Het Taelverbond. Jaargang 3
(1847)– [tijdschrift] Taelverbond. Letterkundig Tydschrift, Het–
Auteursrechtvrij
[pagina 437]
| |
Boekbeoordeelingen.Nederduitsch letterkundig jaerboekje voor 1848. Vyftiende jaergang. Gent, gebroeders Michiels. 176 en VII blz. in-12o.
| |
[pagina 438]
| |
huiselyk gevoel, eenvoudig (iets wonderlyk by dien Dichter) uitgedrukt. Op enkele plaetsen straelt echter de oude Van Duyse te veel door. Voor het volgende heb ik te lang moeten verwylen: Want zoo menig kindje moest
Hongrig slapen gaen;
Voor hem rees, noch rypte de oegst
By des Landes traen.
- En Breidel?.... - Over die vaderlandsche poëzy, moogt gy zelf oordeelen. Ik geloof dat gy in uwen tyd ook nog vaderlandsche verzen gemaekt hebt. Al het geronk van die Stoomkoets-Breidel verbystert my te zeer de zinnen..... - Dat doet u weinig eer aen, mejuffer. Doch zoo gaet het in onze eeuw: wanneer dichters der vaderen roem durven bezingen, en de edele borst van hoogmoed over de groote daden onzer vaderlandsche helden voelen zwellen, dan wordt hunne geestdriftvolle poëzy voor uitzinnig geraes genomen, dan verbysteren zy de zinnen der vrouwen, - en vele mannen zyn in dit geval vrouwen..... - Waar heenen, Amaril, waar heenen?Ga naar voetnoot1 Waer loopt ge, vriend, met die Stoomkoets heen. Dàt juist heb ik niet verdiend. Ik heb immers den Leeuw van Vlaenderen van Conscience wel met geestdrift gelezen, en daer was toch ook spraek van onzen grooten Breidel. Maer de stoomkoets van den heer Van Duyse schuifelt my doof, vergeef het my, dat ik het zeg. Ik kan zoo weinig de stemmen onderscheiden die uit dien stoom opstygen! kunt gy.....? - Gy oordeelt al te streng. Zeker is het stuk verre van de noodige eenvoudigheid te bezitten: er zyn echter schoone verzen in, en..... - Maer, laet, in Gods naem, die Stoomkoets voortkuchen. Laet ons liever een oogenblik de aendoenlyke Wiege van een kind des armen, van den heer Van Beers beschouwen. Dat heet eenvoudig zyn! Ik weet niet, maer ik heb dat stuk al gelezen en herlezen, en ik geloof dat ik het nog dikwils zal lezen, en dat het my nooit zal vervelen. Hoeveel vrouwen zal dit gedicht hebben doen weenen. Er zyn van die dichters welke, wanneer zy naïef zyn willen, onmiddelyk in het gemaekte vervallen: by den heer Van Beers heeft zulks nimmer plaets. By hem is alles gevoelvol, natuerlyk. De wiege van een kind des armen, is voorzeker een der schoonste gedichten van het jaerboekje. Hoe hertnypend is de tegenoverstelling van dien gerusten lachenden engelenslaep van het arm kindje, met de hevige | |
[pagina 439]
| |
smarten die het in later tyden wachten! Zyt gy niet koud geworden by de volgende voortreffelyke brok: IV.
Maer, arme menschen lyden zoo veel pyn,
Dat zy al spoedig oud en krachtloos zyn;
Dat zy al spoedig de oogen mogen slaen
Op 't einde van hun jammervolle baen.
Maer, - arm en oud zyn, - en geen kracht in 't lyf
Meer hebben; - maer - daer zitten, - stram en styf,
Alleen nog door de smart aen de aerde vast,
Aen andren, aen zich zelven slechts tot last,
En koû en honger lyden; en misschien
Rond zich zyn kindren, zyn kindskinderen zien
Die koû en honger lyden; - en een hart
Een moederhart bezitten, dat hun smart
Nog dieper voelt dan eigen lyden - en
Ja, - hooren, hooren, uit den mond van hen
Die men zoo lief heeft: ‘Hemel wat leeft toch
Die oude lang!’ - en nog niet kunnen, nog
Niet mogen kruipen uit dit aerdsche slyk -
O! God! hoe yselyk! hoe yselyk!
En - kind - dat is de toekomst die u wacht,
Ja, - en toch slaept gy op uw stroo en lacht!
Zulke dichters hebben wy in geen groot getal. - Dit is waer; doch my dunkt dat gy zoo wat ingenomen zyt voor den heer Van Beers: gy hadt ook wel mogen zeggen dat zyne verzen te veel gekapt zyn en te dikwils overspringen. - Dit is mogelyk. Maer dit moet ge me vergeven: daer ken ik, eenvoudig meisje, weinig van; doch ik moet in allen gevalle doen opmerken, dat ik zulke verzen liever heb dan degene die op het Catsiaensche traralderaldera, traralderalderire geschoeid zyn. - Ja, maer er zyn palen in alles. Wilt ge hierin een tegenhanger, neem dan de verzen van den heer Blieck: aen antwerpen. Die verzen, als verzen beschouwd, zyn onverbeterlyk. Geen belgisch dichter voert zoo als de heer Blieck den schepter over de dichterlyke spraek. Het onderwerp is ook verre van onbeduidend te zyn: het godsdienstige vak is de aerd, dien de heer Blieck zich verkoren heeft, en men duide | |
[pagina 440]
| |
hem dit niet ten kwade: trouwens er is plaets in onze letterkunde voor alle gedachten, voor alle overtuigingen, en ik ken den heer Blieck te lang en te wel om een stond aen zyne opregtheid en wezenlyke godsdienstigheid te twyfelen. - Mag ik nu ook een woordje over den heer De Laet zeggen. Die Dichter leverde immers vroeger lieve versjes: ik ben blyde dat hy op onzen kleinen Gentenaer niet meer boos is. Vindt ge ook niet dat zyn Diva Pax niet in den aert is zyner vroegere stukken: voorheen hield hy zich meer bezig met sentimentele poëzy: thans toont hy zich meer bespiegelend-beschryvend. Dit Diva Pax deed my droomen: alles krygt daerin leven en gevoel: 'k Weet het. Ge leeft arme Woud
Lydt ende klaegt - daer Ge leeft.
............
'k Weet het. Ge leeft, arme Meer -
Stryd ende lydt, - daer Ge leeft.
...........
Neen! Maer Ge leeft arme Berg, -
Lydt ende zucht - daer Ge leeft -
...........
Zulke poëzy is geene alledaegsche poëzy. Er ligt nogthans eene zekere eentoonigheid over heel het stuk, die ik, zoo ver het my van vroeger heugt, by dien dichter nooit aentrof. - Wel, die vloeit voort uit dit tweehonderdtal kleine en onafgebroken op dezelfde wyze elkander volgende rymlooze verzen, en uit de byna telken male overeenstemmende viervoudige beschouwing van Woud, Meer, Berg en Heide. De vorm vooral van dit stuk is kunstig, - ja te kunstig: poëzy mag toch geene bloote kunst worden, het gevoel moet de hoofdzaek blyven. Vyand van archaïsmen ben ik geenszins; doch zy mogen niet te overvloedig zyn, anders brengen zy gemaektheid voort, en nooit mogen zy onverstaenbaer zyn. Daerom heb ik niet veel met het volgende versje op: Dien ge milddadig verspendtGa naar voetnoot1. - Daer zit ge, vriend lief, weêr op uw stokpaerdje. Hadt gy ons liever wat over de vertaling Het lied van het finnisch landmeisje gezegd! Voor my, ik zie niet gaerne vertalingen in jaerboekjes. Daerom las ik met meer genoegen: de Allegorie de Maend April, en de arme Wever van vrouw Courtmans; het laetste vooral is eenvoudig en gevoelvol. - En zingen zegt gy ook door den heer Heremans....... | |
[pagina 441]
| |
(Ja, lezers, ge kunt wel denken dat ik het gevoelen myner beide gezellen over de vlaemsche vloeken die ik zelf over de ontaerde Vlamingen heb uitgesproken, niet zal mededeelen. Leest gy zelven myne verzen en oordeelt ze. De heer Peeters wacht u.) - De heer Peeters slaegt toch wel in die versjes. Zyn Theresia is zoo aengenaem, zoo mymerend, zoo melancolisch als een der liefste stukjes uit zynen Meibloesem. Welke verscheidenheid van nuancen in de schildering! Welke rykdom van kleuren! Hier bewondert men al de pracht die de lente kan ten toon spreiden, en daer.... ik mag u dit immers wel lezen? VII.
De gele blaedren vielen op de wegen
En rolden, van de winden voortgejaegd;
Geen lied meer in het veld - de vooglen zwegen;
De bloemen waren allen weggevaegd;
De zwaluw snelde heen naer andre luchten;
De winden vlogen met vervaerlyk zuchten
In 't eenzaem woud gelyk een droef geween;
De rym viel reeds des nachts op dak en boomen -
De sombere November was gekomen
En voerde schrik en duister voor zich heen.
Theresia zat in heur woon - er brandde
Op 't gladde tafelblad een koopren lamp.
De kronkelende vlamme gaf den wande
Een bleeken glans en spreidde een dunnen damp.
Een boek lag voor het meisjen opgeslagen -
Waerop heur saêmgevouwde handen lagen -
Het oog werd door den fraeijen druk gestreeld -
Men las op 't geelend blad: der dooden beden;
En boven was een plaet in hout gesneden
Waerop een naer geraemte stond verbeeld.
Het kind had haren boek soms toegeslagen
En luttel tyds daerna ontsloot ze 't weêr -
En zie - 't is wonder, ja, maer altoos lagen
Dezelfde beden voor haer blikken neêr.
Zy zag het niet, het gaet met onze droomen
Als met de vliet wier water vry moet stroomen,
Des meisjes oog bezag den schoorsteen strak:
Zy zag twee kroonen aen een nagel hangen
Wier frisschen glans de dorheid had vervangen:
Ze droomde lang tot dat zy eindelyk sprak:
| |
[pagina 442]
| |
En die opvolgelyk lachende en treurende natuer, die blyde pracht en die doodsche rouw zyn met den gang des verhaels in bewonderlyke harmony. Hoe fraei, niet waer? - Ja, ja! Doch zie eens, juffertje: Het kind had haren boek soms toegeslagen
En luttel tyds daerna ontsloot ze 't weêr.
De heer Peeters mogt daerop zoo wel als op het overdryven in het lied van Theresia (II) waer deze over de blondlokkige maegd Muziek handelt, acht geven. - o Gy ellendige vitter! nec plus ultra. - Verder: het lezen van des heeren Boone 's Nachts op 't Kerkhof verschafte my zoo veel vermaek niet, als zyn Nacht van verleden jaer. - Ik geloof het wel: een lieu-commun, alhoewel schoon ingekleed, blyft steeds een lieu-commun. En Dautzenberg? - Die verandert nooit: altyd bevallig, altyd eenvoudig en gevoelvol. Huiselik Geluk en Avondaendacht blinken in het jaerboekje als twee kleine, maer reine pareltjes. - De germaensche Blommaert is als de tegenvoeter van den teederen Dautzenberg: het element zyner muze is de stille natuer noch de zalige vreemdzame haerd: zy heeft voor zich het krygsrumoer van volkeren en vorsten, den ganschen ouden duitschen sagenkreits. Mogte de verdienstelyke vertaler van menig oud fragment, eens de laetste hand slaen aen het omwerken van eene heele heldensage: zyne uitgebreide kennissen maken hem daertoe boven anderen bekwaem. - Zyt ge geen liefhebber van uiterlyke welsprekendheid, en gaet ge nooit voor prys deklameren? Zoo ja, dan moet ge de heeren Rens en De Vos dank weten: zy hebben gezien dat men het publiek op pryskampen van uiterlyke welsprekendheid dikwils met het verhalen van dertig mael hetzelfde stuk in slaep wiegt, en zy schreven de eerste De Graef van Hoorne, in de gevangenis voor zyne onthoofding, en de tweede de Wanhoop. Daerover zullen onze vrienden Laureaten Van Hoorebeke en Schollaert wel te vreden zyn: het is nieuws en dit mael goeds in hun repertorium. - Maer ge zwygt volstrekt over de byzonderste bydragen van den verzamelaer. De Moeder, alhoewel met het gewoone gebrek van den dichter: koudheid, behebd, laet zich wel lezen. Ik verkies boven zyne Moeder, zyne zalige dood, naer Stöber. Ja zulke vertalingen van dusdanige fraeije stukjes zyn overal, en zelfs in jaerboekjes op hare plaets. - Ik weet niet, maer de heer Boucquillon schynt me dit jaer zoo wel niet geslaegd te zyn. Zyn Stella is met een al te nevelig kleed omwonden, en dat daerenboven wat te zeer op hetgene zyner vroegere Stellas trekt. Ik zou dien verdienstelyken Dichter meer verscheidenheid aenraden. - De heer De Potter, heeft jaren lang gezwegen: het is onverschillig | |
[pagina 443]
| |
aen welk gelukkig toeval de vlaemsche lezer zyn Damon en Pinthias (Pythias?) te danken heeft: ik heb hem als een ouden vriend met genoegen ontmoet. - Ik lees toch liever Schillers ballade die Bürgschaft, op hetzelfde onderwerp: wel is waer, de aert van behandeling is gantsch verscheiden. - Maer iets dat ik van u onbegrypelyk vindt, mejuffer, is dat ge onze puikdichteresse vrouwe Van Ackere, zoo maer volkomen in het doodboek laet, al ware zy uwer aendacht geenszins waerdig; en toch schonk zy ons iets meer dan eene idylle. Zy bezong de Kinderkribbe, die heilzame instelling onzer over beschaving en broederlykheid wel eens wat te luid pochende eeuwe waerdig. - Inderdaed, ik verdien die berisping. Vrouwe van Ackere doet onzer kunne eer aen. Eene moeder alleen kan de Kinderkribbe naer waerde schatten en bezingen. Zulke dichten bevallen my meer dan romancen op de bleeke teedere maen of liedjes op een snelvlietend beekje. Poëzy, die in het werkelyk leven grypt, ontbreekt maer al te veel in onze literatuer. - En hiermede geloof ik genoeg over de verzen gepraet te hebben. Het begint my reeds te vervelen. - En gy zoudt Rogghé en Wouters zoo maer overslaen; Nein! so entkommst du nichtGa naar voetnoot1! - Wat zyn dat voor nieuwe namen? Die Rogghé en Wouters hebben veel aenleg, niet waer? Rogghé vooral zal een uitmuntend dichter worden. Moet ik nu nog over Van Boekel spreken. - Och neen! van den Dichter des Dichters ontsla ik u. (Ik geloof, lezers, dat onze recensent en recensentin hierin een grooten misslag begaen hebben. Hoe, zy durven den grootsten man van België opzettelyk, met een medelydend stilzwygen, voorby gaen! Ik vind my in myn geweten gedwongen hunnen onbezonnen misslag te herstellen. Dichter Van Boekel, gy moogt het weêral hoog opnemen, en my er nogmaels tigerachtige epigrammen in uwen uitstekenden volksalmanak voor naer het hoofd werpen, doch ik moet u ronduit zeggen in uwen Dichter trof ik alleen ellendige rymelary, holklinkenden rimram, ydel woordengegons, en geene enkele gedachte aen. Hoe lang zult gy, Rymer Van Boekel, in uwen overmoed nog uitroepen:
Door kracht van heylloos rijmen
Bekommer ik de Zon. Ik doe de Maan bezwijmen
Dat zy haar doodverw zetGa naar voetnoot2.
| |
[pagina 444]
| |
Denkt gy dan dat het publiek altyd zoo geduldig zal zyn uwe ronkende charlatanspreuken te lezen? Ja driemael heilig is de dichter, groot en heilig is zyn taekGa naar voetnoot1; doch gy zyt geen dichter; of bestaet de heiligheid van de zending eens dichters in woorden uit te kramen, im armzalige puntdichten tegen achtbare persoonen te maken? En nogtans zou dichter Van Boekel willen hebben, dat wy ons allen voor zyne rymelary op de knien wierpen en uitbazuinden, daer wy den heiligen schedel van den magtigen Van Boekel, zouden aentoonen: Nature may stand up o Van Boekel! o miskend genie! gryp de lier en zing uwe hateren doof: Man hat mit Euch ein schändlich Spiel getriebenGa naar voetnoot3. En daermede, waerdige uitgever van den Volksalmanak en medearbeider van den eerroovenden Vaderlander, (tot op een ander keer.) - Met de proza is het nog al goed gelegen. - Anna van vrouwe Goutier is wel geleid en geschreven; jammer dat het verhael zelf wat alledaegsch is. - Voor twee centen meer, is niet zoo als het de onbekende schryver wil doen aenzien, een tegenhangsel op de grondgedachte van Zetternams verhael Voor twee centen minder, dat ge welligt in het Taelverbond gelezen hebt. Het is enkel een rugsteunend bewys van het stelstel van den heer Zetternam dat de bazen vroeger beter waren dan hedendaegsch; dat de vrye concurrencie den werkman dieper en dieper in de ellende dompelt. Voor het overige, onder een letterkundig opzicht beschouwd, is Voor twee centen meer, een allezins voortreffelyk verhael. - De heer Zetterman is in zyne Liefde buiten zyn gewoonen trant gegaen: voorzeker heeft hy willen toonen dat al zyne beelden geene noodlottig zwarte, afschuwelyke beelden zyn moeten. Daerom beval het my ook meer. - Zeker moet het meer bevallen; doch op het veld der sociale romantische verhalen is de heer Zetternam meer op zyne plaets. Ik vind er ook te lang getrokken beschryvingen in. - En hier mede uit. (Het gesprek was ten einde. In de toekomende aflevering zal ik den lezeren van het Taelverbond iets dergelyks over den Muzenalbum mededeelen.)
Gent, 2 Maert, 1848. J.F.J. Heremans. |