Het Taelverbond. Jaargang 4
(1848)– [tijdschrift] Taelverbond. Letterkundig Tydschrift, Het–
Auteursrechtvrij
[pagina 105]
| |
Boekbeoordeeling door J.F.J. Heremans.Myne eerste zangen, door A. Snieders, Jr. Antwerpen, P.-E. Janssens. 1848. 120 blz. in-8o.De heer A. Snieders, Jr., is reeds lang by het vlaemschlezend publiek gunstig bekend door eenige luimige dichtstukjes, die van hem in Tydschriften verschenen. Wy zelven hebben meer dan eens de aendacht der lezers van het Taelverbond, in het byzonder, op de lieve voortbrengselen van dien Dichter geroepen. En inderdaed zy verdienden die onderscheiding ten volle. Trouwens de verzen die wy van den heer Snieders lazen, voordat zyne Eerste Zangen het licht zagen, muntten in hunnen aert boven al de andere uit: altoos waren zy vol geest en naïeve oorspronkelykheid; nooit onkiesch, noch plat, twee gebreken die men den heere Th. Van Ryswyck te regt dikwils mag aenrekenen. Wy verwachtten van den heer S., vooral als luimig dichter, veel voor de toekomst; zien wy thands of de hoop die zyne eerstelingen ons deden koesteren verwezenlykt werd, en werpen wy een vlugtigen blik op diegene der eerste zangen, welke ons niet, zoo als de Orgelman, Ha, ha, ha! Idealen, Herman's Lied, Het Goede Wild, Plagen en De Grenadier des Konings, vroeger onder het oog kwamen en waerover wy nog geen oordeel hebben gestreken. De heer Snieders schynt, volgens hetgene wy in zyne Goede Reis aentroffen, eenigzins aen het luimig vak vaerwel te zeggen: immers hy stuert zyne verzen de volgende woorden toe; Neen, gy zult niet eenzaem dwalen
Op dit hobbelige meer;
Eenzaemheid schryft menigmalen
Op ons voorhoofd rimpels neêr.
| |
[pagina 106]
| |
O ik zal u steeds gedenken
En u nog een broêrke schenken;
Doch misschien nog niet zoo bly,
Schoone lieveling, als gy.
Want uw vader heeft die zangen,
Noch dien lach van vreugde meer;
Door dien rimpel zyner wangen,
Kind, droop laetst een traen ter neêr.
De heer Snieders zou zeker grootelyks ongelyk hebben: het luimige vak is datgene waeraen hy vooral zyn naem verschuldigd is, waerin hy wezenlyk veel vermag; en in ernstige poëzy is hy verre van te slagen. Men kan zeer wel geestige invallen, fyne, vernuftige zetten hebben, en dit bruisend, warm hert niet bezitten dat zich uitstorten of barsten moet, dat den waren, ernstigen dichter maekt. Die waerheid blykt ten volle in den heer S.; er ontbreekt hem meestal gevoel. Daerom verkiezen wy, by voorbeeld, zyn Slapende Hans (Hansje en Elsje), en Mag ik 't ook eens doen, (helaes! de eenige nieuwe luimige stukken die de bundel oplevert!) oneindig boven Rood, Wit en Blauw. Dit laetste gedicht is toch alles behalve gelukkig: het is duister voorgedragen en de verpersoonlyking van elke der drie kleuren van de nederlandsche vlag is er te verre in gedreven. Men leze slechts de twee eerste strofen: Kent ge myn zustertal, schittrend getooid,
't Driekleurig doek om de heupen geplooid?..
Kent gy haer niet? - Op elk liefelyk wezen
Zult ge de deugden der vaedren steeds lezen?
Eeuwen reeds bleven ze elkander getrouw,
Kent ge myn' zusteren: Rood, Wit en Blauw?
Schoon is het drietal, - een cherub, weleer
Zond ze vereenigd op de aerde ter neêr;
Schreef om haer hoofd, met zyn' toovrenden vinger,
Elk een' verschillenden Bloemelynslinger;
Bloemen, nog frisch van den paerlenden dauw,
Sierden de slapen van Rood, Wit en Blauw!
Wat wil de heer Snieders toch zeggen met die heupen, dit liefelyk wezen, dit hoofd, die slapen, dien Bloemelynslinger! Wie schat het geestige Plagen | |
[pagina 107]
| |
niet oneindig hooger dan al die holklinkende, onbeduidende woorden?.... Doch, daer de heer S. met geweld het luimig vak wil verlaten en er ons niets nieuws wil in leveren, om zich op de ernstige poëzy toe te leggen, bevinden wy ons wel genoodzaekt hem op die baen na te gaen. Op Rood, Wit en Blauw volgt in de Eerste Zangen een verhael in verzen van ietwes twintig bladzyden: by gevolg de moeite wel waerd om er een oogenblik by te verwylen, en er den inhoud van mede te deelen. De naem van het kind is Roosje.
I. Dertig trappen hoog, woont een arme gryzaerd, Walter geheeten! Waerom nu juist dertig trappen hoog? Zal men ligt vragen; de heer S. leert ons zulks mathematice in de volgende strofen:
Dertig trappen hoog, daer woonde
Walter, wit van baerd en lok:
Wit gelyk het helder sneeuwkleed,
Dat den aerdboôm overtrok.
Lang was 't voor hem levenswinter,
Bange winter - bange nacht!...
Hoeveel dagen reeds in kommer
En in weemoed doorgebragt!
Jongling zynde, huisde Walter
In een lusthof voor het oog (?);
Man geworden klom hy droomend
Vyftien trappen naer omhoog.
En toen eens de gryze vlokken
Daelden op zyn schedel neêr -
O toen stapte hy, al zuchtend,
Vyftien trappen hooger weêr.
Ergo dertig trappen. By Walter woont Roosje, zyn dochtertje, een lief meisje met blauwende oogen, welk hem verzorgt. Negen jaren later ontmoeten wy denzelfden Walter; doch niet behoeftig meer: hy leeft op zyn gemak. Roosje telt achttien zomers en wordt schuldig. | |
[pagina 108]
| |
Waeraen? vraegt men ongetwyfeld: ja, lezer, een oogenblik geduld; de Dichter stelt ons zoo seffens ook niet in de confidentie. Hy geeft ons, wel is waer, in eene opeenstapeling van jammerlyke exclamaties te kennen dat Roosje schuldig, wezenlyk schuldig is; maer hy wil voor het oogenblik nog niet kategorisch spreken en laet ons onvoldaen en half wrevelig tot het tweede hoofdstuk overstappen. II. Roosje is op het bal. Zy heeft een goudwrong (?) op het voorhoofd en een kruis op den boezem, aen een hemelschblauw lint. Daer zegt ons de Dichter nogmaels dat Roosje schuldig is, en nu eerst mogen wy weten waeraen: En Roosje! - brand (t) die hoofdwrong niet?
Wier flonkerende gouden slinger
Een' schaduw op uw voorhoofd giet?
Voelt gy niet, dat een scherpe vinger,
Gelyk een' rood gegloeide stift,
Gestolen! - op uw voorhoofd grift?
Voelt gy niet!...
Neen, hy is u ligt,
Als 't kransken, dat men 't doode wicht
Om 't bleeke en dorre hoofdje weeft!...
Rampzaelge rust, die soms de misdaed geeft!...
Droom, Roosje! want de gulden droom
Die onze ziele zachtjes wiegt,
Is dikwyls kort! - Het is een stroom,
Wiens effen blauwe vlakte liegt; enz.
Het geregt legt de hand op Roosje.
III. Roosje zit in de gevangenis: En reeds krast de deur des kerkers
En reeds waggelt uwen voet
Op den grenssteen eener wereld,
Die m'een grafkuil heeten moet.
| |
[pagina 109]
| |
De vader komt Roosje vloeken: En van afGa naar voetnoot1 de kerkertrappen In het heengaen spreekt de vader nog eens van zyne dertig trappen: ‘Dertig trappen opgestegen,
Droomde ik al myn leed ten top!...
Ha!... zy daelt er vyftien neder;
Ik... styg er nog vyftien op!’
En de Dichter wil er ten slotte het zyne ook nog byvoegen: En de zonnegloed viel bevend
Op 't gebroken vensterglas
Van de vliering - vyftien trappen
Hooger dan zyn wooning was.
Résumons: - Een arme gryzaerd, welke dertig trappen hoog woont, heeft eene dochter die een hoofdwrong steelt, in de gevangenis geworpen, en daerom van haren vader gevloekt wordt. Gelyk men ziet heeft dit historietje weinig om het lyf, wat de stoffe zelve betreft; daerenboven is het slecht ingekleed en vol gemaektheid. Wy spraken daer straks van exclamaties; zie er hier eenige uit dit enkel stuk: | |
[pagina 110]
| |
O toen stapte hy, al zuchtend,
O uw schrikbre vloek dael' nooit
Op dat blonde zilvrig hoofdje,
O met hoogmoed had een moeder,
Zulk een dochterken aenschouwd.
O men roemt u, maegdelyn!
O! dat alles is vergeten!
O, gy hebt haer lang vergeten!
O daer - daer heerschte zielenvreugde!
O zeg my, eer de morgenzonne,
O tel my! - tel my al die wezens,
O wryf dat kleine gouden kruis,
O voorwaerts Roosje, droom nog meer!
O God! Wat knelt die hoofdwrong daer!
O daer rollen op uw ketens,
Voor geparelt - tranen af!
O wat is de droom der misdaed
In dit broze leven kort!
O! voor eeuwig dan verzwolgen
In die bandelooze zee!
Vader, bad hy, ach niet hooger!
Ach!... hy mint hen, die hy slaet!...
Roosje!... ach uw gryze vader...
Ach! geen engel rigtte u op!
Maer ach! wat men in u ook huldig!
Het is een schittring - ach! niets meer!
Ach! geen reine geest der godsdienst
Die geen zwakke hulpe biedt....
De heer S. moeste toch weten, dat, wil hy het hert zyner lezers raken, hy daertoe geen belangloos, onbeduidend onderwerp moet nemen, als waren oen en achen genoegzaem om te bewegen of te verschrikken. Vinden wy Roosje onder geenen opzichte bevallig, Herinnering mag ons des te meer behagen: dat stuk is vol gevoel. De aenhef vooral is lief: Ja, 'k herdenk met warme liefde,
Elk gevoel my lief of leed,
Dat den leeftyd streelde of griefde
| |
[pagina 111]
| |
Dien ik in myn dorpke sleet...!
In myn dorpke, dat zoo fleurig
- Met zyn bloemenryke weî -
Schynt, een vlinder duizendkleurig
Rustend op de vale heî.
Wy moeten nogtans doen opmerken dat de volgende verzen duister zyn: Onbewust zyn in die jaren
Dat het heil, dat de aerde ooit gaf,
Is - een poos hier rond te waren
Om te zoeken naer een graf.
De duiver en de kanarie is wel verteld en zal even als ik heb er een gekend, ofschoon wat alledaegsch, met genoegen gelezen worden. Er blyft ons nog over van het grootste stuk des bundels (van blz. 84 tot 112) te spreken: het is getiteld Zy!... (fragmenten). Dit gedicht heeft, wat de behandeling aengaet, veel van de duistere, verwarde opgeblazenheid van Roosje. Menigeen die ons over de Eerste Zangen van den heer S. sprak, vroeg ons of wy iets aen zy!... hadden verstaen. Wy durven niet verzekeren of wy den draed van Ariadna wel degelyk vast hebben; maer wy zullen toch trachten uit dien labyrinthus te geraken. I. zy!... brandt van verlangen naer het vieren van het oogstfeest en wil er koningin van zyn: En 's morgens als de blyde dag
Op den bedauwden wingerd zag,
Die aen het venster kransde,
Dan deed zy 't kleine raempken op,
Terwyl, gelyk een pareldrop,
Het hemelsch blauwige oogje glansde:
Het zocht de wyde velden rond
Of het daer reeds de maeijers vond.
Zy!... vraegt den Dichter, die een der helden van het stuk is, dat hy heur tot koningin zou kiezen; dan volgt natuerlyk haer portret, en daerna nogmaels smeekingen om door hem tot koningin gekozen te worden, en zy belooft hem, indien hy het doet: Een blauw' bewaesden druiventros, | |
[pagina 112]
| |
of wel Dien blauwen duiver of wel veel (blauwe?) zoenen. De Dichter aenvaerdt de zoenen; doch vader ziet het spel en hy moet henen! In het II kapittel wordt Zy!... groot. En zy werd groot! O schoon was zy,
De maegd waer ik als kind (?) meê speelde,
Dat elken glimlach met my deelde
En slechts zyn zoenen schonk aen my....
Maer de Dichter valt op eens aen het mymeren en vergeet zyn onderwerp, zyne lezers en Zy!... insgelyks, om van zyn dorpke en honderd andere dingen te spreken: O glimlach niet, men mint in 't dorpke daer
Zoo innig, O zoo innig steeds elkaer!
Een wereld met zyn' blauwen hemel
Ligt daer vaek in een vrouwlyk oog!...
O enz.
Die mymering is eene navolging van Beets, wat gedachten en zelfs vorm betreft: zy vloeit weêr over, even als Roosje, van de noodige Oen., en wat het ergst van al is, zy staet daer geenszins op hare plaets. De Dichter zelf heeft dit zoo wel als wy gevoeld: hy bekent het: Doch ik verdwael.... Maer, denk niet, lezer, dat hy zoo aenstonds tot Zy!... gaet terugkeeren! neen, neen! hy zal u vooraleer nog wat over eenen afgestorven vriend vertellen: Toen ik daer even
Met wee die woorden heb geschreven,
Herdacht ik de (d') afgestorven vriend!
Een broeder in de kunst, wiens zoete zangen
My tranen aen de wimpers hangen, enz.
Eindelyk wendt hy zich tot Zy!... Het meisje zit op eene kamer waer het beeld van den Gekruiste staet, | |
[pagina 113]
| |
Die voor een (?) kind der aerde leed!...
En aen den voet van dit godsdienstig wezen (?)
Lag er een boek. Van die niet - neen!
Waerin de vrome zielen lezen
En van de wereld opgerezen,
Den hemel lieven - hem alleen.
o Neen!...
Dáér, rustig aen den voet des Heeren,
Daer lag de booze wereld! Dáér
Lag om den schoonsten rozelaer
De slang gekronkeld van 't begeeren!
Zonderling, onbegrypelyk boek, niet waer, lezer? Geen wonder dus dat Sinds zy die blaedren had gelezen,
Ach! bidde (bad?) zy maer zelden meer.
Herhalen wy echter ten beteren verstande andermael de reeks van merkwaerdige, ontzaggelyke feiten in het tweede kapittel verval: Zy!... is groot geworden en leest in een heimnisvol boek!!
In het III kapittel Is 't avond! - o gy blauwe hemeltrans
Zyt als een kleed bestikt met sterrenglans.
Het schynt den Dichter alsof de maen op zyne geboorteplaets veel kalmer licht zond. Hy roept uit: En toch - mogt de gedachte my begeven,
Dat ik de heide van myn oord,
Meer liefheb dan den bloemenryken boord,
Zoo kwistig langs dien blauwen stroom geweven;
Dat 'k in den druppel van den dauw,
Die aen het heidenbloempje hangt te wieglen,
Gods grootheid meer zie spieglen
Dan in dien vloed, zoo breed, zoo donkerblauw.
De stille zuiderwind, terwyl hy aen 't wandelen is, doet eenen brief zacht kraken en brengt den heer S. zyn vaderland weêr voor den geest. De Dichter geeft half te kennen dat hy gaet lezen: wy zullen die lezing aenhooren: | |
[pagina 114]
| |
Er komt een zeker iemand, die er arm en lydend uitziet, van den heuvel. De heer S. zegt ons niet wie hy was, noch waer hy ging, en, niets buitengewoons, want Hy was het zelf vergeten!
't Was onverschillig welk een pad
Zyn diep doorwonde voet betrad.
't Was onverschillig of er bloemen bloeiden,
Of dat er scherpe distlen groeiden,
Zyn naekte voet drukte alles plat.
't Was onverschillig wen hy ging,
Of aen de doorne soms de bloeddrop bigglend hing,
Of dat de wonde 't sap der bloeme dronk
(Die hy in 't voortgaen soms verplette)
En (of dat de wonde?) koelheid aen de heete bloedvlek schonk.
Hy komt by eene stille wooning waerin een gryzaerd zit: Geen enklen groet ontglippen. De gryzaerd vraegt hem, zoo als iedereen in zyne plaets zou hebben gedaen, wie hy is; en eindelyk zegt hy zynen naem; op eens nogtans krygt hy er berouw over 's Vreemdlings vuist, zoo paers en blauw De gryzaerd erkent in hem den zoon zyns vriends. Daerop volgt weêr een quasi-Beetsche tirade op de onbestendigheid van den onmoed, en, het zonderlingste van al, daer valt Zy!... welke iedereen reeds lang vergeten had, op het onverwachtste uit de lucht. Zy!... bemint dien Hy en laet zich door hem verleiden; waerna Hy ondanks hare smeekingen vertrekt. De gryzaerd sterft. En hiermede is alles nog niet geeindigd: nu is het een avond in den zomer: De scheemring beefde rond de beukenkruin;
De zongloed zevenkleurde 't dorre duin.
Die gloed scheen my een stille droomer
Die leunend op het blauwe watervlak
My droeve mymering in 't harte sprak.
| |
[pagina 115]
| |
Aerdige vergelyking! doch ter zake: moeder en kind verschynen: Wat draegt ze droef die bussel onryp koren Zy!.... vroeg een aelmoes; de Dichter zag haer oog dat als een hemel blauwde en hy vroeg geen anderen hemel meer! en Het was om dat hy haer beminde,
Clorinde.
In het IV kapitel speelt een kind 's morgens aen de eeuwenoude linde: het kind van Clorinde: Zyn haer was vael, beroofd van glans,
't Ontvleeschde handje weefde een krans
Dien 't later weêr verstrooide;
En wen dat neêrviel, ô dan zag
Ik, dat een pynelyke lach
Zyn blauwe lippen plooide.
Het kind wordt van iedereen geschuwd; doch de Dichter, die op het blauw verslingerd is, liefkoost het welligt om zyne blauwe lippen! En - zy liggen nu allen aen de (blauwe?) linde!... Zy!... gaet aen hetzelfde euvel, als Roosje, mank. Het onderwerp is nietig in zich zelf en duister en zonder waerheid, noch gevoel bewerkt. De gang des onderwerps wordt door onbeduidende, nuttelooze détails verhinderd. Nergens wordt de ziel des lezers geschokt: en, hoe zou zy het door een gedicht, waervan men het onderwerp, als het ware, moet raden? Overal toonen ons die verzen dat zy niet uit het hert, maer uit het hoofd des schryvers gevloeid zyn. Wy hebben ons by den heer S. langer opgehouden dan wy het anders gewoonlyk doen, daer wy het ons tot eenen heiligen pligt rekenen eenen Dichter met zooveel aenleg als hy, te toonen en te bewyzen dat hy het spoor byster is. Wy raden hem tot de luimige poëzy terug te keeren, of onderwerpen te bezingen, indien hy dan toch ernstig schryven wil, die hy, zoo als zyne Herrinnering, gevoelt.
Gent. |
|