grondbeginselen vereischt wordt. In het te geven onderwys echter zal onze moedertael met het fransch gelyken tred houden.

- Het staetsbestuer heeft ook de beoefening der nederduitsche tael ter mededinging in de wedstryden tusschen de onderscheidene gestichten van middelbaer onderwys, voor dit jaer, verpligtend verklaerd. Mogt deze billyke bepaling de voorbode zyn van grootere en belangryker hervormingen, niet slechts in dit maer ook in het hoogere onderwys!

- By koninglyk besluit van den 23 maert is aen de tooneelmaetschappy: de Wyngaerd, te Brussel, een hulpgeld van 300 fr. toegekend om haer de kosten van vertooning te helpen dragen van het drama: Margaretha de zwarte, door een harer leden den heer F. Roelants opgesteld.

- De heer Edward van Even, hoofdman van 't Kersouwken, te Leuven, waer hy mede den post van onderbibliothecaris der Hoogeschool bekleedt, kondigt eene Geschiedenis der stad Diest aen, die een boekdeel van omtrent 8 vellen druks zal uitmaken, tegen 25 centimen 't vel, verkrygbaer gesteld by de uitgevers lex en Geets, te Leuven. Wy zien gaerne monographiën verschynen, door gewetensvolle schryvers bearbeid. Het letterkundige verleden van den schryver is ons eene waerborg voor de nauwkeurigheid van 't aengekondigde werk, waerin wy belang meenen te mogen stellen, omdat eene algemeene geschiedenis van België, in hare byzonderheden, hoofdzakelyk op con amore bewerkte monographiën moet berusten.

Dezelfde ieverige letterkundige houdt zich thans onledig met het navorschen der nederduitsche uitgaven van Jan van Westphaliën, drukker der leuvensche Hoogeschool, van 1473 tot 1491. Hy verzoekt ons de boekenliefhebbers, welke eenige nederduitsche uitgaven van dezen drukker mogen bezitten, aentemanen de beschryving er van hem te willen overmaken, Leuven, Monnikenstraet, n^r 6.

- Hoewel wy door plaetsgebrek het nog niet aengekondigd hebben, zal een ieder toch wel onderrigt zyn dat er aen de kamers door den heer Rogier een wetsontwerp rakende het hooger onderwys, is voorgesteld. Als naer gewoonte zyn in gemeld ontwerp de regten onzer tael erbarmlyk miskend. De leergang van nederlandsche letterkunde staet, wel is waer, op het program vermeld, maer voor geen der examens is de kennis dier letterkunde,

[p. 559]

zelfs niet onzer tale, verpligtend verklaerd. De Vlamingen hebben de beteekenis van zulken onzin goed begrepen, en in het vlaemsch gezelschap van Gent is eene kommissie benoemd, met de volmagt om geschikte maetregelen te nemen ten einde dien bedekten slag af te weeren. Dezer dagen zyn ook werkelyk drie leden der kommissie naer Brussel vertrokken, en zyn beurtelings door de heeren ministers van binnenlandsche zaken en van openbare werken ontvangen. Hunne vraeg heeft zich tot het volgende bepaeld:

1^o Dat de aspiranten voor den graed van élève universitaire, in artikel 45 van 't wetsontwerp beschreven, mogen kiezen tusschen eene fransche en nederduitsche compositie.

2^o Dat voor het kandidaetschap in wysbegeerte en letteren de leerlingen tot de vlaemsche gewesten behoorende te gelyk over de nederduitsche en de fransche letterkunde zullen onderzocht worden.

3^o Dat voor den graed van élève universitaire de waelsche leerlingen zullen mogen kiezen tusschen eene vertaling uit het nederduitsch, hoogduitsch of engelsch, ten einde zy alzoo tot de studie worden uitgenoodigd van de tael, welke voor de meerderheid der belgische natie de volkstael is.

Billykere vraeg kan toch niet gedaen worden. Ook schynt het dat de heer Rogier beloofd heeft, de door het vlaemsch gezelschap verlangde wyzigingen, by de discussie over de wet, zelf voor te dragen. Ook moeten de heer Minister van openbare werken en onderscheidene vertegenwoordigers het billyk vertoog der Vlamingen volkomen goedgekeurd hebben, en alles vertoont de hoop dat ons ditmael, zonder veel gerucht, regt zal gedaen worden.

- Men weet dat de oude koning van Beijeren, een tempel voor al de groote mannen gesticht heeft, die zich Germanië, in den volsten zin genomen, verdienstelyk gemaekt hebben. Onze medewerker Van Duyse, een ieverig bewonderaer van Stevin, heeft met regt vermeend dat deze eene plaets in het Walhalla, te Munchen, verdiende te bekleeden, en heeft den koning-dichter Lodewyk den wensch daertoe uitgedrukt. Het antwoord van dien vorst luidt dat hy deze vraeg in overweging zal nemen. Na de handteekening: Ludwig, leest men deze woorden van 's konings hand geschreven: Dasz sie mir vlaemisch schrieben, war mir angenehm. (Dat gy my in 't vlaemsch schreeft, was my aengenaem). Een treffend voorbeeld voor andere vorsten van duitschen stamme.

(Eendragt).

Verschenen Werken.

Te Antwerpen, by J.P. Van Dieren en C^ie: Laatste gedichten van H. Tollens c.z. - Dit schoon boekdeel is onmisbaer voor de bezitters van des heeren Van Dieren's vroegere uitgave van Tollens gezamenlyke gedichten, waervan het de noodzakelyke aenvulling is; ook zy die het zich afzonderlyk zouden aenschaffen, zouden gewis den koopprys niet beklagen.

- By J.E. Rysheuvels: Landbeschryvingen en reisverhalen, eene reeks van echte volksboekjes, getrokken uit de hedendaegsche reis-geschiedenis. - Deze boekdeeltjes verschynen alle veertien dagen; de prys van elke aflevering zal bepaeld worden in evenredigheid van het getal bladzyden, tegen 7 centiemen per 12 blz. De persoonen die inteekenen voor vyf achtereen volgende afleveringen genieten een afslag van 25 pct. - Het eerste boekdeeltje is verschenen. Het bevat al hetgene er tot den huidigen dage kenbaer geworden is over Californië.

- Te Gent by Hoste en L. Hebbelynck: Het Belgische kruidboek of de Gentsche hovenier, door L.A. De Lathauwer, grondeigenaer te Gent, lid van onderscheidene maetschappyen van landbouw- en kruidkunde, werkend lid van

[p. 560]

onderscheidene letterkundige genootschappen, schryver van het werk: De Belgische moerbe ziënboomplanter en zyde wormopvoeder, enz. Derde deel. - Dit schoone boekdeel, 404 blz. beslaende, is een vervolg van de beschryving der voornaemste planten en gewassen, die in België groeijen en gekweekt worden, van de letter K tot de letter R. Onze aenpryzing der twee vorige boekdeelen is ook op dit derde in ruime mate toepasselyk; met nog een deel, waervan de druk reeds eenigzins gevorderd is, zal dit nuttig en allezins belangryk werk, ook onder het taelkundig oogpunt beschouwd, voltrokken zyn. Wy zeggen: ook onder het taelkundig oogpunt, en dit kan geenszins als grootspraek beschouwd worden, wanneer wy er byvoegen dat de schryver al de kunstwoorden nauwkeurig en zuiver in het nederduitsch heeft overgebragt, en daerenboven de geschrevene tael met ettelyke benamingen van bloemen en planten, dikwils alleen onder 't volk of by deskundigen in de gesprokene tael bekend, heeft verrykt.

- By de gebroeders De Busscher: Gedichtjes voor kinderen, door Prudens Van Duyse. 96 Blz. in-12^o. Prys: 50 centimen.

- By Gevaert: Ledeganck's laetste lied: Gent. Choor voor vier stemmen, op muziek gebragt door J. Van der Spurt, aen 't Vlaemsch gezelschap, te Gent, opgedragen. Prys, met de muziek, 50 centimen.

- By Annoot-Braekman: Aloude geschiedenis der Belgen of Nederduitschers, door M.P. Blommaert, lid van de letterkundige maetschappyen te Gent, Brussel, Leuven, Antwerpen, Leyden, Utrecht, Leeuwarden, Minden, enz. Op dit werk, dat een schoon allerkeurigst gedrukt boekdeel van 450 bladz. uitmaekt, zullen wy nader wederkeeren.

- Te St.-Nikolaes, by Landrien-Fovel: De Belg in 1848, vaderlandsch gezang, opgedragen aen den hooggeachten heer Alexander Rodenbach, burgemeester van Rumbeke en volksvertegenwoordiger van het distrikt Roesselaere. - Prys: fr. 1-00.

- Te Brussel by P.H. Dehou: De tooneelliefhebbers of de Pryskamp van uiterlyke welsprekendheid, blyspel met zang, in een bedryf, door Eug. Edw. Stroobant, voorzitter der koninklyke maetschappy: De Wyngaerd, te Brussel. Bekroond in den letterkundigen pryskamp van 1848, uitgeschreven door de koninklyke maetschappy: De Fonteinisten, te Gent.

- By denzelfden: Anna of de Molenaerster van oud-Turnhout, vervlaemscht tooneelspel met zang, in een bedryf, door denzelfden.

- By denzelfden: De huisraed van Lisa, vervlaemscht kluchtspel met zang, in een bedryf, door denzelfden.

- By J.A. Greuse: Nederduitsch-fransch woordenboek, door Sleeckx en Van de Velde, met de medewerking van een genootschap onderwyzers en letterkundigen. - 1^e aflevering.

- Te Thienen, by P.J. Merckx: Is de kerk een winkel, ja, of neen? Samenspraek tusschen een ziende, een blinde en een byziende, door M.H. Davidt.

- By den zelfden: Gedicht op het laetste oordeel, Michel-Angelo's onvergelykelyk meesterstuk, door Cornelius Schorman.

- Te Leuven, by Van Linthout en Van den Zande: De ziekte der geleerden, gedicht van Mr. Willem Bilderdijk, uitgegeven met inleiding en aenteekeningen, door J. David, prof. by de cath. hoogeschool. 2^e Stuk.