|
| |
| |
| |
Hoe Pietje Triste fortuin deed.
- Gelyk ge zegt, voor het geld koopt men de boter! - zei Tist Lanssens tot zyne vrienden, bonten hoop van verschillende klassen, gewoone bezoekers van het estaminet het Meuleken.
- En voor het geld verkoopt men zyne ziel!
- Aen den duivel? - vroeg een schippersgast.
- Foei, jongen!.... Maer 't is waer, gy zeelieden weet nog niet dat de duivels van het vast land het hazepad hebben gekozen, omdat er de menschen te goed of te slecht zyn, hetgeen my onbekend is. Er zyn nu al andere zielkoopers als de duivel, en die laten zich al veel gemakkelyker voldoen; zy vragen ten minste de ziel maer voor dit leven en niet voor het ander.
- En wie zyn die kooplui? - vroeg de matroos met gapenden mond.
- Wel, het gouvernement, de katholieken, de liberalen......
- Bah! bah! - viel hem eene fraeije blonde jongeling in de reden, - als ik myne ziel verkoopen wilde, zou ik ze nog liever aen den duivel overgeven dan aen al de anderen, al eischen de laetste haer maer voor dit leven. Ik zou dan ten minste uit het bereik der dagbladeren blyven, waervan, onder ons gezegd, het grootste gedeelte toch ook al verkocht is.
| |
| |
- Wel jongen, - riep een man uit den hoop; - ik weet al wat beters om u aen te verkoopen dan de duivel, het gouvernement, de katholieken of de liberalen. Geen van die allen zou u immers toch willen, omdat uw haer nog te blond en uw kin te kael is, en omdat ge geen den minsten invloed hebt.
- Ge wilt dan zeggen dat de blonde geen verstand heeft? Hy heeft nogtans in een collegie gestudeerd, en God weet wat boeken hy al niet heeft gelezen!
- Dan moet hy zeker veel verstand hebben. Maer tusschen verstand en invloed is verschil, zei een zekere boer tegen zynen burgemeester; en ik geloof dat hy gelyk had.
- Meent ge dan dat mannen van invloed en verstand zich zullen verhuren en verkoopen, gelyk men eenen ezel verhuert en verkoopt?
- Het zelfde geld dient voor beiden, en dus is dat wel mogelyk, te meer, daer de talenten op geene andere wyze meer beloond worden, gelyk we gisteren nog in dat bladje lazen dat we nergens dan in het Sint Janneken vinden.
- Maer, om op uw thema terug te komen, Tist, zeg eens aen wie ik my zou moeten verkoopen, - sprak de blonde.
- Ja maer, dat is niet alleen met de ziel maer ook met het lichaem.
- Dat gaet me, met lyf en ziel!
- Aen eene vrouw.
- Zeker voor een liefdekus? - zei de blonde, - merci!
- Geenszins; voor geld.
- Loop!.... Geven de vrouwen geld voor mannen? Ik geloof het tegendeel!
- Wat doen dan sommige ryke, oude, versleten wyfkens, die al met eenen voel in het graf gesprongen zyn, en niettemin eenen blondkop zonder oorden trouwen?.... Is dat niet verkoopen?
- Ja wel, dat lykt er aen.
- En de bloed die dat wyf zonder er liefde of genegenheid voor te hebben neemt, verkoopt die zich niet?
- Dat begint er op te trekken, - hernam de blonde.
- Hewel! ik zou u raden aen zoo een oûken u te verpanden.
| |
| |
Er is geen gelukkiger leven dan dat van die verkochte ventjes, jongen! met het geld van hunne afgryselyke wederhelft, verkrygen zy de vermaken die deze hun niet meer schenken kan, en zy kunnen daerna met haren rykdom nog een lief meisje nemen, naer hunnen zin.
- Waerlyk, zoo een huwelyk moet een echt aerdsch paradys zyn; destemeer daer de oude, die nog nooit eenen man heeft kunnen krygen, haer jong ventje liefkoost, streelt en bemint.
- En er meê uit ryden gaet.
- Zoo is het, - hernam de blonde. - Men kan den luijaerd spelen, als het wyf ryk genoeg is, wel te verstaen. Zoo een partytje is toch zoo slecht niet, en ik ben van zin er naer uit te zien. Wat dunkt er u van, Pietje Triste?
De persoon tot welken de blonde deze woorden rigtte, zat alleen, aen eene nabystaende tafel, en had naer de aengehaelde samenspraek scherp geluisterd. Hy was een man van eene lange, magere gestalte. Zyne broek, die oorspronkelyk zwart moest geweest zyn, was geel van ouderdom, en zoo versleten, dat men er de weefdraden van tellen kon. Daerop droeg hy eene witte vest, een insgelyks witten das, beiden echter van zeer betwistbare zuiverheid. Een veel te groote frak omgaf zyne magere leden en spande, door zyne zwaerte, in breede plooijen op den rug. Het gelaet van den ongelukkige was geelkleurig, vael; zyne haren waren grys, en hy zag er zoo droevig, zoo afgeleefd uit, dat men hem eenen veel hoogeren ouderdom zou toegekend hebben, dan hy wezenlyk had bereikt. Geheel zyn voorkomen geleek aen dat van den lykbidder die, dikwils goed beschonken, aen de kennissen komt melden dat de erfgenamen met droefheid laten weten dat hun beminde bloedverwant - waer zy zoo veel stuivers van verwachten, en dien zy reeds zoo lang dood gewenscht hebben, eindelyk - overleden is.
Dat voorkomen had hem dan ook den naem van Triste verdiend.
De oudste bezoekers van Het Meuleken zegden dikwils dat zy dien ongelukkigen nog vrolyk gekend hadden, en dat dit nog zoo vele jaren niet geleden was. Hoe het ook zy, Pietje Triste schudde
| |
| |
weemoedig het hoofd, in antwoord op de vraeg hem door den blonde toegestuerd.
Deze riep spottend tegen zyne makkers:
- Zie! zulk een huwelyk behaegt Pietje ook al niet; hy schuddebolt of hy ging weenen. Dat Tristje is toch een ongelukkig manneken niet waer? dat zal nooit in iets behagen vinden. Waerom zyt ge toch zoo treurig, Piet?
- Waerom?... om dat myne beminde vrouw niet sterft... En die treurigheid strekt zich over alles uit, - antwoordde de magere lykbidder.
- Ha! Pietje is getrouwd! He bazin! Pietje is getrouwd. Ha! ha! ha! kunt ge dat gelooven? Ha! ha! ha! - En geheel het gezelschap aen het schaterlachen. Maer de bazin, aen welke die uitroep regtstreeks was toegestuerd, kwam van achter haren toog en sprak ernstig:
- Waerom zou hy zoo wel niet getrouwd zyn als een ander, al ziet hy er zoo mager uit; er trouwen er al teederder. Vraeg hem maer inlichtingen over de kwestie die u daer straks bezig hield, hy zal er u, geloof ik, wel kunnen geven.
- Meent gy 't bazin? wel Pietje, wat denkt gy er dan van? Hoe vindt gy een huwelyk tusschen een jongen, armen snaek als ik, en eene oude, ziekelyke, versleten, maer ryke jonge dochter? want zoo is het vraegstuk, niet waer? - vroeg de blonde aen hem die het te berde had gebragt.
- Wel, wat zal ik er u al veel van zeggen? - antwoordde Pietje. - Er zyn goede en slechte oogenblikken: goede, als de vrouw op sterven ligt; slechte, als zy geneest en eene gezondheid bekomt die doet vreezen dat zy den jonge zal overleven. Het is zoo eene mengeling van angst dat zy niet vroeg genoeg sterven zal, en begeerte naer heure dood, - voegde hy er zeer wysgeerig by.
- Ta! ta! dat is het paradys niet dat wy ons voorstelden. Ge weet er al niemedalle van, Pietje!
- Ik zou er u nogtans de beste inlichtingen kunnen over geven; want, zoo als ge my hier ziet, ben ik de echtgenoot van eene millionnaire!
| |
| |
- Gy? gy? - riepen allen.
- Ja ik! En ik zou niet dan wyn mogen drinken, - vervolgde hy, zyn glas bier treurig beschouwende.
- Dat is onmogelyk!
- Is dat waer, bazin? - vroeg de blonde. De bazin knikte toestemmend, en nu ging de blonde voort:
- Maer hoe zyt ge aen dat gulden wyfken gesukkeld? Zeg ons dat eens.
- Men mag uit geen vryaedje klappen, - zei Pietje Triste deftig.
- Och! ik zou het toch zoo gaerne weten, Piet; ge zoudt my den weg leeren.
- En moet ge er u aen stooren dat men uit geen vryaedje klappen mag. Het is genoeg als ge gezeid hebt dat het niet mag zyn. Wy luisteren naer de woorden maer slaen geene acht op de daden.
- Och! Piet, het zou zulk een vrolyke avond zyn!
- Toe! vertel het maer eens.
- Nu, Piet, laet u zoo lang niet kwellen, - zei de bazin. - Ik zal u een pintje voor niet tappen.
- Ge zult me toch nog overhalen! - zei nu Piet, wiens hart watertandde naer het beloofde pintje.
- Och! ja, Piet, vertel het ons! vertel het ons! - En reeds schaerden zich de aenwezigen rondom den mageren persoon, welke nu van ieder met belangstelling werd beschouwd, hoewel men anders zelden op hem het oog geslagen had.
- Ge moet dan beloven te zwygen, en my niet te onderbreken, - zei Piet, - dat is eene voorwaerde.
- Toegestemd! toegestemd! - riepen allen in choor, en de grootste stilte heerschte een oogenblik later in de herberg.
Nu nam de verteller een snuifken, klopte de korrelen van zyn morsig hemd, kuchte eens en sprak eindelyk, na nog eenige oogenblikken te hebben vertoefd om te verzinnen hoe hy zou aenvangen:
- Altyd ben ik niet geweest wat ge my hier ziet, jongens! Ik was eens schoon en fier, en toen droeg ik krullend haer en een baerdeken. Volmaekter heerken dan ik was er niet te vinden, en
| |
| |
geen was zoo voortdurend naer de laetste mode opgeknapt. Myne kleederen waren wel niet van de kostbaerste; maer tegenwoordig is katoen zoo goed als laken en zyde, zoo dat ik volkomen voor een jonker kon doorgaen. Dat gebeurde ook by de menigte, hoewel de weinige ervaren kenners of mannen van smaek die er nog bestaen, my reeds op vyftig stappen afstands slechts voor een kleêrmaker aenzagen. Tot die nuttige klas behoorde ik inderdaed en ik was wel de slechtste werkman niet. Myne snede was bevallig, myn naed onverbeterlyk. Maer vrienden, er waren grootere begeerten in my opgerezen dan een uitmuntend kleêrmaker te zyn. Ik dacht aen niets minder dan aen representant te worden!..... Waerom lacht gy, jongens?..... Er zyn al erger dingen te zien dan kleêrmakers die representant worden! Maer ik ga voort:
Men praette my dat ontwerp uit het hoofd en bewees my dat ik te praktisch en in verre na niet ideäel of theoretisch genoeg van gedachten was om representant te zyn. Ik liet my gezeggen, hoewel ik het theoretische in romans geleerd had..... Ingenieur te zyn, daer waren myne kennissen te gering voor en myn geweten wat nauw..... Er was dan niets beter dan pastor te worden in het vooruitzicht van eens bisschop of ten minste vicaris te zyn benoemd. Doch myn karakter plooide zich niet genoeg naer al hetgeen er in dien staet vereischt wordt. Hadde ik lust gehad om schoolmeester te worden, ware het gemakkelyker gegaen; tegenwoordig is men dat als men wil; maer, meester spelen is nog een ellendiger stieltje dan het kleêrmaken, zoo dat ik wel verpligt was by de naeld te blyven.
Maer wat leed ik, vrienden! Myne droomen van fortuin deden my den nederingen staet waerin ik geboren was vervloeken. Reed er een rytuig voorby, ik aenzag het met eenen blik van afgunst en zwoer er eens zoo een te bezitten. Op de werktafel, als myne beenen kruislings onder myn lyf staken, liepen myne gedachten altyd op verheffing, en ik zwaeide myne hand niet eenmael omhoog in de ydele lucht zonder te wenschen haer eens te kunnen steken in eenen ouden versleten geldzak. De betrachting naer faem was geweken; myn eenige wensch was geld, geld!
| |
| |
En geld was er slecht te winnen! Ik was wel goed werkman, gelyk straks gezegd is; maer ik was niet naer Parys geweest, en, in geen ambacht is men werkman vooraleer men daer geweest zy. Ten minste moet men voor dry dagen, 't zy te Rysel of elders, de fransche soupe geroken hebben en terugkeerende roepen: je viens de la cité des beaux-arts! eer men van de kalanten als echte kenner aenzien wordt. Ik besloot dan voor vier-en-twintig uren naer Frankryk te gaen, met het krediet dat my die reis zou bezorgen een winkel à l'instar de Paris op te rigten, waermede ik zeker was hier of daer eene dolle trui met veel oorden aen myn been te krygen......
- Geen dom gedacht, Piet! - riep de blonde. - Is het u gelukt?
- De hemel had er anders over beschikt, - antwoordde Piet, niet dan het wit zyner oogen latende zien. - Maer luister, ge zult dat aenstonds wel vernemen.
De toebereidsels voor de reis waren reeds gemaekt; zelfs had ik myn pasport al ontvangen, - waerop men, 't zy in het voorbygaen gezegd, iets aerdigs had geschreven om aen de andere mogendheden te laten weten dat ik het niet had kunnen betalen, - wanneer ik toevallig hoorde vertellen dat er eene oude, ziekelyke, ryke jufvrouw Kans was, welke grooten zin had om te trouwen.
Is het wel noodig, riep ik in myzelven, naer Parys te gaen om fortuin te zoeken, wanneer ze my hier toevliegt?
Zoo gezegd zoo gedaen: Parys werd uit het hoofd gezet en jufvrouw Kans in de plaets gestoken.
Het kwam er nu maer op aen te weten hoe ik myne huwelyksvraeg zou doen. Nog nimmer was er eene door my gedaen, zelfs had ik nog nooit met een meisje van mynen stand willen vryen, uit vrees van myne reputatie zoo wel als alle uitzicht op fortuin te verliezen. Ik sliep in geene dry nachten om over de vraeg te denken; ik ging uren lang op de stadsvesten overendweêr wandelen, en ten lange leste kwam ik op het gedacht haer eenen brief te schryven.
- Dit gedacht is harer waerdig! - riep er een. - Ge liept dan geen gevaer dat men met u den spot zou dryven, indien zy
| |
| |
toevallig geen zin in u vond; men kon ten minste met uwe woorden niet rondloopen, gelyk dat nog al gebeurd met die van verachte aenbidders.
- Zoo is het. - En Pietje vervolgde:
- Er was dan beslist dat ik haer eenen brief zou schryven; maer het opstellen van zulken brief was nog een hinderpael die byna onoverschrydbaer was. Ik dubde, klom op mynen zolder, trok my de haren uit het hoofd, sloeg my met vuisten om myne gedachten by een te zamelen, en vermits ik nog al romans gelezen had en daer zoo niet weinig liefdeverklaringen in staen, had ik weldra een fonds de pensée waer ik wat van het myne byvoegde uit vrees dat jufvrouw Kans, ook die romans gelezen hebbende, mogt zien dat ik het overgeschreven had.
Dien brief als bron van myn geluk of ongeluk gelyk gy het noemen zult, heb ik altoos heilig bewaerd, en draeg ik gewoonlyk by my. - Dit zeggende haelde de verteller een groen, ouderwetsch zakboeksken uit den grooten frak, nam er een morsig papier uit en:
- Zie, hier is hy, ik zal hem u voorlezen. - Het gezelschap kuchte en dronk nog eens, en Pietje las:
Mejufvrouw Kans!
Vooreerst moet UEd. weten wie ik ben. Ik heet Piet De Flikker, ben kleêrmaker van mynen stiel en werk by baes Step. Ik woon in een groot huis, met nog vele huisgezinnen, Keistraet, No 1.
Helena was niet zoo verliefd op Paris als ik het op u ben. De liefde dringt in de paleizen der koningen en in de hutten der herders. Hoe ze by my is binnen gekomen weet ik niet; maer ik bemin u, ho! myn harte vlamt als de berg Vesuvius......
- Die berg smoort ook dikwils, - onderbrak er iemand uit den hoop; - die figuer is slecht gekozen.
- Ik heb ze toch uit een boek gehaeld, en nog wel uit een klassiek boek.
- Wat is dat een klassiek boek? - vroeg de schippersgast.
| |
| |
- Ik geloof dat men daer de kinderen in de klas meê onderwyst.... Maer ik ga voort en hoop dat ge mynen brief niet meer zult beknibbelen; hy is zelfs van jufvrouw Kans naer waerde geschat.
- Neen, neen, ga maer voort!
- Het is een meesterstuk!
- Wie nog spreekt vliegt de deur uit!
- Myn harte vlamt als de berg Vesuvius. Geloof toch niet, Mejufvrouw, dat ik van zin ben u te verleiden; ik heb zelfs nog geen jong meisje verleid, hoe zoude ik UEd. verleiden, UEd. die reeds zoo vele jaren, door een achtbaer gedrag getoond hebt dat gy onverleidelyk zyt. Neen, jufvrouw, ik min u met zuivere, met opregte liefde, ik min u uit den grond myns harten, met al de krachten myner gevoelige ziele!... En, niet voor uw geld, daervan moogt ge verzekerd zyn; zulke lage begeerten zyn nimmer in myn grootmoedig hart opgerezen.
Ik vraeg u dan ons te samen te laten verbinden door Cupido en den Pastor die ons beiden zullen zegenen en gelukkig maken:
Dengenen die voor UEd. eeuwig brandt,
Petrus De Flikker.
P.-S. Morgen zal ik het antwoord komen afhalen.
- Met dien brief, - vervolgde de magere Piet, na den brief in zyn zakboeksken, en dit laetste in zyne tesch gestoken te hebben, - begaf ik my naer het huis van haer die ik beminde. Maer, hoe nu daer binnen geraekt? Het woelde my zoo bang om de maeg; ik beefde als een riet en zuchtte als een gaeiken dat om zyn torteltje smeekt. Ik dorst niet regtstreeks op haer huis afgaen, zoo zeer was ik bevreesd, en wel drymael ging ik voorby de wooning van jufvrouw Kans, alvorens ik den moed had te bellen. Eindelyk ging de schel en ik gaf den brief aen den knecht die opendeed.
- Van wie is die brief?
- Ik hoorde die vraeg maer half en had reeds het hazepad gekozen.
| |
| |
- Naer huis om u van den schrik te herstellen? - vroeg er een.
- Neen, naer de comedie, - hernam de verhaler bedaerd.
- Naer de comedie? - riepen allen verwonderd.
- Waerom?
- Wel, om te zien hoe ik my zou moeten gedragen als men my, hetgeen ik nauwelyks dorst hopen, by de ryke jufvrouw binnen liet. Er werd juist een drama gespeeld: de...... de...... ik kan my nu het stuk niet herinneren, maer daer waren, als naer gewoonte, verscheiden liefdetooneelen in, waeruit ik veel party kon trekken. Ik vestigde al myne aendacht op de gebaren van den eersten amoureux, en, om my alles vast in het geheugen te prenten, bootste ik hem zelfs na, iets waer men zeer mede lachte. Maer gy weet, - het publiek is dom, - en ik zat boven!
Des anderendaegs begaf ik my naer jufvrouw Kans. Myn angst was nu nog vergroot, en wel twintigmael liep ik overendweêr eer ik het bestond aen te bellen. Myn lot zou beslist worden; myn hart klopte hevig!.... Maer ik ondervond weldra dat myn angst onredelyk was; want niet zoohaest had ik gescheld of de knecht verscheen en vroeg:
- Zyt gy het niet die gisteren dien brief bragt?
- Om u te dienen.
- Wilt ge my dan volgen?
Ik knikte en volgde den lakei naer de zael waer jufvrouw Kans my wachtte.
- Dat hadt ge niet verwacht, he Piet? - zei de blonde, den echtgenoot van jufvrouw Kans op den schouder kloppende.
- Toe, toe, ik was er zeker van. Maer ge moet zwygen of ik zwyg ook.
- Bazin, ge zult den blonde moeten de deur uitzetten!
- Hy zal wel zwygen. Het is een goede kalant. Wacht, Pietje Triste, - vervolgde de bazin, - drink eerst eens, man lief; van al dat vertellen zou de keel wel droog worden. - En zy bragt Piet het beloofde glas.
| |
| |
Al de gezellen ledigden ook hunne pinten en deden ze op nieuw vullen, iets wat de bazin zeer aengenaem was; want alleen om te doen drinken had zy aen Piet een glas beloofd en gegeven.
Piet hernam, na eens gehoest en het bier van zyne lippen gevaegd te hebben:
- Ik was gebleven, geloof ik, waer de knecht my langs prachtige zalen, naer het salet van jufvrouw Kans bragt? Maer wat troffen my de rykdommen, jongens, welke ik daer ontmoette! Ik verwonderde my en was blyde tevens op zulke zachte tapyten te gaen, en groote gouden pendulen op de schoorsteenen te zien schitteren; want ik was nog nimmer geweest dan in het kael kabinet van de heeren welker kleêren ik moest aenpassen. Het gedacht, in vele boeken ontvouwd, dat de rykdommen onregtvaerdig verdeeld zyn, en dat met de pracht die daer met zoo groot een overvloed verspild was, ik en menig ander geen honger zou hebben moeten lyden, of des winters van koude sidderen, schoot my te binnen. Maer dat is een dom gedacht, jongens, of liever het is - geen gedacht! Het zyn maer woorden om boeken of gazetten te vullen; hoe meer men het genot der rykdommen begrypt, hoe meer men de holheid dier woorden voelt.
Ik, ten minste, doorzag al de kinderachtigheid van zulke gedachten, zoohaest ik door die prachtige zalen stapte, welke weldra de myne zouden worden.
Die verschillende gewaerwordingen hielden my zoo geheel bezig, dat ik nog niet had opgemerkt dat de knecht my met jufvrouw Kans in hare kamer had alleen gelaten. Deze maekte van myne geestverbystering gebruik om my in oogenschouw te nemen, en my dunkt wel dat haer onderzoek gunstig uitviel; immers een glimlach, welken ik aen welbehagen toeschreef, zweefde op hare lippen.
Ik nam nu ook de vryheid haer te bezichtigen. Ik deinsde achterwaerts, en, God! hoe kon het anders, het was een echt monster! haer ryk toilet kon dit niet verbergen: in weêrwil het blanketsel zag ik dat hare kaken geel en gerimpeld waren, en, hoe kunstig ook vastgemaekt ontwaerde ik dat zy nagebootste
| |
| |
krollen droeg. Haer nauwingeregen keurslyf en de groote pelgrimskraeg die van hare schouders hing verdoken slechts haer bultje! Ik bemerkte nog dat zy menigen valschen tand in den mond droeg, en dat hare oogen, zy mogten zoo zuiver mogelyk gewasschen zyn, leeperig waren. Toen verstond ik genoeg waerom niemand haer tot dan toe gewild had, en zeker vond ik ook zeer weinig smaek in haren persoon; maer het geld maekt bevallig, vrienden, ten minste verdragelyk, mogelyk aengenaem.
Zy bemerkte voorzeker het uitwerksel niet dat ze op my te weeg bragt, althans vroeg ze my op honigzoeten toon:
- Het is aen den schryver van den brief dien ik gisteren ontving, dat ik de eer heb te spreken?
- Om u te dienen.
- Zet u neder, - hernam zy, op eenen stoel wyzende.
- Excuseer, excuseer, mejufvrouw.
- Mag ik geloof slaen, mynheer, aen de gevoelens die in uwen geachten brief zyn uitgedrukt?
- Nu herinnerde ik my de gebaren en gezegden van den eersten amoureux in het drama welk ik, daegs te voren, had zien vertoonen. Ik viel dan ook plotselings op myne knien en riep uit:
- Ho! myn engel, zoudt gy daeraen kunnen twyfelen! Heb ik u myn hart dan niet genoeg blootgelegd? Ho! myn engel! myne godin! myn hart brandt van eene verslindende liefde voor u, en, zoo gy niet in genade op my nederziet, vrees ik dat my die vlam zal..... zal..... roosteren.
- Maer hoe kunt ge liefde voor my hebben, vriend, gy hebt my misschien nog nooit gezien!
- Dat is te zeggen, - antwoorde ik onthutst, terwyl ik op myne knien zitten bleef, - twee of drymael in de kerk..... Maer, lieve engelin myns harten, gy verscheent me daer als een licht in de duisternissen, die myne ziel omhulden; uw beeld prentte zich in myn hart om er nimmer uit te verdwynen! des nachts kwelt ge my in myne droomen, en geen oogenblik, neen, geen enkel oogenblik zyt gy uit myne gedachten.
| |
| |
- Ik geloof u, mynheer, - antwoordde zy met een lach vol toegenegenheid; - maer om my zulks te bevestigen is het onnoodig al die gebaren te maken, en zoo op uwe knien te zitten.
- Ho! hartsgodin! - riep ik uit, - laet my u aenbidden en van liefde aen uwe voeten sterven!....
Intusschen had Pietje Triste onvrywillig de gebaren aengenomen waermede hy eens zyne beminde in liefde ontstak, en welke hy van den eersten amoureux had afgeleerd. Hy draeide zyne armen als de vleugelen van een windmolen, stak ze beide omhoog als of hy gekruizigd werd, of sloeg er eenen vooruit als wilde hy schermen.
De toehoorders en aenschouwers van dit tooneel schoten in een schaterlach.
- Waerom lacht gy? - vroeg Piet spytig.
- Wel, hi! hi! hi!... omdat, hi! hi! hi!...
- Ik schei er uit van vertellen! - hernam Piet boos weg.
- Maer Tristje ge sloegt daer ook zoo aerdig met uwe armen, en spraekt zoo....
- Wel gy domme kinkels! - hernam Piet nog even gram, - lacht gy er meê als de eerste amoureux zoo slaet en spreekt?
- Zeker niet; maer dat is op het tooneel!
- Begrypt ge dan niet dat ieder, in dergelyk geval, om natuerlyk te zyn, moet doen gelyk de tooneelisten op de planken?
- Hy heeft gelyk! - riep er een, - en wy zouden moeten beschaemd zyn over onze onbeleefdheid.
- Piet zal onze domheid wel vergeven, niet waer Pietje?
- Ja, ja, hy zal wel voort vertellen.
Pietje Triste hernam knorrig, na nog eens gedronken te hebben:
- Mejuffrouw Kans stond op en hief my van den grond. Zy grimlachte zoo aerdig dat ik er vervaerd van werd, doch hare vragen herstelden my weldra, zy vroeg: of ik geen de minste fortuin bezat en of het voor haer alleen was en niet voor haer geld dat ik haer beminde.
- Het is voor u! - riep ik uit, - voor u alleen, aenbiddelyke schoonheid, dat myn hart poppelt!
Verder beantwoordde ik nog eenige vragen omtrent myne
| |
| |
ouders, en, daer de inlichtingen welke ik haer gaf voldoende waren, eindigde zy:
- Gy staet my wel aen, mynheer De Flikker, en als ik het zoo bevind gelyk ge zegt, stem ik toe in uw verzoek.
- Dan trouwen wy, myn aertsengel! - riep ik huppelend van vreugde.
- Ja, myn vriend; maer laet my nu alleen en kom morgen met my middagmalen.
- Ik was om in de lucht te springen van blydschap, vrienden! De knecht zelf, nam vermaek in my zoo opgeruimd te zien, en zei dat ik wel eens zoo gezond scheen nu ik uitging dan toen hy my binnenliet.
Op straet wachtte my een makker af, om te vernemen hoe het afgeloopen was.
- Alles goed, alles goed, mynheer! - riep ik hem van verre toe.
- Hoe, mynheer? wat beteekent die mynheer, ben ik dan niet meer uw vriend?
- Vergeef my, ik was al in de gewoonten van de hooge wereld verward.
- Ik hoop toch dat ge my niet zult vergeten als ge ryk wordt, en dat we dan te samen van het geld zullen smeeren.
- Voorzeker, wy zullen te samen ryden gaen.
- En by de goede meisjes?
- Zonder twyfel, want de andere kan my niet bekoren. We zullen ook veel in de comedie te vinden zyn; daer kan men den trant der wereld en de goede manieren der haute société leeren, iets dat ik nog al zal van noode hebben.
- Dat is het! dat is het! wy huren eene logie en krak!... Maer kom nu meê een pint drinken op het wel gelukken van uw huwelyk.
In plaets van bier dronken wy wyn. Myn makker die beter dan ik van geld voorzien was betaelde, meenende dat ik het hem later ruimschoots zou vergoeden. Helaes! tot nu toe heb ik dat niet gekunnen! - En het gelaet van Pietje Triste trok zich nog wranger te samen dan naer gewoonte.
| |
| |
- Welhoe! ge zyt dan niet met de juffer getrouwd? - vroeg de blonde.
- Hoe zou ik dan heur gemael zyn?
- Gy hebt gelyk.
- Dat is toch wonder!
- Ge zult nog al wonderlyker dingen hooren. Maer, mynheeren, laet my voortgaen want het wordt laet.
Het gezelschap dronk nog eens en Piet hernam:
- Het zal wel niet noodig zyn u alles te verhalen wat my tusschen de vryaedje wedervoer; het zy genoeg u te verklaren dat wy na zeven weken, kort en goed, tot het huwelyk besloten. Doch ik kon geen ander contract verkrygen dan dat van gescheiden goederen, dat is: ik niets en zy alles, gelyk het voor het huwelyk was.
- Dat was een leelyke misrekening voor u, - merkte de de blonde op.
- Ja, maer zy zegde dat ze dit alleenlyk zoo wilde, omdat ik geen misbruik van heur geld zou kunnen maken, dat, voor 't overige, alles zou zyn alsof er een ander contract bestond. Daerby maekte zy een testament, waerin ze my eenigen en algemeenen erfgenaem verklaerde.
- Ik zou toch de plompheid niet begaen zulke overeenkomst te maken!
- Zulke plompheden worden nog al meer gepleegd, vriend. En waerom dan ook de vrouwen niet betrouwd?..... Zy spreken dikwils zoo ondubbelzinnig, houden bytyden toch ook al haer woord, en zyn wel somtyds openhartig! Doch, hoe dat alles ook zy, ik aenvaerdde de conditiën.
Op den huwelyksdag werd er natuerlyk feest gehouden; een feest dat des te schitterender was, daer myne vrouw geene speelreis wilde wagen. Dat bruiste wel regtstreeks tegen de mode en het algemeen gevoelen, maer zy wilde het zoo! De talryke bloedverwanten myner vrouw woonden de bruiloft by; het klein getal der myne had ik niet willen laten noodigen. - Ge moet daerom niet vermoeden dat ik het reeds genoeg in het hoofd
| |
| |
gekregen had, om die arme bloeijers te verachten. - Ondertusschen bewezen myne nieuwe bloedverwanten my groote vriendelykheid en wenschten my alle geluk en zegen. Ik liet my nogtans met dat uiterlyke niet bedriegen en begreep wel dat ze my inwendig naer den duivel en al zyne verdoemenissen wenschten! Zy aenzagen my als een geldgier die met hunne gouden prooi wegvloog, hoewel zy zelve gieren waren die op het geld van jufvrouw Kans aesden. Niet eens namen zy in aenmerking dat ik myne vrouw kon gelukkig maken; het was hun genoeg dat ik hun een erfdeel ontstal om my te verachten! En zoo zyn de menschen, jongens; zy zien splinters in een anders oogen, terwyl ze balken in de hunne dragen..... Gelyk ik daereven zegde, lieten zy hun misnoegen of hunnen haet niet in het minste blyken: zy vreesden dat ik hun daerom de noen- en avondmalen mogt onttrekken waerop zy zoo dikwils genoodigd werden, en dat ik geene geschenken aen hun of aen hunne kinderen zou geven. Zy waren ook zeer verheugd over het ellendig huwelykscontract, en spotteden heimelyk met myne onvoorzichtigheid. Hadden zy het gevolg geweten zy hadden wel meer gespot!
Te midden van het bal, en terwyl de genooden, inweêrwil hunne inwendige razerny lustig flikkerden, riep my myne vrouw, en wy gingen naer de slaepkamer....
- Hier hebben wy nu het byzonderste! - onderbrak de blonde.
- Dat zal opmerkelyk zyn.
- Gy kost de schoonheid uwer vrouw bewonderen, Pietje.
- En tellen hoeveel valsche tanden zy had.
- En zien of ze reeds kael was.
- Zwyg! anders weten wy niets meer.
- En ge zoudt er ook aen verliezen, - hernam Pietje Triste treuriger dan ooit; - want myn eerste trouwnacht was zoo aerdig dat gy er u zult over verwonderen. Doch ik ga voort:
Nauwelyks waren wy in het slaepsalet, waervan myne vrouw de deur met zorg gesloten had, of zy zegde my:
- Wy zyn nu toch getrouwd, mynheer!
- Om u te dienen.
| |
| |
- Het is nu niet meer noodig te loochenen dat ge my voor myn geld hebt getrouwd! - hernam zy zoo bitter weenende dai ik bewogen werd.
- Maer vrouw....
- Er valt niet te maren! - riep zy hevig. Ik zweeg om haer te laten uitweenen; maer zy vroeg eensklaps al lachend:
- Gy hebt ook vele boeken gelezen, mynheer?
- Om u te dienen, - antwoordde ik om haer te voldoen en te stillen; ik heb veel romans gelezen.
- Die zoo veel van liefde spreken, niet waer?
- Ja, - antwoorde ik geheel verwonderd en niet begrypende waer zy heen wilde.
- Die bewyzen dat het geluk niet alleen in het stoffelyke maer ook in het zedelyke bestaet; die zeggen dat men meer moet zien naer de hoedanigheden der ziel dan naer die des lichaems?
- Juist zoo...
- Spotterny! - borst zy nu uit, hevig heen en weêr wandelende. - O helsche spotterny!.. Waertoe dienen toch de boeken? - hernam zy lachend. - Zy zyn niet goed dan om hunne eigene nutteloosheid te bewyzen: men leest ze met vermaek en slaet hunne leering in den wind!... Zie, heer De Flikker, indien er eens eene vrouw was die met zielshoedanigheden kon gelukkig maken ben ik het geweest!... Ho! myn hart was zoo vol liefde, myne ziel zoo rein! en ik heb zoo lang gehoopt dat er iemand zou zyn die dat liefderyk hart, die reine ziel zou willen!... Ik hechtte my aen hen die lazen, veel lazen, denkende dat hun gevoel verfynd was als dat der schryvers welke die boeken maken waerin zy hunnen tyd verspilden. Ik toonde hun al myne genegenheid, al myne liefde op de ondubbelzinnigste wyze, en geen eene, geen enkele heeft my begrepen!... Zy spotteden met my, omdat de natuer zoo wreed met my heeft gespot! Ja, - riep zy uit, hare valsche krollen en tanden wegwerpende, haer blanketsel afvagende, - ik ben leelyk, afschuwelyk leelyk! en in myne jongheid was ik het weinig minder; maer waerom, waerom niet eens naer het inwendige gezien? Is het dan toch zoo onbestaenbaer dat in
| |
| |
een afgryselyk huis een schoone heer woont? O ik wachtte, ik wachtte zoolang naer iemand van mynen stand, van myn vermogen, die my zou toonen dat hy my voor myzelve beminde; maer hoe wreed is myn geduld bedrogen, hoe onmeêdoogend myne begoocheling weggerukt! En nu, nu ik weet dat my niemand voor my wil, nu ik verzekerd ben dat men nooit naer de ziele ziet, nu myne ziel is verbitterd, verkoopt gy u aen my onder schyn van liefde, om met myn geld de vermaken na te jagen!... Maer dat zal niet gebeuren! - riep zy met verdubbelde gramschap, - en gy zult te midden der genieting met uwe ongelukkige vrouw niet spotten!
Myne gemalin was in een soort van razende wanhoop; ik zegde zoo teeder ik kon, om haer te bedaren:
- Maer, lieve vrouw.....
- En maer niet, en loochen niet! - viel ze my woedend in de reden; - ik weet het! gy hebt het zelf gezegd, den dag dat ge my zoo belachelyk uwe liefde zwoert. Ik deed u verspieden, en gy kwaemt met uwen lagen vriend overeen myn geld te verbrassen en den lust dien ge by my niet verzaden kost elders te gaen boeten. Maer dit zal u niet lukken, lafaerd, dat zweer ik u! Er is mogelyk maer eene wet die de vrouwen bystaet, en had men voorzien wat party zy er kunnen uit trekken men had ze ook vernietigd..... Die wet is myn contract: ge zyt myn knecht, myn slaef!.... Ha! ik zal my op u over de mannen, myne verachters, wreken!.... Hoe zeer gy er ook om smeeken mogt, gy zult niets, niets bekomen dat u in staet zou stellen u te vermaken, en..... ik zal u met myne jaloezy vervolgen!
- Dat was een schrikkelyke uitval, - viel hier een der toehoorders er tusschen.
- Zy heeft haren Georges Sand gelezen, - merkte de blonde aen, die, gelyk wy weten in een collegie had gestudeerd.
- Toch had ze wel gelyk.
- Dat is mogelyk, - zei de matroos; - maer ga voort, Piet, ik geef u nog een pintje.
De scheepsgezel gaf dat uit medelyden.
Piet hernam, na nog eens duchtig gedronken te hebben:
| |
| |
- Ik wilde my toch van myne vrouw niet laten overbluffen; ik wilde my doen gelden en sprak ernstig:
- Maer, vrouw, ik meende dat ik met u te trouwen, min of meer regt had op......
- Niet het minste! al wat ge hier ziet is het myn, en wat ik u zal geven zal ik u geven als aen een bedelaer!
- Ja maer, als dat zoo is, aenzie ik my niet als getrouwd, daervan moogt ge verzekerd zyn!.... Ik zou ryk zyn en geen enkel vermaekje mogen nemen, en geen enkel centje mogen versnipperen! Hola! dat gaet te grof en ik verlaet de kamer.
- Zoo niet, man lief! - hernam zy spottend; - wy zyn nu door den pastor vereenigd, dat nu Cupido ons ook vereenige, gelyk gy zoo kiesch en zoo klassisch in uwen brief zegdet. Ha! gy meendet dan de grootste straf uwer lage begeerlykheid, uwer zielverkoopery, uwer geldzucht te ontgaen, neen, vriend, dat zal niet!
- Ik zal toch deze kamer verlaten! - riep ik met vastheid.
- Zie, - sprak zy, heel bedaerd een papier uit haren boezem halende, - dat is het testament waerby ik u algemeenen erfgenaem benoem. Zoo ge weigert dan verbrand ik het.
- Wat kon ik doen? - vervolgde Pietje Triste, terwyl hy zyn aenzicht met beide handen bedekte. - Maer, o God! niets, niets is er folterender dan de omhelzingen eener vrouw die u walging inboezemt, wanneer ieder harer omhelzingen u herinnert dat gy ze uit straf uwer geldzucht onderstaet!.... Doch ik mag niet verder spreken; ge zoudt zeggen dat ik onzedelyk word en uit het huwelyksbed babbel; alleenlyk zal ik er byvoegen dat zonder dit myn leven dragelyk zou geweest zyn.....
Piet dronk eens om zich van zyne aendoening te herstellen; dan hernam hy:
- Myn verhael loopt ten einde, vrienden. Myne vrouw heeft stipt haer woord gehouden: nooit heb ik geld genoeg van haer ontvangen om de vermaken te genieten welke ik my buiten myn huwelyk beloofde. In het eerst kon ik my daer niet aen gewennen; ik vloekte en tierde en sloeg de goeden pendulen
| |
| |
die in den beginne zoo zeer myne bewondering verwekten, in stukken. Jufvrouw Kans schoot dan toe en hoewel zy gebrekkig en ziekelyk was, moest ik doorgaens, voor haer het onderspit delven. - Ge moet niet denken, jongens, dat er by den ryke ook geene lieve tooneeltjes plaets hebben; maer men laet dat uit kiescheid in de boeken en op den schouwburg achter. Nogtans moogt ge gelooven dat ik het duchtig ondervonden heb. - Als myne goede vrouw my niet tot bedaren kon krygen of magtig worden, wees zy op hare borst, en ik werd dadelyk gedwee. Daer bewaert zy, moet ge weten, het belangryk testament, niet omdat zy vreest dat ik het haer zou ontnemen; want zy weet te wel dat het my niet onbekend is dat zy dien laetsten wil met eenen van lateren datum kan vernietigen; maer omdat ze begrypt dat ik vrees, zoo zy hem eens vernietigt, er nimmer eenen zoo voordeeligen te zullen bekomen.
- Zy gebruikt dus het testament voor tem- en dwangmiddel?
- 'S nachts verbergt zy het zeker onder haer oorkussen?
- Zoo is het, - en Piet vervolgde:
- Ziende dat ik met geweld niets winnen kon, gebruikte ik list. Ik maekte schulden; maer het helsche wyf was daer aenstonds van onderrigt en sneed my de kans af: zy deed het publiek verwittigen dat zy geene der schulden door Piet De Flikker, haren echtgenoot gemaekt, zou betalen, en dat zy niet geloofde dat hy immer in staet zou zyn haer zelf te voldoen.
Die geldbron uitgedroogd zynde, verzette ik myne kleederen die toen zeer prachtig waren, in den berg van barmhartigheid; maer zy ontnam my myn kostelyk gewaed en gaf my de vodden in de plaets welke ik nu aen heb, en waervoor zeer weinig te bekomen is. Zy bedreigde my daerenboven dat, zoo ik nog iets wegdroeg, ik nimmer iets in de plaets zou bekomen, en ik geloof dat zy inderdaed woord zou gehouden hebben.
Niet alleen van de vermaken die door geld gekocht worden, beroofde ze my, maer zelfs van die welke op genegenheid steunen. Ik was vroeger, gelyk ik gezegd heb van geen onaengenaem voorkomen, en er waren meisjes die my heur hart schonken. Zy
| |
| |
verbrak die voor my ongeoorloofde verbindtenissen op de belachelykste, hoonendste wys. Hoe bedekt ik ook mogt handelen, zy is er altoos achter gekomen, en ik geloof dat ze zooveel speurhonden heeft als de politie.
Op den duer werd ik verpligt my naer alles te schikken.
Hoe noode ik het ook doe, dwingt ze my dikwils haer by hare bloedverwanten te vergezellen; stel ik my er tegen, zy wyst op het noodlottig testament, en ik ben dan wel genoodzaekt haer te volgen. Dan schittert zy van goud, zilver en juweelen, en ik steek tegen haer af alsof ik haer knecht ware. Ik kruip daerom van achter in het rytuig, opdat toch niemand my zou zien en met my spotten, maer toch ziet en bespot men my. En waerom zou dit anders? Men spot wel met hen die door arbeid en talent zyn tot fortuin gekomen, en men verwyt hun hunne lage afkomst alsof hun die geene eer aendeed!.... By al die bezoeken overladen my hare bloedverwanten met de uitgezochtste beleefdheid, en de suikerachtigste vriendelykheid; maer, daer ik weet wat zy op het hart hebben, gevoel ik dat het niet is dan de hoonendste spotterny waerin myne vrouw behagen schept.
Te huis gaet het anders: daer word ik gevierd en gevleid, daer geniet ik al wat de rykdommen verschaffen kunnen; maer ô hemel! doet my zulks niet gevoelen hoe ik in myne ydelheid gekrenkt ben, en dat ik voor de rykdommen al myne andere folteringen verduer.
Ho! vrienden, - vervolgde de bedrukte, in eene soort van belachelyke wanhoop, - zie daer myn leven! zoo word ik voor myne geldzucht gestraft!.... En dat duert nu zoo al zes jaren, zes lange jaren! en het eenigste genoegen dat ik in al dien tyd heb gesmaekt en nog smaek is dat myne teêre gade my toelaet, alle avonden, hetgeen ik voor myn huwelyk gewoon was, hier in het Meuleken een pintje te komen drinken, waertusschen ik de gazet lees. Zy geeft my daervoor ook alle avonden zes centen.....
- Dat leven is onverdragelyk, gansch onverdragelyk, en ik zal ten minste uwen raed niet volgen, Tist, - zei de blonde tot
| |
| |
dengenen die hem geraden had zich met lyf en ziel aen eene vrouw te verkoopen.
- Ja, ja, dat leven is onverdragelyk, Pietje Triste, - riepen er velen onder den hoop. Maer Piet had zich hersteld van de wanhoop waerin hem de opsomming der onaengenaemheden zyns levens gebragt had, en sprak met eenen glimlach van gevoeld overwigt:
- Neen, het is niet onverdragelyk, dat leven! Vergoedt het testament niet alles, myne vrienden? Myne vrouw is voortdurend ziekelyk gelyk ze was toen ik haer huwde; zy wordt ook al oud en zal niet lang meer leven; en dan, als zy dood is, dan heb ik haer geld! dan kan ik my vermaken en in genoegten baden! En wil ik dan nog een wyfje koopen, dan zal het er ten minste een naer mynen zin zyn!
- Maer als uw wyf al zes jaren aen ziekte heeft kunnen weêrstaen, kan ze nog vele jaren leven en u zoo oud laten worden eer zy sterft, dat gy geene vrouw meer kunt krygen die u anders bemint dan voor uw geld. Die vrouw zou u dan..... ge weet wel?..... gy waert immers ook van zin uwe vrouw te bedriegen?
- Ja maer, - antwoordde Pietje vrolyk, - er bestaen dan toch nog buiten het huwelyk zoo vele vermaken die aen dien ouderdom passen, en niet zonder geld te bekomen zyn!.... Wat gy er ook van zegt, de fortuin is het leven, en ik zou u raden, blonde, ook eene ryke vrouw te trouwen!
En het ryke Pietje Triste ledigde gretig het pintje bier dat hem door den matroos gegeven was.................................
Zes weken nadien was het geheel gezelschap, behalven Pietje Triste, wederom in het Meuleken vereenigd.
Tist Lanssens zei tot den blonde:
- Weet ge dat van Pietje Triste?
- Neen, wat is er van?
- Hy is dood!
- Wel och arme! die ongelukkige bloed die nog hoopte met het geld zyner vrouw, na hare dood, schoon weêr te spelen! De zieke overleeft den gezonde!
| |
| |
- Hy is heden met de grootste pracht begraven: al de bloedverwanten waren by de plegtigheid tegenwoordig; de zyne kwamen er om een brood!.... De weduwe weende, weende zoo bitter dat men er medelyden meê had.....
- Is dat waer? Betreurt zy hem dan?
- Heeft zy hem dan toch bemind?
- Of was ze misschien bedroefd het slagtoffer te missen, waerop zy hare wraekzucht tegen de mannen, hare verachters, kon botvieren?
De lezer zal dat welligt beslissen.
Eug. Zetternam.
1846.
|
|
Auteursrechtvrij