Het Taelverbond. Jaargang 3
(1847)– [tijdschrift] Taelverbond. Letterkundig Tydschrift, Het–
Auteursrechtvrij
[pagina 449]
| |
Eene bruiloft in de XVIe eeuw.
| |
[pagina 450]
| |
aenduidde, van den burger eens vryen staets, die, magteloos en zwygende, onder 't slavenjuk den nek moet buigen; maer niets ook dat den dommen en tergenden hoogmoed te kennen gaf, van iemand die laeg genoeg gedaeld is om tot een blind en gedwee werktuig in de hand van slavenzoekers te worden. By den eersten oogslag zou men hem aenzien hebben voor eenen zweeterGa naar voetnoot1 wiens denkbeelden zelden den engen kring zyner kleederdragt te buiten gingen. Maer by de beweegbaerheid zyner wenkbrauwen, de helderheid zyns bliks, de vlakke vormen van zyn voorhoofd, zou een meer geoefend oog hem beschouwd hebben als zynde een dier menschen by wie het gevoel over de gedachte beslist; die zich ten volle eenen persoon, een denkbeeld, eene zaek toewyden, en hierdoor zelfs, jegens alle andere dingen onverschillig schynen te worden. Indien de jonge edelman inderdaed met een dergelyk karakter bedeeld was, moest hy op dat oogenblik van eenen zeer hevigen hartstogt beheerscht worden, om zoo onoplettend te blyven omtrent alles wat er rond hem heen te zien of te gissen was. Hy bevond zich namelik te midden van een dier zeldzame en belangvolle schouwtooneelen, waerby natuer en mensch zoo groot en zoo vol geheimenissen zyn, waerby de eerste zooveel prachtige schoonheid ten toon spreidt, de tweede zooveel woelige driften en edele denkbeelden poogt te verdrukken en te verhelen; de eerste zoo rustig, zoo helder, zoo stralend is; de tweede zooveel zuchtens en tandgeknars achter lachende lippen verborgen houdt, dat het is als ware de gansche wereld tot een enkel stip byeengetrokken, en had zy al hare levenskrachten vereenigd op de weinige roeden gronds die binnen den gezichteinder begrepen blyven. Van wat kant men zich ook wenden mogt, 'tzy men de menigte beschouwde die langs de kade wemelde, 'tzy men zyne blikken verder liet weiden en ze naer oost of westen, noord of zuiden | |
[pagina 451]
| |
rigtte, men vond overal reden tot diep en ernstig nadenken. Ten oosten lag Antwerpen, het noorder Venetië, de onlangs zoo ryke, arbeidzame, woelige en vrolike stad, waer men over eenige dagen pas nog allerwege het gerucht hoorde van rollende wagens, bonsende hamers, brommende klokken en juichende menschenstemmen. Die stad, langs welker straten er immer zooveel menschen met haest elkander voorby slingerden, waer de jonge lieden zoo geestryk en zoo vrolik waren, de jonge meisjes zoo schertsend en zoo bevallig; waer geluk en rykdom voor eeuwig hunnen zetel schenen gevestigd te hebben, die stad lag nu dáér en was verlaten, geruchteloos en doodsch, als een zwermelooze biekorf. Het gezicht dezer gisteren nog zoo levendige en prachtvolle stad, werd nog treuriger gemaekt door het grootsche tafereel dat zich aen de westerkim ontrolde. Langs den anderen oever van de Schelde, verdween de zon achter de groene, grasryke vlakten van Vlaenderen en verguldde die met rykdoortinten gloed. De avondschemering kleurde zachtjes de sombere gevels der huizen en de nog somberer aengezichten der wandelaers, en wierp als een vreugdelach over den rouw der overwonnene stad. Ten noorden liep de Schelde, die oude wereldbaen, en als of ze den tegenspoed manmoedig had willen dragen, vloeiden hare wateren even kalm en even statig, als ten tyde dat ze met alle schatten des aerdbodems bevracht waren en aen de kielen aller natiën eene veilige haven boden. Ten zuiden zag men in de verte de spaensche soldaten en werklieden zich haesten om het ontzachelik kasteel op te werpen, dat tevens een arduinen zinnebeeld en een werktuig was, van de overmagt waermede het zuiden destyds op het noorden drukte. Maer de uiteenloopende, de tegenstrydige driften welke de menigte bezielden, leverden den denker nog wel de belangrykste stof tot overweging op. Onder de wandelaers hadden er sommigen een langwerpig aengezicht, een verheven doch tevens benepen voorhoofd, vurige, zwarte oogen, een haviksneus, dunne lippen en een oranjekleurig vel. Dat waren Spanjaerds. Hunne | |
[pagina 452]
| |
houding onderscheidde zich door eene soort van gemaekte deftigheid; hooveerdy en nydige vreugde stond er op hun gelaet te lezen. Anderen hadden een eirond aengezicht, eene bleeke huid, een min verheven doch breeder voorhoofd, zware, overhangende wenkbrauwen, gryze, schitterende en diepgelegen oogen, een vleeziger neus, dikke, fiere lippen en blonde lokken die van hunne duitsche afkomst getuigenis gaven. Dat waren Vlamingen. Ofschoon die teekens aen beide volkeren eigen, voldoende waren om ze zonder moeite te laten onderkennen, bestonden er tusschen beide nog andere verschilpunten, dewelke, indien ze niet even onuitwischbaer waren, ten minste meer in 't oog liepen en geen zoo nauwkeurig onderzoek vereischten. Te weten de kleederdragt en gewoone houding des lichaems. De Vlamingen die voorheen in hunne dragt zoo prachtig, in hunne levenswys zoo vrolik waren, droegen nu niets anders meer dan bruine of gryze mantels, donkere en sierlooze wambazen en groote hoeden met breede randen, waeronder hunne oogen heviger flikkerden telkens dat er hen een Spanjaerd naby kwam. Nochtans was hunne houding nog fier en deftig, en gebeurde het hun al eens, het hoofd met moedeloosheid te laten vooroverhellen, dan was het slechts wanneer er een zucht van verontweerdiging en razerny hunner breede borst ontsnapte, terwyl ze op Alva dachten die hen met zyn kasteel tot werkeloosheid en tot zwygen was komen dwingen. De dragt der Spanjaerds, daerentegen, was ryk en sierlik. Zyde en fluweel met schitterende borduersels van goud, zilver en edelgesteenten bezet, waren tot zwierige en smaekvolle kleederstukken vervormd geworden: breede en gekorvene broeken, waerdoor de fyne voêring zichtbaer was; enggeregene wambazen die de liniën der borst op zyn bevalligst afteekenden; kleine mantelkens welker talryke, breede en vlottende plooijen over de linkerschouder heen, tot op de heup neêrdaelden en gefronste monteras, waerboven er eene struisvogelveder hing te wemelen. Zy die de montera niet op het hoofd hadden, droegen eenen hoogen en puntigen hoed, welks dunne en breede rand langs den eenen | |
[pagina 453]
| |
kant was opgeslagen en vastgemaekt met eene diamanten gesp, die tevens tot knoop van een ryken vederbos verstrekte. Tot dat kleedsel behoorde nog het lange rapier; de fyne dolk met een rykbewerkt elpenbeenen of gouden gevest; de dassenleêren hozen die wyd en lobberig op de knoesels nedervielen en met lange en klinkende rysporen voorzien waren. Zeker bestond er van buiten tusschen Spanjaerd en Vlaming een zeer doorslaend onderscheid; maer nog grooter, ja, onafmetelik was dat onderscheid van binnen. De eerste, nog vreugdedronken over eenen onlangs behaelden zege en vastelik in zyne meerderheid betrouwen stellende, geloofde dat de voorregten, welke hy zich had aengematigd, de heerschappy welke hy over een oogenblikkelik verwonnen volk uitoefende, zyn regtmatig erfdeel waren, en dat hy zeer veel gematigdheid aen den dag legde, wanneer hy den burger niets anders dan zyne vryheid, den man niets anders dan zynen rykdom, der vrouwe niets anders dan hare eer ontnam, hun voorts wat brood latende waermede zich te voeden en een dak waeronder zich te beschutten. De Vlamingen aenzag hy als menschen die, door nederlagen getemd, door dwingelandy ontzenuwd, zonder ongeduld of klagten het ondragelike juk der vreemde heerschappy moesten torschen; en daerom zag hy met verachting op hen neêr. Hy beschouwde ze nog als lieden die allen, met kettery besmet, tot de eeuwige vlammen gedoemd bleven, en walgde daerom van hunnen omgang. Voorts was hy ydel, zedeloos, aen zingenot en slempery overgegeven, en meende zich van al zyne pligten gekweten te hebben, zoohaest hy stiptelik aen de uitwendige plegtigheden van den godsdienst voldaen had. In zyne verwaendheid bleef hy overtuigd dat zyne heerschappy van eeuwigen duer zou zyn; want hy dacht niet eens om het hart te peilen dat er onder den somberen mantel van den Vlaming klopte, noch om de gedachte op te speuren, die onder dezes breeden hoed gebroeid werd. - De Vlaming, van zynen kant, zag in den spaenschen soldaet niet anders dan het wreed en verachtelik werktuig van eenen hooggezeten dwingeland, en wachtte met een gloeijend maer verholen ongeduld op den dag, | |
[pagina 454]
| |
dat het hem gegund zou worden, zynen bodem van al die vreemde benden zuiver te keren, en den geesel te verbryzelen in de hand van den verdrukker, die hem zyn rykst en kostelikst onderpand, zyne vryheid, ontroofd had. Van den eenen kant was het dus verachting, van den anderen verachting en haet, waermeê de menigte bezield werd, terwyl ze op dezen zomeravond van den jare 1568 langs Antwerpens kade rondwemelde. Maer de jongeling dien wy, in den beginne van dit verhael, eenzaem en opgeruimd hebben zien wandelen, dacht voorzeker op niets van dat alles. Hy bezag noch den golvenden stroom, noch de dalende zon, noch het wassende kasteel, noch de wemelende menigte; en zoo hy soms zyn oog tot de stad wendde, drong de blik toch niet verder dan tot op de wyzerplaet van den ouden Burchttoren. Op eens blonk er meer vreugde uit zyn aengezicht, kwam er een zaliger grimlach op zynen mond: de klok had achten op de Burcht. Ongetwyfeld moest er een meisje hem op dat uer verbeiden, want hy verliet in aller yl don Rodrigo da Xeres, slotvoogd van Antwerpens kasteel, met wien hy eenige hoofsche woorden gewisseld had, en liet zich mogelik wel in het heengaen, eenen vrouwennaem ontvallen. Wat er van zy, de Spanjaerd staerde hem lange na, grimlachte met wreede scherts en, zelfs nog eer de jongeling op de Palingbrug verdwenen was, sprak hy by zichzelven deze kwaedvoorspellende woorden: - Loop, gy dapper heerken Van Nieukercke; loop, gy pronkend juffertje; ga, fleem en liefkoos de zinnelooze die uwe liefde boven die van eenen edelen Castiljaen verkiest! Maer, dat uw goede engel u bewake, want ik zweer by de hel, dat Aleida van Berchem de uwe niet zal heeten, zoolang myne hand het gevest van een rapier zal kunnen vasthouden! | |
II.In de Croonenburgstraet, die onder alle straten der stad het digtst by 't nieuwe kasteel gelegen was, verhief zich de adelyke | |
[pagina 455]
| |
wooning van Robrecht van Berchem, den vader van 't meisje wier naem wy zoo even uit den mond van den spaenschen krygsoverste hebben hooren komen. Zoo als alle gebouwen van dat tydstip - en Antwerpen bezit er ten huidigen dage nog vele - was het huis van heer Robrecht met eenen zwierigen trapgevel bekroond, en van een aental kleine kruisvensters voorzien. Een yzeren traliewerk, tot kunstryke loofranken gesmeed, beveiligde deze tegen eenen aenslag van buiten. De huisdeur was breed, laeg en met ontellike zware nagels beslagen. Ofschoon er aen dat statige gebouw niets bezonders te zien was, daer het min of meer naer alle naburige huizen geleek, kwam er nochtans niemand langs de straet of hy sloeg er eenen nieuwsgierigen blik op. Maer ook verscheen er somwyl een meisje zoo rein en zoo schoon, dat men twyfelde of dergelyk wezen niet veeleer tot de verhevener geestenkringen, dan tot onze onvolmaekte menschheid behoorde. Dat meisje had blonde haren, blozende wangen, groote blauwe oogen en de vormen van haer aengezicht waren even prachtig als die van een grieksch standbeeld. Haer naem was Aleida. Tegen het vallen van den avond verliet ze gewoonlik hare cel of haren tuin, haer Lieve-Vrouwenbeeld of hare bloemen, om voor een venster den beminde te zien aenkomen en hem van verre te groeten. Den avond dat wy Bernhart van Nieukercke langs de antwerpsche kade hebben zien wandelen, was het meisje nog vroeger dan naer gewoonte voor het venster komen zitten, en zoohaest zy Bernharts witten en blauwen vederbos in de verte mogt ontwaren, kon men uit hare trekken zien dat vreugd en liefde in hare borst opwelden. Ook moest er dien avond iets gebeuren, dat voor alle jonge meisjes een groot en plechtig tydstip in het leven daerstelt, en lang op voorhand haren boezem met zoete en wellustvolle verlegenheid vervult. Indien het argelooze kind het gevoel dat haer beheerschte had durven toegeven, dan zou ze met dry sprongen naer beneden gekomen zyn, en haers vaders huis verlaten hebben, om wat spoediger den brandenden zoen der liefde op hare lippen te | |
[pagina 456]
| |
ontvangen; maer nog iets anders dan de haer ingeboren schaemte, kwam zulks verhinderen. Zy was op dit oogenblik met die soort van zaligende lamheid geslagen, waermede de mensch bevangen wordt wanneer hy zich onuitsprekelik gelukkig gevoelt; dat de ziel, waervoor de borst te eng wordt, zich uitzet, in de aderen doordringt, met het bloed omstroomt en het lichaem, als het ware, tot een deelgenoot maekt van hare hemelsche zaligheid. - Reeds was Bernhart nu sedert ettelike oogenblikken in Aleida's kamer getreden, en het meisje had hem noch met eene gebaerde noch met een woord verwelkomd. Mogelik begon de jongeling reeds te vreezen dat er in het hart van haer die hy beminde eene schielike en onverwachte verandering was omgegaen. Edoch, zoo hy eenen stond door dergelyke gedachte gekwollen werd, mogt hy toch al spoedig gerust gesteld worden door den hemelschen, den liefdevollen blik waermede Aleida hem aenschouwde, en de onwillekeurige zenuwtrilling welke zy onderging zoohaest ze op haer gloeijend voorhoofd de drukking van Bernharts lippen gewaer werd. Een lange zucht kwam er uit den boezem van beide gelieven op, en een tyd lang verliep er, eer Bernhart het meisje, te gelyk met eenen hoopvollen blik, de volgende woorden kon toestieren: - Het zal dus heden gebeuren! Gy stemt er in toe, Aleida? Aleida werd blozend en antwoordde met eene bevende stem: - Ik verlang het, Bernhart. Zachtjes boog de jonker zich over den leunstoel waerin Aleida gezeten was, en nadat hy hare hand gezoend had, sprak hy: - Ho! myne lieve, myne genadige vriendin, mogt God u voor uwe liefde beloonen en u zooveel geluks geven als ge my daer geschonken hebt; ik voel maer al te wel dat ik niet magtig genoeg ben om u zulks te vergelden. Sedert lang leef en adem ik voor u alleen, denk ik op niemand dan op u alleen; sedert lang was ik onuitsprekelik gelukkig omdat ik op uwe liefde dorst hopen; wat zal ik u nu van myne zaligheid zeggen, nu ik niet meer hopen moet, nu ik weet dat ge my liefhebt, dat uwe liefde, zoo als de myne, innig en onvergankelik is! Ho, herhael nog eens | |
[pagina 457]
| |
die verrukkende woorden, myne engelin; herhael het nog eens dat gy, de goede, de schoone, my toelaet u van uwen vader te vragen! - Ik verlang het, zegde nogmaels het meisje, en na dat zy eene korte poos gezwegen had, voer ze voort: - Ja, ik verlang het en durf het zeggen; want waerom toch zou ik langer verzwygen hoe zeer ik u liefheb; waerom zou ik niet bekennen dat niet alleen myne rust, maer ook myn geluk en myn leven van uwe liefde afhangen. Ja, Bernhart, ja, dat alles durf ik u zeggen; ik weet dat gy te edel denkt om ooit van iemands vertrouwen misbruik te maken, en van het myne wel het minst. Waerom zou ik dan een geheim blyven verholen houden, dat reeds maer al te lang mynen boezem verkropt? Aleida zweeg, en ofschoon de hartstogt uit hare woorden geklonken had, was het met eenen kalmen en helderen blik dat ze nu op den geliefde nederzag; want de ware en diepgevoelde drift, die in 't hart zynen oorsprong vindt, straelt niet altoos uit dat middenpunt naer buiten, noch verraedt zyn bestaen door tastbare teekenen. Deze uiterlike gerustheid, deze kalmte van de huid, - zoo wy dergelyk eene uitdrukking mogen bezigen - stak by het meisje wonderlik af, tegen den klank harer stem waerin de vurige, de onweêrstaenbare hartstogt hoorbaer was. Die driftvolle stem en die rustvolle houding, moesten op Bernhart eenen veelvermogenden invloed hebben; want de aendoening die zyn gemoed overstelpte, kon hy niet dan met eenen teederen blik en eenen vurigen handdruk te kennen geven. Aleida hernam: - Ja, Bernhart, sedert lang bemin ik u meer dan myzelve, meer dan myn vader, meer dan alles ter wereld; sedert lang tel ik alle dagen van 's morgens af, de uren, de oogenblikken die er nog moeten verloopen eer ik uwen zoen zal mogen ontvangen, en telkens dat er een uer voorby is, ben ik zoo bly als een kind; want als gy niet daer zyt, Bernhart, dan gevoel ik dat er my iets noodzakeliks ontbreekt, en de stonden die ik in uwe afwezigheid verslyt, komen my voor als even zoo veel jaren welke men van myn leven afneemt. Dan leef ik niet, Bernhart, maer ik lyde toch. | |
[pagina 458]
| |
Dikwils heb ik gewenscht om my naer ziel en lichaem met u te versmelten; dan zou ik u nooit verlaten moeten en u nog meer mogen beminnen. Dikwils heb ik geleden, afgryselik geleden, Bernhart; het was my alsof alle vrouwen u even liefhadden als ik, en gelukkiger waren dan ik, daer zy het u zeggen mogten, en gy myn vriend, haer den tyd schonkt, dien het u niet vrystond my toe te wyden. - Nooit! nooit! - Ik weet het, ho! ik weet het wel; ik was uitzinnig, myne liefde deed my dwalen, maer nooit ben ik onregtveerdig geweest, Bernhart; myne jaloerschheid was wel onvrywillig, wees er zeker van, en toch, daer was altoos iets in my dat zegde dat ge niet valsch of ontrouw kondt zyn, dat gy geen bedrog kendet en dat uwe ziel nog schooner was dan uw aenschyn. Ho, zeg my niet dat ik ongelyk had, zelfs over eene onvrywillige gedachte; ik weet het wel, ik weet het wel, vriend, maer ik was uitzinnig en, toen gy weêrkwaemt, verzwond al die onrust, al die twyfel als een droom; want uwe tegenwoordigheid liet geene plaets dan voor vreugde in myn hart. - Aleida, myne engelin, spreek niet langer; heb medelyden met my. Ik voel my niet sterk genoeg voor zooveel geluk, het zou my doen sterven. Ik dacht dat ik niet voor dit heil bestemd was; ik dacht niet dat iemand kon beminnen en aenbidden gelyk ik u bemin, dat er op aerde een hart was gelyk het myne; dat was hoogmoed, Aleida, want het uwe is beter. Beschuldig u zelven niet, engelin, omdat gy aen myne standvastigheid getwyfeld hebt, reken u zulks niet aen als eene misdaed, want ik was wel plichtiger jegens u. Ik heb nooit aen uwe vriendschap, aen uwe trouw getwyfeld; maer ik heb getwyfeld aen uwe liefde. Ik wist dat ge my boven alle menschen verkoost, maer ik meende dat de menschen u niets waren en dat ik zeer weinig was. Ik heb gezucht, heb myzelven gefolterd, en altyd geleden, Aleida. Want myne duerste hoop, myn brandendst verlangen was niet van u bemind te worden als een broeder, was zelfs niet u te bezitten, het was u te zien begrypen, u te zien gevoelen, hoe hartstogtelik, hoe onuitsprekelik ik u | |
[pagina 459]
| |
liefheb. Ik waende u drifteloos, liefdeloos, en die waen was my eene smart in myn geluk, eene hel in mynen hemel! Ik heb gedwaeld, en nu ik dat weet, ontbreekt er my niets meer om myn geluk zonder palen te maken, niets, engelin, dan uwe vergiffenis. Een kus van vreugde op Bernharts voorhoofd, was het eenig antwoord dat Aleida gaf. Nauwliks had van Nieukercke het hoofd weêr opgerigt of er trad iemand binnen, wiens verschyning een einde stelde aen het onderhoud der twee gelieven. Het was een man van omtrent de zestig jaren. Zyne haren waren grys; zyn voorhoofd was kael en doorploegd met breede talryke rimpelen, welke daer veel min door ouderdom dan door vermoeijenis en nadenken schenen ingegroefd; zyne schitterende en diepgezonken oogen, zyn reusachtige lichaemsbouw, zyne edele en fiere houding, alles by hem verried een dier oude vlaemsche krygsoversten van keizer Karel, die naer den stryd gingen als naer een steekspel, vechtende als leeuwen met kalme en beradene onverschrokkenheid en dan, na den gewonnen slag, weêr nederig hunne tenten betrokken, als lag het in hunnen aerd en in hunne bestemming er nimmer eenen te verliezen. Zoo was inderdaed Robrecht van Berchem. Toen hy de kamer binnentrad had hy een glimlach op de lippen. Aengemoedigd door dit blyk van welwillendheid en goeden luim, deed Bernhart hem eene vraeg, welke de grysaerd, die zich daerop reeds lang verwachtte, met gansch krygshaftigen spoed en hartelikheid toestond. Bernhart van Nieukercke nuttigde dien dag het avondmael met Robrecht van Berchem en dezes dochter, en alle dry sleten te samen eenige dier uren, welke maer van tyd tot tyd in 's menschen leven schynen door te stralen, om ons later des te beter te doen gevoelen hoe ellendig en hoe ydel ons daerzyn is. | |
[pagina 460]
| |
III.Op het oogenblik dat het vreedzaem en heilryk onderhoud, hetwelk wy komen af te schryven, in een huis der Croonenburgstraet tusschen Bernhart en Aleida plaets greep, hield de slotvoogd don Rodrigo da Xeres, op de kaden der Schelde, een gansch verschillig gesprek met een man in spaensche kleedy gedoscht, wiens doffen oogslag en fletsch gelaet eenen slemper of eenen volslagen domkop kenschetsten. Don Stefano della Sierra Ladras, dellos Perros, della Plata, dellos Santos, alferez ofte vaendrig in een spaensch regiment, was een man die, toen hy ter wereld kwam, nog meer kwade neigingen dan namen ontvangen had. Met al de ondeugden der spaensche natie behebt, bezat hy geene enkele harer goede hoedanigheden; domme zedeloosheid en pochende trots waren de hoofdtrekken van dit verdierlykt karakter. Al de officieren van Alva, die wat eerbied voor zichzelven hadden of voor opspraek bevreesd waren, vermeden dien kerel en spraken hem nooit. Don Rodrigo da Xeres was onder dat getal. Het moest dan wel een onverbiddelike daemon zyn die hem aendreef, om hem alzoo zyne gewoone voorzichtigheid te doen vergeten en zyne fierheid te kort te doen. Of de vaendrig die opmerking maekte, weten wy niet; althans, ofschoon de slotvoogd hem verre in rang en adel overtrof, ontving hy dezen byna als iemand van zyns gelyken. Reeds eenigen tyd was het gesprek in gang, en don Stefano blies zich op als een pauw, hooveerdig als hy was omdat men hem, op eene openbare wandeling, vriendschappelik zou zien staen klappen met een man van rang en gezag als don Rodrigo, toen deze hem zegde: - Zoo men u vertelde, senor, dat een oud krygsman, een edel Castiljaen, gelyk wy beide zyn, door de genade van God en onzen meester den koning, dien God behoede, - zoo men u vertelde dat zulkeen zich verslingerd heeft op een dier bleeke vlaemsche | |
[pagina 461]
| |
poppen, en dat zyne liefde byna zoo eerbiedig is als ware dat meisje de infante van Castilje, zoudt gy zoo iets gelooven? - Per Dio, senor commendado, zoo iemand my dat vertelde, met al de plichtplegingen die gy om het ding hangt, zou ik hem op myn woord van Hidalgo antwoorden, dat hy liegt waer hy staet, en dat het nooit eenen dienaer van onzen geduchten souverein gebeurd is, anders tot die gevloekte ketterskinderen te spreken, dan om haer te heeten onze kan te vullen of ons bed te maken. Gy verstaet, senor commendado, dat men in dat geval niet spreekt als een enamorado maer als een meester. Ook.... God weet waer het gebabbel van den alferez ware opgehouden, zoo don Rodrigo, die, zonder er echter blyken van te geven, in zyne fierheid geraekt was, den woordenvloed niet plots gestaekt hadde met de vraeg: - Diensvolgens zou dan Stefano niet gelooven dat een man ernstig verliefd kan worden op eene vrouw van den lande van herwaerts over? - Een oogenblik, senor; hier valt een onderscheid te maken. Zoo gy toegeeft dat die vervloekte ketters van Vlamingen, welke den duivel in 't lyf hebben, volgens het zeggen van el san padre inquisitore, die beweert dat hy hem gezien heeft, - zoo gy toegeeft, dat die den eernaem van man verdienen, dan is het mogelik dat een man eene vrouw van herwaerts over beminne, anders niet. - Don Stefano, gy loochent wel stellig eene zaek, die ik u nog stelliger kan bevestigen. - Met al den eerbied u verschuldigd, senor commendado, zal ik zeggen, dat zoo iets my ongeloofelik schynt, en, op myn woord van Castiljaen, ik zou er geen letter van gelooven zoo het my van iemand anders dan van Ued. gezegd werd. En, senor, zou men den naem mogen weten van den Hidalgo die zoo vreemde luimen heeft? - Indien de naem van dien Hidalgo eens de myne waer, don Stefano? Hier stamelde de alferez eenige woorden die hy eerbiedig wilde maken, maer den slotvoogd slechts voorkwamen als spotterny. | |
[pagina 462]
| |
Echter liet deze zich daer weinig aen gelegen zyn. Het groote woord was er uit. Rodrigo's trotschheid was verwonnen, en het zelfde schaemtegevoel dat hem zoo lang weêrhouden had die bekentenis te doen, zou hem nu gedwongen hebben niet terug te treden, al hadde hy er lust en wil toe gehad. Hy nam dan spoedig zyn besluit en nog stamelde de alferez toen reeds de slotvoogd voortging op een genoegzaem ongedwongen toon van vrolikheid en scherts, zoodat zelfs een min verdierlykt man dan don Stefano, er zich zou aen vergist hebben: - Ja, don Stefano della Sierra Ladras, dellos Perros, della Plata, dellos Santos, dat is nochtans een waerachtige zaek, hoe ongeloofelik ze u ook moge voorkomen. Ik heb de gekheid begaen, te verslingeren op een dier wassen gezichten die men alhier vrouwen heet, en ik ben, gelyk gy met rechten rede zegt, een man die vreemde luimen heeft. - Ik zweer u, per la alma mia, senor commendado, ik zweer u by myn ziel dat ik hoegenaemd geen inzicht had, u te beledigen, en my aldus niet had uitgedrukt, had ik geweten dat uw hoogweledele persoon hier op 't spel was, mompelde de alferez. - Per san Domeneco, hernam da Xeres, daer is wel kwestie van! Tusschen vrienden wordt men om zoo weinig niet boos, en ik heb u overigens reeds gezegd dat ge gelyk hebt. Ge zyt een geestig snaek, don Stefano, ik heb het duizendmael ondervonden, en heb dikwils staende gehouden tegen eenige makkers, die het om zekere poetsen op u gemunt hadden, dat ge zoo geestig en wys als dapper en knap zyt, en dat het vaendel van uw regiment in geen weerdigere handen dan de uwe kon vallen. Op die overdrevene, maer baerblykelik spottende vleijery van den bevelhebber, miek de alferez eene statige buiging, en begon hy eene rede, waer hy vast zeer verre zou meê geloopen zyn, indien don Rodrigo het maer had toegelaten: - Gy zyt al te goed, senor commendado da Xeres, dat ge alzoo eer en faem van den nederigsten en onderdanigsten uwer dienaren verdedigt; maer ik durve nochtans zeggen, dat ik, u uitgezonderd, voor geen enkelen edelman uit alle spaensche landen, wyken zou. Eens, in een gevecht tegen | |
[pagina 463]
| |
die kettersche Geuzen, waer gy, ongelukkig genoeg, niet by waert, was ik, senor commendado, de leste van myne companie op het slagveld gebleven, en ben ik, moedermensch alleen, door een heel regiment Vlamingen gedrongen, er noch min noch meer dan twee-en-dertig, met eigen handen, aen de piek van myn vaendel rygende. Een ander mael, in Itaelje, onder graef de Lannoy, die, alhoewel Vlaming toch de vriend des keizers was, ontmoette ik eene bende van zes-en-twintig Franschen, waervan ik er zes doodde en de overige twintig krygsgevangen nam. In Amerika.... - Dat alles weet ik zoo goed als gy, hernam Rodrigo ongeduldig, en, zoo men den Bybel te hermaken had, zoudt ge mogen pryken nevens Samson en Gedeon, die dergelyke heldendaden tegen Filistynen en Madianiten verrigt hebben: maer om op onze liefde terug te komen, zal ik u die historie eens gaen vertellen; ze is zeer aerdig, geloof me vry. Don Stefano antwoordde met een glimlach, waerin nieuwsgierigheid en domheid wonderwel te samen smolten. Da Xeres vervolgde: - Ge kent in de Croonenburgstraet dit huis wel, waer zoo dikwils spraek van is, en dat altoos bezien wordt omdat er soms een allerliefst meisje door het venster komt kyken? - Voorzeker, senor commendado, en ik ken het des te beter, daer ik er bywylen de kleur van myn wambas mag laten zien. Een bliksemstrael van jaloezy schoot uit het oog van don Rodrigo, maer het was een strael die voor den alferez onopgemerkt voorby snelde. - Ge zyt een gelukkig schelm, don Stefano. - Zoo gelukkig niet als UEd. wel denkt, senor Rodrigo, sprak de alferez, nog gemeenzamer wordende by de vleijende benaming waermeê de bevelhebber hem betitelde; ik heb maer eens dit lief gezichtje, waervan ge spreekt, van digteby gezien, en nog was het slechts voor een oogenblik. - Ha! zuchtte da Xeres, dan ging hy luidop voort: - Dat schynt eene geheimzinnige godheid, don Stefano; echter ken ik iemand voor wien ze dikwils en lang te zien is. - Is het een Hidalgo? | |
[pagina 464]
| |
- By neen, een dorper van herwaerts over. - Doe hem omver steken, senor commendado. - En van wien? - Van my, zoo ge wilt. - Dank u; maer we zullen eerst een ander kansje wagen, en mislukt dat, dan zal een dolksteek my, by den duivel, niet genoeg zyn. De heer van Nieukercke is myn medeminnaer, en myn gelukkig medeminnaer, Stefano. - Wat, senor, dat juffertje dat nog zelfs den moed niet heeft een echt Vlaming te zyn, vermits hy met ons gelyk met vrienden spreekt. Dat is my nog geen dolksteek weerd! - Welnu, Stefano, het is nochtans die jonker welken de freule boven my verkiest. Waerachtig, een edel medevryer voor een don Rodrigo da Xeres, grande van Spanje der eerste klas, en opperbevelhebber van het sterkste kasteel der wereld, grynsde Rodrigo met al de bitterheid eens Spanjaerds die zynen hoogmoed gekrenkt ziet, en gedwongen is te bekennen wat hem kwetst. Als ik er op denk, Stefano, zeg ik in myzelven dat ik zou moeten handelen, in steê van my zoo te bekreunen om de liefde van de vlaemsche pop, en dat ik my gedraeg als een achttienjarige vlasbaerd. Op myn vyftigste jaer zou ik nochtans moeten weten dat alle vrouwen in denzelfden vorm gegoten zyn, en dat men haer behaegt als men haren wil maer weet te dwingen. - 't Is jammer, senor commendado, dat wy niet opentlik in oorlog zyn met die vervloekte stad, waer alle mannen my geesten, alle vrouwen my spooken schynen te zyn, zoo stil en somber zweven ze over de eenzame straten; waren wy in goeden oorlog, ik hadde u welhaest de heele pop, met al haer bullen en spullen, ter hand gesteld, ofschoon zy de dochter van myn ouden kornel zy; want ze hangt wat te zeer de preutsche uit tegen ons allen, houwe en trouwe dienaers van onzen geduchten koning Filips van Spanje. - Ah, ah, Stefano, gy hadt my niet gezegd dat de heer van Berchem uw oud kornel is; nu weet ik waerom ge soms in zyn huis de kleur van uw wambas laet zien. - Ja, senor, hy is het zelfs die my tot den graed van alferez | |
[pagina 465]
| |
verheven heeft, toen ik daer zes Franschmans gedood, en de overige twintig krygsgevangen heb genomen, gelyk ik zoo even de eer had u te zeggen; en hoewel hy eerder Geus dan Spanjool zy, onthaelt hy zyne oude wapenmakkers nog al hartelik. - En gy hebt vryen ingang ten zynent? - Gelyk ten mynent, senor. - Dan zult ge my kunnen van dienst zyn. Mag ik op u staet maken, amigo? - Gelyk het hoofd op de hand. - Ik beloof u myne vriendschap en eene spoedige verhooging. Kan ik met zekerheid op u betrouwen, al kwam ook het leven van uwen ouden overste op het spel? De alferez bedacht zich een oogenblik en antwoordde dan: - In allen gevalle! - Ik heb het u gezegd, don Stefano, ge zyt een man die kop en hart hebt. De nacht was gevallen eer het gesprek van don Rodrigo met don Stefano ten einde was. Zy gaven elkander de hand en toen sloeg de eene rechts af, de andere links. In het heengaen vaegde da Xeres zyne rechter hand zorgvuldig af aen de voêring van zynen mantel en, schuinsch omziende, mompelde hy: - die ellendeling! - Dan legde hy zich ter ruste, zyne plannen beramende en sliep niet. Toen don Stefano da Xeres verliet, stak hy het hoofd in de lucht, nam eene manhaftigere houding aen, schuifelde een oud fandangodeuntje en wierp, voor zooveel de duisternis het toeliet, een nauwkeurigen blik op de punten zyner hozen en zyner lederen handschoenen. Hy legde zich ter ruste, terwyl hy gedurig by zich zelven herhaelde: - Oh, die goede commendado, die beste vent, binnen acht dagen ben ik kapitein. - En hy sliep den slaep des regtveerdigen. | |
[pagina 466]
| |
IV.Ongeveer eene maend na de tooneelen die wy geschetst hebben, was alles vreugde, gejuich en beweging in de wooning des heeren Robrecht van Berchem. Menige knecht liep in het huis heen en weêr, en scheen druk bezig met de toebereidselen van een schitterend feest. Men schikte de stoelen, kuischte de meubelen en droeg overgroote zilveren schotels in eene eetzael die met ongewoone pracht was versierd. Tusschen al de dienstboden, zoowel mannelike als vrouwelike, was de ongedurigste voorzeker wel de oude Lysbeth, welke, sedert de dood van Aleida's moeder, het roer des huishoudens in handen genomen, en alles op den besten voet gehouden had, middels hare voorbeeldelooze vlyt en de bitsigheid die zy desnoods hare bevelen of verwytingen wist by te zetten. Overigens was het eene goede vrouw die niets ter wereld boven hare meesters kende en zich van hare onderhoorigen tevens beminnen en vreezen deed. Dien dag kende hare altyd zoo groote bedryvigheid geene palen: handen, voeten, tong, alles was in onophoudelike beweging; dezen gaf ze een bevel, genen een snauw; overal was zy waer ze hare tegenwoordigheid noodzakelik achtte, en, in weêrwil van haer rusteloos gaen en komen en menigvuldige verstrooidheden, vond zy den tyd nog om een tamelik lang praetje te houden: - 't Is gelyk ik u zeg, Marianne; onze lieve meesteres zou een man gekregen hebben, al had de oorlog - Jef, zie dan toe, ge gaet uwen kop aen stukken loopen op die kist - al had de oorlog ze allen vernietigd. - Ik geloof het wel, vrouw Lysbeth, zoo een engel van een kind, met een gezichtje lyk de Lieve Vrouwe van de groote kerk. - Ja, maet, en brood en honig van binnen. Zie, Marianne, als ze klein was - daer doet die ezel van 'ne Claes de festoenen weêr in de war; een oogenbliksken - als ze klein was dan keef ik | |
[pagina 467]
| |
somwyl heel stillekens tegen haer; want, ge verstaet wel, ik kon me niet kwaed maken gelyk tegen dat dom gesnor uit de keuken, en 't was toch nooit van noode; welnu, dan was 't altyd: ja, Lysbeth, 't is waer; ge hebt gelyk, Lysbeth; of had ik ongelyk, ze zou me 't toch niet eens hard verweten hebben; - eh, Lonne, waer zyn uw zinnen, dat ge visch zet waer vleesch moet staen - niet eens hard verweten hebben; maer ze zei me met heur zoet mondeken: denk er eens wel op, Lysbeth, en kom me straks eens zeggen of ge geen abuis hebt. Het is brood en honig, Marianne, brood en honig, schaep lief, en haer man zal wat gelukkig zyn dat hy ze heeft. - Het is toch ook wat een knappe kerel, vrouw Lysbeth; en hy ziet er zoo goêlik uit. - Ik geloof het myn ziel wel, en niet grootsch hoegenaemd; in 't kort, gezwaeid en gedraeid ons oude heer; en daerby ziet hy ons juffrouw geerne, maer geerne! - Wat zal dat een gelukkig koppeltje zyn, vrouw Lysbeth; ik wilde wel dat ze al uit de kerk terug waren. - Hum! hum! een gelukkig koppeltje, zeg-de, dat 's navenant. Daer zyn hier aen huis gezichten die me niet aenstaen, van die lange spaensche tronies; ge zoudt de valschheid uit hunne oogen snyden. Gy hebt daer, onder anderen, dien don Pirdo of Pirro, wat weet ik, waer ik geen haer vertrouwen in heb; ik hoû altyd een oog in 't zeil als hy in de keuken komt rondflodderen, en nog ben ik niet gerust vooraleer ik al myn lepels en forketten, wel geteld achter slot heb. En dan die commandant van 't kasteel is ook wat te veel onze gebuer, naer myne goesting. Ik kan maer om den bliksem geen kennis krygen met zyn siropen heiligschryvers tronie. - Maer wat mag hy zynen neus in de zaken van onzen meester te steken hebben, vrouw Lysbeth? - Hum! hum! 'ne mensch kan geen gevallen weten - zul-de me dan altyd kwaed bloed maken met uw domme streken, Cato? zie-de dan niet dat ge weêr saus klast? en gy, Sus, wat staet-de daer op ons te kyken, lyk 'ne lange lompe vlegel, daer ge zyt. - | |
[pagina 468]
| |
Weet-de dan niet, Marianne, dat die oude Sint-Christoffel ons juffer heeft willen opvryen, dat mynheer hem byna heeft moeten aen de deur smyten, en.... Het geroep van: daer zyn ze! daer zyn ze! - wedergalmde door het huis, en Lysbeth liep terstond naer den gang om de bruiloft te zien voorby trekken, welke, een oogenblik later, de eetzael binnentrad. Het was een schitterende stoet. Mannen en vrouwen waren zoo kostbaer en rykelik uitgedoscht, als hadde Antwerpen nog in al zynen vorigen luister gepraeld. Al die verblindende pracht trok nochtans de oogen niet langer op zich, eens dat ze op Aleida van Berchem en Bernhart van Nieukercke gevestigd waren. De strengste etiquette kon niet beletten dat al hun geluk uitblonk op hunne schoone, zachte gelaetstrekken, waervan de zuiverste, de engelachtigste vreugde u tegenstraelde, en die schenen te verkondigen dat dit jonge paer, zelfs in de verste toekomst, voorzeker geene rampen te gemoet zag.
Het was reeds tamelik laet in den avond. Luidruchtige, hartelike vrolikheid bezielde al de genoodigden, en menig drink- en minnelied had reeds weêrgalmd in de zael. Aleida en Bernhart zaten met ongeduld te wachten naer het oogenblik waerop zy hun geluk in de eenzaemheid zouden mogen gaen genieten. Van al de dischgenooten waren zy de eenigste misschien wie dit gejoel en gejuich niet beviel; zy waren te gelukkig om vrolik te zyn, zy gevoelden te hevigen drang om hunne harten in stilte uit te storten, dan dat zy geerne hunne zaligheid zoo in de volle lucht konden laten verdampen; want zy beminden elkander, met eene oprechte, diepgevoelde en heilige min. Hun verlangen stond vervuld te worden, en de reusachtige gezondheidsbeker, welken ieder genoodigde op zyne beurt ter eere van het paer moest ledigen, ging reeds rond, toen de alferez, die middel gevonden had, de bruiloft by te woonen, de feestzael verliet. Zyn vertrek werd nauweliks opgemerkt. | |
[pagina 469]
| |
Een vlymende kreet, een schrikkelik wanhoopsgegil, opgevolgd van een razend getier dat plotselings van wapengekletter en verwarde vloeken vergezeld ging, wedergalmde in den gang. Die kreet en het gerucht dat erop volgde, wederhielden den beker op de lippen van den lesten tafelgezel die hem ledigen moest, en nog voor dat iemand de oorzaek van al dit rumoer had kunnen gissen, was don Rodrigo da Xeres, met het harnas om het lyf, met zweerd en dolk in de vuist, met hoon en spotterny op de lippen, aen het hoofd eener talryke bende gewapende Spanjaerds, in de zael gevallen. De vlaemsche edellieden, die gewoon waren hunne vyanden by klaren dage en op eene heusche wys te bestryden, konden niet bevroeden hoe een edelman, al ware hy een Spanjaerd en een knecht van den hertog van Alva, zich dermate kon verlagen dat hy eene zoo wreede hinderlaeg, een zoo eerloos verraed en laffe schending van alle wet en recht kon te baet nemen, om in vredestyd, met gewapende overmagt, in het huis eens burgers te vallen, en zy meenden een oogenblik dat al wat ze zagen slechts eene gemeene scherts, een dolle streek was, die de alfarez had verzonnen. Die meening was echter van korten duer. In minder tyds dan wy noodig hebben om het te verhalen, lagen er dry der dischgenooten op den vloer uitgestrekt in hun bloed te zwemmen, en Rodrigo riep de anderen toe, zich over te geven en hem de bruid te leveren. Een kreet van verontweerdiging en van woede was het eenig antwoord dat hy op dit schandig voorstel bekwam; eenige der aenwezigen grepen hunne ligte prachtdegens die aen de leuning hunner zetels hingen, sommigen hunne dolken, anderen een stuk huisraed, Aleida's vader vatte een zwaer halfhout van den vlammenden haerd, de vrouwen vlugteden in het diepste der zael, en weldra was dit ruim vertrek, waer zoo aenstonds nog de gulste vreugde, de hartelikste, de vreedzaemste eendragt heerschten, het tooneel van een ordeloos, woedend, afgryselik gevecht, van eene nare worsteling waerin vloeken, tieren en huilen der mannen, geknars van dolken op de zweerden, geknetter van harnassen op elkander botsende, dof gegons van meubelen die pletterend op de schedels | |
[pagina 470]
| |
vielen, kraken van glasscherven onder dreunende stappen, en hol rochelend gereutel van stervenden met angstgeschreeuw, weenen en biddend kermen der vrouwen, in akelige toonen te samen smolt. Het was een hardnekkig gevecht. De Vlamingen, hoewel ongewapend en veel minder in getal, voelden hunne krachten verdubbeld door verontweerdiging en woede en boden, gelukkig genoeg, een onverwachten en hevigen tegenstand. De Spanjaerden integendeel, wrevelig omdat zy eenen stryd ontmoetten waer zy niet meenden te vinden dan een vermakelik feest, zouden misschien geweken zyn, zoo don Rodrigo hen niet met woord en daed hadde aengehitst. Bernhart van Nieukercke vocht met uitzinnige razerny. Reeds had zyn degen het aenvoegsel van meer dan een spaensch kuras gevonden, toen hy hem op dat van don Rodrigo aen stukken stiet, en, eer dat hy nog een der rondom hem liggende stoelen had kunnen vastgrypen, stortte hy, onder het rapier des bevelhebbers ten gronde. Robrecht van Berchem sprong aenstonds in plaets van zyn schoonzoon, maer terzelfder tyd langs alle kanten aengevallen, viel ook al spoedig de gryzaerd, doodelik gewond; maer alvorens had hy nog zyn brandend stuk hout in het aenschyn van da Xeres geslagen. In weêrwil van hunnen wanhopigen tegenstand, waren al de vlaemsche edellieden, na een kwart uer tyds, of gedood of weerloos geworden, en de Spanjaerds konden Aleida opligten zonder eenigen anderen tegenstand te ontmoeten, dan die welken eene zwakke vrouw tegen eene bende woedende roovers bieden kan. Don Rodrigo da Xeres was de leste die Van Berchem's wooning verliet. Op den huisdorpel gekomen, bleef hy een oogenblik stilstaen, om twee lyken te bezichtigen die daer uitgestrekt lagen. Het waren die van vrouw Lysbeth en van den alferez. De slotvoogd wentelde dat leste met den voet om, en sprak met eenen helschen glimlach: - Myn beste vriend, don Stefano della Sierra Ladras, dellos Perros, della Plata, dellos Santos, alferez in dienst zyner Katholyke Majesteit, ik hoop dat gy in den jongsten dag des oordeels zult getuigen, hoe ik myn woord van u spoedig voort te helpen, heilig heb gehouden. Ik deed zelfs meer, voegde hy er | |
[pagina 471]
| |
grynzend by, terwyl hy op zyne hielen omdraeide, ik heb u eene lieve gezellin gegeven, die u by Belzebub gezelschap houden zal. Na die woorden stapte don Rodrigo verder, en ging zyne soldaten vervoegen, die al zingende het kasteel weder binnentrokken. | |
V.Binnen het kasteel van Antwerpen, dat destyds nog niet gansch voltooid was, vormden vier muren, op onregelmatigen afstand met dry- vier gaten doorsneden, en met een laeg en zwaergemetseld welfsel overdekt, een vertrek dat, hoewel beter dan eene kazemat, toch den naem van kamer niet verdiende, vermits ziltigheid en gebrek aen licht en lucht er het minste ongemak van heeten mogt. Eene toorts verspreidde, met haren smookreuk eenen doodschen, waggelenden gloed over een gedeelte van dit verblyf, terwyl het overige in een twyfelachtig en akelig halfduister bleef. Eene brits, eene tafel en enkele stoelen welker rykdom en sierlikheid zonderling afstak tegen de ruwe plompheid van sommige andere, zetteden de leêgheid van dit vertrek nog meerder naerheid by. Het was daer dat Aleida van Berchem door don Rodrigo met geweld werd heengevoerd, na het plegen van het moorddadig tooneel waervan deze de aenvoerder, gene de aenschouwster en het slagtoffer was geweest. Langen tyd bleven zy er zonder spreken; het was of in beiden een ommekeer had plaets gegrepen, of de rollen verwisseld waren; want de slotvoogd, op de brits neêrgezeten, met de armen over zyne kniën gekruisd, zat met gebogen hoofde, als beschaemde hem de laffe daed die hy begaen had; en men had mogen vermoeden dat hy sliep, zoo roerloos bleef hy, indien zyn versnelde ademhaling en zyn gloeijende oogen die hy by lange tusschenpoozen opsloeg, niet bevestigd hadden dat hy nog in den vollen gloed zyns hartstogts verkeerde. Zy, het meisje, stond regt nevens de fakkel, welke van tyd tot tyd, haer doodsbleek aenzicht met bloedroode tinten bestraelde. | |
[pagina 472]
| |
Geen van hen allen die geleefd hadden met de goede, zachte Aleida, met dit meisje zoo teêr en schuchter dat het voor 't minste gerucht sidderde, dat het om een wat te luid gesproken woord weende, met dien engel, zoo schoon, zoo zuiver, zoo hemelsch, zoo harmonievol naer ziel en lichaem dat het scheen alsof een woestaerd moest bedaren by haren vreedzamen aenblik; geen van die allen voorzeker zou haer herkend hebben op dien stond. De uitgestrektheid zelve van het gevaer, had haer wakker geschud uit de gevoelloosheid waer de inval der Spanjaerds haer vooreerst in gedompeld had. Eene plotselinge verandering was er in haer omgegaen, op het oogenblik als don Rodrigo's arm zich geslingerd had om heur midden, dat tot dan toe nooit van mannenhand was aengeraekt: de maegdelike schroomvalligheid had plaets gemaekt voor de weerdigheid der vrouw, en eene byna mannelike kloekheid was uit hare ziel opgerezen tot in de trekken van haer gelaet, waerop eene mengeling van fierheid, moed en haet te lezen stond. Als maegd ysde zy van den eerloozen schaker; als Vlaminge verfoeide zy den spaenschen verdrukker; als vrouw had zy eene mannenziel van noode, want de eer eens mans was haer toevertrouwd. Dit wist zy ook, daervan was zy bewust geworden op het oogenblik dat de bloedige wezenlikheid, zoo onverbiddelik hare schoone, gulden meisjesdroomen was komen vergruizen. Zy had besloten niet te weenen, niet te bidden, geen medelyden af te smeeken; want in het diepste harer ziel was er eene stem die zegde dat tranen en gebeden onvermogend zouden wezen op het stalen hart des Spanjools, gelyk de slagen harer zwakke en wapenlooze handen, magteloos tegen zyn yzeren borstharnas zouden zyn. Zy beraemde geen plan, zy berekende niets om zich te redden; maer zy had als een zweem van hoop dat zy het misschien zou kunnen door het enkel vermogen van haren wil. Styf, recht, beweegloos, stond zy daer, in 't blanke bruidskleed, met slyk en bloed bevlekt; stond zy daer met trotschverheven schedel, met verwilderde haren, wydgeopende neusgaten, saemgenepen lippen en oogen glinsterend van verontweerdiging, even als de schim eener gestorvene die wraekeischend opryst uit haer graf. | |
[pagina 473]
| |
Misschien was het omdat die edele en indrukwekkende houding hem overheerschte, misschien uit eene verfyning der wellust, dat de bevelhebber zoo lang het stilzwygen onderhouden had en nu zynen woorden eenen toon van streelende onderwerping poogde by te zetten, toen hy sprak: - Wees niet boos op uwen dienaer, edelvrouw, zoo de middelen die hy gebruikt heeft om u te behagen, diegene niet zyn die hy had willen in het werk stellen. Vruchteloos heb ik getracht u van uwen vader te bekomen, mevrouw, en even vruchteloos heb ik u willen vergeten; myne liefde is een vuer dat my verteert, een duivel die my blindelings voortjaegt. Zy zou my in duizend gevaren hebben gestort, zy zou my duizend dooden hebben doen trotseeren om u te verwinnen, en zoo gy thans met een blik van genade op my neêrziet, zal ik my de wonde niet beklagen, welke ik op myn voorhoofd draeg. Vraeg my al wat ge wilt, mevrouw, want ik zweer u dat ge ter wereld geen onderdaniger dienaer hebt, dan don Rodrigo da Xeres. - Zoo het woord eer voor het oor eens Spanjaerds, geen onbekende klank is, zal don Rodrigo de zyne herstellen met my terstond terug te voeren by vader en echtgenoot, - sprak Aleida, terwyl ze den slotvoogd een fieren maer toch geen versmadenden blik toewierp. Deze hernam: - Ziedaer het eenigste verzoek dat ik niet kan toestaen aen de vorstinne van myn hart. Ik heb u reeds gezegd, mevrouw, hoezeer myne liefde my verteert; by hetgeen ik gedaen heb om u te verkrygen, kunt gy de grootheid van mynen hartstogt afmeten, kunt gy zien dat ik my myne overwinning zoo ligt niet zal laten ontweldigen. Het doet my leed u alleen de gevangene myner magt te weten; ik wilde dat gy het slechts van myne liefde zyn mogt. Gedurende eenige oogenblikken wachtte de bevelhebber op een antwoord; hy bekwam zelfs geen blik meer. Hy voer voort: - Zoo ge myne liefde beantwoordt, mevrouw, zal ik u eerbiedigen, u vereeren benevens Spanje's koninginne; gy zult gebieden als eene vorstin aen alwie my gehoorzaemheid en onderdanigheid verschuldigd is; uwe pracht zal die van hertoginnen en infanten doen | |
[pagina 474]
| |
verbleeken, want op myne bede zal uwe verbindtenis met eenen ketter verbroken worden, en gy zult de vrouwe worden van een man zoo edel als zyn koning, een man die zyne glorie en zyn geluk alleen in u te beminnen en te dienen, stellen zal. Een bittere spotlach was het eenig antwoord der vrouw. De bevelhebber scheen dat niet gewaer te worden. Opstaende en een kistje vol kostbare juweelen voor Aleida neêrzettende, vervolgde hy: - Aenveerd dit mevrouw, als eene voorproef uwer morgengave! De gade van van Nieukercke grimlachte nog bitterder; dan, hare kalme weerdigheid hervattende, sprak zy: - De eenige dienst dien ik ooit van u zal aenveerden, don da Xeres, zal zyn, dat ge my oogenblikkelik terug zendet in de wooning van mynen gemael. - Dat is ook de eenigste dien ik u nimmer zal kunnen bewyzen, mevrouw. Maer waerom wederstaet gy myne gebeden aldus, waerom blyft gy ongevoelig voor myne liefde, waerom weigert gy, met myne hand, den naem dien myne vaderen zoo vermaerd hebben gemaekt, en die zoo heerlik tusschen de schoonste namen des spaenschen adeldoms uitblinkt? Ik kan niet gelooven dat de drift u zoo verre verblindt, van u den Vlaming boven den Spanjaerd, den verwonneling boven den verwinnaer, den lafaerd boven den stoute te doen verkiezen!.... - Gy zyt een volslagen Spanjaerd, heer bevelhebber, gy hoont eene weêrlooze vrouw en afwezende mannen. En vermits gy nog niet begrepen hebt dat ik u haet en veracht, zoo zeg ik het u; gy zyt een lafaerd die afwezigen hoont, gy zyt een eerlooze die vrouwen rooft, gy zyt een slaef die vrye mannen vreest gelyk de duivels de heiligen, gy zyt een moordenaer die geharnasd ontwapende lieden overvalt, en gy wilt dat ik zoo een man beminnen zou, gy vraegt dat ik hem huwe, dat ik my onteere met den naem te dragen dien hy besmet heeft! o spotterny! Neemt ge my dan voor eene spaensche, Spanjool? Neemt ge my voor een wezen zonder hart, zonder ziel? Ik ben eene Vlaminge, en al ware myn hart en myne hand het eigendom niet van een man die ze weerdig is, | |
[pagina 475]
| |
huwde ik liever den dood, dan een slaef van den bloedgierigen Alva! Toen Aleida zoo sprak, waren hare woorden en hare oogen vuer. Don Rodrigo had zyne demoedige en onderdanige houding laten varen om den stand en de onedele uitdrukking aen te nemen van het afrikaensche panther, dat op zynen prooi gaet springen. Hy had gevoeld dat hy zich nooit zyn slagtoffer met fleemen en vleijen zou kunnen onderwerpen; ook liet hy zich gansch aen zyne inborst over, en zyne stem was heesch van woede toen hy sprak: - Waer haelt ge de stoutheid my in myn eigen slot te hoonen, mevrouw. Weet dat ik kan gebieden als ik my tot bidden verneder, dat uw volk kettersch, oproerig en overwonnen is, dat Vlaenderens mannen onze slaven en Vlaenderens vrouwen onze dienstmeiden zyn. Ik zweer u, by alle heiligen van Castilje, dat gy op het oogenblik zult sterven, zoo gy niet liever terstond de myne wordt! Met deze woorden, wilde de slootvoogd tot Aleida naderen, maer zy stiet hem weg, en riep: - Achteruit, eerroover, achteruit! De beweging der jonge vrouw was krachtig en ruw, en deed don Rodrigo wankelen en byna achterover tuimelen. Welhaest hoorde men niets meer dan wanhopende kreten, waertusschen bywylen een woeste spotlach klonk. Een kwart uers daerna sleepte de bevelhebber de jonge vrouw op een der pleinen van het kasteel, terwyl hy den soldaten toeriep: - Eh, brave amigos, zoekt voor dezen nacht een gemakkelik logist voor deze bedrukte schoone! Des anderendaegs 's morgens, vonden de voorbygangers een lichaem dat nog warm en ongekwetst was, voor de wooning van den heer Robrecht van Berchem. Dat lichaem was Aleida's lyk. | |
VI.Het was den 12den november van het zelfde jaer 1568. Yskoud blies de noorderwind over het naekte veld, de sneeuwjagt voor zich | |
[pagina 476]
| |
heenzweepende, en akelig fluitende tusschen de braembosschen, waer op de yzel thans de plaets der bladeren ingenomen had. Groote, aschgrauwe wolken doorkruisten de lucht en schenen, als het donker welfsel eener gevangenis, op de levenlooze aerde te drukken. Een man, in een zwaren bruinen mantel gewikkeld, en met een breedgeranden vilten hoed op het hoofd, wandelde in eene soort van overdekten weg, door dwergeiken gevormd, langsheen de baen welke van Quesnoy-le-Comte, in Henegauw, naer een naburig dorp geleidde. Hy scheen geen acht te slaen op het barre jaergetyde, hetgeen dit jaer zeer vroeg begonnen en buitengewoon hard was; langzaem en met het hoofd op de borst gebogen, stapte hy voort, als ware hy in diepe en ernstige overpeinzingen verzonken. Overigens, daer zyn gezicht onder zynen hoed en zyn kleederen onder zynen mantel verborgen waren, was het onmogelik dien zonderlingen wandelaer te onderkennen; op zyn uitwendig nochtans, zou men hem hebben kunnen nemen voor een dier dweepende predikanten der hervorming, die alle gevaren trotseerden om hunne leer te verspreiden; en men mogt welligt gissen dat hy op dit oogenblik in eenigen tekst van den Bybel een bewys zocht, om de eene of andere paepsche stelling in duigen te slaen; want in die eeuw van idealistische en godsdienstige strekking maekte men van den Bybel wat men in onzen tyd van handel en positivismus van het wetboek maekt, een plooi- en rekbaer iets dat iedereen naer zyn luim tracht te verwringen, een dubbelsnedig lemmer, waermede ieder zynen tegenstrever doodelike wonden toe te brengen zoekt. Ook had men nog kunnen onderstellen, dat hy een der aenvoerders was van een nog al talryken troep geuzensoldaten, die men, op een dryhonderdtal stappen afstands, gelegerd zag tegen de helling eens heuvels; en inderdaed, hy was er opperhoofd van. Wie hy voor 't overige was, en waer hy vandaen kwam, kon niemand beduiden. Zyne soldaten eerbiedigden en vreesden hem; nooit sprak hy iemand aen dan om bevelen te geven, of inlichtingen over de ligging des vyands te vragen; hy beminde de | |
[pagina 477]
| |
eenzaemheid en sliep weinig; de uitdrukking zyns gelaets was altoos koud en woest; sints twee maenden dat hy over deze bende bevel voerde, had hy middel gevonden om een twintigtal schermutselingen aen te gaen, en steeds was hy gelukkig geweest, nimmer had men hem zien wyken of genade verleenen. Na het gevecht onderzocht hy met aendacht de gelaetstrekken van alle dooden en gekwetsten, dan keerde hy zichtbaer ontevreden terug, aen zyne soldaten den buit overlatende, waervan hy bestendig zyn aendeel weigerde. Hy had den titel van kornel. Dat was al wat zyne onderhoorigen wisten, en zy verlangden geenszins er iets meer over te vernemen. De kornel wandelde nog langen tyd zonder de oogen op te slaen of zynen gang te versnellen. Op het oogenblik dat hy den overdekten weg ging verlaten, hoorde hy den haestigen galop van een peerd en bleef staen. Een ligtgewapend ruiter kwam op hem aenrennen, en vervoegde hem weldra. - Welnu, Hans? - Kornel, sprak de ruiter, na den krygsgroet gemaekt te hebben, het convooi is ongeveer op dry mylen en half afstands. Het houdt aen op Quesnoy-le-Comte en het geleide is omtrent de dry honderd man sterk. - Wie voert bevel over 't geleide? - Men zegt don Rodrigo da Xeres, de slotvoogd zelf van Antwerpens kasteel. Terwyl Hans deze woorden sprak, aenzag hy den kornel met strakke en verwonderde oogen; het was voor de eerste mael dat hy het norsch gelaet zyns oversten ontfronsen en helder worden zag. - Op dry mylen en half, dry honderd man, Rodrigo da Xeres! herhaelde de kornel halfluid, terwyl zyne trekken reeds hunne vorige koude beweegloosheid herkregen hadden. - 't Is wel. Ga zeggen aen kapitein Lanksweert dat al de manschap binnen een uer moet gereed zyn voor den slag. Men doove de vuren uit. Men plaetse twee schildwachten op eene halve myl vooruit. Ga! De ruiter gaf zyn peerd de sporen, en de kornel hernam zyne wandeling. Onder het spreken met den bode had de sombere krygsman | |
[pagina 478]
| |
het hoofd opgeheven en zynen mantel laten openvallen; hy was zwaer gewapend en scheen tusschen de vyf-en-dertig en de veertig jaren oud te zyn; zyne wezenstrekken waren hard, zyn voorhoofd gerimpeld; zyne wilde en doordringende oogen rolden snel in hunne diepe holen, overschaduwd door zware wenkbrauwen die onophoudelik waren saemgefronst, zyn grimlach was bitter en yzingwekkend; zyn ruige baerd, welke zoo blond was dat hy grys scheen, loste zich nauweliks uit op de drooge, vale huid, en maekte hetgeen er hards, terugstootends in zyne trekken lag, verschrikkeliker, met het mager ovael van dit vleeschloos wezen nog langer te doen schynen. Wie die man ook zyn mogt, het was buiten kyf, dat een onverbiddelike hartstogt zyn ingewand verknaegde, en dat die harststogt wraek was. Hy beminde den stryd, niet als een edel ridder, om den wille des roems of des vaderlands, niet als een gretig lansknecht die vecht omdat hy betaeld wordt, of voor roof en buit; maer hy had hem lief, hy beminde hem gelyk de tyger, om bloed te zien stroomen, en zich te verlustigen in den walm van bloed. Hy was vermetel, ontembaer, verschrikkelik in den stryd; daer alleen was zyn leven, daer bewoog hy zich met de vlugheid der slang; daer scheen hy zich te vermenigvuldigen, hy was overal, aen de spits, van achter, in het midden; met de kracht en snelheid des bliksems trof zyn arm den krygsman die zyn oogopslag reeds had versteend; meestal verschoonde hy de soldaten, viel niet in dan op de oversten, en kwam slechts op de eersten terug, wanneer zyne woede geene andere offers meer te slagten vond; by elken ruiter dien hy deed uit den zadel tuimelen, by elken voetknecht dien hy nederhakte, slaekte hy een vreugdgebrul, en dan, wanneer alles was afgedaen, wanneer er geene borsten meer te doorrygen, geene schedels meer te verpletteren waren, ging hy gelyk wy reeds gezegd hebben, een nauwkeurig onderzoek van al de dooden doen, en trok ontevreden af, waerschynlik omdat hy tusschen al die vale gezichten datgene hetwelk hy zocht, niet vinden kon. Nauweliks had Hans zyn peerd omgewend, of de kornel ontlastte zynen boezem met eenen langen zucht: - Eindelik! - riep hy uit. Dan, na eene pooze vervolgde hy: - Eindelik zyt ge daer, don | |
[pagina 479]
| |
Rodrigo, ge zyt dan daer, gy dien ik zoo ver niet ware gaen zoeken had ik u digterby mogen ontmoeten, ge zyt dan daer, eerloos kryger, trouwloos edelman! Dezen keer heb ik u, en ge zult my niet ontsnappen, al moest de hel die u heeft uitgebraekt, u verdedigen! Gy zyt het die my, van engel als ik was, tot duivel hebt herschapen, en gy zult mynen klauw uwe borst voelen doorploegen, dat zweer ik, by de ziel myns vaders, by de ziel myner moeder, by de ziel myner beminde! Gy zult my met gevouwen handen smeeken, en ik zal u als eenen lafaerd in het aenzicht slaen, gy zult my op uwe kniën om genade bidden, en ik zal u bespuwen als eenen hond! Onze rekening is lang om optellen, Rodrigo, en myne wraek zal nooit volkomen zyn, nooit gelyk staen met den hoon, nooit, al deed ik uwe lidmaten verbryzelen een voor een, duim voor duim, op de pynbanken uwer inquisitie, die God vervloeke! Ho, eindelik! eindelik! - En de stemme des kornels werd versmacht onder de zuchten zyner zaligheid, en het was of zyn gezicht twintig jaren jonger werd onder den invloed van al de gewaerwordingen die zyn hart overstroomden. Hy boog eene knie ter aerde, sloeg de oogen ten hemel en sprak: - O God! gy die in uwe gerechtigheid gezegd hebt: tand voor tand, oog voor oog, bloed voor bloed, gy weet dat myne zaek rechtveerdig is, dat myne wenschen niet goddeloos zyn, als ik u bidde om myne wraek te beschermen! Ik zal het oodmoedig werktuig zyn van uwen almogenden wil, van uwe eeuwige rechtveerdigheid, als ik de aerde verlos van een monster dat haer bezoedelt en niet vreest zyne afschuwelike wandaden met uwen heiligen naem te bedekken. O God, geef my de genade, dat het door myne handen zy, dat dit Belialskind geveld worde, en van dan af zal ik het zweerd des oorlogs terug in de scheede steken, om u niet anders meer dan in vrede en liefde te dienen! De kornel rigtte zich kalmer op en begon zyn vorig leven te overpeinzen, terwyl hy met trage stappen terugkeerde naer de bende die op hem wachtte, en zich gereed maekte tot den stryd. Wie zou ooit gedacht hebben, sprak hy tot zichzelven, dat ik, die my alleen bestemd waende om te beminnen en bemind te worden, om | |
[pagina 480]
| |
myn leven vreedzaem tusschen myn ouden vader en myne jonge vriendinne te slyten, eens wilder en woester zou worden dan het wildste, het wreedste dier, bloeddorstiger dan een spaensch beulsknecht! Is dan een voorval, eene omstandigheid in het menschenleven geworpen, genoeg om de ziel te veranderen en al de gedachten naer een heel tegenovergesteld doel te doen strekken dan hetgeen men zich altoos heeft voorgesteld. Ho, ik heb gedwaeld, ik voel het, ik heb gedwaeld wanneer ik my goed waende, wanneer ik myzelven niets verweet, en de hemel heeft my erover gestraft! Toen ik gelukkig was, heb ik niet gedacht, zoo als ik moest, aen myn vernederd vaderland, aen myne verdrukte broeders, en God heeft my doen gevoelen hoe verblind ik was toen ik geloofde dat het de pligt van ieder niet is, allen te verdedigen, dat ieder zich zelven beschutten moest; die gedachte was eene slaefsche gedachte, en ik ben er als een slaef om gestraft geworden; zy wier boosheden ik met onverschilligheid had aengezien, hebben my getroffen in hetgeen ik duerbaerst op aerde bezat en myn ontwaken is vreeselik geweest! Gy zyt rechtveerdig, o God, wanneer gy toelaet dat het lam als het den schaepstal versmaedt, door de wolven verscheurd worde! - Dan namen zyne gedachten wederom haren vorigen loop, en de kornel vervolgde tot zichzelven sprekende: - Maer de man die my getroffen heeft, is niettemin een lafaerd en een eerlooze, hy verdient niettemin de straf eens verraders; want zyne handelwyze is die niet van een ridder maer van een schaemteloozen barbaer! Over zyn hoofd komt al het bloed dat ik gestort heb, en al het bloed dat ik nog storten zal!.... Ho, eindelik, eindelik is hy gekomen, de dag waernaer ik zoo lang getracht heb, de dag der wraek! hy is gekomen! Voortaen zal ik niet meer als een bloedig spook over de slagvelden dwalen en de hoofden aller gesneuvelden opligten, om de gevloekte gelaetstrekken van dit wangedrocht te ontdekken! Van daeg nog, binnen een oogenblik, heb ik hem, daer, sidderend onder den punt myns dolks, en al de verachting, al de razerny die my in de ziele kookt, zal ik hem in het aenzicht spuwen, ha!.... By deze inwendige worstelingen geschokt, naderde de kornel | |
[pagina 481]
| |
tot zyne krygslieden en kondigde hun aen dat de stryd dien zy gingen leveren, gelyk altoos, zonder genade was en dat hy den ryken buit die er ging gemaekt worden, aen zyne mannen overliet; alleenlik, voegde hy er by, wil ik dat er niemand onder u den ruiter aenrake dien ik eerst zal aenvallen; hem die zich zal durven bemoeijen met hetgeen my alleen aengaet, zal ik neêrhakken op staenden voet. - Nooit had de kornel zoo lang onverpoosd gesproken, een geen enkel zyner mannen, zelfs de vermetelste voelde trek om hem ongehoorzaem te worden. Eenigen tyd nadat de kornel had opgehouden te spreken, kwam eene schildwacht de tyding brengen dat het convooi in aentogt was. Oogenblikkelik zond de overste honderd man in het kreupelhout dat den hollen weg omzoomde, met bevel, de voorhoede en het gros van het geleide te laten voorbytrekken, en slechts te vuren wanneer het convooi zou kunnen omsingeld worden. Aen het hoofd der voetknechten liet hy kapitein Lanksweert en hy zelf ging met vyftig ruiters, de eenige welke deel maekten van zyne bende, post vatten achter eenen heuvel, vanwaer men onvoorziens de voorhoede zou kunnen aentasten, terwyl de mannen uit het kreupelhout op het convooi zouden vallen. De geuzentroep had den tyd niet, zich te ontmoedigen, noch zelfs ongeduldig te worden, want nauwelyks waren alle schikkingen genomen, of men hoorde in de verte een aengroeijend gerucht van peerdgetrappel, vermengd met het schokken der wagens, die wel gemakkeliker maer met des te meer gedruisch over de bevrozen aerde rolden. De sneeuw, hoe dik ook gevallen, verdoofde ter nauwernood het gehots der wielen, en de noorderwind, die harnekkig blies, bragt nog meerder by tot het rumoer. Weldra verscheen in den hollen weg een twintigtal spaensche ruiters met den blanken sabel in de hand, maer voor 't overige blauw van koude, en zorgvuldig in hunne mantels gewikkeld. Zy troffen op geene hindernis; het gros van het geleide trok er insgelyks zonder wantrouwen door; dan kwam het convooi, en dat vervolgde vreedzaem zynen togt, tot dat al de wagens gevat zaten in dien weg, te eng om er in om te wenden; alsdan knalden twee honderd | |
[pagina 482]
| |
buks- en musketscheuten aen de ooren der soldaten die langshenen het convooi trokken, en velden er een groot getal; daerna hield het geweervuer immer onregelmatig aen, terwyl het verzeld ging van een geschreeuw dat het spaensche voetvolk nog meer dan de kogels verschrikte. Terzelfder tyd dat de mannen uit het kreupelhout het convooi omsingeld hadden, was de kornel, met zyne ruiters op de voorhoede en het gros der geleide gestort. Die aenval was voor de Geuzen veel gevaerliker dan die der voetgangers, want daer zy hier vooreerst veel minder in getal waren, konden zy ten andere noch op een voordeelig standpunt noch op eenige begoocheling des vyands staet maken. Zy hadden dus geene hoop dan in de hevigheid van hunnen aenval, en die was inderdaed zoo geweldig, dat ze met den eersten schok de rangen des vyands inliepen en in wanorde bragten. Veel spaensche ruiters werden er ontwapend en neêrgesabeld. Echter waren de overigen nog een twee-derde talryker dan de Geuzen, zoodat dit getal nog te aenzienlik was, dan dat deze, in weêrwil van hunne dapperheid, den Spanjaerden zouden kunnen blyven weêrstand bieden. Het was iets belangwekkends en vreeseliks tevens om hooren en zien: dit dooreenwarren van peerden en ruiters, dit kletterend gebots van helmen op harnassen en harnassen op helmen, die zweerden, die strydbylen, die zware, schitterende hamers op levende aembeelden nederbonsend, die zaelpistolen welke men in elkanders hersenen losbrandde, dit gebriesch en getrappel van peerden, de val dier groote lichamen welke voor een oogenblik eene opening tusschen de stryders lieten, de schelklinkende bevelen der oversten, het gevloek en getier en gekrysch der soldaten, het huilen en klagen en genade-smeeken der gekwetsten wier borst onder de voeten der peerden verpletterd werd; die onophoudelike beweging, dit gedurig en schier onvatbaer draeijen en zwaeijen van den verwarden klomp, en dan het roode bloed, dat levend en rookend by beken onder den smeltenden sneeuw wegliep, dit alles vormde een tafereel dat zelfs eenen dapperen zou verschrikt hebben, zoo een dappere kalm en ondadig kon blyven, by het aenschouwen van dergelyk tooneel. | |
[pagina 483]
| |
De Geuzen vochten als razenden. Nochtans zagen zy zich op het punt voor de overmagt te moeten wyken, toen eene onverhoopte omstandigheid de kans ten hunnen voordeele keeren kwam. Het spaensche voetvolk, zich van alle kanten ingesloten ziende en meenende dat de Geuzen hen verre in getal overtroffen, had zich op genade overgegeven. Men had zich vergenoegd de soldaten twee en twee met den rug aen elkander te binden en ze onder bewaking van vyftig gewapende mannen te stellen. In het geheel waren er onder het voetvolk der Geuzen geen vyftig gekwetsten, hetgeen kapitein Lanksweert toeliet, met honderd veertig man, der ruiterye ter hulp te snellen. Hy verdeelde die mannen in benden van twintig ieder, welke hy in dryhoeken vormde, om van de ruiters die de Spanjaerds konden afsturen, niet in den rug gevat te worden; hy gebood hen langs de twee ryen te vuren en liefst op 's vyands peerden aen te houden. Die krygslist gelukte, want na eenige minuten hadden er een twintigtal spaensche ruiters hunne peerden zien vallen; de overigen verloren moed en werden weereloos gemaekt. Een enkel officier, wien de kornel der Geuzen in den beginne eenen hevigen slag had toegebragt, was ongehinderd gebleven, want geen der aenvallers had hem durven aenraken. Wanneer hy zag dat hy nog alleen van al de zynen ongedeerd overschoot, wilde hy zich overgeven en vroeg naer den aenvoerder om hem zynen degen ter hand te stellen. De kornel verscheen: - Ik overhandig u myn degen, als aen een dappere, sprak de officier. - En ik, antwoordde de kornel, aenveerd hem niet, want het is de degen van een lafaerd, een eerlooze, een verrader. De Spanjaerd, hoewel van alle kanten omsingeld, hief het hoofd op en vroeg: - Wie zyt gy, om my zoo te durven toespreken? Ge weet misschien niet wie ik ben? - Gy zyt een ridder zonder eer, dien de Spanjaerds don Rodrigo da Xeres heeten en dien ik minder acht dan den lesten bedelaer van Vlaenderen. | |
[pagina 484]
| |
- Hourrah! wel gezeid, kornel, gy handelt den Spanjool naer verdienste! - Wie matigt zich hier het recht aen myne woorden goed te keuren, sprak de kornel tot den hoop, die zweeg; dan hernam hy, zich tot den spaenschen officier wendende: - Gy ziet, Rodrigo da Xeres, dat zoo ik weiger uw degen te aenveerden, zulks niet is omdat hy eenen spaenschen officier behoort, want daer zyn in den dienst uws konings, eenige vlekkelooze degens die ik met hoogmoed zou aennemen; maer wel omdat de degen van da Xeres bezoedeld is met het bloed van weerlooze mannen en zwakke vrouwen, omdat het de degen is van iemand voor wien de strop der galge nog te eervol zou zyn, en wien men eenen steen aen den nek zou moeten binden om hem te verzuipen als een hond. Da Xeres, zich voor 't minst bestemd geloovende tot de schandige dood waervan de kornel het lest gewaegd had, sprak spottende: - Wat u aengaet, bevelhebber, ik kan niet anders dan u mynen dank betuigen voor al de vriendelike voorkomendheid waermede gy uwe krygsgevangenen in uw kamp onthaeld. - Dus herkent my don Rodrigo da Xeres nog niet? - Ik herinner my niet uwe hoogedelheid ooit ontmoet te hebben. - En ik nochtans heb u herkend, dwars door het visier van uwen helm. - Gy zyt vast de eene of andere profeet van het nieuw geloof, - sprak de Spanjaerd, die zich verwachtte verdronken of ten minste opgeknoopt te worden, en aldus bewys van koelbloedigheid en moed wilde geven; - ik, wat my aengaet, heb de eer niet, een vertrouweling der godheid te zyn. Overigens, heer bevelhebber, zoo ge lust hebt, my door water of door strop te doen sterven, zou ik u verzoeken u een beetje te spoeden, want ik heb geenen tyd om te wachten, geloof me. De kornel gaf geen antwoord op dit gezwets; het was zichtbaer dat er een groote stryd in zyn binnenst omging en dat zyne ziel aen hevige verzoekingen ten prooi was. De stem van | |
[pagina 485]
| |
kapitein Lanksweert kwam hem uit zyne bedenkingen trekken, deze sprak: - Sa, kornel, wat moet er gedaen worden? Hem verzuipen of ophangen? - Geen van beide, by God! Ik zal hem bevechten en dooden in heerliken kamp. - Maer bedenk, kornel, gy hebt eene versche zeer gevaerlike wond onder den linker arm, en ge zoudt al strydende kunnen bezwyken. - Zoo dat het geval is, zult gy den Spanjool naderhand opknoopen, hy verdient het en nog iets ergers; zoo hy my doodt, laet gy hem met vrede vertrekken, want dan is 't de wil van God. - Amen, zei Lanksweert, en vertrok. - En nu, sprak de kornel tot da Xeres, die lans en degen op den grond had laten vallen; raep dit tuig op en wy zullen eens gaen zien of de wapens der gerechtigheid niet zwaerder dan die der boosheid wegen. - Wat bediedt dat raedsel, sprak Rodrigo. - Dat raedsel, antwoordde de Geus, bediedt dat wy in 't strydperk gaen treden, en dat, zoo gy de onderhand hebt, ik met u volgens myn recht en welbehagen zal handelen. Zoo ik verwonnen ben, zult ge vry en zonder uitstel vertrekken. - Zoo, zoo, wie kon u zoo een edelmoedig besluit hebben ingeboezemd? - Uwe lafheid. - Demonio, nog een hoon, sprak de Spanjaerd verwonderd ter zyde, ik begryp dien kerel niet. Om 't even, wy zullen daer straks op denken, trachten wy nu de kans waer te nemen en wat voordeel te trekken uit de lessen van Spadafina. De twee ruiters namen ruim. Zoodra zy op gevoegliken afstand waren, weêrgalmde de klaroen. Ze bogen zich op hunne zadels, velden hunne lansen en liepen recht in op elkanders borst; op weinigen afstand gekomen, liet Rodrigo, als onvrywillig, zyne lans zakken, indervoege dat zy het peerd zyns tegenstrevers in de borst treffen moest, maer de kornel bespeurde dien valschen trek, | |
[pagina 486]
| |
wendde den stoot af, en trof met zyne lans den Spanjaerd tusschen harnas en wapenrok. Rodrigo wankelde een oogenblik in den zadel, doch bleef ongedeerd. De vlaemsche officieren wilden het gevecht staken en den trouwloozen Spanjaerd aenstonds ter dood brengen; de kornel in tegendeel, wilde den stryd voortzetten met het zweerd, en nog eens rees er hoop in het harte van da Xeres: by het gebruiken van dit wapen vooral meende hy de lessen van Spadafina te baet te zullen nemen en eer de peerden weder in beweging waren, had hy reeds de onvoorzienste, de onafweerbaerste slagen uitgedacht. De Spanjaerd zocht met eenen valschen hoofdhouw en heuphouw zynen tegenstrever eenen hoofdhouw toe te brengen; de Vlaming wilde enkel eenen heuphouw veinzen om op eenen hoofdhouw uit te komen; zoodat Rodrigo, die eene beweging meer te doen had dan de kornel en niet rapper of behendiger was dan deze, reeds by den eersten gang, eenen duchtigen hoofdslag kreeg, welke hem den helm over het kinnebakken dreef, en hem in bedwelming den zadel deed ruimen. Aenstonds sprong de kornel van zyn peerd en wierp zich als een woedende tyger op den Spanjaerd. - Gy herkent my niet, Rodrigo maer gy herinnert u misschien den jongeling die u eens, op een schoonen junyavond, op de kaden der Schelde te Antwerpen heeft aengesproken? - Neen, maer ik bid u, druk uw knie zoo niet op myne borst en laet my opstaen. De kornel grynsde, hy bezag Rodrigo strak in het aenzicht met zyne bloedige oogen die als vuerkolen op zyn bleeke wezen gloeiden; in zyne trage, heesche en afgebrokene woorden lag iets verschrikkeliks en plechtigs. - En gy herinnert u ook dien julyavond niet, waerop gy eene jonge bruid deedt opligten, om 's anderdaegs haer lyk voor de deur harer wooning terug te brengen? - Ja, mynheer, dat herinner ik my, en heb er berouw over, maer, om Gods wil, sta op en schenk my genade, want ik versmacht onder u, wat gaen u toch lieden aen die gy niet kent. Zy | |
[pagina 487]
| |
hadden my gehoond en ik heb my op hen gewroken, meer dan ik het had gewild. Het is waer, ik heb Bernhart van Nieukercke gedood, maer de jonge vrouw is van schrik gestorven, sprak de Spanjaerd, die begon verveerd te worden van eene zoo langvertoevende dood, en den kornel hoopte te vermurwen, daer hy, om dezes voorstel over den tweestryd, een hoog gedacht van zyne edelmoedigheid had opgevat. - Gy liegt als een lafaerd, als een verrader, antwoordde de Vlaming, nooit had van Nieukercke noch u noch de uwen gehoond; de jonge vrouw is niet van schrik gestorven! - De kornel sprak die leste woorden op een toon van onzeggelike smart en zyne woede scheen te verdubbelen; ten minste werd zyne stem heescher en zyn knie drukte zwaerder op de borst zyns vyands, die zich vergeefs poogde los te wringen en altyd genade! genade! bad. - Genade, genade, grynsde de kornel, ge vraegt genade van my! maer gy herkent me dan niet dat ge genade van my vraegt; van my van wien gy vader, moeder, broeders, zusters gedood hebt; van my, wiens vrouw gy vermoord, onteerd hebt! Gy herkent my dan niet, Rodrigo da Xeres, lafaerd, gy herkent my dan niet, ho! de smart moet my wel sterk hebben veranderd op weinige maenden. - Genade! genade! om Gods wil genade! Ligt uw knie van myne borst! - Genade, genade, hernam nogmaels de kornel, ik zal uw genade schenken! - Ho, dank, mynheer! - Ik zal u genade schenken als ge my vader, moeder, broeders en zusters levende teruggeeft! Ik zal u genade schenken als ge my myne vrouw ongeschonden en onbevlekt teruggeeft! Ho, het is van my dat ge genade smeekt! Ik zou u dan dry maenden lang met al de pynen der hel in myne ziel hebben afgewacht, ik zou dan om u te ontmoeten myn leven twintigmael hebben blootgesteld, om u weêr ongedeerd te laten loopen als ik u onder myne handen kryg! Wacht een beetje, ik moet eerst het kenteeken der eerloosheid, u door het brandhout myns vaders op het voorhoofd gedrukt nog | |
[pagina 488]
| |
eens vernieuwen! - en hy doorploegde hem het voorhoofd met zynen dolk. De Spanjaerd huilde en spartelde, maer hy zat tusschen de knie des Vlamings en den bodem gevangen als in eene yzeren klem. - Ha, gy smeekt my om genade! goed! dat was er nog noodig; zonder dat ware myne wraek onvolkomen. Had ik het hart eens Spanjaerds ik zou u aen stukken scheuren en brok voor brok doen sterven; ik zou uw lillend ingewand den honden, uws gelyken, toewerpen; maer wees gerust, hoop niet dat ik my tot nevens u verlage, hoop niet dat ik myne wraek bezoedele. Nochtans, Spanjool, ik ben Bernhart van Nieukercke, wiens vader, wiens moeder, wiens broeders, wiens zusters gy hebt gedood, wiens vrouw gy hebt onteerd! - Ho, myn God! de dooden staen dan op uit hunne graven om my te straffen. Maer schenk my genade, don Bernhart, ik zal my in een klooster gaen opsluiten, ik zal er myn leven overbrengen met vasten en bidden voor uwe bloedverwanten! - Neen, antwoordde Bernhart, sterven zult gy! - Ho, als 't u belieft, een biechtvader, dat ik myne wandaden niet van deze wereld medeneem. - Neen, gy zult verdoemd sterven, gelyk gy geleefd hebt! Een priester heeft het recht niet u te vergeven als ik u veroordeel. En met deze woorden stak Bernhart zynen dolk tot aen het gevest in des Spanjaerds hart. - Lanksweert, Lanksweert, ondersteun my! ik voel dat ik bezwyke! zuchtte de kornel, terwyl Rodrigo lag te zieltogen. Het verband was onder den linkerarm losgegaen, by herhaelde en forsche bewegingen, en Bernharts bloed golfde overvloedig uit de armader. Het werd onmogelik het te stuiten. - Ik sterf in vrede, want nu myne naestbestaende zyn gewroken, is myne zending op aerde volbragt, zegde van Nieukercke tot Lanksweert, terwyl hy op het lyk van da Xeres staerde, - en glimlachende blies hy den laetsten adem uit.
Joh.-Alf. De Laet. 1838. |
|