Het Taelverbond. Jaargang 3

[p. 267]

Over het diamant.

Het diamant, hetwelk louter kool is, van alle vreemdstoffen gezuiverd, is een voortbrengsel der natuer, dat men door kunst nog niet heeft kunnen namaken.

Het diamant is een zeer hard lichaem bekwaem tot het doorgroeven aller andere lichamen, zonder zelf doorgroefd te worden. Deszelfs betrekkelyk gewigt, in vergelyking met dat van gedistilleerd water, verschilt van 3,52 tot 3,55.

Het diamant is gewoonlyk kleurloos; nogtans vindt men diamanten, die eenen blauwen, geelen, roosachtigen, groenen of bruinen kleurtoon hebben.

Het diamant is noch vlugtbaer noch smeltbaer en kan in geen welkdanig vocht opgelosd worden.

Het diamant is dan eens kristaelvormig, dan eens in korrels onregelmatig rond. De byzonderste kristaelvormen van het diamant zyn het achtvlak, de kueb, het viervlak, het twaelfvierkantvlak.

De straelbrekingskracht van het diamant is uitermate groot, hetgeen de oorzaek van zynen glans is.

Het oxygeengas (zuerstofgas) op de gewoone warmte oefent op het diamant geene werking uit, maer op eene gloeijende hitte ontstaet er verbinding waervan de uitkomst is koolzuergas. Men bewyst zulks door de volgende proefneming, welke men aen Lavoisier verschuldigd is. By middel van een sterk linzenglas verzamelt men de zonnestralen op eenen diamant, welke zich in het midden eener glazen klok met oxygeengas gevuld, bevindt.

[p. 268]

Alsdan bemerkt men dat de diamant zwart wordt, hier en daer eenige roodgloeijende vonken laet zien en eindelyk verdwynt. Wanneer men later den gas der klok aen scheikundige onderzoekingen onderwerpt, herkent men dat hy uit koolzuergas bestaet, waeruit men kan besluiten dat het diamant inderdaed koolstof is. Zulkdanige proefneming kan nog op de volgende wyze bewerkt worden. Eene porcelynen buis van buiten met leem bestreken en in een komfoor geplaetst, staet, by middel van twee glazen buiskens in verband met twee verkensblazen, waervan de eene met oxygeengas gevuld en de andere luchtledig is. Men plaetst diamant in het midden der buis, houdt ze roodgloeijend zoolang de proefneming duert en met beurtelings op beide blazen te drukken, dwingt men het oxygeengas deze buis meermaels door te gaen.

Het diamant bekleedt den eersten rang tusschen de edelgesteenten en wordt byzonder als sieraed gebruikt. Bovendien wordt hy nog gebezigd als middel om glas te snyden. By tyds dient hy ook om de spilpunten van zakuerwerken te ontvangen; doch daertoe wordt hy heden algemeen vervangen door robynsteenen, waervan de waerde min groot is.

Men vindt het diamant in aengespoelde gronden, bestaende uit keikens, aen elkander gehecht, by middel van yzerachtig of zandachtig leem. Deze gronden zyn doorgaens bloot en hebben eene tamelyk groote vlakte. Men heeft bemerkt dat de grootste diamanten gevonden worden op het diep vlak, op de kanten der breede valleijen en byzonder op de plaets, waer men gladde yzerkorrels vindt. Men vindt weinig of geen diamant op de hellende vlakten, hetgeen men gemakkelyk begrypt, wanneer men in aenmerking neemt dat het betrekkelyk gewigt van het diamant groot is; diensvolgens zal het zich op de laegste deelen van den aengespoelden grond moeten bevinden. De diamant-gronden zyn weinig in getal. Men kent er geene, dan in Indië, op het eiland Bornéo en in Brazilië.

Het zoeken van diamant is eene bewerking, die vele onkosten veroorzaekt, uit hoofde dat men genoodzaekt is eene groote hoeveelheid aerde te onderzoeken, in vergelyking met het klein getal

[p. 269]

diamanten die men er in vindt. Deze bewerking geschiedt door slaven.

In Indië wascht men de diamantgronden, ten einde ze van zout en leem te berooven; het overblyvende, bestaende uit keikens en yzer, wordt uitgestrekt op eene plek zeer vasten grond, alwaer men het laet droogen. Daerna doet men den diamant zoeken door naekte menschen, welke van toezichters bewaekt worden. Deze bewerking geschiedt in den zonneschyn, omdat men de diamanten alsdan gemakkelyker ziet.

In Brazilië legt men de diamantaerde op eene groote tafel, welker oppervlakte verscheidene verdeelingen aenbiedt. Deze tafel is een weinig hellend, en aen het bovengedeelte van elke verdeeling bevindt zich een moor, die er de diamantaerde oplegt. Het zand en het leem worden weggedreven by middel van water, dat men naer willekeur op de tafel giet; in het overblyvende zoekt men de diamanten met de hand. In elk werkhuis zyn eenige toezichters op eene tafel zittende. Wanneer een moor eenen diamant gevonden heeft, kletst hy in de handen en geeft den steen af aen eenen toezichter, die hem in eene kom legt. De moor, die eenen diamant van 70 grein gevonden heeft, wordt plechtig in vryheid gesteld; het geen niet belet dat de Mooren de schoonste en grootste diamanten achterhouden.

Het diamant in zynen natuerlyken staet is buitenwaerts ruw; ook geeft men het alsdan den naem van ruw diamant. Wat zyne innige samenstelling aengaet, gewoonlyk bestaet ze uit evenwydige schelferingen; ook is het moeijelyk diamant te klieven.

Alhoewel het diamant sedert lang gekend is, heeft men nogtans de manier om het te slypen maer in het jaer 1476 uitgevonden. Deze ontdekking is men aen Lodewyk van Berchem, een Bruggeling, verschuldigd. Hy had bemerkt dat twee diamanten tegen elkander gewreven, zich onderling tot fyn gruis doen overgaen.

Het diamantslypen geschied by middel van eene liggende yzeren schyf, waerop men diamantpoeder met een weinig olie gemengd, plaetst. De diamant, dien men wil slypen, wordt gesoldeerd by middel van tin in eenen koperen knop, welken men in eene yzeren

[p. 270]

nyptang vasthecht. Deze nyptang met een gewigt beladen, drukt den diamant tegen de yzeren schyf, waeraen men by middel van het een of het ander werktuig, eene sneldraeijende beweging verschaft. In het gesticht der heeren Bovie, te Antwerpen, geschiedt deze in bewegingbrenging by middel van een stoomtuig. Wanneer de eene vlakte van den diamant geslepen is, herplaetst men hem in den koperen knop en zoo vervolgens.

Er bestaen eenige diamanten, welke men niet kan slypen. Ze worden gebruikt om glas te snyden of wel men vergruist ze in eenen stalen mortier.

Men onderscheidt de geslepene diamanten in verschillige soorten, te weten: 1^o tafelsteenen, derzelver beide vlakten zyn plat en derzelver rand schuinsch; 2^o diksteenen, derzelver bovenvlakte is plat en derzelver onderste gedeelte heeft eenen prismatischen vorm; 3^o brillantsteenen of enkel brillanten, derzelver algemeene vorm is gelyk aen dien der diksteenen; nogtans heeft derzelver rand, in plaets van vier acht zyden, welke in langwerp-vierkantige ruiten, verdeeld zyn. Dat gedeelte maekt het derde van den diamant uit; het overige of onderste gedeelte bestaet uit symetrische ruiten beantwoordende aen die van het bovengedeelte. De brillanten hebben dan dry-en-dertig ruiten op elke vlakte, andermael hebben zy dertien ruiten op de bovenvlakte en negen op de onderste; 4^o roossteenen of enkel roozen, derzelver ondervlakte is plat, het bovengedeelte verheft zich bolvormig en heeft vier-en-twintig vlakten: zes dezer zyn dryhoekig en vormen door vereeniging van derzelver spitsen, den punt van den diamant, zes andere dryhoekige vlakten zyn met derzelver steun onder de vorige geplaetst, en laten tusschen zich zes kleine ruimten, welke ieder in twee vlakten verdeeld zyn. Alle roozen hebben niet hetzelfde getal vlakten; eenige, zoo als de antwerpsche roos of de halfhollandsche roos, hebben maer achtien of twaelf ruiten.

De brillanten glinsteren het meest en worden altoos doorzichtig gezet; de roozen integendeel worden ondoorzichtig gezet, dat is zeggen dat men achter derzelver ondervlakte een zilveren plaetje plaetst, opdat de diamant zynen glans zou blyven behouden.

[p. 271]

Aen sommige brillanten geeft men den naem van pendelokken, derzelver vorm is gelyk aen dien van eene kleine peer en is met eene groote hoeveelheid ruiten overdekt. Zulke brillanten hebben eene groote waerde.

Het grootste gedeelte diamant wordt in Holland en in Antwerpen geslepen.

Men verkoopt het diamant by het gewigt; de eenheid van dat gewigt draegt den naem van karaet, omdat het zaed van eenen plant kuara genaemd, eertyds diende om het diamant te wegen. Een karaet weegt 4 grein (20 centigram en 5 milligram) en wordt verdeeld in ½, ¼, ⅛, 1/16, 1/32 en 1/64. De prys van het diamant is zeer hoog. Diegene, welke niet geschikt zyn om geslepen kunnen te worden hebben eene waerde van 30 tot 36 frank het karaet.

Wanneer een diamant geslepen kan worden en dat deszelfs gewigt minder dan een karaet is, wordt hy verkocht aen den prys van 48 frank het karaet. Voor een zwaerder gewigt brengt men dat tot het vierkant en men vermenigvuldigt het met 48; by voorbeeld een diamant, wegende 3 karaet, heeft eene waerde van 3 × 3 × 48, dat is van 432 flanken. Men begrypt dus ligt dat de prys van het diamant spoedig klimt, naermate deszelfs gewigt grooter is.

De prys der geslepene diamanten is veel grooter, uit hoofde van den arbeid en van het verlies in gewigt. Deze prys is zeer verschillig volgens den vorm, de zuiverheid, de kleur en het gewigt van den diamant. Als grond van berekening der waerde van diamanten, zwaerder dan een karaet, neemt men het vierkant van derzelver gewigt vermenigvuldigd met 192, of veeleer eenen bepaelden prys voor het karaet volgens de gebreken of de schoonheid der diamanten.

Antwerpen, 18 October 1847.

F.J. Matthyssens.