Logo DBNL
Het Taelverbond. Jaargang 3 (1847)

Het Taelverbond. Jaargang 3

(1847)– [tijdschrift] Taelverbond. Letterkundig Tydschrift, Het–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Kunst- en letternieuws.

Vlaemsch Tooneel. - Het is reeds zoo dikwils gezegd, dat het tooneel een groot middel ter onderwyzing en ter beschaving is, dat het onnoodig wordt zulks hier te herhalen. Wy wilden alleenlyk aenstippen welke leemte wy in het tydschrift aenvullen, door eenige bladzyden aen de chronyk van dit belangryk beschavingsmiddel te wyden. Inderdaed terwyl wy onze lezers met de vorderingen bezig houden, welke die schoone kunsttak op onzen vlaemschen bodem doet, hopen wy de tooneellisten aen te moedigen, door den goeden uitslag hunner poogingen, en de ongenoegens die zy op hunne moeijelyke baen ontmoeten, in de vlaemschsprekende gewesten meer ruchtbaerheid te geven. Dit kan echter niet zonder eenig kritiek geschieden en bywylen zullen wy onze berispende stem moeten doen hooren. Doch men vreeze van ons geene bitsigheid, wy weten te wel dat men van iets dat ontkiemt niet mag eischen wat de volle bloei ter nauwernood geeft. Wy zullen ons niet toeleggen op het zoeken van kwetsende woorden die heden niet dan te veel in het vocabularium der litterarische kritiek te vinden zyn; maer wy zullen trachten ons oordeel onpartydig en juist te houden, kiezende gevoel en rede tot de geleidsters onzer oordeelvellingen.

Dit gezegd zynde vervolgen wy. - Doch hier doet er zich eene aenmerkelyke zwarigheid op. Met welke maetschappy zullen wy aenvangen? Van welke gaen wy vooreerst de poogingen gadeslaen? Want eene menigte tooneelgezelschappen verlevendigen Vlaenderen en Braband, en allen verdienen zy hoogst onze aendacht. Er zyn er te Geeraerdsbergen, te Ninove, te St-Niklaes, in Temsche, te Lier, overal, in alle kleine stedekens, in de groote dorpen, en wy zouden gaerne over ieder eens een woordje reppen, is het niet in deze aflevering ten minste in eene volgende. - Een gelukkig toeval brengt ons uit die verlegenheid. Het genootschap de Fonteine te Gent, die op de planken vergrysde maetschappy, bereikt het vierhonderdste jaer haers bestaens. De leden hebben gevoeld dat, zoo het een mensch nooit toegestaen wordt dat eeuwgety te bereiken, het byna even zelden aen kunstvereenigingen vergund is, hun aenzyn zoo eeuwendurend uit te rekken. Daerom besloten zy het gelukkig tydstip met ongewoonen luister te vieren, en even gelyk de honderdjarige ouderling al zyne vrienden noodigt om met hem te jubelen, noodigde het genootschap de Fonteine al de medekunstgezelschappen uit, om meer pracht en vreugde aen het feest by te zetten. Een festival werd uitgeschreven, en beurtelings treden er de merkwaerdigste vlaemsche tooneelmaetschappyen des lands met een kunststuk op. Wy zullen nu een verslag van die vertooningen geven, waerby ons natuerlyk de meeste genootschappen zullen bekend worden. Aen die welke aen het festival geen deel nemen, zullen wy in eene andere aflevering een woordje wyden.

De maetschappy de Hoop van Antwerpen, de eerste ingeschreven zynde, trad op met Maria van Braband, historisch drama, oorspronkelyk van den heer Peeters, doch van den heer Driessens voor de spelers vergemakkelykt. Hoezeer wy ons ook tegen zulkdanige veranderingen moeten verzetten, nemen wy in aenmerking dat de tragedie des heeren Peeters, die elk in ons Taelverbond kan waerderen, zeer moeijelyk om niet te zeggen onmogelyk door liefhebbers op de vereischte wys kan uitgevoerd worden. De heer Driessens werkte dus, is het niet loffelyk ten opzichte der kunst, ten minste doelmatig voor het tooneel. Echter mogen wy niet verzwygen dat het veranderen der historische Begyn van Nyvel, in eenen zeer onhistorischen monik geene ontschuldiging velen kan. Dit heeft dan ook de Gentsche kritiek verbitterd, en haer oordeel wat gestreng

doen zyn. Althans vinden wy dat noch het verminkte drama noch de antwerpsche tongval waermede het stuk uitgevoerd werd, de beweering kunnen wettigen dat de Hoop voor het drama onbevoegd schynt. Neen, neen, wie zulks durft zeggen, heeft den talentvollen Driessens niet gewaerdeerd noch den gevoeligen Van Ryssel gezien. De laetste, vol tooneelkennis, plooibaer en vol takt, hebben wy zeer dikwils op het fransch schouwburg, dat men nu toch wel bloeijend mag noemen, gewenscht maer nooit hervonden.

Wat de blyspelen: de Kapitein Trullemans en Baes Schram betreft, de Hoop heeft die op de meest voldoende wyze opgevoerd. Het eerste van den heer Roelants, is een zeer lachwekkend stukje dat steeds bevallen zal. Trullemans kapitein van de garde civique, zeer vooringenomen met zynen titel, wil zyne dochter uithuwen aen een serjant die insgelyks van de garde civique, aen al zyne krygshaftige wenschen voldoet. De dochter nogtans zeer tegenstrydig van gevoelen met haren vader, bemint eenen deftigen burgersjongen die een belachelyk oorlogstooneel verwekt, ter onderrigting van den kapitein, waerdoor deze hem zyne dochter schenkt. De schrik van den moedigen Trullemans en van zyn serjant by het vernemen van oorlog en stryd zyn zeer koddig door den schryver aengebragt en allerwenschelykst door de tooneellisten verbeeld. De heer J. Butin, als kapitein was waerlyk grappig. Zyn voorkomen, zyne gebaren, alles werkte mede om het karikatuer daer te stellen van eenen man, hoovaerdig op eenen onbeduidenden graed, en te laf om er de gevaren van te trotseren. Byzonder beviel hy als hy in de lucht schermde en ieder vreesde dat hy den niet ging dooden. Zyn serjant nog laffer, nog hoovaerdiger dan hy, vond eenen ervaren tolk in den heer Victor Driessens; deze vergat geenen enkelen van al die zoo sprekende trekken welke u den gemeenen, pochenden Brusselaer kenschetsen, en hy sprak zoo natuerlyk brusselsch, dat er nog spreuken van hem in Gent overblyven. De heer L. Butin, als minnaer, Veyrriere als trommelaer, vervulden ook wel hunne rollen, en daer Jufvrouw Schellens ook ter voldoening speelde liep dit stukje met den besten ensemble ter eere der Antwerpenaren en ter vreugde der Gentenaren af.

Baes Schram werd niet min goed vertoond en wy hopen dit stukje later nog te zien om er te kunnen op wederkomen. Doch de plaets ontbreekt ons om over die vertooning verder uit te weiden1. Wy zyn verpligt aen de Geeraertsbergenaers te denken, die met een treurspel van Schiller, Kabael en liefde, durfden optreden. Een treurspel van Schiller! en een der moeijelykste, een waer Schiller al zyne kennis van gevoel en karakter, al zyne ondervinding van tooneelschakering, al zyne vindingrykheid in de intrigue tot den hoogsten trap heeft opgevoerd. Was het toch geen overmoed van u, yverige maetschappy Voor eer en kunst, u in zulke meesterstukken te durven wagen! Neen, neen, de leden dier maetschappy, wisten hoe sterk zy waren, zy hadden betrouwen op de studie welke zy voortdurend aen de tooneelkunst gewyd hebben. Zy waren zeker dat ze gelukken moesten, en dit was genoeg te zien aen de ongedwongenheid waermede zy het tooneel betraden. Het publiek bleef niet in gebreke zynen dank en zyne bewondering te betoonen. Hoe billyk klapte het u toe heer Merkaert, toen gy het zoo diep ontroerde in die gevoelige oogenblikken, waer de moeijelyke rol van Ferdinand mede is doorzaeid. Hoe bewonderde het uw schoon spel, uwe bevallige houding en uwe uitspraek die geene beknibbeling dult. En gy oude kunstenaer, gy Van de Male, die reeds over omstreeks twintig jaren een eereprys by de Fonteinisten behaeldet, hoe verdient gy al onzen lof. Aen u is toch uwe maetschappy die tooneelkennis, dit echt begrip der toestanden, die goede uitspraek verschuldigd, welke al de leden in meer of minder mate bezitten. U is zy verschuldigd dat al de rollen

met die harmonie, die gladheid vervuld werden, welke zoo gezocht en zoo weinig gevonden worden. - Maer wy vergeten den heer Delil, die door zyn goed voorkomen, zyn treffend spel in de President Walter, nog eene onderscheidene melding verdient.

De onvermoeijelyke mevrouw Daenens speelde Lady Milford. Zy overtrof zichzelve in dien rol; en nu nog melden hoe die zoo goed bekende actrice, al de trappen des gevoels doorloopen heeft, met wat kracht zy de hevige oogenblikken heeft uitgedrukt, hoe zy het publiek onder hare smartgillen deed sidderen, ware overbodig; zeggen wy liever dat Mevr Schellens en hare dochter beter speelden dan men haer ooit gezien heeft. Zoo dat alles medewerkte om een meesterstuk des duitschen dichters met de grootste onderscheidenheid op het vlaemsche tooneel uittevoeren.

En zouden wy nu nog over het kluchtspel spreken, dat na het treurspel werd vertoond? Onzes dunkens is de kunde van het Geeraertsbergsche genootschap genoeg door het treurspel uitgekomen, om nog verder op het goed slagen van het kluchtspel uit te weiden. Wy gaen liever tot de vertooning over van de antwerpsche maetschappy Jong en leerzuchtig, welke de Gek van 's Gravenhage, door den heer J. Van Peene, ten tooneele voerde.

Dit stuk mogen wy schoon noemen, en danken er den schryver voor. Hy heeft daer byzonder zyne kennis der tooneelschakering op eenen hoogen graed doen uitkomen, en wy mogen zeggen dat hy het in dien tak oneindig verre heeft gebragt. Wy veroorloven ons echter op te merken dat hy in andere deelen min gelukkig is en dikwils geheele fransche zinsneden in vlaemsche woorden brengt. Ik ben aen uwe bevelen, is toch wel niet anders dan je suis à vos ordres, en dergelyke fransch-vlaemsche gezegden, welke nog al overvloedig in zyn stuk voorkomen, zyn steeds onaengenaem. Doch die kleine gebreken kan de heer Van Peene met een weinig aendacht vermyden en zyne stukken zyn voor het overige zoo verdienstelyk dat het ons spyt hier vitter te moeten schynen. De gek van 's Gravenhagen is niet anders dan een geheimzinnig persoon, wiens verloofde eens door hertog Filips van Bourgondiën geschaekt werd. Hy wil zich wreken door den hertog den zoon dien hy by de geliefde van den gek verwekte, zelf doen ter dood te brengen. Ten dien einde vangt hy alles aen, hy wordt schildknaep, dienstknecht, boodschapper, tot priester toe, en is aldus vertrouweling der diepste geheimen. Nu door zyn toedoen, Frans van Borzel, de onbekende zoon van Filips, met Jacoba van Beijeren in het geheim vereenigd is, meldt hy dit aen Filips die, hakende naer de goederen van Jacoba, dit huwelyk niet dulden mag. Deze komt by Jacoba, doet haer zyn vermoeden van een geheim huwelyk tusschen haer en Frans van Borzel kennen, betrapt haer met behulp van Wouter-de-gek met dien man in hare kamer en werpt hem in de gevangenis. Dan wordt hy, reeds ter dood veroordeeld, gered door eene staetsjuffer van Jacoba, en door zynen voedsterbroeder Arnold van Hoorne, die in zyne plaets sterft. Als nu Wouter-de-gek aen Filips meldt dat het zyn zoon is die op het schavot door de schuld van zynen hertogelyken vader stierf, juicht het publiek, verzekerd dat de wreker zich bedriegt. En reeds voldaen over die straf des boozen kan het geheel zyne verachting op Wouter-de-gek uitstorten, daer hy zich kenbaer maekt als zynde de beul! Men ziet het, er is daer stof voor menigvuldige dramatische toestanden, en wy zeggen het met vreugde dat de heer Van Peene er in gelukt is, ze allen treffend te doen uitkomen. De karakters heeft hy ook voldoende afgeschetst en de Gek en de hertog en Jacoba zyn figuren die lang in het geheugen blyven.

Mevrouw Van Peene, de talentvolle echtgenoote des schryvers, is de voortreffelykste tolk dien men voor Jacoba wenschen kan. Die rol is misschien wel de beste welken die kunstvolle vrouw, in het dramatische vak uitvoert Zy is daerin krachtiger, gevoelvoller dan in vele andere, welke wy op zoo voldoende wyze van haer gezien hebben. De heer Hendrickx in de Gek was goed, zeer goed; zyne bedrevenheid op het tooneel is onmiskenbaer en dikwils verwekten zyne

ironische woorden eene griezeling in de aders der aenschouwers. De heeren Rousseau en Dierkx waren voldoende, doch de laetste was koeler dan wy hem ooit gezien hebben. De Gentenaren die hem weleer nog gekend hebben, waren verwonderd hem niet meer zoo als vroeger weêr te vinden, doch die lauwheid des heeren Dierkx is zeker aen toeval toe te schryven. Het nastukje Adolf en Clara liep veel beter af. De heer Hendrickx toonde zich daerin uitstekend acteur en werd op de volmaekste wyze door zyne kunstgenooten bygestaen. Doch in dit stuk, zoo wel als in het andere, hinderde de Antwerpsche tongval en wy kunnen de beide maetschappyen der Scheldestad niet genoeg aenmanen zich op de uitspraek meer toe te leggen. Dat wy hier niet verder over die vertooning van de maetschappy Jong en leerzuchtig uitweiden, is dat het niet kennen van een aental namen der liefhebbers er ons van verhinderde. Wy behouden ons voor later op de veel beloovende leden dier maetschappy in het breede terug te komen, en ook de voldoende schikking der byzaken, decoratiën en kostumen, waerop zich Jong en leerzuchtig ieverig toelegt, te doen uitkomen. Heden nemen wy slechts de vryheid onzen lezer van het festival der gentsche Fonteinisten aftewenden, om hem naer Antwerpen te geleiden, waer de Hoop de vriendelyke uitnoodiging der Fonteinisten niet onbeantwoord willende laten, hen verzocht de Scheldestad met hun spel te komen vermaken.

De gentsche broeders voldeden aen dien wensch en vertoonden Leon, drama vol gevoel en zedelyke strekkingen, mild doorzaeid met stille effekten en met die dagelyksche gebeurtenissen, die wy zoo gaerne op het tooneel wedervinden en welke de benauwende oogenblikken zoo voordeelig doen uitkomen. Mevrouw de Linières is in hare jongheid bedrogen geweest, hare familie heeft den zoon dien zy baerde weggevoerd, maer de moeder heeft hem weldra daerna weêrgevonden. De ongelukkige is voogdes over Euphrasie de Courbon en zou wel gaerne haren zoon met die goede freule in den echt verbonden zien. Maer ongelukkiglyk eischt de graef d'Armaillé de goederen der juffer en doet hare voogdes daervoor een proces aen. Alles zou zich vereffenen door een huwelyk tusschen den neef van den graef en Euphrasie; doch deze bemint Leon, die zonder naem in moeders huis woont. Daerdoor twist tusschen de medevryers en uitdaging tot tweegevecht. De hoovaerdige Markies van Saunois, neef van den graef, wil met geenen bastaerd stryden, verwyt Leon dat in het aenzicht en wordt door hem vermoord. De graef zal zich op Leon wreken, hy doet hem ter dood veroordeelen; wanneer de moeder, hem komt melden dat d'Armaillé het is, die haer eens bedroog en dat het hun zoon is die op het schavot door het toedoen zyns vaders sterven moet. De graef getroffen, wil om gratie naer den koning ylen, doch de moeder heeft die reeds verworven, alles wordt vereffent en de geliefden trouwen onder het vernemen dat de neef van den graef niet vermoord maer slechts gekwetst is.

Er komen nog twee advocaten in dit stuk voor, van welke de eene zeer beminnenswaerdig is door zyne edelhartigheid, en de andere de dagelyksche bedryven van die gerechtsmannen een weinig aen den dag brengt en verfoeijelyk maekt. Dit stuk is door een Hollander uit het fransch vertaeld. Gelyk het die natie nog al eigen is heeft hy er wat van het zyne bygebragt en er een steertje aengevoegd, dat het treffend van het laetste tooneel geheel breekt. Voegen wy er tot eere van onzen noordschen broeder by dat hy ook eene zeer goede verandering heeft gedaen: hy doet, gelyk wy meldden, in het laetste bedryf weten dat de neef niet gedood en Leon dus geen moordenaer is. Nu dit ontbreekt aen het oorspronkelyke en Leon daer tot moordenaer verlaegd, behaegt niet meer als hy met zyne geliefde gelukkig wordt. Een gelukkige misdadige is nooit aengenaem op het tooneel.

Voor Leon speelde de heer De Cort. Die veelbeloovende jongeling, bezit litterarische begaefdheden, die hem zeer in het vervullen van zynen rol te stade kwamen. Zy hielpen hem de grootste moeijelykheden overwinnen en de heer De Cort, vertoonde ons wel wezentlyk dien bastaerd vol grootmoedigheid

en hoogmoed, welke, verdrukt door zynen staet, krikkel en vrymoedig opbruist tegen al wat hem kwetst en hem zyne vernedering gevoelen doet. De heer De Cort trachte echter de verbuigingen zyner stem wat meer te beschaven, hier en daer hebben wy eenen toon gehoord die ons niet al te edel voorkomt, doch wy zouden dit ligt gebrek niet aenhalen, zoo wy niet verzekerd waren dat de heer De Cort met een weinig toeleg het vermyden kan. De heer Fremdgen beviel ons goed als advokaet Patru; hy had zoo wat den deklamatietoon der advokaten eigen; maer wy vreezen dat hy dit ook in andere rollen behoudt en dan zouden wy hem raden daer natuerlyker te spreken, hetgeen gemakkelyker nog dan declameren is. M. Segart trad op als advokaet Morin; wanneer men de houding van dien heer aennemen kan, is men zeker te gelukken. Toen hy opkwam fluisterde het publiek: daer is de comiek! daer is de comiek! - Jammer dat zyn rol hem niet toeliet zyn lachwekkend talent geheel te ontvouwen. Het speet ons dat de heer Daenens als graef d'Armaillé en de heer Capenich als zyn neef geene zwaerdere rollen te vervullen hadden; zy speelden verdienstelyk genoeg om hunne tegenwoordigheid op het tooneel wat langer te wenschen. Maer wat kunnen wy nu zeggen over mevrouw Daenens; die zoo meesterachtig het karakter van mevr. de Linières afbeelde. Bejaerd geworden op het tooneel, kent mevrouw Daenens al de hulpmiddelen der kunst en weet ze te gebruiken, zy nuanceert al de gevoelens en zet er die aengename bevalligheid by, zoo gezocht door aenschouwers welke niet alleen voor bloote effekten komen. Zy was wel die moeder welke door schaemte belet wordt haer moederhart op haren zoon uit te storten, welke hem beschermt, helpt, redt, en eindelyk door gevoel overwonnen hem zegt dat zy het is die hem haer zoon noemen mag. Mevrouw Daenens vindt eene waerdige medehelpster in hare leerlinge jufvrouw Julia Laquet. Deze vervulde den rol van mevrouw de Courbon zeer wel; nogtans moet zy zich op de gevoelige toestanden byzonder toeleggen. Zy gevoelt wel wat zy voordragen moet maer het ontbreekt haer aen kennis om het uit te brengen. Doch wy vergaten haer beider knecht Dominique, die zoo voortreffelyk afgebeeld werd door den heer Van Parys. Zeker heeft die heer dien avond lauweren verdiend. Byna onderling, vervulde hy den rol van den ouden bediende met eene juistheid, eene gevoeligheid die trof en tranen lokte. Wy betreurden dat zyn rol niet langer was.

Nauwelyks was nu het zoo wel gespeelde drama geeindigd of eene plegtigheid had plaets op het tooneel. De maetschappy de Hoop kwam in het openbaer vriendschap en broederlykheid aen de gentsche Fonteinisten zweeren, en tot nagedachtenis bood zy eene gulden medalie aen de Fonteinisten aen. De heer L. Peton sprak by deze gelegenheid eene treffende redevoering uit.

Van de nastukken kunnen wy, ten minste voor hetgene het zedelyke aengaet, niet gelyk van het drama zeggen. Klara Richardet eene dorpelinge, gaet om hare eer tegen de Kozakken te bewaren onder dienst by de kanonniers: men sliep ten dien tyde nog twee en twee in de cazernen. Het meisje komt niet te min vol eer en deugd terug by haren oom den meijer van het dorp. Hier komt de slaepkameraed van Klara zyn paspoort als verlofganger laten onderteekenen en aenziet de juffer voor de zuster van zynen kameraed; zy laet hem in zyne wysheid en daer de kanonnier eensklaps op haer verliefd wordt, wil zy wel aen haer broeder, dat is te zeggen, haerzelve melden, dat zyn vriend Robert hem spreken wil. Ondertusschen komt haer verloofde Pacot, die ook kanonnier is geweest, terug, en meent haer te trouwen. Zy stemt daer natuerlyk niet in mede en als kanonnier gekleed beloofd zy hare zuster (haer zelve) aen haren ouden slaepkameraed. Zy verkleedt zich nu weder om als vrouw te verschynen; maer dit ziet haer verloofde; zy maekt dezen wys dat zy zich aldus verkleedt om Robert eene poets te spelen; Pacot geeft in de foppery, onderteekent het huwelykskontrakt der geliefden en staet geheel verbluft als hem wordt oorgebragt dat men hem bedrogen heeft.

Gelyk men ziet is de zedelooze onwaerschynlykheid het aengename in dit

anders zoo vermakelyk stukje. De heer Rogghé, die het vervlaemschte, heeft er vele moeijelykheden in te verwinnen gehad; het is doorspekt met woordspelingen die zoo talryk in het fransch als luttel in het vlaemsch te vinden zyn. Maer de bekwame schryver is er nogtans in gelukt ze koddig en vol zout overte brengen. Niettemin leggen wy dien heer eene bedenking voor: is de karigheid der jeu de mots in het vlaemsch, geen blyk dat ze niet aen ons volkskarakter eigen zyn, en zou het niet beter wezen stukken in den aerd van Molière en Baumarchais te vervlaemschen (als men dit dan toch met het talent dat wy M. Rogghé toekennen nog doen wil) dan aen het vertalen zulker stukjes den kostbaren tyd te verspillen.

De heer De Cort speelde voor Robert in dit zangstukje; hy was wat verkoud en zong middelmatig; niettemin beviel hy ieder een, zyn spel was levendig, vol vuer, en hoe kon het anders, hy was gedurig met jufvrouw Julia Laquet op het tooneel en wie met haer, wen ze den rol van Klara Richardet vervult, voor het publiek staet en niet bevallig speelt, zou weinig ridderlyk gevoel bezitten. Inderdaed, lief en aenminnig, met het beste voorkomen der wereld is die jufvrouw een regt pareltje voor de blyspelen. Zy zingt zoo schoon, zy is zoo vrolyk dat ze betoovert en voortdurend een goedkeurend gefluister verwekt. Byzonder verwonderde zy de toeschouwers toen zy als kanonnier met eene onuitsprekelyke bevallige stoutheid den sabel zwaeide en haren verloofde duchtig aenviel. Die verloofde, niemand anders dan den heer Segart, gaf nu een zoo vryen loop aen zyn talent, deed al de belachelykheid van eenen gediend hebbenden lompaerd op zoo eene koddige wyze uitkomen, dat hy de lachspieren van ieder onophoudelyk in beweging bragt. Die heer zal zeer ver in dit vak komen, hy trede voort op zyn ingeslagen pad, en wy verzekeren hem meer en meer toejuichingen. Capenich als oom van Klara en dorpmeijer vervulde zyn rol ook wel en moet in zulke rollen steeds vermaek doen.

Acht dagen later trad De Hoop weder in Antwerpen op. Het drama Jan Breydel, uit den Leeuw van Vlaenderen getrokken, had zy ter vertooning uitgekozen. Hoe schoon de beroemde roman van onzen Conscience ook zy, kon het daeruit vervaerdigde drama ons niet bevallen. Wy zyn vyanden van al dit gerucht en gewoel en gevecht, dat op de planken nooit met ensemble, noch keurig wordt uitgevoerd. Eentoonig van tooneelschakering, vol overspanning is het eene mengeling van lawyd en geschreeuw, waertusschen zelden eenige ware dramatische toestanden, die nogtans in den roman zoo overvloedig zyn, uitkomen. De heer Victor Driessens was Breydel, Breydel in den volsten zin des woords, dat is te zeggen zoo wild, zoo overspannen, zoo leeuwachtig - als ik zoo spreken mag - als de dichter hem schiep. Zulke rollen moorden den tooneellist, en de heer Driessens die het schreeuwen van Breydel te zeer en te voortdurend ter harte nam, zou in het spelen niet vergryzen indien hy dien rol te dikwils moest vervullen. Hy boezemde de smartelyke woorden die de dichter aen Breydel by het zien zyner doode moeder in den mond legt, met zoo veel liefde uit, dat menig een weende. Voorts speelde de heer J. Butin voor Pieter Deconinck; hy kweet zich lofwaerdig van de opgenomen taek en zyne houding beantwoordde byzonder aen het beeld dat zich de inbeelding van den brugschen vaderlandsverlosser vormt. Nogtans declameerde de heer J. Butin bywylen meer dan wy verlangen, en om Deconinck grondig te vertoonen moet men, onzes dunkens, zeer dikwils den redenerenden toon aennemen, dien de geschiedenis aen den beroemden Belg toekent. L. Butin speelde voor De Chatillon. Hoewel hy ridderlyk sprak, verloor hy somtyds den vorstelyken toon, die hy anders zoo goed aennemen kan. Wy zeggen dit met spyt en alleenlyk om den bekwamen kunstgenoot aenteprikkelen, zich meer en meer voor het tooneel te beschaven. En wat moeten wy zeggen van de heer Felix Veyrriere, welke als herbergier, weinige woorden plaetsen moest en ons toch zoo beviel. Er zyn van die nietsbeduidende rollen, waer mannen van smaek zoo veel voordeel uit trekken kunnen, en wy mogen zeggen dat de byna sprakelooze weerd, door eene eigenaerdige

pantomime, veel gelach verwekte. Indien al de kleine rollen door zulke goede spelers vervuld werden, zou het tooneel er oneindig by winnen en wy wenschen dat de maetschappy De Hoop zich byzonder er op toelegge, daerdoor meer ensemble in hare stukken te verkrygen. De heer Lefeber, in den byrol van Leroux, speelde ook loffelyk. Maer de vrouwen zouden wy liefst stilzwygend voorbygaen, daer we zoo weinig goeds van haer melden kunnen. Haer spel is te gemaekt, te weinig natuerlyk, en nogtans mogen wy de jongste juffer verzekeren, dat indien zy hare gevoelige stonden wat meer bestudeerde, haer niet onaengenaem voorkomen, haer veel meer byval zal verwerven.

Het zangstukje, De echtscheidingen, eindigde den vermakelyken avond. Wy danken den heer Van Peene voor zulk blyspel, en hy vervlaemsche nog dergelyke zedelyke en vrolyke stukken.

Het gezin van Willem en dat van Thomas Van Hardenbroek, zyn twee ongelukkige huishoudens die voortdurend in twist leven: dat van Willem door dezes dwarsheid, dat van Hardenbroek, door de meesterschap zyner vrouw. Deze heeft in het courant gelezen dat de wet der echtscheiding zal worden afgekondigd; vol blydschap omdat zy de mannen meer zal kunnen foppen, zegt de oude kwaedaerdige dit aen Theresa, de lydende vrouw van Willem. Laet t'huis komende, krygt de laetste ruzie met Theresa, verneemt van haer dat men scheiden kan, en daer de twist hen beide meer aenhitst beslissen de echtgenooten hunne scheiding. Willem vertelt dit nu aen Van Hardenbroek, zegt dat hy niet meer achter den bessem moet staen en brengt het zooverre dat baes Thomas, na een hevigen twist, in volle dronkenschap, ook van zyne vrouwe scheidt. Doch als het er nu op het uitvoeren van al die echtbreuken aenkomt, verneemt Willem dat zyne vrouw van zyn werkknecht Karel bemind wordt. De jalouzy doet zyne liefde weder gloeijen, hy verlangt reeds naer toenadering en ziende dat Thomas door de tranen der kwaedaerdige Ursula bewogen, weêr liefde aen haer zweert, verzoent hy zich met zyne gade en beloofd zich te beteren. Alles voorspelt geluk aen de vernieuwde huwelyken, wen het doek valt.

Men oordeele hoe zedig en hoe vermakelyk dit spel wezen moet, de huiselyke twisten juist en geestig nagevolgd, zyn dikwils vol prikkelend zout en behagen door hunne aentrekkelykheid. Byzonder als dit stukje zoo wel gespeeld wordt als het in Antwerpen geweest is, moet het aengenaem aen de toeschouwers zyn.

De heer J. Butin was baes Van Hardenbroek, hy had zich zoo koddig aengedaen dat men dadelyk lachen moest, en legde er zich zoo goed op toe om gelaet en gebaren, met zyn spel te doen overeenkomen, dat wy hem er om loven. De heer Veyrriere als Karel deed ook blyken dat hy veel aenleg tot het comische heeft en zong daerby voortreffelyk. De jufvrouwen Schellens speelden ook op eene zeer voldoende wyze, en het publiek, medegesleept door vreugde, juichte en lachte zoodanig dat het vrolyke op het tooneel meer en meer toenam. De liefhebbers werden warmer en warmer en hun lust tot lachwekken werd zoo groot dat ze maer hier en daer, er eene brok van eigen maeksel tusschen improviseerden. Wy mogen zeggen dat dit regt koddig was, maer zyn verre van dit toe te juichen; de kunst moet geeerbiedigd worden, en hoewel men tot nu toe, nog zeer veel in Antwerpen uit enkel vermaek en slechts om te spelen speelt, moet dit veranderen, en zal men allengskens tot meer kunstgevoel opklimmen. Publiek en aenmoediging zal alsdan verbeteren en toenemen, en de tooneellisten zullen niet alleen vermaek, maer ook eer by hun spelen halen. Die bedenking brengt ons geheel op het stukje terug en daerin op den heer J. Van Ryssel, die door zyn kunstryk spel maer zynen niet te vermakelyken rol geheel by het gemeen publiek in het duister bleef. De heer Van Ryssel verdiende echter groote toejuichingen, zyn spel beviel ons het meeste. Het was zoo juist, zoo waer, zoo diep gevoeld! Men zag in den heer Van Ryssel al die kwellingen, al dat geheim lyden, dat de jalouzy verwekt, byzonder wen men haer verbergen wil. Hy was in den hoogsten graed die bambocheur goed van harte, doch medegesleept door hartstogt, en die zyn huiselyk verdriet krikkel en pynlyk lydt.

In een woord hy speelde voortreffelyk en wy beklagen den toeschouwer te zeer op lachen verzot, om in fyne contrasten of schoone nabootsing van gevoelens minder genot dan in chargen te vinden.

En daermede staken wy dit overzicht, om het in eene toekomende aflevering weder te hervatten. Zoo wy van de Broedermin en Taelyver te Gent niet gesproken hebben, duide men ons dit niet ten kwade. Het was ons onmogelyk zoo verre uit ons bestek te loopen, en het artikel zoo zeer te rekken.

Verschenen werken.

Te Antwerpen by J.-E. Buschmann: De Leeuw van Vlaenderen of de slag der Gulden Sporen, door Hendrik Conscience, 3 deelen. Derde uitgaef. - Prys fr. 4.50. - Zonder twyfel zal deze derde uitgaef van het grootste romantisch werk van Hendrik Conscience weêral spoedig uitverkocht zyn, te meer daer de prys byna op de helft minder dan die der eerste uitgaef gebragt is.

- By den zelfden: Lettervruchten van het leuvensch genootschap Tyd en Vlyt. Tweede stuk (proza) 340 bladz. in-8o. Prys 2-50. Deze bundel bevat een verslag over den toestand en de werkzaemheden van het genootschap, gedurende het schooljaer 1844-1845, door den eerw. heer David; een berigt over de belgische Orientalisten door den heer professor Delgeur; eene verhandeling over de Volo-Spa, met mythologische en taelkundige noten, voorafgegaen van eene inleiding over de Edda van Soemund den Wyze, door den heer Franquinet; eene schets over de spotnamen onzer belgische steden in het algemeen, en over den naem van Maenblusschers den Mechelaren gegeven, in 't byzonder, door den eerw. heer Mertens. Dit boek is een nieuw bewys dat het vlaemsch genootschap der katholyke Hoogeschool, niet alleen oefeningstukjes voortbrengt, maer getrouw blyft aen hare belofte en aen haer vast voornemen van voortaen ernstige vruchten in het licht te zenden. Welligt komen wy later nog op dezen bundel terug.

- By den zelfden: Geschiedenis van Antwerpen. IVe deel, 2e stuk. Hoe meer deze geschiedenis voordert hoe meer de belangstelling aengroeit. Deze aflevering brengt ons tot op het einde van het Wonderjaer en behelst vele belangryke en weinig of niet bekende byzonderheden omtrent de handelsmagt van Antwerpen in de XVIe eeuw; den aenvang der godsdienstberoerten en der beeldstormery.

- By Deleau-Van Assche: Muzen-album, letterkundig jaerboekje voor 1848. - Zesde jaergang. Prys fr. 1. - Wy zyn zeer verwonderd geweest in dezen bundel een stuk van den duerbaren Ledeganck aen te treffen, dat reeds over een half jaer in het Taelverbond verscheen.

- By Van Bouwel: Handboek voor schei- en aerdkunde, op den landbouw toegepast, door doctor James J.W. Johnston (uit het engelsch vertaeld).

- Te Gent, by de gebroeders Michiels: Nederduitsch letterkundig jaerboekje voor 1848. Vyftiende jaergang. - Prys fr. 1.

- By F. en E. Gyselynck: Vlaemsche beweging. Verklaring van grondbeginselen door de verdedigers der nederduitsche volksregten aen hunne landgenooten gegeven. 8 bladzyden in-8o.

 

- By den zelfden: Volksboeken, uitgegeven door F.A. Snellaert. - No 3. De geschiedenis van den Ridder met de zwane.

 

- By Snoeck-Ducaju en zoon: Tegenwoordig België (liberalen, katholyken en vlaemsche beweging), door een Noord-Nederlander beoordeeld. 24 bladz. in klein 8o. Prys 25 centimen. - Deze allezins merkwaerdige schets is getrokken uit de 12e aflevering voor 1847, van De Gids, een der bestgeredeneerde tydschriften die in Holland verschynen.

 

- Te Yperen by Lambert-Verwaerde: Grondlessen over den landbouw, ten dienste der lagere scholen in vlaemsch België, naer het fransch van den heer J.B. Bivort, door J. Van Biesbrouck.

 

- By Ivo Tytgat: Koor van Engelen by het graf des Heilands, woorden van Karel De Graef, muzyk van F.L. Reylof), voor 4 stemmen. - 8 bladz. in-4o. - Prys 75 centimen.

 

- Te Amsterdam by Sybrandi: Heemskerk, een gedicht door H.A. Meijer, schryver van de Boekanier. 1 deel, groot 8o, met vignet. Prys gl. 3.

Aengekondigde werken.

- Te Antwerpen by P.E. Janssens, groote Kauwenberg: Gedichten door Johan Alfried De Laet. - Dit werk, op velyn papier gedrukt, zal een boekdeel van 100 à 125 bladzyden uitmaken, en eerstdaegs aen de inschryvers worden afgeleverd. - Prys der inschryving: ingenaeid fr. 1.50; gecartonneerd fr. 1.75. - Men schryft in by voorgemelden drukker en by de voornaemste boekhandelaren des Ryks.

Een dichtbundel van den heer De Laet aenkondigen, is, onzes dunkens, melden dat de vlaemsche letterkunde wederom eene duerzame aenwinst doen gaet. Wy zyn dus verzekerd dat de volle aenmoediging van het publiek deze uitgave te beurte zal vallen.

 

- By den zelfden: Myne eerste zangen, door A. Snieders Jr. - Deze dichtbundel zal op velyn papier gedrukt worden, ten inteekenpryze van fr. 1.50 voor België en van gl. 1 voor het buitenland. - In tydschriften en jaerboekjes heeft de heer Snieders zich vooral als luimig dichter voordeelig doen kennen; zoo dat wy het ons ten pligt achten deze uitgave zoo veel wy kunnen aen te bevelen.

 

- By Deleau-Van Assche: Nederduitsche Volksbibliotheek. - Onder dien titel zal er alle 15 dagen een boekdeel verschynen van ruim 20 bladz. in-12 ten pryze van fr. 1. Men zal beginnen met den noord-nederlandschen roman Het huis Lauernesse, door Mev. Toussaint. Daerna zal men het geschiedkundig werk Filips van Marnix, door Van den Broes geven. - Men kan niet minder inschryven dan voor eene reeks van acht deelen.

- Te Gent by Hoste: Gedichten van Nikolaas Beets. Een deel van 240 bladz. in-12o, met een vignet versierd. Prys fr. 2. - Deze bundel zal al de dichtkundige voortbrengselen vervatten van den schryver, die laestelyk in Holland uitgegeven en niet in de gekende antwerpsche uitgave begrepen zyn. - Wy aerzelen niet te zeggen dat sedert wy Nikolaes Beets hebben leeren kennen, wy hem altoos tusschen de eerste onzer lievelingsdichters gerekend hebben; men oordeele dus of wy aen deze belgische uitgave zyner gedichten een goed onthael by ons publiek toewenschen.

- Te Turnhout by Brepols en Dierckx zoon: Dauwdroppelen. Poëtische lettervruchten van het taelkundig genootschap De Dageraed, te Turnhout. Onder dezen titel, hebben de leden van het gezelschap besloten eene verzameling hunner eerste poëtische werkzaemheden in het licht te zenden. - Uit ganscher harte juichen wy de verschyning van dezen bundel toe; voor al wie eenig belang stelt in de uitbreiding der echt-nationale begrippen, is het troostend te vernemen dat er in het hart der vlaemsche Kempen, waer men zoo afgezonderd leeft van het verkeer met de hooofdpunten onzer beweging, mannen zyn die, gelyk de leden van hetgenootschap De Dageraed, met moed en kunde arbeiden ter verheerlyking der tael hunner vaderen. - Het aengekondigde werk zal met nieuwe letter, op fyn papier gedrukt worden, en een boekdeel in-8o uitmaken van ongeveer 200 blz. - Prys 2 fr. Men schryft in te Turnhout by de uitgevers, en verder by de voornaemste boekhandelaers des Ryks.


Vorige Volgende