Het Taelverbond. Jaargang 2

[p. 105]

De Belgische krygsroem en het gevecht van een Vlaemsch gezelschap tegen een Fransch.

Voorgelezen in het Vlaemsch Gezelschap te Gent, op 13 April 1846.

Weinig volkeren mogen hunne geschiedenis met zooveel trotschheid inzien als de Belgen. Daerin vindt men op elke bladzyde namen en daden die wezenlyk onsterfelyk zyn, en die voorzeker nog veel roemryker zouden voorkomen, indien zy door eenen Plutarchus, eenen Titus Livius of eenen Tacitus beschreven waren. Geen wonder dan dat men dagelyks nieuwe voortbrengsels, deze geschiedenis betreffende, ziet verschynen; deze bron onuitputbaer zynde, blyft eene geschiedenis van België nog altyd te verlangen; maer wordt de stichter van zulk een gedenkstuk nog verwacht, men is niettemin eer en lof verschuldigd aen hen die tot het verzamelen der bouwstoffen medewerken.

Een der uitmuntende deelen onzer vaderlandsche historie is de krygsroem, - want, hoewel de oorlogen geesels van het menschdom zyn, is daerin nogtans ook roem te behalen. Cesar, die in dit vak zekerlyk bevoegde regter was, erkende de Belgen voor het

[p. 106]

dapperste volk der Galliërs: te dien tyde waren Ambiorix¹ en Bodwognat aen hun hoofd. De eerste christene helden, die na het verdwynen des roomschen ryks ten wereldtooneele traden, Pepyn van Heristal, Pepyn van Landen en Karel met den Hamer, waren Belgen. En mogen wy Karel-den-Groote als den onze niet erkennen? En waren Godfried van Bouillon en Bodewyn van Konstantinopel de grootste beelden niet die in de middeleeuwen verschenen? Toen ook zag men Vlaenderen, dat deeltje land dat men nauwelyks op de wereldkaert ontwaert, door handel, nyver- en manhaftigheid het schoonste en magtigste graefschap des aerdbodems worden, en zoo ver ging deszelfs invloed, dat het zynen naem aen de overige gewesten van België gaf, en dat tot heden toe vreemde volkeren de Belgen zonder onderscheid meest Vlamingen noemen. De magt en luister der hertogen van Bourgondië overtroffen die van al andere vorsten; hun adel was de glorierykste, en gestadig telde men helden onder het Gulden-Vlies. Karel-de-Stoute, dien men als den hersteller der krygskunde mag aenzien, wist uit België de schoonste en geschiktste militie van Europa te trekken.

De ontzaggelykste figuer die in de nieuwere geschiedenis te voorschyn komt, is wederom een Belg, een Gentenaer. Keizer Karel V, als krygskundige en als staetsman even zeer befaemd, voedde, door zyne byna onafgebrokene oorlogen nog sterk den heldhaftigen geest der natie, aen, byzonderlyk in de gewesten waer de inwooners zich het minst op den handel toelegden; toen behaelden de belgische troepen geen mindere vermaerdheid door hunne dapperheid dan door hunne tucht; paerdevolk gelyk de ordonnanciebenden bestond er nergens, en het werd der edelen krygsschool. Overal, in België, in Frankryk, in Duitschland, in Afrika, vochten zy met den keizer, te Pavia met Charles de Lannoy, te St.-Quentyn en te Grevelinge met Lamorael van Egmond. De Vlamingen, die zich inzonderheid aen koophandel overgaven, werden daerby nog als de beste zeevaerders der wereld erkend.

Zooveel roem werd onder Filips II verdoofd. Dwingelandy,

1 Men mag hem den Abd-el-Kader der Belgen noemen.

[p. 107]

wantrouw en wraekzucht overstroomden onze gewesten met uitheemsche krygslieden. Spanjaerds, Italjanen, Duitschers, zelfs Albaniers, werden hun als bevelhebbers opgedrongen; maer hoe zwaer de willekeurige hand des spaenschen vorsten er op drukte, kon zy toch den volksgeest niet eensklaps intoomen: ondanks alles, bleven de Belgen hunne oorlogsfaem staende houden, tot onder het zoogezegde nationael bestuer van Albertus en Isabella. Dan te nauw gezet en zich te bekrompen in hun vaderland bevindende, gingen Bucquoy, Tilly, Jan Aldringer, Jan De Weert, en menig ander, aen het hoofd der belgische, keizerlyke, beijersche en poolsche troepen, in den dertigjarigen oorlog hunnen naem onsterfelyk maken.

Boven de wonderdaden die deze groote mannen bedreven, staen er in onze geschiedenis nog eene groote menigte voorvallen geboekt, die min ruchtbaerheid bekomen hebben, maer daerom niet min krachtig voor de manhaftigheid onzer voorvaderen pleiten. Nemen wy tot voorbeeld den stryd die in het jaer 1600 voorviel tusschen een twintigledig vlaemsch gezelschap en een fransch.

De winter dezes jaers was zeer streng en sints lang waren de legerbenden der partyen die te dien tyde den oorlog in de Nederlanden voerden, de aertshertogen Albertus en Isabella van den eenen kant, en de Vereenigde Gewesten, van den anderen, in hunne winterkwartieren vertrokken. Van beide zyden waren er afdeelingen ruitery belast geworden met het bewaren der grenzen, byzonderlyk langs den kant van 's Hertogenbosch en de daeraen palende uitgestrekte heiden. Eens gebeurde het dat zulk eene afdeeling van Antonius, heer van Grobbendonck, die gouverneur van 's Hertogenbosch was, er eene vyandlyke ontmoette, dezelve versloeg en, met deszelfs luitenant Jacques Devise, in de stad bragt. De gevangen mannen behoorden tot de fransche compagnie paerdevolk van den heer Bréauté, normandsch edelman, die prins Maurits van Nassau diende. De luitenant schreef aen zyn kapitein om zyn rantsoen te bekomen; maer deze nam het kwalyk op. Hy was een dappere krygsman, maer van regten franschen bloede, hitsig en hoogmoedig, en wat erger was, een overblyfsel van die

[p. 108]

dolle twistzoekers, welke Michaël Cervantes de stof leverde tot zynen onsterfelyken don Quichotte. Hy had zich aen de vrede die Hendrik IV met Filips II en de aertshertogen gesloten had, niet kunnen gewennen, en kwam eens in rouwkleederen by zynen koning. Deze hem met verwondering gevraegd hebbende waerom hy den rouw droeg, vermits er niemand van zyn geslacht gestorven was, antwoordde hy, dat het over de gemaekte vrede was, welke hem de gelegenheid had doen verliezen zyne dapperheid te toonen, en eenen naem in de wapenen te verkrygen. ‘Indien gy anders geene oorzake hebt, sprak de rondborstige Hendrik, dan moogt gy uw rouwgewaed wel nederleggen. Want als gy zoo verlangt door de wapenen vermaerd te worden, wil ik u aen de heeren Staten Generael en Z.E. prins Maurits, bevelen om u eene eerlyke bediening te geven.’ Bréauté aenvaerde met vreugd en dankbaerheid 's konings aenbeveling, kwam daermede in Holland en werd tot het ritmeesterschap onder de fransche meesters¹ bevorderd.

Men begrypt dus ligtelyk dat hy zynen luitenant, in plaets van rantsoengeld, eene gansche bladzyde scheldwoorden zond, hem onderanderen schryvende: ‘Je suis bien ébahi qu'avec vos maîtres vous vous soyez fait battre par des coquins; un officier de Bréauté ne peut jamais se rendre prisonnier, l'ennemi fût-il deux contre un; moi avec vingt des miens je me fais fort de battre quarante des gens de Grobbendonck,’ en dergelyken franschen babbel² meer.

Deze brief in handen van Gerard Abrahams, luitenant van Grobbendonck, die ter oorzake zyner krygsdeugden, het Lekkerbeetje bygenaemd werd, gevallen zynde, schreef dezelve aenstonds aen Bréauté weder dat hy zoo verwonderd niet behoefde te wezen,

1 Aldus genaemd omdat zy zelven meester van de paerden waren.

2 Men vergeve eene uitdrukking die heden by het volk tamelyk gemeen geworden is. Als men hier en daer in een gemeenzaem gezelschap iemand hoort raeskallen of overtollig praten, dan klinkt ook weldra ‘Ah sa, al die fransche babbel niet!’ in het oor. Anderen kunnen zich in geen kaertspel of ander tydverdryf zetten zonder deze voorwaerde te bespreken ‘zoo weinig fransch als het mogelyk is!’ en die voorwaerde heeft eenen goeden en uitgestrekten zin.

[p. 109]

terwyl dezelve coquins zulke goede soldaten waren dat zy niet in meerder, maer in gelyk getal, tegen zyne meesters zouden durven kampen, en dat als hy, Bréauté, hunne manhaftigheid wilde beproeven, hy slechts plaets en tyd te kiezen had om met twintig zyner meesters hun, Lekkerbeetje, met twintig ruiters, te komen vinden.

Bréauté, die geene duerbaerdere uitdaging had gewenscht, nam dezelve met gretigheid aen. De trompetters vlogen dus over en weêr, en met oorlof hunner vorsten kwam hy met Lekkerbeetje overeen zich op den 5 february in de heide van Vucht te begeven, en getrouwelyk met de gewoone ruiterswapenen te stryden, namelyk met twee lange pistolen, een kortelas en goed harnas.

Verontwaerdigd en gehoond, had Lekkerbeetje intusschen aen zyne ruiters de beleediging die hun in 't algemeen door Bréauté was aengedaen, te kennen gegeven, en als hy hun nu vroeg wie van hen bereid was om er zich met hun over te wreken, dan antwoordde een algemeene en geestdriftige kreet: ‘Ik, wy allen!’

De keus bragt den vlaemschen officier inderdaed in verlegenheid. Het waren allen landgenooten, oude ervaren krygsmannen die als de meeste gunst vraegden nevens hem te mogen stryden, en die allen bewyzen hunner onverschrokkenheid wisten by te brengen. Zyn broeder Antoon Abrahams en zyn schoonbroeder, ook officieren die onder hem dienden, drongen voornamenlyk aen om des Franschmans verwaendheid te mogen helpen straffen. Eindelyk, daer zy slechts met twintig mogten zyn, liet hy de zaek door de soldaten en het lot tegen 's anderendaegs beslissen, en er werd met de dubbelsteenen omgeworpen.

Met zynen broeder alleen zynde, zegde Gerard hem dat hy niet kon toestaen dat hy in het gevecht deel name, en trachtte hem door overtuiging er van te doen afzien. Daer hy wel wist dat hetzelve allergevaerlykst zou wezen, voelde hy zyn broederlyk hart ontstellen, en herinnerde zich vurig den vaderlyken last die hunne moeder op haer sterfbed, hem opgelegd had. ‘Gerard, sprak zy tot hem, in dezen plegtigen stond, weldra wordt ge ouderloos: ik sterf met eene smartelyke ongerustheid over uw lot en dat van

[p. 110]

al myne kinderen. Ik ken uwen krygsgeest, en heb maer te veel reden om te vreezen dat gy, zoo als uw vader zaliger, het slachtoffer uwer onverschrokkenheid wordt. Kleine Antoon verontrust my nog meer; want hy is nog zoo jong, reeds staet hy bereid uwe stappen te volgen, en niemand wordt in deze bloedige oorlogen gespaerd. Gerard, u valt, als den oudste van het huis, de ouderlyke last ten deele: waek over uwen broeder en uwe zuster, staet elkander by en God zal u gebenedyden...... Gerard, myn zoon, zorg voor Antoon, het is myn jongste telg..........’

Gerard was steeds de treffende woorden zyner moeder indachtig gebleven, en had zyn broeder met de grootste zorgvuldigheid opgevoed. Hy werd er over beloond door deszelfs erkentenis en liefde, en door de schitterende krygsdeugden die hem den graed van officier hadden doen verkrygen; ook waren zy sedert den dood hunner moeder van elkander onafscheidbaer geweest. Nu kon Gerard, hoewel onder het harnas verstaeld, het denkbeeld niet wederstaen dat zyn lieve broeder zich nevens hem aen eenen byna gewissen dood zou blootstellen; en als hy vruchteloos alle middelen van overtuiging uitgeput had, sprak hy, gebiedenderwyze:

- Neen, Antoon, ik wil niet dat gy in myn gevecht deel neemt. Ik ken my alleen in staet Bréauté's hoogmoed te vernederen, en daerby ben ik nog door onzen schoonbroeder vergezeld. Het gevecht zal vreeselyk zyn en een der partyen ter plaetse blyven. Ik weet wel dat ik u alles aen de krygseer heb leeren opofferen, en andermael stel ik myn eigen leven met vreugde ter eer onzes vaderlands te pande; maer het denkbeeld my misschien uwen dood ten laste te zullen moeten leggen, doet my sidderen. Indien ik sneuvelde zonder den hoon die ons aengedaen is, gewroken te hebben, dan blyft er u een dubbele pligt over; maer dat gy met my strydet, neen, broeder, dat kan ik niet toestaen, Vaerwel, broeder.

Antoon antwoordde niet meer; hy scheidde van zyn' broeder met de overtuiging dat hy ondankbaer en laf zou geweest zyn, zoo hy hem niet bystond, en dacht reeds op een geheim middel om tot zyn doel te geraken. Zoo waer is het dat 's menschen innige

[p. 111]

gevoelens, die gevoelens welke de natuer in onze harten plant, altyd de overhand op onze gemoederen hebben. Een mensch kan in zyn levensloop soldaet worden, kan zich ruwe en ontzaggelyke gebaren aenkweeken en zich met helm en harnas tegen sabelhouw en kogelschoot behoeden, juist zoo als een Vlaming zich kan vermommen om Franschman te schynen; maer dat hy zyn natuergevoel vernietige of zyn vaderland misachte, neen, dat kan hy niet zonder beneden de redeloosheid te dalen.

Daerentusschen maekte Bréauté ook zyne toebereidsels; men trachtte nogtans hem het gevecht van zynentwege te doen vermyden. Men deed hem voornamenlyk aenmerken dat het hem geenszins wel stond, dat hy, edelman van grooten huize, in 't strydperk trad met soldaten die geen de minste adeltitels bezaten, en die, wat meer was, door de Vereenigde-Staten, als landverraders, vogelvry verklaerd waren omdat zy eertyds Geertruidenberg aen den hertog van Parma overgeleverd hadden. Daer Bréauté, meer dan iemand, ingenomen was van de hoedanigheid die het toeval der geboorte geeft, had men geene moeite hem te overtuigen, dat, als hy volstrekt den hals wilde wagen, het ten minste tegen dien van een zoo groot edelman als hy moest wezen. Derhalve verhaestte hy zich aen Grobbendonck te schryven dat, als hy het garnizoen van 's Hertogenbosch beroepen had, hy veronderstelde dat deszelfs bevelhebber moeds genoeg bezat om in persoon zyne soldaten te geleiden; zoo veel te meer dat deze, als edelman, ook wel wist dat, zonder aen al de wetten des ridderschaps te kort te blyven, en zonder zyne eer te krenken, een edele zich met een' onedele niet mogt meten.

Grobbendonck belastte den brenger dezer uitdaging met dit antwoord:

‘Gy hebt de zaek met mynen luitenant begonnen, en zult die met hem moeten eindigen. Myne bedieningen laten my niet toe de stad te verlaten om aen uwe zonderlinge uitdaging te voldoen. Daerby moet ik u doen opmerken dat uw tegenstrever een echt Vlaming is, een levend bewys dat men geen edelman moet wezen om edelmoedige gevoelens te bezitten; en ik kan u verzekeren dat

[p. 112]

hy en zyne gezellen, die gy nogtans met zoo veel misachting aenziet, bewyzen zullen dat zy zoo manhaftig ter wapenen zyn als de eerste uws ryks.’

Na zulk een antwoord leed het gevecht geen uitstel meer; het heete en fransche bloed was in vlam: het moest er door. Aenstonds vertrok hy uit Geertruidenberg en vernachtte den 4 february te Loon-op-'t-Zand, waer hy, als goed roomsch katholyke, biechtte en mis hoorde; daerna toog hy naer Vucht en rustte er uit.

Lekkerbeetje liet zich niet wachten. Van 's morgens vroeg vertrok hy kloekmoedig uit 's Hertogenbosch zynen vyand te gemoet. Daer deze op het gestelde uer niet verscheen, begonnen de Vlamingen te veronderstellen dat hy laf genoeg zou zyn om den slag te ontvlugten, en daeruit ontstonden op zyne rekening de ongunstigste redekavelingen.

- Voor al de duivels, riep een oude knotteraer, die door eene halve eeuw heldhaftige dienst tot den graed van serjant gekomen was, dit zoeken en over en weêr zwerven begint my zonderling te vervelen; reeds is het by één uer, en ik geloof dat die fransche windmakers zich in de zeeuwsche moerassen by de kikvorschen verborgen hebben; maer ik zweer het, daer zitten zy niet vry, ik.......’

Een schaterend gelach onthaelde des ouden uitval; maer half gestoord en half verontwaerdigd, ging hy luid op voort.

- Ja, ja, gy lacht! dit moet ik u vergeven; want, wat kunt gy ondervonden hebben gedurende uwen vyftien tot twintigjarige dienst? Maer ik, gewezen trompetter by Egmonds benden, ik heb dat nog zien gebeuren. Te St.-Quentyn zaten zy ook in het midden van moerassen verstoken, zoozeer dat men hen slechts langs eenen toegang kon genaken; maer dit belette Egmond niet hen daeruit te halen en met zynen tooverenden voorwaerts, dappere gezellen!....

- Wat dunkt er u van, luitenant? riep eensklaps Jan Van Mil, Grobbendoncks trompetter, die wel duizend malen al de wapenfeiten van den ouden serjant gehoord had, zou het wel uit lafheid wezen dat de Franschen zich ter plaets niet bevinden?

- Ik zou er moeten beginnen aen te twyfelen, antwoordde de

[p. 113]

luitenant, die geene gelegenheid liet voorby gaen om de drift zyner soldaten tegen den vyand op te hitsen; nogtans denk ik eerder dat het een fransche trek is dien zy ons willen spelen, en dat zy, met ons zoo rond te doen zwerven, ons en onze paerden meenen te vermoeijen, en een gunstig oogenblik te vatten om ons schielyk langs den eenen of den anderen kant op het lyf te vallen.

- Ja, dat is het! riepen eenparig Gerards gezellen uit, alsof dit eene klaerblykende waerheid geweest ware, het is een fransche trek!

- Derhalve gaen wy ons hier op deze hoogte stil en op wacht houden, voegde de luitenant er by. En zyn wil werd volvoerd, onder een vreeselyk gevloek dat de Franschen het duer zouden bekoopen.

Slechts een der soldaten, dien men den stalknecht van den luitenant Antoon meende te zyn, hield zich steeds stil en afgezonderd. Jan Van Mil, die dit sints lang bemerkt had en nauwelyks zyne tong beteugelen kon om de trompet te blazen, kon niet langer wachten hem het woord toe te sturen.

- He! Jan de droomer, viel hy uit, wat scheelt u? Gy ziet er my al zoo ernstig uit als een pater die een latynsch gebed van buiten leeren moet! En gy houdt uw vizier gesloten alsof gy vreesdet dat er een Franschman in uw aengezicht ging springen!

De toegesprokene, zichtbaer verlegen, trachtte des trompetters aenspraek te ontgaen; maer deszelfs kittelige tong was bekwamer dan zyn trompet om het gezelschap in rep en roer te brengen.

- Of wel, ging hy voort, is het misschien het goede leven dat gy by luitenant Antoon hadt, hetwelk gy betreurt, en de vrees van er niet meer terug te keeren? Goede soldaet, goede overste inderdaed voor zyne mannen, en byzonderlyk voor u, niet waer? Ook kan ik my om den duivel niet inbeelden waerom zyn broeder hem met ons niet heeft laten komen. Zeg my dit eens, dat moet gy weten, waer is die gebleven; zeg, gy die als vertrouweling altyd alles weet?

- Zwyg stil, trompet! snauwde de verborgene hem schielyk

[p. 114]

toe, ik ben hier in plaets van mynen stalknecht, en daervan moet myn broeder onbewust blyven, niemand verrade my; ik wil nevens u stryden, en dit zy genoeg!

- Vergeef, luitenant Antoon, stamelde de trompet, zich met eerbied en verwondering achteruit trekkende.

- Wat, luitenant Antoon hier, bravo! bromden de omstaende gezellen stil genoeg om niet door zynen broeder gehoord te worden, die zich eenige stappen verwyderd had, om te beter den omliggenden grond te erkennen.

- Te wapen! riep eensklaps deze, de vyand is in 't zicht.

Aenstonds werden de trompetters van beide zyden uitgezonden om zich te verzekeren dat het getal paerden gelyk was en dat er geen bedrog bestond. Alles werd ter goeder trouw bevonden; maer de Franschen namen eene zeer voordeelige standplaets en weigerden dezelve te verlaten, niettegenstaende Lekkerbeetje er met regt op aendrong. Deze door het onedelmoedige gedrag zyner vyanden verontwaerdigd, wendde zich tot de zynen, en riep hen met heilige geestdrift toe.

‘Gezellen, maken wy er mede gedaen; vernederen wy voor eeuwig die vreemdelingen die ons, Vlamingen, op onzen eigen grond durven lasteren. Zy zelven, die verwaenden, die ons even nog zoo schandelyk miskenden, die ons te klein en te verachtelyk durfden schelden om met hen in het strydperk te treden, zy zelven hebben reeds het voorgevoel dat wy ze onder de voeten onzer paerden zullen verpletten! De vrees doet hun listen en lafhartigheden gebruiken, zy trachten ons door eene voordeelige standplaets te ontmoedigen, alsof de moed eens Vlamings kon verzwakken, wanneer het de heilige zaek zyns vaderlands geldt. Neen, niets kan ons beletten den heiligen pligt die op ons drukt te volbrengen! Steeds zult gy my het voorbeeld zien geven, en, indien ik val, dan verwacht ik van uwe onverschrokkene dapperheid dat gy allen myne plaets zult vervangen, u by elkander sluiten, en stryden tot dat de eer onzer natie voor het oog der gansche wereld gewroken zy, of gy dood ter plaets zult liggen. Neen, geen genade noch voor u, noch voor hen!

[p. 115]

Of de volkomenste zegeprael, of de glorierykste dood, dit zy uw eed!’

- Wy zweren het! riepen de soldaten door de vurigste drift bezield.

En dadelyk sprongen zy, de pistool in de eene en het zwaerd in de andere hand, stormend op den vyand. De schok was verschrikkelyk. Lekkerbeetje, die de gevaerlykste plaets gekozen had, werd door Bréauté zelven door den kop gebrand. Zyn broeder en zyn zwager, die nevens hem het voorbeeld gaven, vermenigvuldigden hunne slagen om hem te wreken en sneuvelden insgelyks. De dood der vlaemsche bevelhebbers gaf den vyand een nieuw voordeel; maer het baette hun niet: hy vocht in het begin met eene fransche woede, sloeg regts en links zonder omzien, maer weldra verdoofde zyne ongestuimigheid als een strooivuer, terwyl de Vlamingen, als oude en ervaren krygsmannen, zonder zich te laten ontroeren, elkander bystonden en derwyze hunne aenvallen samenverbonden, dat zy den eenen Franschman na den anderen doodden of schandelyk op de vlugt dreven; eindelyk werd Bréauté naer drie paerden verloren en blyken van wonderbare kloekmoedigheid gegeven te hebben, gedwongen zich overtegeven.

- 20,000 gulden voor myn rantsoen riep hy zyne overwinnaers toe.

En dezen, bedwelmd door de geweldige aendoeningen van het drama, aerzelden. Eenige waren van gedachte hem ongewapend te paerde te doen stygen en hem aldus zegevierend binnen 's Hertogenbosch te leiden. Ondertusschen kwamen Jan Van Mil en nog andere ooggetuigen van het gevecht toegesneld. Hunne eerste zorg was hunne drie oversten die, met twee hunner gezellen gedurende den slag gevallen waren, op te zoeken, om, indien het nog helpen kon, hen by te springen. Maer te vergeefs, hun ongeluk was maer te wezenlyk. Antoon, digt by zyn broeder ten gronde geveld, scheen, na zynen val, nog kracht genoeg gehad te hebben om diens lyk met het zyne te bedekken; zyn zwaerd hield hy nog met eenen schynbaren ontzaggelyken arm. Het doode lichaem huns zwagers lag eenige stappen verder gesleept, deerlyk doorwond, zoo als die der twee andere gezellen.

[p. 116]

Dit tooneel baerde in het hart der Vlamingen eene dolle wraekzucht, welke door den dood van negen hunner vyanden in de schand der anderen niet kon verdoofd worden.

- Geen genade! riep Jan Van Mil, die zich de eerste zyns luitenants laetste woorden herinnerde, geen genade, wy zweren het! De geest onzer luitenanten en onzer gezellen roept wraek. Ter dood! de fransche schurk.

- Ter dood! schreeuwde de Vlamingen, woedend geworden; ter dood, de Franschen!

..... En Bréauté werd, met nog vier der zynen, het slagtoffer zyns woelenden geestes, terwyl het kanon van 's Hertogenbosch de zegeprael der Vlamingen aenkondigde.

Dit zonderlinge gevecht bleef lange jaren zeer ruchtbaer in de omliggende streken en baerde er zooveel indruk, dat de Hollanders en Franschen eenparig trachtten te bewyzen dat de Vlamingen hunne zege bezoedeld hadden, met Bréauté koelbloedig te vermoorden, na dat hy zich op rantsoen overgegeven had. Onze schryvers, in tegendeel, houden staende dat de Vlamingen vóór den slag gezworen hadden te winnen of te sneuvelen en geen kwartier te schenken. En zonder beslissenderwyze te willen spreken, gelooven wy hen liefst, niet alleen omdat wy de hollandsche en fransche schryvers van partygeest kunnen verdenken en dat zy zeer verschillig, en ook wel tegenstrydig, de omstandigheden van dezen dood verhalen; maer ook nog omdat de kampers van onzen kant nooit kwartier mogten verwachten; want zy waren door de Vereenigde Staten als landverraders veroordeeld, en de galg die op de Vuchterheide onder hunne oogen stond zegde hun allen welken schandelyken dood zy onderstaen moesten, indien zy zich lieten gevangen nemen.

Wat er ook van zy, altyd blyft het gewis dat Lekkerbeetje en zyne gezellen manhaftige Vlamingen waren en dat zy de Franschen eene geheugeniswaerdige les gaven.

Met spyt moeten wy hierby voegen dat dit gevecht het laetste schynt geweest te zyn waerin de vlaemsche landaerd zoo glansryk gehandhaefd werd. Sedert de verschrikkelyke omwenteling der

[p. 117]

XVI^e eeuw verminkt, werd dezelve met het begin der XVII^e gansch verdoofd. Het volk liet zich zachtmoedig en godvruchtig in slaep wiegen, verbasteren en vernederen, en ter belooning zyner trouw aen vorst en godsdienst, werd weldra dit zelfde volk, dit edelmoedige en prachtige volk, dat zoolang Europa en Azië verwonderd had, het speeltuig van zyn eigen staetsbestuer, zoowel als van de vreemde mogendheden, en tot den laetsten graed van verslaving gebragt.

Hoe drukkend ook, wierp het fransch keizerryk wederom beschavingszaed in onzen lande; maer dit zaed was uitheemsch en kon onder onze luchtstreek niet kiemen. Beter met de eigenschappen onzes gronds bekend, plantte de hieropvolgende regering er struiken in, die, zooals het spreekwoord zegt, weldra bloeijende boomen werden; maer eensklaps werden zy, met hunne nog groene vruchten, als door eene onzichtbare magt, ten gronde geveld. Maer ziet de wisselvalligheden der gebeurtenissen! Na de omwenteling van het jaer 1830 kwamen er wederom krygsmannen te voorschyn, welke de eer huns vaderlands op de glorierykste wyze handhaefden. Want te dien tyde werden wy, Vlamingen, niet alleenlyk door Bréautés beleedigd; maer, wat erger was, door verbasterde landgenooten. Zy durfden onze moedertael verachten, er den spot mede dryven, en schaemden zich dezelve te kennen, juist als de wangedrochten die men dagelyks uit de samenleving ziet weren! Men dacht niet eens dat zooveel hoon, zooveel schande op het volk viel, op ons, Vlamingen; men scheen vergeten te hebben dat de tael gansch het volk is. De laster griefde diep het hart onzer krygslieden: zy hielden staende dat een Vlaming met zyne tael en zynen landaerd bylange voor geen vreemdeling moet wyken en dat het uitzinnig, onmogelyk was, dezelve te verwisselen. En om hunne tegenstrevers te bestryden, namen zy hunnen moed en de gezonde reden hunner landgenoten tot harnas en helm, hunne pen tot zwaerd, en kampten tot dat de schitterendste zegeprael hen bejegende.

L. Van de Walle.

Gent, 13 April 1846.