|
| |
| |
| |
Vertaling der Ilias in Nederduitsche Hexameters,
door den heer Cracco.
De overzettingen uit het grieksch zyn zeldzaem in onzen tyd, en wy zyn verre van er over te klagen, want het is aen iedereen niet gegeven om de volmaektheid der Ouden naer waerde te schatten, veel min weder te geven. Homerus vooral is in zyne heerlyke eenvoudigheid te grootsch voor het gewoon vertalerstalent: zyne tael zelve is van eene andere natuer dan vele hedendaegsche spraken. Misschien zal men er nimmer in gelukken hem in zekere al te beschaefde talen over te zetten. Doch in het nederduitsch is hy met zulken goeden uitslag overgebragt geworden, dat wy de vertaling als een wonder mogen aenzien. Deze uitdrukking zal zeker twyfel verwekken; wy gelooven nogtans niet dat zy te sterk zy voor het handschrift dat voor ons ligt. Inderdaed, is het reeds geene wonderlyke zaek, in onzen tyd, eenen man te ontmoeten die op de poëzy van Homerus verslingert, niet om eenen leeraerstoel of eenen akademiezetel te verkrygen, maer enkel uit loutere, belangelooze liefde voor Homerus? Helaes! zulk een gevoel, al te weinig door de menschen van alle eeuwen begrepen, leidt den
| |
| |
dichter zelven tot het lot van Homerus en Tasso. De heer Cracco, wiens werk wy welverdienden lof toezwaeijen, is altyd niet gelukkiger dan die groote mannen geweest, en indien wy den sluijer mogten opligten welke het geheime leven moet bedekken, zouden wy een voorbeeld moeten aenhalen dat men in den tyd van Salomon van Cans, maer geenszins in de XIXe eeuw verstaet.
Doch bepalen wy ons met over het werk van den heer Cracco te spreken, en verregtvaerdigen wy den titel dien wy er aen toe voegden.
Een tael-, en zoo men wil, een letterkundig wonder is die overal heerschende nauwkeurigheid in wendingen en woordensamenstellingen; die zuivere, eenvoudige tael, welke zoo goed den eenvoudigen, aertsvaderlyken dichter past. Een wonder van poëzy en talent is die begeestering, welke nergens de gedwongenheid noch de vermoeidheid des Vertalers laet doorschynen, maer altyd op dezelfde hoogte blyft, en Homerus stap voor stap volgt, zonder er ooit eene schrede van af te wyken. Maer het grootste wonder van al voor diegene welke de bronader der grieksche dichters alleenlyk door zoogezegde klassische vertalingen kennen, is dat de Ilias, dit vermoeijende epos, als zy dachten, die verminkte brok uit eene doode wereld niet meer is; zy leeft, ademt, zy is van alle tyden; gy zoudt zeggen dat zy aen de Nevelingen verbonden is.
Maer de lezer vraegt welligt van dit alles het bewys: hy hoore den dichter in de volgende twee fragmenten (uit den derden zang); hy vergelyke het nederduitsch met het oorspronkelyke grieksch, en zegge of hy al het schoone von Homerus niet terugvindt, of een enkel woord in al zyne kracht onvertaeld is gebleven:
Maer, nadat zich onder zyn veldheer een ieder geschikt had,
Rukten de legeren voort met geroep en geschreeuw, als vooglen,
Even gelyk het geschreeuw der kranen is onder den hemel,
Welke, na dat zy den winter ontvloôn en geweldigen regen,
Henenvliegen met schaetrend geschreeuw op Okeanos vloeden,
Om der Pygmajers geslacht en moord en verderven te brengen:
Vroeg in het morgenuer snellen zy aen met schriklyken oorlog.
| |
| |
Maer stilzwygende trokken daer voort de manmoedige Achajers,
Vol van hertlyken lust om de eene den andren te helpen.
Zoo als Notos op 't spitse des bergs den neveldamp uitspreidt,
Die den herdren niet lief, maer den nachtroover beter te pas komt,
En zoo wyd dan iemand slechts ziet, als zoo ver hy een steen werpt:
Dus vloog werverstof op van de voeten der komende scharen
Digt in de lucht, en spoediglyk stapten de mannen het veld door.
Toen zy, aensnellend tegen elkaêr, reeds waren genaderd,
Sprong uit den voorkamp der Trojers de godlyke held Alexandros,
Op zyn schouders een panterhuid dragend, een krommenden krygsboog,
Met zyn zwaerd; hy zwaeide in de hand twee koperen speren,
En hy beriep uit het heir al de dappersten onder de Argejers
Om, hem tegengesteld, in den vreeslyken veldslag te kampen.
Doch zoodra hem ontwaerde de strydbare vorst Menelaos,
Hem, die, wyd voortstappend, ten voorschyn trad uit de heirschaer,
Zóó als een leeuw zich verheugt, die een magtig lichaem bejegent,
Of een gehorenden hert, in het woud, of een geitebok vindend,
Razend van honger, verslindt hy dezelve met gretigen eetlust,
Schoon hem de snellende honden en bloeijende mannen verjagen:
Zoo verheugde zich held Menelaos, den godlyken Paris
Met zyne oogen beschouwend: hy dacht den wreevlaer te straffen,
En hy sprong, vol van ylende drift, met zyn rusting ter aerd' neêr.
Doch zoo haest hem ontwaerde de godlyke held Alexandros,
Toen hy verscheen in den voorkamp, verschrikte hy diep in zyn herte,
En hy week in der vrienden gedrang, het noodlot vermydend.
Zoo als een man, die een slange gewaer wordt, vol haeste terugwykt,
In de vallei des bergs en de siddring zyn leden bemagtigt,
Snel dan keert hy terug, en bleekheid bedekt hem de wangen:
Dus ook drong hy weêrom in de schaer der manhaftige Trojers
Bevend voor Atreus krygszoon, de godlyke held Alexandros.
Hektor hem ziende begon hem met smadende woorden te schelden:
Heillooze Paris, slechts treflyk van aenschyn, verwyfde, bedrieger!
Waert gy toch nimmer geboren, of waert ge ongehuwd toch gestorven!
O! dit wenschte ik, en dit zou ook veel nuttiger wezen,
Dan dat ge zóó tot spot dient en schimpvertooning aen andren.
Zeker belachen u thans de langlokkige zonen Achajas,
Die u als treffelyk veldheer aenzagen, dewyl gy zoo lieflyk
Zyt van gelaet: doch er woont noch moed noch kracht in uw herte.
Durfdet gy dan, gy zulk eene, in zeedoorvarende schepen
Over de baren eens gaen, omringd van minzame makkers,
En, by vreemden gehuisd, een bevallige echtvrouw ontvoeren
Uit 't verliggende land, zwagerin van strydbare mannen,
Uwen vader, der stad, en den ganschen volke zoo heilloos,
Maer voor den vyand zoo heuglyk, en voor u zelven zoo schandvol?
Zoudt gy voor Menelaos, den strydbaren pal staen?.... o! leeren
| |
| |
Zoudt ge, wat man hy is, wiens bloeijende vrouw ge in bezit hebt.
Niets zou de citer en niets Aphrodites gaven u baten,
Noch uw haer, noch uw aenschyn, wanneer ge in het stof u zoudt wentlen.
Troïas volk is waerlyk te vreesachtig, anders bedekte u
Reeds een steenen gewaed, om al 't onheil, dat gy gesticht hebt.
Hem sprak aen op zyn beurte de godlyke held Alexandros:
Hektor: dewyl gy met regt my gelaekt hebt, en geenszins met onregt:
Want steeds is uw gemoed, als een koperen byl, onbedwingbaer,
Welke door 't hout des timmermans heendringt, die voor den scheepsbouw,
Kunstig den balk doorhouwt, en 't geweld des werkmans te baet komt:
Dus ook huist in uw boezem een onverschrokkene krygsmoed.
Scheld my der gulden godin, Aphrodites minlyke gaven
Niet: de hoogheerlyke gaven der Goôn zyn geenszins verwerplyk,
Welke zy zelve ons schenken: van zelf kan ze niemand bekomen.
Doch indien gy wilt, dat ik kampe en orelog voere,
Doe al de anderen zitten, de Trojers te saem en de Achajers;
Laet me in hun midden alsdan en den strydbaren held Menelaos
In den tweekamp om Helene vechten en alle de schatten:
Die van beiden de zege behaelt, en in dapperheid uitmunt,
Dat hy de schatten dan al, en de vrouw neme, en huizewaerts voere;
En gy anderen, vriendschap en trouwvol eedverbond makend,
In uw vruchtbare Troja dan woont; en genen naer Argos
Rossenryk land wederom en de heerlyke Achaïa keeren.
Dus sprak de held, en hertlyk verheugde zich Hector, dit hoorend,
En, in 't midden gegaen, weêrhield hy de Troïsche scharen,
Midden zyn spies omvattend, en iegelyk zette zich neder.
Maer de langlokkige Achajers begonnen naer Hektor te schieten,
En zy daelden met schichten op hem, en wierpen met steenen.
Doch dan riep in de verte der volkeren vorst Agamemnon.
Houdt! Argeïsche mannen, o werpt niet, zonen Achajas!
Hektor, de glansryk behelmde, belooft een woordje te spreken.
Dus sprak gene: zy rustten van stryden, en plotselyk werden
Ze allen stilzwygend, en Hektor begon in 't midden van beiden:
Hoort van my, gy, Trojers, en gy schoonschenige Achajers,
't Woord van den held Alexandros, om welken de kryg is begonnen.
Deze begeert, dat al de andere Trojers, en alle de Achajers,
't Prachtige wapentuig neêr op den voêrryken aerdbodem leggen,
En hy zelf wil alleen met den strydbaren held Menelaos
In uw midden om Helena vechten en alle de schatten.
Wie van beiden de zege behaelt, en in dapperheid uitmunt,
Dat hy de schatten dan al, en de vrouw neme, en huizewaerts voere,
En wy anderen vriendschap en trouwvol eedverbond maken.
Dus sprak de held: zy allen verstomden en zaten stilzwygend,
Maer tot hen sprak dan ook de helroepende vorst Menelaos:
Luistert nu ook naer my, want my allermeest dringt de droefheid
| |
| |
Innig in 't hert: ik denk, dat gy thans uit elkander gaet scheiden,
Gy, Argejers en Trojers, nadat ge veel kwaeds hebt geleden
Wegens myn twist, en wegens 't bestaen des helds Alexandros.
Wien van beiden de dood en 't onmydelyk noodlot bestemd is,
Dat hy sterve, en gy, scheidt haestig in vrede uit elkander,
Offert twee lammers, een wit en een bokje, een zwart en een geitje,
De aerde ter eer en Elios; wy dan offren een ander.
Brengt ook Priamos hier, opdat hy zelf het verbond zweer',
Want zyn kindren zyn sterk, hoogvarend van zinnen en trouwloos:
Opdat niemand door boosheid Kronions eedverbond schende,
Want het gemoed der jonglingen vlot steeds wanklend en standloos,
Doch waer een grysaerd zich moeit met de zaek, ziet hy achter- en voorwaerts.
Opdat zy voor het beste van beide partyen verrigt word'!
Dus sprak de held, en de Achajers verheugden zich t' saem met de Trojers,
Daer zy verhoopten voortaen van den rampvollen oorlog te rusten,
En zy weêrhielden 't gespan in de slagorden, stegen dan zelv' af,
Trokken de wapenen uit, en legden ze neder op de aerde
Digt by elkaêr, want klein was het veldruim tusschen de legers.
Hektor zond in der haest twee krygsherauten ter stad heen,
Om de twee lammers te brengen, en Priamos herwaerts te roepen.
Maer Talthybios werd naer de bogtige schepen gezonden
Van den vorst Agamemnon, om 't jeugdige schaepje te halen.
Deze gehoorzaemde willig den godlyken held Agamemnon.
Iris intusschen ging heen als bodin naer Helenas wooning.
Haer zwagerin gelykend, de gade des zoons van Antenor,
Welke de zoon van Antenor gehuwd had, de vorst Helikaon,
Priamos dochter Laodike, treflyk van leest en van aenschyn.
Iris vond haer in 't binnenvertrek een pronkgewaed wevend,
Groot en dobbel en purper: zy weefde er vele gevechten
In van de Troïsche ruiters en sterk gepantserde Achajers,
Die zy om haer verduerden, door Ares handen geteisterd.
Digt by heur zyde zich stellend begon de snelboodschappende Iris:
Kom, o duerbare bruid, opdat gy wonderen zien moogt
En van de Troïsche ruiters en sterk gepantserde Achajers,
Welke te voren den tranenverwekkenden kryg aen elkander
Bragten in 't veld, vol drift naer den rampvollen orelog hakend.
Deze zitten nu zwygende neêr - en de kryg is geëindigd -
Op hun schilden geleund, en zydeling steken de lange
Spiesen in de aerde. Alexandros gaet thans en de held Menelaos
Met langschachtige speren om u in het tweegevecht kampen:
Doch de verwinnaer zal u zyn duerbare bedgenoot noemen.
Dus sprak haer de Godes, en verwekte een teeder verlangen
In haer hert naer heur vorigen man, naer heur stad, en heure ouders,
Haestig bedekte zy zich met een sneeuwwitten lynwaden sluijer,
En zy trad uit hare echtzael, van teederheid tranen vergietend;
| |
| |
Doch niet alleen, want zy werd vergezeld van twee dienende maegden,
Aithre, Pittheus dochter, en Klymene, treflyk van aenschyn.
Ylings kwamen zy dan ter plaets, waer de Skaïsche poort was.
Hektor dan, Priamos zoon en de edele krygsheld Odysseus
Maten voor eerst het perk af, en namen vervolgens de loten
En zy schudden die in eenen koperen hellem,
Wie van beiden de koperen spies ten eerste mogt werpen.
Toen bad smeekend het volk, tot de Goden de handen verheffend.
Menig man sprak dus in het heir der Achajers en Trojers:
Roemryke, magtvolle Zeus, o vader, die heerscht van den Ida,
Wie van de twee die zaken gesticht heeft tusschen het volkren,
Geef, dat hy toch verga, en in Aïdes wooningen dale,
En wy weder in vriendschap en trouwvol eedverbond leven.
Genen aldus. Doch de groote, de glansryk behellemde Hektor
Schudde terug blikkend: 't lot van Paris sprong snel uit den hellem.
Allen dan zetteden zich in ryen neêr, wáér by een ieder
't Steigrend gespan zich bevond, en 't veelkleurig wapentuig neêrlag.
Helena's gade, der lokkige vrouwe, de held Alexandros
Hing zich de sierlyk vervaerdigde wapenen dan om de schouders,
Eerst en vooral omhing hy de beenen met bergende schenen;
Die vol schoonheid, met zilveren enkelbedekkingen sloten.
Verder bedekte hy zich ten tweede de borst met den pantser
Van zyn eigenen broeder Lykaon: hy paste hem treflyk.
Dan hing hy aen de schouders het zwaerd met zilveren spangen,
't Koperen zwaerd; daerna den grooten en zwaren beuklaer.
En hy plaetste op het dappere hoofd den sierlyken hellem,
Met roshairigen kam, en vreeselyk wankte de helmkam;
Nam dan de magtige lans, die wel in de handen hem voegde
Dus ook wapende zich de manhaftige vorst Menelaos.
Na zy van beiderlei zyden der scharen zich hadden gewapend,
Stapten zy voort in 't midden van 't volk der Achajers en Trojers
Met vervaerlyke blikken: zy sidderden, die ze beschouwden,
Troïas rossenbetemmers en 't volk der schoonschenige Achajers.
Genen stonden naby in het afgemetene veldperk,
Hevig hun speren bewegend, en magtig vergrimd op elkander.
Eerstens wierp Alexandros zyn verheenstrekkende moordspies,
En hy trof den alom rondvormigen schild des Atreiders;
Doch hy doorboorde het koper hem niet, daer de spits zich hem kromde
Op den geweldigen schild. Op zyn beurt schoot toe met de werpspies
Atreus zoon Menelaos, tot Zeus Kronion dus biddend:
Heerscher Zeus, geef, dat ik hem straff; die my eerst heeft beleedigd,
D'edelen held Alexandros: bedwing hem onder myn handen:
| |
| |
Opdat iemand ook schrome der later geborene menschen
Tegen zyn gastvriend te wreevlen, die hem veel vriendschap betoond heeft.
Aldus sprak hy, en zwenkte en zond de langschachtige speer uit,
En hy trof den alom rondvormigen beuklaer van Paris,
En de geweldige speer drong heen door den stralenden beuklaer,
En brak persende door den kunstig vervaerdigden pantser,
En regt over aen 't buikweek doorsneed hem de werpspies den lyfrok.
Doch hy wendde zich af, en vermeed het donkere noodlot.
Atreus zoon trok zyn zwaerd dan, versierd met zilveren spangen,
Hief het omhoog, en sloeg op den kam van den helm, maer aen dezen
Viel, al knakkend en krakend, 't gebroken zwaerd uit zyn regte.
Bitterlyk klaegde de Atreider, en blikte in den wyden hemel:
Vader Zeus, o niet één is my heilloozer onder de goden,
Dan gy zelf! 'k dacht zeker de snoodheid van Paris te wreken,
En nu brak my het zwaerd in de hand, en vruchteloos stormde
My uit de handen de speer, en ik kon den wreevlaer niet treffen.
Dus sprak gene, en schoot toe, en hem by den maenryken hellem
Grypend, wendde en trok hy hem voort naer de lokkige Achajers.
Genen knelde aen den molligen hals de veelkleurige spanriem,
Die hem onder de kin, als band des krygshellems, spande.
En hy hadd' hem gesleurd, en onzeglyken luister verworven,
Had dit niet duidlyk bemerkt Zeus dochter, de blonde Aphrodite,
Die hem den riem van den magtig geslagenen stier kwam verbreken.
Doch de ontledigde helm ging meê met de spierige regte.
Dezen wierp dan de held den schoonschenigen zonen Achajas
Toe met geweldigen zwenk: hem namen zy minzame makkers.
Hy dan storremde weder, vol vlammende drift om te moorden
Met zyn koperen speer; maer genen redde Aphrodite
Zonder moeite, als godes, en omhulde hem digt met veel nevel,
Zette vervolgens hem neêr in de geurge, welriekende slaepzael,
Keerde dan zelve weêrom en ging Helena roepen, en vond haer
Op den verhevenen toren, omringd van een rei Trojerinnen,
Sprak dan, gelyk aen de gryze en jarige wolkaerdster, welke
Haer, wanneer zy voorheen in de stad Lakedaimon nog woonde,
Kostlyke wolle bereidde, en haer ten uiterste lief was.
Gener gelykende sprak dus tot haer de godin Aphrodite:
Kom: u roept thans de held Alexandros om huiswaerts te keeren,
Deze is nu in de echtzael op 't kunstig prykende rustbed,
Blinkend van schoonheid en feestlyk gewaed, en nooit zoudt ge denken,
Dat hy daer aenstonds van 't tweegevecht kwam, dat hy ten dans gaet,
Of, uit de dansry daer nieuwlyk gekomen, nu neêrzit, en uitrust.
Dus sprak gene, en bewoog haer het kloppende hert in den boezem.
Maer, wanneer zy den sierlyken hals der mingodes merkte,
En haer pronkenden boezem, en haer helschitterende oogen,
Was zy hevig verbaesd, en sprak haer aen met deez' woorden:
| |
| |
Wreede godin, waerom dan begeert ge zoo my te bedriegen?
Wilt ge misschien my verder in een der volkryke steden
Ginds van Phrygias land of der lieve Massonia brengen,
Zoo dáér ook een lievling u woont by de sprekende menschen?
Mits nu de vorst Menelaos, verwinnaer des helds Alexandros,
My, zyn haetlyke vrouw, weêrom naer zyn wooning wil voeren,
Is het dáérom, dat gy nu by my staet, arglist verzinnend?
Ga dan, en zet u by hem, en verzaek den wandel der goden,
En dat nimmermeer toch uw voet ten Olympos weêrom keer,
Maer zit steeds by hem, en beklaeg hem, en hoed hem zorgvuldig,
Tot hy u tot zyn huisvrouw verkieze, of ook tot zyn dienstmaegd.
Ginds heen volg' ik u niet - dit ware al veel te verachtelyk -
Om zyn bed te versieren, want alle de Troische vrouwen
Zouden 't my immer verwyten, en 'k ben reeds over van weedom.
Gener dan antwoordend, sprak de vergramde godin Aphrodite:
Heillooze, hits my niet op: ik mogt in myn grim u verlaten,
En u zoo vyandlyk zyn, als ik u tot heden bemind heb,
En in 't midden van beiden rampzalige vyandschap stichten,
Tusschen de Achajers en Trojers, en gy in 't verderven dan storten.
Dus sprak gene: en Helena, Kronides dochter, verschrikte,
En ging zwygend, omhuld met den sneeuwwitten, glansvollen sluijer,
Geener der Trojerinnen bemerkt: haer geleidde een godheid:
Toen zy nu 't prachtvolle huis des helds Alexandros bereikten,
Wendden de dienstmaegden zich vol iever ten voeglyken arbeid.
Zy, de godin der vrouwen, trad hoog in de huwelyks kamer,
Doch voor haer nam een zetel der lachjes godes Aphrodite,
Droeg en stelde hem juist regt over den vorst Alexandros.
Helena zette zich daer, des Aigisschuddenden dochter,
Keerde het aengezicht af, en schold haer gemael met deez' woorden:
Ha! ge zyt weêr uit den slag. Och, waert ge daer liever gestorven,
Onder de handen des magtigen mans, die myn eerste gemael was!
Praler! ge zeidet, dat gy den strydbaren held Menelaos
Verre overtroft in magt, met de vuist en in lansiekunde:
Ga nu dan, roep nog eens den strydbaren held Menelaos
Om met u in den tweestryd te kampen. Doch neen: ik vermaen u
Liever te rusten, en met den blonden held Menelaos,
Nimmermeer in het vervolg zoo dwaes in den oorlog te vechten,
Opdat gy niet ylings daer sneeft, door zyn spies overweldigd.
Paris antwoordend sprak heur aen met de volgende woorden:
Wil my, o vrouw, met die bittre verwytingen 't hert toch niet kwellen.
Nu heeft wel Menelaos verwonnen met hulp van Athene,
Doch ik later ook hem, want voor ons ook zorgen Goden.
Kom dan, en laet ons tot vriendschap ons keeren en huwelyksliefde:
Want nog nooit heeft de min my aldus het herte bemagtigd,
Zelfs ook dan niet, toen ik uit de lieflyke stad Lakedaimon
| |
| |
Eerst u ontroofde, en in zeedoorvarende schepen vervoerde,
En in Kranaes eiland in vriendschap en min my vereende,
Als ik thans u bemin, van zoet verlangen bemeesterd.
Dus sprak gene, en ging vóór naer de slaepkoets: hem volgde de gade.
Beiden rustten alsdan in de kunstigbevlochtene bedsteê.
Atreus zoon dan doorwandelde 't heir, een roofdier gelykend,
Of hy daer ergens den godlyken held Alexandros mogt merken.
Maer niet een van de Trojers en roemvolle helpers vermogt dan
Aen den held Menelaos den vorst Alexandros te toonen:
Want, had hem iemand gezien, hy hadde 't uit min niet verzwegen,
Want zy haetten hem allen zoo zeer als 't gruwzame sterflot.
Doch tot hem sprak dan ook der volkeren vorst Agamemnon:
Luistert naer my, gy Trojers en Dardaners, gy ook, o helpers,
Blykbaer behoort nu de zege den strydbaren held Menelaos.
Geeft gy Helena dan, de Argeïsche, t' saem met de schatten
Ons wederom, en betaelt ons de boete, en zulk eene als 't regt is,
Die ook naderhand blyv' by de komstige menschengeslachten.
Dus sprak Atreus zoon: hem prezen de andere Achajers.
Wy hopen dat de heer Cracco eindelyk zyne vertaling moge ter pers leggen; de moedertael zou er in de scholen van middelbaer onderwys niet weinig by winnen, en de heer Cracco by die uitgave van zyn voortreffelyk werk zeer veel lof inoogsten. Zulk heerlyk gewrocht mag niet langer aen het publiek geweigerd worden.
|
|
Auteursrechtvrij