Het Taelverbond. Jaargang 4

[p. 455]

Kunst en letternieuws.

Nederlandsch¹ letterkundig congres te Gent.

In naem van het nederduitsch Taelverbond.

Het kan niemand ontgaen hoe door gantsch Europa eene verandering in het leven der volkeren zich voordoet. Waer eigene tael en zeden aen vreemdaerdigen invloed zyn opgeofferd, daer ziet men het volk als een reuzenkind de banden verbreken, die zyne vrye ontwikkeling tegenhielden; waer eene natie door onderscheidene staetsbesturen gesplitst is, wordt er naer middelen omgezien om aen de onderscheidene deelen van éen lichaem meerder eenheid van werking te geven. Geen volk van Europa blyft, zichzelven onbewust, nog voortsluimeren: wy worden allen in beweging gezet door eene eigenaerdige vormdrift, van welker geheimzinnige werking wy onszelven niet altyd even zeer rekening weten te geven, ja die alle menschelyke vooruitzichten omverre werpt en vernietigt.

Die vormdrift veropenbaert zich vooral door eene ongewone werkzaemheid des geestes, door eene grondigere beoefening der volkstalen en eene daeruit ontstane meer algemeene zucht naer eigene letterkundige voortbrengsels.

In die beweging deelen de Nederlanden, even gelyk Skandinavië, even gelyk de Oostenryksche staten, even gelyk Duitschland en Italië; ja de onderverdeelingen van den voormaligen Burgondischen Cirkel werken, elk op zyne wyze, ten voordeele van een Nederlandschen volksgeest: de Fries in het Noorden, de Wael in het Zuiden, leenen hunne kracht aen de pogingen van Hollander en Vlaming, om het thans gespletene Nederland voor wederzydsch vergaen te behoeden.

In 't bewustzyn dat die eenparige, schoon niet overal even merkbaer werkende, vormdrift ook onder ons bestaet, en met het verlangen dat hetgene door de natuer tot voortleven bestemd is, door menschelyke afdwalingen niet gestoord worde, hebben de Nederduitsche tael- en letterkundige genootschappen van Gent besloten, binnen de muren dezer stad een Nederlandsch Congres, waertoe alle vrienden van eigen volkszin en geestontwikkeling worden uitgenoodigd, te beroepen.

Op dit Congres zullen alle punten kunnen verhandeld worden, welke het behoud van den Nederlandschen stam ten doel hebben. Om echter eene vastere bepaling aen de werkzaemheden van het Congres te geven, heeft de uitvoerende Commissie den kring van deze vastgesteld tot:

Nederlandsche Tael- en Letterkunde,

Nederlandsche Geschiedenis,

Nederlandsch Tooneel en Zangmuzyk,

Nederlandschen Boekhandel.

Men zal de noodige maetregelen nemen dat de godsdienstige en staetkundige verdraegzaemheid niet gestoord worde.

De tegenwoordige toestand der beide afdeelingen van Nederland zal door de sprekers op het strengste moeten geëerbiedigd worden.

Met deze waerborgen betrouwen wy, dat elk Nederlandsch geleerde en vriend zyns Vaderlands het zich tot eenen heiligen pligt, zoozeer als tot een waer genot,

1 Door Nederland verstaet men de hedendaegsche ryken België en der Nederlanden.

[p. 456]

zal rekenen, door zyne tegenwoordigheid in die vergadering, het zyne toe te brengen tot versterking van den algemeenen volksgeest, ten einde alzoo ons gemeenschappelyk goed, de Nederlandsche tael, noch in zyn geheel noch gedeeltelyk ontaerde en verloope, en de letterkunde eenen ruimeren werkkring vinde, waerdig van de volkeren die eens Europa op den weg der beschaving vooruit waren, en wien 't by helder doorzicht nog kan gegeven zyn, het literarische standpunt te bereiken, waertoe zy eenmael geroepen schenen.

Wy betrouwen ook inzonderheid op uwe tegenwoordigheid, Mynheer, en wenschen, vóor 30 Mei, van U te mogen weten, waerover Gy voornemens zyt eene voordragt te doen, opdat zulks in het uit te geven program mogt vermeld staen.

Gent, 20 January 1849.

De voorzitter der uitvoerende Commissie, F.-A. Snellaert.
De secretarissen, Ph. Blommaert, baron Jules de Saint-Genois.

Om tot de vergadering toegelaten te worden, zal men van eene toegangskaert voorzien zyn waervoor eene som van twee frank zal geligt worden. Deze bydrage dient ter bestryding der onkosten.

De vergadering zal plaets hebben den 26 Augusty en volgende dagen, om tien ure des voormiddags.

De voorgaende byeenkomsten zullen plaets hebben in het lokael van het Vlaemsch Gezelschap, in het Café de l'Université, Volderstraet, n^r 8, tegenover de Hoogeschool.

De antwoorden moeten vrachtvry toegezonden worden aen den Voorzitter, Steendam, n^r 7.

Wy vinden het onnoodig by dien brief iets by te voegen. Al wie de uitbreiding onzer vaderlandsche zaek eenigzins ter harte neemt, zal het zich ten pligt rekenen zich naer die groote vereeniging te begeven, waer voorzeker dingen zullen besloten worden zeer nuttig voor onze vlaemsche letterkunde en zeer belangryk voor de ontvoogding der Vlamingen.

- In eene der laetste zittingen van de Akademie van België, kwam het voorstel ter spraek van het opschrift op het standbeeld van Godfried van Bouillon, tot Brussel, in het fransch op te stellen. Men weet het, vroeger waren zulkdanige opschriften altoos in 't latyn; doch de Akademie vermeende dat het nu anders wezen moest. Dadelyk deed onze medewerker, de vaderlandslievende heer Snellaert, het voorstel, dat het standbeeld ook een vlaemsch opschrift zou dragen. Het is onnoodig te zeggen dat de meeste Vlamingen, zoo als de heeren baron Jules de Saint-Genois, De Decker, enz., dit voorstel ondersteunden, en dat het dan ook doorging gelyk wy het uit de Indépendance vernemen. Men kan wel denken dat dit fransche dagblad tegen die zoo regtvaerdige beslissing vele redenen in te brengen weet, en dat het haer openhartig afkeurt. Onder anderen zegde het: ‘Degene die het vlaemsche opschrift verlangden, hebben gezegd dat dit een middel zou zyn om de regten van België te doen gelden op den grooten man, welken het als een zyner roemwaerdigste kinderen beschouwt, en welken Frankryk haer ontweldigen wil. Die reden is van de besten niet, want iedere natie zou aldus kunnen handelen jegens de groote mannen, welke zy zich toeëigenen wil.’ - Wy antwoorden hier op met het Journal d'Anvers, dagblad dat, alhoewel in het fransch opgesteld, zich meer dan welkdanig het ook zy met het vlaemsch bezig houdt, en voor de regten der Vlamingen strydt. Het zegde: ‘Wy zyn verblyd over het besluit by hetwelk de Akademie het grondbeginsel der vlaemsche opschriften aengenomen heeft. Zeker, gelyk het de Indépendance zegt, is de reden, welke men tot zyne ondersteuning heeft doen gelden, van de beste niet; maer er zyn er andere, welke het franco-belgische dagblad niet ophaelt, en welke wy gelooven dat door eenige geleerde

[p. 457]

leden der Akademie uitgebragt moeten zyn. Wy zullen er slechts twee aenhalen, namenlyk, dat, van het oogenblik dat men beslist een monumentael opschrift in eene andere tael dan de latynsche op te stellen, men alsdan het verlangen heeft van door ieder, zelfs door de ongeleerdsten verstaen te worden. Dit is de beste wyze van zien als het standbeelden geldt, welke in een nationael oogwit en tot stichting van het volk opgerigt worden. Maer alsdan mag men niet vergeten dat het fransch voor het grootste gedeelte van België al zoo onverstaenbaer is als het latyn. Van eenen anderen kant heeft de vlaemsche letterkunde sedert eenige jaren zulken merkwaerdigen stap gedaen, dat al de vrienden van den vooruitgang, van de ontwikkeling van den openbaren geest en van de nationaliteit haer toejuichen moeten. Het openbaer gezag, waer tusschen wy de officiële vertegenwoordigers der wetenschappen tellen, heeft het regt niet meer tot morele onmondigheid te doemen, degene onzer landgenooten, welke zich van het oude dietsch bedienen. Zoo de uitsluiting van het vlaemsch in de administratieve zaken nog eenigen tyd moet blyven voortduren, dunkt het ons niettemin dat het uer gekomen is, waerop men het den rang moet toekennen welke het wetenschappelyk en letterkundig door de werken der vlaemsche schryvers in de achting van het beschaefd Europa hernomen heeft.’

- Wy vernemen dat by de stemming over het voorstel van den heer Snellaert, rakende het gemelde vlaemsche opschrift, de heer David, professor der nederduitsche letterkunde by de Hoogeschool van Leuven, en, hebben wy het wel, voorzitter der nederduitsche maetschappy Tyd en Vlyt, aldaer, tegen dit voorstel heeft gestemd! Welke mogen toch de beweegredenen zyn, die den heer David daertoe hebben aengespoord? Denkt hy dat het vlaemsch op een standbeeld aen een vlaemschen held, eenen markgraef van Antwerpen, opgerigt, zou misstaen, en is er geene tegenstrydigheid tusschen deze onvlaemsche onverklaerbare handelwyze en zyn vroeger stryden voor de heilige zaek der moedertael?

- Uit het Journal d'Anvers hebben wy vernomen, dat een onzer verdienstelykste landgenooten de heer Edw. Dujardin den Leeuw van Vlaenderen van Hendrik Conscience in platen uit zal geven. Onnoodig is het te zeggen dat ieder zulks met voldoening verneemt, vermits de Leeuw van Vlaenderen, vóór Jacob van Artevelde het licht zag, het beste gewrocht van onzen romanschryver was en het meest heeft toegebragt om den vlaemschen geest in ons land te verspreiden.

Wy zullen dan op de voortreffelykheid van de keus des heeren Dujardin niet uitweiden, en zullen hier slechts byvoegen dat die talentvolle kunstenaer reeds in de 20 platen in 4^o, waermede het werk Graef Hugo van Craenhove opgeluisterd is, betoond heeft, dat hy voor zulken moeijelyken arbeid voortreffelyk bekwaem is. Immers heeft ieder erkent dat van die 20 platen de meeste van eene uitstekende begaefdheid in vinding, samenstel en teekening getuigen.

Die welverdiende byval heeft den heer Edw. Dujardin aengemoedigd om het nieuwaengekondigd werk te beginnen, en hy heeft eene verzameling van 64 groote teekeningen in-4^o vervaerdigd, welke weldra verschynen zullen.

Weinigen hebben die nieuwe voortbrengselen van onzen stadgenoot kunnen zien; wy zyn van de eenigen, van welke de kunstenaer verlangde de oordeelvelling te kennen. By het zien van een zoo volmaekt en zoo schoon werk, wisten wy niet wat het meest te bewonderen, of het talent of de ootmoedigheid van den kunstenaer, welke zelf niet scheen te weten hoe verdienstvol zyn werk is. In die zestig prachtige teekeningen, heeft de kunstenaer al de schakeringen van zyn gedacht en van zyne genie kunnen ten toon stellen. Hy kon daer de zachte huiselyke tooneelen, de prachtige byeenkomsten der magistraten, de zoete, de pynlyke aendoeningen, menig slagveld en menig volksoproer in behandelen en hy heeft dit op eene wyze gedaen welke iedereen bevredigen en verwonderen zal.

Wy gevoelen ons daerom verpligt onze landgenooten aen te manen, die schoone

[p. 458]

onderneming te ondersteunen, en den jeugdigen kunstenaer in zyne loffelyke werken aen te moedigen. Hy zelf zal de platen graveren en dit is geene kleine reden om er nog meerder waerde aen te hechten. Overigens durven wy aen den heer Dujardin een welverdienden byval verzekeren. Dat hy zyn werk stoutelyk in het licht geve en het aen de beoordeeling der kunstenaers onderwerpe: hy mag de uitspraek van het publiek met volle vertrouwen afwachten: noch aenmoediging noch toejuichingen zullen hem ontbreken.

- Het Comité van de algemeene kas der belgische kunstoefenaren, is, sedert de laetste zitting, twee mael vergaderd, onder het voorzitterschap van den bestuerder der klas van schoone kunsten by de koninklyke Akademie. De heer Quetelet oefent de bediening van secretaris uit en de heer Braemt die van schatbewaerder.

Poogingen zullen aengewend worden door de heeren bestuerder en secretaris om de byzondere bescherming des konings ter gunste van de algemeene kas te bekomen.

Betrekkingen zullen worden aengeknoopt met de byzonderste kunstmaetschappyen en schilderakademiën des Ryks, en inzonderheid met den kunst- en letterkring, te Brussel, de Kunstenaersvereeniging van Antwerpen, de Maetschappy der wetenschappen, kunsten en letteren van Henegouwen, de Akademiën van teeken- en schilderkunde te Gent, Leuven, Mechelen, Brugge, Kortryk, Namen, enz. Deze Maetschappyen en Akademiën zullen worden uitgenoodigd, de voorstellingen van leden te doen en ieder in den zynen op de krachtdadigste wyze te werk te gaen om de ten voordeele der kunstoefenaren daergestelde inrigting te doen bloeijen. Te dien einde zullen er feesten, tentoonstellingen, loteryen, enz., worden ingesteld.

De heer Gallait, lid van het comité, heeft beloofd kosteloos het portret te maken van den persoon wien het eerstuitkomend nummer by de eerste lotery die de klas der schoone kunsten zal inrigten, zal te beurt gevallen zyn. Dit portret zal van natuerlyke grootte ten halven lyve zyn. De persoon door het lot begunstigd, zal, te zyner keuze, een anderen persoon van zyne familie mogen aenwyzen om op het doek te worden verbeeld.

Een omzendbrief is opgesteld om met het reglement der algemeene kas aen al de kunst- en letteroefenaren te worden gezonden, welke zullen uitgenoodigd worden om van de vereeniging deel te maken.

Eene inteekenlyst, op het bureel van de klas der schoone kunsten nederlegd, is dadelyk met de handteekeningen van al de aenwezige leden bekleed geworden.

- ‘Zoo wy vernemen, heeft de kamer van notarissen, te Brussel, besloten geene kandidaten tot de openstaende notaris-plaetsen voor te dragen dan degenen die de vlaemsche en fransche talen magtig zyn. Wy kunnen stellig verzekeren dat de persoonen, die zich aengeboden hebben om kandidaet te worden, verpligt geweest zyn modellen van akten in de vlaemsche tael op te stellen.’ Dit besluit, voegt de Voorstander des Landbouws, aen wien wy dit berigt ontleenen, er by, zal waerschynlyk onze verfranschte Belgen wonderbaer voorkomen.’ Dit kan zyn; maer het zal tevens ten bewyze verstrekken dat eene regtvaerdige zaek, hoe lang ook miskend, van lieverlede zegepraelt.

- De gekende vlaemsche tooneelschryver F. Roelants is tot secretaris der Société des gens des lettres belges, te Brussel benoemd.

- Wy hebben den Spectator, kritisch en historisch kunstblad ontvangen. Dit tydschrift dat te Utrecht by L.E. Bosch en zoon verschynt houdt zich bezig met architektuer, beeldhouwkunst, schilderkunst, gravure, tooneel, muziek, schoone letteren en theorie. Wy kunnen het als dusdanig aen eenieder aenbevelen en zullen er in 't kort in het breede op terugkomen. Wy gelooven dat het hier de plaets is om bekend te maken dat wy vernomen hebben dat de hollandsche letterkundigen met meer sympathie dan ooit, zich met de vlaemsche letterkunde bezig houden.

[p. 459]

Zeker zullen de vriendschappelyke betrekkingen nog menigvuldiger worden, vooral wanneer, op het Taelcongres in Oogst te Gent te houden. Noord en Zuid zich ten volle van de overeenstemming hunner bedoelingen zullen overtuigd hebben. De gemeenschappelyke Nederlandsche letterkunde kan niet anders dan er mede winnen.

- By den heer Carl B. Lorck, te Leipzig, verschynt sedert eenigen tyd een weekblad: der Nordischer Telegraph. Plaets ontbreekt ons om over dit tydschrift, dat zich veel met onze letterkunde bemoeit, te spreken: het zy voor de toekomende aflevering. Wy kunnen echter van nu af den Nordischer Telegraph aen onze lezers aenbevelen.

- In de zitting van 31 maert van den gemeenteraed van Gent, heeft de heer baron de St.-Genois, ondersteund door professor Guislain, het voorstel gedaen om aen den heer H. Conscience een byzonder blyk van dankbaerheid van wege de stad Gent te geven, voor zyn verschenen roman Jacob van Artevelde. De heer De St. Genois zegde dat het werk des heeren Conscience een wezenlyk gedenkstuk is aen Gent toegewyd en drong er op aen dat hem een zilveren eerpenning of de werken van eenen schryver, met stads wapenen versierd, geschonken werden. Dit voorstel vond algemeen byval in den raed en werd naer de commissie van schoone kunsten verzonden. Het is ons een waer genoegen dit blyk van genegenheid voor onzen stadgenoot en van billyke waerdering van zyne talenten te kunnen melden, zooveel te meer daer het uitgelokt werd door mannen die ten volle bekwaem zyn over de verdiensten van den roman Jacob van Artevelde te kunnen oordeelen.

- Op zondag 18 maert vierde het Vlaemsche Gezelschap van Deynze den verjaerdag zyner oprigting. Te dier gelegenheid hield het eene plegtige vergadering, waerop verscheidene taelgenooten van de omliggende gemeenten en vooral van Nevele tegenwoordig waren. Iedereen, die aen dit echt vaderlandsch feest heeft deel genomen, heeft kunnen bemerken tot welk punt van bloei die letterkundige vereeniging reeds gestegen is; wekelyks groeit het getal harer leden aen en bewyzen de leden hunnen voortgang met het voorlezen van letterkundige voortbrengselen. Door de volgende heeren werden dicht-of prozastukken voorgelezen, of redevoeringen uitgesproken: A. Tayart, Joossens, Van Coppenolle, De Smet-Minnens, De Vuyst, enz. De heeren Heremans, en De Pestel, vertegenwoordigden de vlaemsche gezelschappen van Gent en Nevele.

- De heer Carl. B. Lorck, te Leipzig, kondigt eene Niederdeutsche Bibliothek aen, waerin de beste Hollandsche en Vlaemsche lettervruchten zullen opgenomen worden. Iedere aflevering zal op 10 Ngr. komen te staen.

- Alle volksstâmme sind gleichberechtigt und jeder Volksstam hat ein unverletzliches Recht auf Wahrung und Pflege seiner Nationalitât und Sprache. (Alle volksstammen zyn gelyk in regten, en ieder volksstam heeft een onschendbaer regt op waerborg en gebruik zyner nationaliteit en tael). Zoo luidt een der artikelen van de grondwet door den jongen keizer Frans Josef van Oostenryk zynen volken toegekend. Men vergelyke deze bepaling met den toestand van vlaemsch België, ten opzichte van het ambtelyk gebruik der moedertael, en oordeele.

- Uit het verslag van den toestand van het genootschap: De Dageraed, te Turnhout, uitgesproken door den heere voorzitter Snieders, in zitting van february ll., blykt, dat die yverige vereeniging van lettervrienden, die aen 't spits trad van alle steden van minderen rang, besloten heeft hare beide vroeger verschenen dichtbundels van eene verzameling in proza te doen opvolgen. De Dauwdroppelen, zyn byna uitverkocht. Indien de bestuerders des genootschaps eene strenge keus onder den voorraed van 't proza, door leden of eereleden aengeboden, willen doen, indien zy ditmael al het overtollige, al te weelderige, het omne supervacuum weten te besnoeijen, voorspellen wy hun een welverdienden byval.

[p. 460]

Een boom, die al te veel moet dragen,
Verliest zyn kracht,

Zegt de tuinman aen Flipjen, by den kinderdichter van Alphen, een gouden boekje, dat ook menig wenk voor groote kinderen bevat.

Verders leeren wy uit dit verslag dat het eerelidmaetschap mede aengeboden is aen Mev. Cuypers van Helmond; wy zyn zeer benieuwd, om iets van de lettervruchten dezer dame te leeren kennen: 't is geene letterkundige galanterie, die ons dien wensch doet vormen; maer gaerne toch herhalen wy het vers:

Notre gloire est souvent l'ouvrage d'un sourire.

(Eendragt).

Verschenen werken.

Te Antwerpen by J.-E. Buschmann: Jacob Van Artevelde, door Hendrik Conscience. Dry boekdeelen in-8^o, met titelplaet en panorama der oude stad Gent. Prys 6 franken. - Op dit werk, naer onze meening, de hoogste en magtigste uitdrukking van het talent onzes beroemden romanschryvers, zal het Taelverbond, binnen kort eene breedvoerige beoordeeling mededeelen. De redactie acht het dus onnoodig er thans over uit te weiden en vermeent slechts dat het hare pligt is aen te kondigen, dat het reeds naer waerde in Duitschland is geschat en dat de heer Lorck, te Leipzig er eene vertaling in het hoogduitsch van aenkondigt, welke binnen eenige dagen verschynen zal.

- By J.-P. Van Dieren en C.^e: Historische dramata, door Hendrik Peeters. 1^o De wees van Mechelen, drama in vier bedryven; 2^o De bevelhebber van Vlissingen, drama insgelyks in vier bedryven. - Een deel in 8^o. Prys fr. 1.25. Het werk is verkrygbaer te Gent by H. Hoste, en by Snoeck, Veldstraet; te Antwerpen by Jonghmans, Korte Nieuwstraet, en K. Verstrepen, Binnenstad (Cité).

- By Jos. Van Ishoven: Het eerste stukje eener reeks Verhalen voor het volk, door P.-F. Van Kerckhoven.

- Te Gent by Hoste en F. en E. Gyselinck: Oude vlaemsche liederen, ten deele met de melodiën. - 5^e en laetste aflevering, uitgegeven, zoo als de drie vorigen, door D^r Snellaert, dewyl Willems slechts ééne aflevering van dit werk had in het licht gebragt, toen de dood hem verraste. - Het thans verschenen gedeelte is met titelblad, tafel en eene belangryke inleiding voorzien.

- By Dullé Plus: Jan Hyoens, historisch drama in 4 bedryven, door de heeren B. Block en J. Mekerle, in den letterkundigen pryskamp der Fonteinisten met een zilveren eermetael bekroond. - Prys: 75 centiemen.

Aengekondigde Werken.

Te Brugge: Dichtwerken van J. Poupaert. Men teekent in by den schryver ten pryze van fr. 1.50.

- By C. De Moor: Kronyk der stad Brugge, door J. Gailliard, corresponderend lid der Maetschappy van fraeije kunsten te Gent.

- Te Amsterdam by C.L. van Langenhuysen: Palet en harp. Romantisch dichtwerk in vaerzen en proza door J.A. Alberdingh Thijm. 12 à 13 vel druks. Prys gl. 1.80. - De heer Alberdingh Thijm staet als een der voornaemste noordnederlandsche dichters bekend.