Het Taelverbond. Jaargang 2

[p. 23]

Het lot.

Mynen hooggeachten vriende, den heere Victor Delecourt.

Toen ik in 1839 den zomer en het najaer te Ranst overbragt, maekte ik my veel ledige uren. Het veldhofken, dat ik als gast bewoonde, was halverwege Wommelghem en Ranst gelegen; het had eenen ruimen moestuin met breede grachten en de ommestreek was zoo vrolyk en zoo aenminnig, dat het my onmogelyk werd altoos in myne papierenwereld te leven en zeer begon te vervelen dat ik 't land als dagbladschryver moest helpen bestieren en daerby nog mede trekken om de eeuw vooruit te krygen. De dichter of de droomer, want het is nagenoeg hetzelfde, had my in myn burgerlyk leven reeds meer dan eene slimme poets gespeeld, en in stad was het my half en half gelukt hem in my te onderdrukken. Hier in 't ruime veld nogtans, vergat ik allengskens meer en meer de schoone voornemens die my 't nadenken over myne toekomst had ingeboezemd en myn geest werd wederom mild en vry, zoo als de schoone schepping Gods, die my zonder ophouden toelachte. Niettemin zag ik zoo op eens niet af van het arbeidvolle leven dat ik my tot eenen pligt had gemaekt; de mensch hoe sterk hy ook zy, speelt zelden open kaert met zichzelven, noch heeft de magt van te willen wat hy doet, of te doen wat hy wil. Nu ben ik ook wel juist van de sterksten niet, en daerom is het niets

[p. 24]

wonders dat ik deed wat de sterksten altoos niet laten kunnen. Dat is te zeggen dat ik begon met soms een uerken rond den tuin te wandelen en wat bloemen te kweeken. Eenige dagen later versleet ik soms wel een deel van mynen kostelyken morgen met het nog onnoozeler tydverdryf van 't voederen der jonge eenden op de hofgracht, en daer ik spoedig bemerkte dat de karper, waeraen die grachte ryk was, tot boven het water het voedsel der zwemmende vogels kwam deelen, wierp ik soms vrydaegs met het krieken van den dag, wel eens een haeksken uit, om aen iemand die ik in stad zeer lief had, aen ouders of vrienden, een geschenk te kunnen aenbieden dat dien dag altyd welkom is op de tafel van eenen goeden kristen mensch en toenmaels van de stad Antwerpen nog met geene onbetaelbare lasten was geslagen geworden.

Had ik het daerby maer laten blyven! Maer neen; het noodlot had my tot eenen droomer bestempeld, en het noodlot zweepte my verder en verder. Al spoedig bevond ik dat de ruime moesen bloemhof my te eng was geworden; het lachende uitzicht der velden verlokte my tot eene korte wandeling, 't gezang van de vogels, 't gesuis van den wind deed my droomen, en daer het tafereel altoos veranderde, stapte ik altoos voorts, zoodat ik nu eens te Borsbeek, dan wêer te Broechem of te Wyneghem aenlandde, zonder te weten dat ik zooveel wegs had afgelegd. Weldra was my de gansche ommestreek met al hare wegen en wegeltjes zoo wel bekend als aen den briefdrager die ze dagelyks ambtshalve doorwandelt, en op hare beurt werd die ommestreek my te nauw. Verder mogt ik echter niet gaen, verder wilde ik niet gaen, en ditmael behaelde myn wil de zege boven de bekoring. Maer wie is er te vreden met wat hy kent en bezit? By wien verliest het bekende, het vrygenotene niet aen weerde? En wiens boezem haekt er niet naer ruimer kennis en nieuwer genot? De streek die ik bewoonde, kende ik van buiten; maer uitgezonderd de boeren wier pols ik gevoeld had en de boerinnen die my over hare kwalen waren komen raedplegen, wist ik er niemands naem te noemen. Het scheen my dan eene nuttige zoowel als

[p. 25]

aengename taek, de zeden myner dorpsgenoten gade te slaen en my wat nader met hun leven en streven vertrouwd te maken. Het eenvoudigste daertoe ware geweest, de landlieden zelven te hooren spreken en hen naer willekeur het gesprek te laten leiden, dat ze dan van zelfs op de onderwerpen zoude gebragt hebben die hun het nauwst aen 't hart lagen.

Eventwel deed ik als een geleerde, en begon met naer oude sprookjes en overleveringen te speuren. Op de verbrande kerk, en het verdwenen gehucht te Milleghem, had ik het vooral gemunt. Dan, ofschoon God en alleman beweerde dat brand en verwoesting van kerk en huis aen boosdoenery waren toe te wyten, vond ik niemand die my daerover eenige nadere inlichtingen kon geven. De eenen staken den ramp op de Heîschen,¹ de anderen op de Geuzen en de meesten op het fransche leger dat onder Lodewyk XV onze vlaemsche beemden is komen brandschatten. Naer alle gedachte, moesten dezen gelyk hebben. Doch een veldtogt onder den ondichterlyken vyftienden Lodewyk, kon by my weinig belang wekken, en ik liet myne opzoekingen varen.

Met al myn vorschen en vragen, was ik wel niet op 't spoor geraekt van wat ik verlangde te weten; maer by vergoeding wist ik veel andere dingen en had namelyk de diepe overtuiging bekomen, dat de meeste myner dorpsgenoten nog zoo vast aen toovery en kwade hand geloofden, als leefden wy in den besten bloeityd der middeleeuwsche heksen. Zelfs vernam ik dat er te Ranst, in de straet die ter linker hand ligt als men van Wommelghem in het dorp komt, eene heks woont, die van ieder om 't meest gehaet en gevreesd wordt. Deze heks.... maer neen, noemen wy liever geene heksennamen; want wie weet of zoo een naem geen kwade hand over het Taelverbond zou brengen..... is eene oude, slordige, maer nog krachtige vrouw. Wat al kwaeds men my van haer verteld heeft; hoe en hoe dikwyls men my heeft bewezen, dat ze de velden onvruchtbaer maekt, de kraemvrouwen plaegt, de kinderen in de wieg nacht en dag doet gryzen,²

1 Heidensche, Zingaris.

2 Weenen, zie Kiliaen.

[p. 26]

wil ik hier onverlet laten. Tusschen de gebeurtenissen die my te harer gelegenheid van eene oude pachtersse verhaeld werden, is er toch eene die ik hier, als eene van de weinige goede vruchten van myn verblyf te Ranst, den lezer wil aenbieden. Destyds stelde ik veel belang in het verhael der pachtersse. Zal de lezer doen als ik?

De pachtersse begon aldus heur verhael:

Het is toch niet wel dat ge my altoos staet uit te lachen als ik u vertel hoeveel menschen die vuile, oude heks in 't dorp en buiten 't dorp, geplaegd heeft. Meent-de dan toch dat er geene tooverheksen zyn? Ge zoudt me dat wel willen wys maken; maer ik ben ook vyftien jaer en wat ik weet, dat weet ik goed. Kom eens aen, ik heb u nu verteld van Johanne Bordinckx heur kind, dat zes weken lang heeft gehuild en gekermd gelyk een zieltje uit het vagevuer, zonder dat er fleschkens of spaensche vliegen aen baten konden, terwyl het slechts gebeterd is, na dat de moeder er eene beêvaert naer Scherpenheuvel voor gedaen had. Ge schokschoudert als ik u zeg dat het kind dat gekregen had, op eenen avond als de heks by de Johanne om wat hooizaed was geweest; en toch is het zoo; denk er nu over wat ge wilt.... Wat zoudt-de dan zeggen als ik u eens vertelde wat er met den Peer Jacobs is voorgevallen?

- Wie is dat, Peer Jacobs, vroeg ik? ik ken geenen Peer Jacobs op 't dorp.

- Ja, dat geloof ik, hernam de pachtersse, Peer Jacobs en zyn' vrouw hebben al lang hun lesten beddeken gedekt. En God wil hunne lieve ziel hebben; want ze hebben genoeg uitgestaen in hunnen ouden dag! Het was nogtans myn eigen zwager, de Peer Jacobs, en zyne vrouw Marianne, was de eigen zuster van onzen boer.

- Hy heeft dan regt veel ongeluk gehad? vroeg ik nogmaels.

- Of hy ongeluk heeft gehad! goede God! Daer heb ik, och arme! meer dan een traentje voor gelaten en meer dan eenen schoonen stuiver by ingeschoten. Maer wat kon dat baten, op is

[p. 27]

op en weg is weg, en ik had me voor den Peer Jacobs tot op myn hemd toe kunnen ontkleên, dat het er nog geen zier zou aen geklikt hebben.

- Naer ik kan hooren, moest er Peer toch eens goed hebben ingezeten?

- Of hy er goed had ingezeten! Er waren weinig pachters op de gemeente, die niet moesten laten 'tgeen de Jacobs kon doen, en voor hem was er nog dikwils middel om er door te komen, als er een ander moest blyven voor staen en er mogt op staen kyken. Hy boerde op zyne eigen hoef, die hy van zyn vader zaliger had geërfd; want hy was eenig kind gebleven, en de zuster van onzen Tist, onz' Marianne zaliger, had hem nog 'nen goêën uitzet mêegebragt, toen ze met hem trouwde. Met heur geld had hy dan hier en daer nog een lekker broksken erby gekocht; maer de Peer Jacobs, al was hy anders nog al kerksch, was toch niet al te vies gevallen, en hy kocht zwart goed daeronder. Onze Tist zeî hem dan; Peer, zwart goed brengt nooit geen geluk by; en dat Tist gelyk had, dat hebben we nadatum wel gezien.

- Ha! ha! riep ik half grimlachende.

- Ja, lach maer; ge doet altoos zoo als die heerkens van de stad, die lachen als hun een boerenmensch iets zegt daer ze geen' kennis van en hebben. Na! dat geeft me niets; ik weet toch dat loontje altyd om zyn boontje komt en dat zult-de straks ook wel moeten bekennen.

Ik wilde op dit punt den zwager verdedigen, die mogelyk toch wel aen andere en meer afdoende redenen van zynen ondergang schuld had, en daerom hernam ik:

- Dat is wel en goed, moeder Sanne; ik mag alever toch niet lyden dat ge den Peer Jacobs zwarter maekt dan hy is. Gy weet wel dat de Paus van Roome zelf het verkoopen van 't zwart goed heeft goedgekeurd.

- Ja, ja, praetjens voor den vaek. Wanneer heeft de Paus van Roome het goedgekeurd? Na dat Napoleon hem eene klets op zyne kaek had gegeven; niet waer? Zoo eene goedkeuring of in 't geheel geene, dat komt juist overeen uit. Zwart goed brengt nooit geen geluk by; let daer eens op, wat ik weet, dat weet ik goed.

[p. 28]

Al wist ik dat moeder Sanne, zoo als men de pachtersse in den vryen omgang gewoon was te noemen, veel van vertellen hield en harer tong nog minder rust liet dan haren huisgenoten, vreesde ik haer verder tegen te spreken, om ze niet gansch van haer stuk te brengen, en myne edelmoedigheid streek de vlag voor de nieuwsgierigheid. Ja, dat liet ik des te gereedelyker gebeuren, daer ik reeds meermaels ondervonden had hoe er noch helpen noch raden aen eene zaek meer was, waerover moeder Sanne eens hare magtspreuk had gesproken. Daerom gaf ik toe:

- 't Kan zyn; en mogelyk had Peer Jacobs beter gedaen er zyne handen van af te houden, al ware 't maer voor 't spreken van de menschen geweest.

- Ja zeker, hernam de boerin; maer met allemael dat, begin ik u niet te zeggen hoe onze Peer zaliger gevaren is. Het is nu al lang geleden dat we zyne uitvaert gehouden hebben; want het was in den tyd van de volontairen. En ons Marianne zaliger had nog al vroeger heur arm zieltje in de handen van den Heer gegeven. Dat doet er nu ook al niets aen, dan dat het u laet zien hoe hun ongeluk van over lang begonst was. En zoo is 't ook, daer ze in 't eerst van den tyd van den Hollander in 't sukkelstraetje geraekt zyn en wel allemael door de schuld van die gefeluweerde tooverheks. Na! de Franschen hadden in dien tyd hunne klikken en klakken nog niet by een geschard om naer chez nous te trekken, en het was op verre na zoo'n goêën boerentyd niet als nu...... Ge beziet me gelyk!..... wel ja, ik wil dat niet onder de mand steken, het is nu 'ne goêë boeren-tyd; voor die op hun eigen goed woonen ten minste; want die hun land moeten pachten, worden genoeg van hunne heeren gestraefd en ik ken er die nu eens zooveel van pacht betalen als onder den Hollander.

- Laet ons maer met het geval van Peer Jacobs voortgaen, sprak ik, vreezende dat moeder Sanne, die zoo als de lezer heeft kunnen gewaer worden, nog al eens geerne her en hot liep, teenemael van het pad mogt afspringen. Ge moest toen nog vry jong zyn, en de Peer ook.

- Ja; en de Marianne zaliger ook, en die verduivelde tooverheks

[p. 29]

ook, en wat meer is, ze was een van de netste meiskens die er zes ure in den ronde te vinden waren; daerby zou er niemand toen gezeid hebben dat er zoo een' slangenziel instak; want ze zag er uit als een Ons-liev'vrouwenbeeldeken en het was een regt Truiken-en-roer-my-niet.¹

- Om netter dan gy te zyn, moeder Sanne, moest ze toch wel last hebben. Ge zyt nu al diep in de vyftig, geloof ik: en toch is het nog goed te zien wat ge geweest zyt, toen ge nog jong waert.

- We zullen dat potteken liever gedekt laten, was het antwoord; doch de toon waerop dat antwoord gegeven werd, en de grimlach die het vergezelde, lieten my toe te gelooven dat ik nu weêr het regt had verworven, moeder Sanne op het een of ander punt tegen te spreken, zonder geheel en gansch buiten hare gunst te geraken. De pachtersse ging voorts:

- Om dan wêer op den Peer Jacobs terug te komen, hy was vroeg getrouwd met onzen boer zyn zuster, om niet onder 't volk te moeten gaen als die fransche ratten hier met hunne conscriptie waren afgekomen. Ik was toen ook al met onzen boer getrouwd, die al niet liever soldaetje speelde als zyn zwager; maer we hadden nog geene hoef² kunnen krygen; zyn vader leefde toen nog en myne ouders leefden ook nog allebeî, en ieder leefde op moeders schapraei, al afwachtende dat er eens een kansken mogt komen om ons in ons eigen huishouden te steken. Ik en Tist, we gingen gewoonlyk 's avonds naer onz' Marianne, en dan bragt Tist me naer huis, juist zoo gelyk in den tyd dat we nog aen 't vryen waren. 't Was vooral vrydaegs dat ik by onz' Marianne al vroeg te vinden was; want dan kwam onze boer te samen met zyn zwager van de markt en ze bragten altyd wat nieuws uit de stad en schoone, nieuwe liêkens mêe. 't Waren twee fluksche en vrolyke jongens, daer moogt-de zeker van zyn, en 't is aen onzen boer nog wel te zien al draegt hy de volle zes kruiskens al op zynen rug. Maer eens, op eenen vrydag, zat ik by onz' Marianne; de mannen waren later uitgebleven dan naer gewoonte; en we begonnen al ongerust te worden, te meer daer

1 Denkelyk eene verbastering van ‘Kruidje-en-roer-my-niet.’

2 Hofstede.

[p. 30]

Peer voor de eerste mael een jong peerd had aengespannen, om naer stad te ryden. Terwyl we elkander zaten te bezien, zonder te weten of we lachen of gryzen moesten, bragt Trees de koeimeid, de melk uit den stal en Marianne meende naer den kelder te gaen om de zaen te zetten, als we de kar op den voorhof hoorden aenkomen. Ik sprong op en Marianne liet de melkteil staen om onze mans tegen te loopen. Trees bleef in huis om de tafel te dekken en de botermelk op te dienen. Nu waren we niet eer op den voorhof of we zagen wat er geklonken was, en dat de vogels op eene goê weî hadden gezeten en wat meer in 't glas hadden gekeken dan naer gewoonte. Marianne wierd gemelyk; ze was zoo wat kort van stof, weet-de? en nog al ligt op heuren teen getrapt; maer ik zeî haer van zich stillekens koes te houden; dat zy wel kon bassen, maer dat de Peer kon byten. Toch vroeg ze zelfs niet eens hoe het met de markt stond, en zeî effen af.

- Me dunkt, het ziet er wel uit vandaeg! Ge moet zeker heel goed nieuws uit stad mêebrengen, want naer 't schynt, is er een' pint op afgekunnen.

- Ja, riep Peer, goed nieuws en groot nieuws Marianneken, en nieuws daer een' pint op af kan.

- Ha! spreek dan gauw, zeî Marianne die nu niet kwaed meer was, maer ongeduldig om 't nieuws te hooren, spreek dan gauw, waerover zullen we bly zyn.

- Wy, hernam de Peer, dat is te zeggen wy... het gaet ons wel zoo juist niet aen; en als we er een lekker pintjen op gezet hebben, dan is het met Baeckelmans van Oorderen; ge weet wel.... met den rossen Baeckelmans die ons onz' leste koei heeft verkocht.

- Wel! wat is er dan met Baeckelmans? zeî ik tegen onzen Tist, ge ziet er beide welgedaen uit, en als Peer het wat voor de ster heeft¹, dan is er nooit 'nen regten draed mêe te spinnen. Zeg gy het dan eens.

- Bah! antwoordde Tist, we hebben het zoo erg niet zitten als ge wel denkt, of de Peer is zoo zat niet; maer dat hy, bezig

1 Bedronken is. Vermoedelyk staet hier het woordeken ster in dezelfde beteekenis als het hoogduitsche stirne, en 't skandinavische stjern, voorhoofd.

[p. 31]

is met zot worden, dat geloof ik eer. Is hy zat dan is 't van razen en van zotte plannen te trekken.

- Wat ligt ge daer onder u getweeën te fezikken, riep Peer, Sanne moet, bedot! by den Tist naer de waerheid niet putten; ik zal ze wel luide op zeggen, als ge maer wachten wilt tot dat onz' bles is uitgespannen.

- Spoed u dan maer wat, hernam Marianne, en we trokken naer binnen met Tist, die inderdaed veel beter op zynen stek zat, dan ik het eerst gedacht had, al mompelde hy zoo wat tusschen zyne tanden, waeruit ik niets maken kon, tenzy dat hy niet al te wel gezind was. Trees de koeimeid had het ammelaken gespreid en de pap opgeschept en ze was voorts by de buijen¹ gaen zitten, gelyk het heur' plaets was,... en God gaf dat ze er nooit van heur leven gezeten had!... Na! de waerom daervan, dien zult-de later wel hooren. Peer bleef wel wat lang in den stal, maer hy kwam toch ten langeleste zyn' plaets aen tafel nemen, en na dat hy er zyne eerste schotel binnen had, zeî hy:

- Nu, Marianne, en gy, Sanne, zet nu uwe ooren eens open, ik zal u gaen zeggen hoe 't komt dat we zoo 'n beetje welgedaen zyn naer huis gekomen.

- Zoo! zult-de dan alever toch eens beginnen? sprak myn' zwagerin, ik zou haest gaen denken zyn, dat we er niets mogten van weten.

- Zwyg, Marianneken, en maek me niet knak, want als gy niet zwygt, dan zwyg ik, en dan kunt-de nadatum zooveel malen en zagen als ge wilt, zonder dat 'k, bedot! mynen mond nog zal opendoen.

- Zwygen waer' nu ook wel 't beste dat ge doen kondt, zeî Tist; ge hebt uw eigen zelven nu al dul gebabbeld, en wie weet of ge 't vrouwvolk ook niet zot zult maken.

Dat was nu by den Peer olie op 't vuer gestort.

- Wel, wel, hernam hy, zoudt-de niet zeggen dat baes Tist met een kerstenkind te doen heeft? Aen St.-Jakobs kerk, in stad, is hy met dien armen zaeg begonnen, en dat heeft er nog niet uitgescheiden. De Tist die denkt, pardeek! dat een fransche kroon

1 Dienstboden.

[p. 32]

min of meer den Peer Jacobs armer of ryker zal maken; dat hy met eene ongelukkige fransche kroon te verkansen, huis en have waegt. De Tist mag denken wat hy wil; maer de Peer Jacobs mag doen wat hy wil, en hy zal het doen en blyven doen, en die hem zoo niet wil zien, die doe zyne oogen maer toe.

Tist meende te antwoorden, en ik zag wel dat hy van zin was den Peer 'nen snauw met 'nen beet te loonen, maer ik gaf onzen boer een oogsken, dat hy 't niet doen en zou, en Tist liet ook zien dat hy de wyste was; want omdat hy niet en antwoordde ging de ruzie niet verder. Als de Peer zag dat hy niet werd tegengesproken, begon hy zoo half te lachen en hy werd wêer heel vriendelyk tegen Marianne en tegen my.

- Hoort nu, sprak hy, ik zal het eens kort en goed maken. Ge kent immers allebeî den rossen Baeckelmans van Oorderen, en ge weet ook dat hy nog overtyd het niet te vet had. Welnu, den rossen Baeckelmans zyn we tegengekomen, heel spekspaen in 't nieuw, met 'nen lakenen jas, een' floeren broek, een' zyden vest en 'nen fynen vilten hoed. Hy hield zich daerom toch niet fel, en hy had ons niet eer gezien of hy is, bedot! regt op ons afgekomen. Als hy gewaer wierd dat we allebeî paf stonden, van hem zoo als 'ne mynheer gekleed te zien, dan zeî hy ons dat hy sedert eergisteren schatryk was geworden, en hy noodde ons uit om met hem op zyn geluk en zyn' gezondheid eens 'nen goêën kurk te gaen trekken. Maer hoe was hy nu zoo seffens en op eens schatryk geworden? Daer ligt, bedot! het fyn van de zaek in. Ook konden we er in den eerste niet achterkomen; de rosse Baeckelmans is nog al plat, ziet-de 't, en hy liet ons 'nen tyd gelooven dat hy een erfdeel gehad had van zynen oom of van zyn moeitje. Dat was een' fint, en als we in de Dry Koningen op ons gemak voor een lekkere flesch roôën gezeten waren en er al menig roomerken hadden binnen gelapt, dan begon hy regtuit te biechten. Na! zoo als hy het geld heeft gewonnen, zoo kan ik het, pardeek! ook krygen; daervoor is het niet noodig dat eenen¹ lang op school heeft gelegen!

1 Deze hoogst onregelmatige nominativus staet blykbaer in verband met het hoogd. einer, dat in denzelfden zin gebruikt wordt.

[p. 33]

Marianne bekeek my, en ik Marianne, en Tist keek op tafel en brak eenen solferstek aen honderd duizend stukskens. Men zag wel dat hy het dien avond op Peer niet gemutst had. Ten langenleste vroeg myn' zwagerin aen heuren man.

- Hy moet toch aerdig aen dat gelleken¹ gekomen zyn, de Baeckelmans? Ik zie wel dat ge sammelt om het ons te zeggen, gelyk hy in den eerste met uliê heeft gesammeld, en er zal dan wel iets achter steken dat niet in 't Leven van Alle Heiligen staet.

- Daer steekt, bedot! niets achter, riep Peer, 'tgeen hy heeft, dat heeft hy eerlyk! Hy heeft het te Antwerpen in de lotery gewonnen, als ge 't dan toch weten wilt.

Ik en Marianne sloegen de handen te samen als we dat hoorden. Wy hadden altoos van onze ouders hooren vertellen dat er veel menschen, die wat hadden in de wereld, ten onder waren gegaen met in de lotery te leggen, en daerby liep de vrouw van Pietje Pot, den kleermaker, ons alle dagen onder de oogen. Die had niet alleen in de lotery al verspeeld wat ze liggende en roerende had, maer droeg er alle weken nog meer naertoe dan heur man kon winnen en meer dan eens hadden heure arm' zes schapen van kinderen broodsgebrek moeten lyden, omdat die kattemoêr liever heur geld naer de lotery droeg dan naer den bakker. Marianne wist allemael dat zoo goed als ik, en zeî aen heuren Peer, dat ze den rossen Baeckelmans zyn geluk wel gunde, maer toch niet de minste goesting had om te doen gelyk hy, en om goed geld naer kwaed geld te dragen. Was ons Marianne nu slim genoeg geweest om niets verders te zeggen, daer ze toch wel moest inzien dat heur Peer min of meer by drank was, dan zou alles dien avond op zyn beste zyn afgeloopen, en Peer had mogelyk 's anderendaegs op geen loteryleggen meer gedacht; maer ik heb het u al gezegd, ons Marianneken was zoo wat kort van stof gevallen, en ze trok van tyd tot tyd nog al eens geerne de broek aen als ze er de kans toe kleer zag. Anders was 't een goed wyf en niet in staet om een' vlieg kwaed te doen.

1 Geldeken.

[p. 34]

- Die ongelukkige drift om de broek te dragen en meester in huis te spelen, heeft al menige vrouw in heur ongeluk gebragt, wierp ik als eene bevestiging tusschen de rede der pachtersse.

- Ge zegt het, hernam moeder Sanne, en 't is, jammer genoeg! maer al te waer! Onz' Marianne begon dan tegen heuren Peer te kyven omdat hy eene fransche kroon naer de lotery had gedragen en Peer antwoordde haer 'nen tydlang dat het van zyn eigen geld was en dat ze zich met stal en keuken zou bemoeijen. Als hy 't op 't leste toch wat te kwaed begon te krygen, liet hy Marianne schreeuwen en kwam regt op onzen Tist af. Toen zeî hy tegen onzen boer.

- Nu moet-de, bedot! lachen, hein! nu ge met uw overbrieven heel myne hoef in rep en roer hebt gezet. Foei! 'k zou beschaemd zyn! En zeggen, pardeek! dat ik Peer Jacobs, een spioen voor myn zwager heb!

Tist wierd bleek gelyk de dood en wrong zyne vuisten toe. Hy was ook opgestaen en ik was naer hem toegeloopen om hem tegen te houden, daer ik dacht dat hy van zin was op onzen Peer los te gaen; maer hy stiet my stillekens terug en zeî:

- Laet me gerust; er zal hier niets gebeuren; ten minste van avond niet.

Dan sprak hy tegen Peer:

- Wat ge daer gezegd hebt, heb ik nog nooit van iemand verdragen, en ge kunt myn zwager zyn of niet, maer dat zoudt-de my ook niet mogen zeggen als ik niet wist dat ge by drank waert. Leg me nu eens uit, wat heb ik overgebriefd?

- Daer nu, bedot! zou ik hem nog niet eens moeten gaen zeggen wat hy heeft overgebriefd. En van wien weet onz' Marianne dan dat ik een fransche kroon naer vader Allebé¹ heb gedragen?

- Van wien? riep Marianne, die er op een nieuw tusschen viel, van u zelfs! Hebt-de daer straks niet gezegd dat een fransche kroon min of meer ons noch armer noch ryker kon maken.

1 Een Franschman die toenmaels in Antwerpen het loterybureel hield. Hy woonde in de Lange-Nieuw-straet, vast tegen St.-Jacobskerk, en mogelyk is het wel daerom dat Peer reeds van die kerk een woordje gerept heeft.

[p. 35]

't Zy nu dat Peer zyn ongelyk niet belyden wou, of dat hy waerlyk vergeten was hoe hy zichzelven verklapt had, toch wierd hy nog kwader dan te voren en riep, op onzen Tist wyzende:

- Zie dien armen bloed daer eens staen! Is 't niet zonde dat er zyn' zuster moet tusschenkomen, om hem met leugenen van de galg te klappen! Laet u liever maer hangen jongen! laet u maer hangen, ge zult geenen voetbreed uit uwen weg zyn!

Nu vreesde ik voor onzen Tist. Die was wel niet gelyk de Peer, hy stelde zich niet gauw in passie¹, noch deed niet ligt iets met 'nen zotten kop; maer als hy ook eens zoo wat in zyn hoofd had, dan bleef hy erby en er was geen mensch die hem er kon doen op weêrkomen. Tist sprak toch geen gebenedyd woord, zoolang Peer aen 't razen en tieren was, en 't was maer als deze had opgehouden met spreken, dat hy zeî:

- Hoor Peer, dat ge van avond zat of zot zyt, is voor my eene uitgemaekte zaek. We zullen malkander morgen dan eens beter spreken en eens zien of we goê vrienden zullen blyven ofte niet. Daerop nam Tist my by de hand en hy trok me den huize uit, om me naer myn ouders hoef te leiden. By het heengaen hoorden wy iemand lachen en het was noch onze Peer noch onz' Marianne. Onderwege spraken we weinig; maer als ik te huis was, vroeg my Tist: Hoe vindt-de Trees de koeimeid? Ze heeft van den heelen avond heure oogen geen oogenblik van onzen Peer gehad, en zy was 't die gelachen heeft als we zyn heengegaen.

- Het is droevig, sprak ik, dat er onder eene familie zoo dikwils twist ontstaet voor vodden die 't noemen niet weerd zyn; ik moet u nogtans bekennen dat ik tot nu toe in al wat ge verteld hebt nog de minste spoor van toovery niet kan gewaer worden.

Moeder Sanne grimlachte als iemand die zeker is van op 't einde te bewyzen wat ze wil bewezen hebben, en haelde met deftigheid het snuifken op, dat ik haer onder 't spreken had aengeboden. Ondertusschen liet ik haer ook wat tyd om adem te scheppen, en het was slechts na eene lange poos dat ik haer de vraeg toestuerde:

1 In gramschap.

[p. 36]

- En wat gebeurde er dan 's anderendaegs 's morgens.

- 's Anderendaegs 's morgens dan gebeurde er veel of niet veel; dat is zoo als iemand het nemen wil. Onze man die ging naer Peer Jacobsen toe, zoo rond den noen, en ik was al van in den morgen naer ons Marianne gegaen om van haer te weten hoe het 's avonds te voren was afgeloopen. De Peer was seffens na ons vertrek naer zyn bed gesteken, en als onz' zwagerin aen ieder zyn werk besteld had, zoo als ze 't alle avonden gewoon was te doen om er 's morgens geene moeite meer mêe te hebben, dan trok zy ook naer heur bed en vond hem die sliep en die ronkte, als moest hy daer blyven liggen tot den dag van 't leste oordeel toe. De Peer was nogtans zoo vroeg als naer gewoonte te been geweest en daer we juist in den hooityd waren, was hy, toen ik op de hoef kwam, eens naer den beemd gaen zien, waer hy maeijers had staen, en daer waren de meeste buijen ook heengetrokken om een handje te helpen. Marianne zeî me dat de Peer al fluitende was voortgegaen, en als de Peer floot, dat was een teeken dat hy zyn' goê muts ophad. Als Tist nu naer Jacobsen kwam, had hy ook zynen kleinen droes uitgeslapen, en ik was kontent van te zien dat hy frisch en vrolyk was als naer gewoonte.

- Zoodat alles wêer gemakkelyk werd bygelegd?

- Dat 's te zeggen, bygelegd en bygelegd is twee. Men begonst wel met alles by te leggen, en er wierd voorts geen' ruzie meer gemaekt; en toch en deugde 't niet. Maer dat zult-de later wel hooren. Waer toovery mêe gemoeid is, mensch lief, daer kan God wel helpen; maer de menschen niet. Onze Tist was nog geen tien tellens in huis of de bêeklok luidde van twelf ure, en we zagen den Peer die van verre aenkwam, en klapte met de koeimeid. Ik zal den oogenblik nooit vergeten, dat ze binnen kwamen, en my dunkt ik zie ze nog voor me staen. De Peer had zynen kiel uitgeschoten, en de koeimeid was in haer rood baeijen slaeplyf met eenen witblauwen strepen rok daerop. Daerby was ze bloothoofds en ze had heuren halsdoek afgedaen, om dat het toch zoo deerlyk heet was. Nog nooit had ik de Trees meer tot heur voordeel gezien, het meisken had my ook nooit iets misdaen, er viel niets op te

[p. 37]

zeggen dat ze met heuren boer van den hooibemd kwam en toch zag ik haer niet eer 'nen voet in huis zetten of ik had ze wel honderd ure van daer gewenscht, zoo aerdig werd het my op eens, en het koude zweet brak my van alle kanten uit. Zeg me nu eens, of dat geen' toovery en was.

Ik schokschouderde, als iemand die twyfelt en niet weet waertoe besluiten.

- De Peer, vervolgde moeder Sanne, trok regt op onzen Tist af en zeî hem: Daer, Tist, daer 's myne hand, jongen; geef me de uwe en laet ons weêr goê vrienden zyn gelyk te voren. Gister avond heb ik wat te veel geraesd, dat weet ik, en wat flauwen praet verkocht; maer wat ik gezegd heb, dat komt my niet heel kleer meer te binnen, en toch..... 't is ook 't best dat wy daer de vod door vegen.

- Braef, sprak Tist, daer is ze, zwager; ik ben ook niet gekomen om ruzie, maer om vriendschap te maken; - daer is ze; en wat gisteren gebeurd is, zy vergeten; daerover worde nu nooit meer gekikt of gemikt. Zoo is 't dat we 't verstaen, hein?

- Zoo meen ik het ten minste, hernam de Peer; en daerop gaven ze malkander eene hand, gelyk twee goê vrienden.

- Maer dan was alles toch wel en degelyk bygelegd, moeder Sanne.

- Ja toch, en 't ware ook bygelegd gebleven, ware Trees, de koeimeid, er met heuren babbel niet tusschengekomen.

- Ha! Trees kwam er tusschen.

- Ja; zy was het die met heur venynige tong het kwaed vuer wêer aenblies, als 't eventjes gedoofd was. Ge zult dat gauw gaen begrypen. Als onz' mannen nu malkander eene hand hadden gegeven, dan namen ze elk 'nen stoel en kwamen nevens my en nevens onz' Marianne zitten. Ik meende juist zoo wat 't een of 't ander van 't hooijen gaen te zeggen, omdat alles vergeten zou zyn en vergeten zou blyven, als Trees regt voor ons kwam staen. Ze lachte eens heimelyk en toen zeî ze tegen onz' Marianne:

- De mannen hebben er eer af dat ze malkander in de hand hebben geslagen en wêer goê vrienden zyn geworden; maer ze

[p. 38]

hebben dat toch zoo gauw gedaen dat we niet eens en weten of onze boer nog in de lotery zal leggen ofte niet?

Marianne deed of ze de Trees niet gehoord had, en de Peer zeî:

- Wat gaet u dat aen? Maek dat ge gauw het ammelaken spreidt en de pap opschept; dat zal beter zyn als u met dingen te moeijen, daer ge geen' zaken mêe hebt.

De Trees lachte eens halvelings tegen den Peer; want al waren de woorden barsch, toch wist ze wel dat hy het zoo erg niet meende en dat ze in huis heuren vryen zeg had. Ge moet weten, dat de Trees een aerdig meisken was, die om zoo te zeggen aen God en alleman zyn' zaligheid wist op te douwen, zonder dat iemand het heur kwalyk kon afnemen, omdat ze aen alles wat ze zeî zoo 'nen zekeren draei en 'nen wrong wist te geven..... Ge verstaet me wel?

Ik knikte bevestigend. Vrouw Sanne ging voort.

- Het ammelaken is gespreid, zeî Trees, en de pap is nog niet genoeg¹; ik heb ik ze ook niet opgezet en 't en is myn' schuld niet dat ge er naer wachten moet! Na! na! ik geloof toch dat er iets achter de mouw van onzen boer steekt; hy heeft eens in de lotery gelegd en hy zal er nog in leggen. Ik heb my altoos laten gezeggen dat wie daer eens in speelt, er blyft in spelen; en ik zie er ook toch zoo geen erg in. 'k Zou haest wel gelooven dat ik zelve in staet zou zyn, om er een stuiverken aen te verkansen, had ik een potteken, wel te verstaen; maer als een' boerenmeid zich wat ordentelyk wil kleêën en reêën, dan blyft er haer op heur zeven pond niet veel overschot.

Onze boer bezag de koeimeid met een koppel oogen als ging hy haer opeten; ik werd wel gewaer dat ze den Tist deerlyk op zynen teen had getrapt; maer, daer hy nog al bedaerd van gemoed was en de gewoonte had van iewers, waer er ruzie kon komen, geen woord te zeggen zonder dat hy 't dry keeren overknauwd had, dacht ik dat hy de Trees zou hebben laten begaen zonder haer te struffen². Zoo zou 't denkelyk ook vergaen zyn, had de meid by

1 Gaer.

2 Bestraffen.

[p. 39]

tyd-gezwegen. Als ze toch niet afhield met onzen Peer te plagen en lastig te vallen om te weten wat hy van zin was, sprong Tist ten langenleste op zyn peerd:

- Me dunkt dat we u nu lang genoeg hebben laten babbelen en lameeren,¹ zeî hy tegen Trees, en nu wordt het tyd dat ge er eens wat gaet uitscheiden, of we zullen, wy, malkander eens anders spreken. Boer Jacobs heeft in de lotery gelegd en dat hy er geenen anderen keer zyn geld zal naertoe dragen, daer durf ik wel voor instaen. Om gerenuweerd² te worden daer heeft hy nog altoos tyd genoeg voor.

Dat was eene groote onvoorzichtigheid van onzen Tist, van zoo te spreken. Dat onze Peer fel op zyne oordjens was, en geern den naem had van ryk te zyn, dat was van Jan en alleman bekend; en van de koeimeid zoowel als van iemand anders. Maer de koeimeid was een' platte³, verstaet-de 't, en 't is nadatum wel gebleken waer ze die slimmigheid gehaeld had; van toen af aen was er al meer zwart als wit by, al had er nog niemand gedachte op. Het is maer om u te zeggen dat ze wel wist langswaer onzen Peer aentepakken.

- Ja; dat ge een oordjen-dood en een zemelzifter zyt, dat weten alle menschen zes ure in den ronde, riep ze tegen den Tist; 't kan mogelyk zyn dat ge 't noodig hebt; daer wil ik mynen neus niet tusschensteken. Wat ik zeggen wil, is dat er, God zy geloofd, by onzen boer voor geen fransche kroon moet worden omgestaen.

- Hier zoowel als op een ander, zou men goed doen een fransche kroon dry keeren om te draeijen, eer dat men ze nutteloos in 't water smyt, antwoordde Tist heel bitsig, en hieraen deed hy wêeral verkeerd en dat die woorden den Peere niet wel in zyne ooren en klonken, dat kreeg de koeimeid even zoo gauw in de buis als ik; daerom zeî ze:

- En als boer Jacobs nu eens lust kreeg om een fransche kroon, ja, al was 't er een stuk of tien in 't water te smyten, dan zou hy

1 Praten. Ongetwyfeld in verband met het fransche commérage.

2 Van het fransche ruiné.

3 Doortrapte.

[p. 40]

dat nog kunnen zonder iemand te kort te doen, noch zyn eigen noch een ander; en in de lotery leggen, is alever nog niet in 't water smyten.

Nu was de Peer opgevezen:

- Zwager, sprak hy tegen onzen boer, 'k en weet waerachtig niet waerom ge er zoo tegenzyt, dat ik nu en dan al eens wat op 'nen numero zou wagen. 't Kan er by my, immers, gemakkelyk op af?

Was Tist nu maer slim genoeg geweest om ja te zeggen, en dan van wat anders beginnen te klappen! Maer, gelyk ik u heb laten hooren, daer was al iets by, dat niet natuerlyk was en onze Tist die anders zoo omzichtig was en zoo wel wist wat hy zeggen en zwygen zou, hernam nydig weg:

- 't Kan er by u af, gelyk by een ander. Hoe lang zal 't duren? Daer ligt de knoop, Peer lief! Een fransche kroon langs hier, doet niets, en een fransche kroon langs daer, doet ook nog niets; maer een fransche kroon langs hier en een' langs daer en een' langs ginder, dat zyn er dry en van dry komen er meer, en zoo is 't potteken eerder lêeg als men 't gedacht had. Ik, wat my betreft, zie-de 't, ik speel den felle zoo niet met myn geld, gelyk sommigen van myn' kennis, en waer 't niet volstrekt van doen is, daer zal ik geenen schelling, geenen plaket, neen, geen stooterken uitgeven.

- Daerin doet iedereen naer zyn' goesting, antwoordde Peer.

- Dat ik nu nog eens een woord mogt spreken, viel de koeimeid wêer in, dan zou 'k wel weten wat te zeggen.

- Spreek, wat hebt-de te zeggen, vroeg Tist.

- Eerst en vooral zou 'k zeggen met onzen boer, die daer veel verstand in laet zien, dat iedereen zyn eten naer zyn eigen goesting kan koken; daerby zou 'k aen den Tist nog vragen of hy meint dat hy alleen het regt briefken heeft gevonden, en slim is voor twee, om zyn zwager altyd de les te willen opleggen. Maer ik ben maer 'nen armen bui¹, en 'k heb er in alle geval geen zaken mêe.

1 Onregelmatige eerste naemval. Welluidenheidshalve gebruikt men in en rond Antwerpen bestendig in den eerste, den vorm van den vierden naemval voor alle klinkers en voor de medeklinkers b, d, z en t.

[p. 41]

- Ge zoudt beter doen van dat te denken en dat te zwygen, hernam Tist; dan zoudt-de wyzer zyn en hier niemand komen opwinden.

De Tist, zoo als ge ziet, missprak zich al meer en meer. 't Was als of 't erom gedaen was, maer hy kon geen woord zeggen of het was een snuifken dat den Peere in den neus moest kruipen. Ik dorst er geen woord tusschen te spreken, uit vrees van de zaek nog meer in den war te helpen. Onz' Marianne wist niet wat te doen; ze moest wel denken dat heur broêr gelyk had; maer ze had al meer dan eens ondervonden dat het nog 't wyste was, de mannen maer ondereen te laten bety'en. Peer zeî:

- Ik ben geen kind of geen dwaze sukkelaer om my van iemand te laten op winden, noch van u, Tist lief, noch van een ander.

- En ik, riep Trees, ik en wil hier niemand opwinden; ik zeg hier myn' gedachte regtuit en effen af; die het goed wil vinden, vinde 't goed, en die slecht vindt, vinde 't slecht; ieder is hier voor zyne eigen rekening op de wereld. Maer ik ken er toch die nooit kontent en zyn of ze moeten zien dat iedereen naer hunn' pype danst.

Dit zeggende, bezag zy onzen Tist op een' manier die genoeg liet zien dat die woorden voor hem waren. Dat viel onzen boer nu toch wat al te zwaer op zyn' maeg.

- Gy hebt hier wel te spreken, antwoordde hy met een stuersch gezicht, gy hebt hier niets of niemand die ge u aentrekt; met Sinte-Peeter en Pauwel, zet-de maer uw' kist op den wagen, en dan mag uwen boer zyn' hoef afbranden, zonder dat ge er u in stooren zult. Ik, dat 's wat anders; ik zou niet geern zien dat myn zwager iets ging aenvangen, 'tgeen er stillekens aen zooveel op den boer heeft doen loopen,¹ die hooi genoeg in hun klonen hadden als ze begonnen².

- En waer er veel schatryk zyn by geworden, als ze niet meer wisten van wat hout pylen te maken, riep Trees. Ziet den rossen

1 Tot den bedelzak gebragt.

2 Bemiddeld genoeg waren.

[p. 42]

Baeckelmans maer eens; 't is niet zeker dat hy van te voren kruis of duit in zynen naem had, en nu kan hy sees¹ en peerd houden, ry'en en rotsen, teren en smeren, gelyk de beste heer uit de stad.

- En hoe lang zal dat leveken duren? riep Tist, dat is 't dat een mensch moet inzien als hy met wat gezond verstand wil te werk gaen. Schoonleven is een goed ding; maer langleven is een beter, en, ge zult het dikwils zien: zoo gewonnen, zoo verteerd. Iemand die zoo gauw ryk wordt, eet nog al ligt zyn witten brood het eerst; en 't duert niet lang of hy is dikwils bly dat er hem nog een' goê snêe roggen mag overblyven.

- Dat gy op eens zult ryk worden, daer en is geen nood voor, sprak Trees, die zeker vermy'en wilde van met onzen boer daerover in geschil te komen; als gy eens een beurzeken krygt dat wat zwaer is, dan zal 't met slaven en straven zyn, stuiverken voor stuiverken en anders niet.

- Zoo is 't ook dat ik 't versta, hernam Tist, God heeft ons handen gegeven om te werken, en als hy me maer gezondheid schenkt en een goed groeijend wêer daerby, dan wil ik geenen enkelen Vader-Ons bidden om meer te krygen. En zoo moest alleman doen.

- Om dat gy het zoo doet! riep de koeimeid heimelyk lachende. Wil ik u eens 'nen goêën raed geven? Doe onzen boer een koord'ken aen zyn been en leid hem meê; dan zyt-de zeker dat hy nooit iets zal aenvangen, dat u niet aen en staet.

Zoo wist de koeimeid den Peer Jacobs op te winden. Hy had het nog al wat in zyn' bovenkamer² en schoon hy zich altoos geliet als wilde hy niemands raed volgen, deed men met hem al wat men wilde, als men hem maer in zyne vouwen wist te pakken. Nu moet ik er u nog by zeggen, dat de Trees den Peer altyd vlak in zyne oogen was blyven bezien en dat ze twee oogen in haren kop had die vonkelden als keersen. Daerop zeî de Peer:

- Ik en laet me van niemand niet aen een koord'ken binden,

1 Van het fransche chaise.

2 Was wat opgeblazen.

[p. 43]

hoort-de 't, Tist, en verlies ik de fransche kroon, die 'k aen vader Allebé heb gegeven, dan wil ik toch nog eens zien of een ander zaeiken niet beter en zou uitkomen.

- Wie spreekt er hier van u aen een koord'ken te binden? riep Tist; hoort-de niet dat het die platte heks is, die u in het net wil krygen?

- Daer en kan my niemand niet in 't net krygen, verstaet-de 't, niemand niet! Maer gy zyt het, die altyd den advokaet zoekt te spelen en aen God en alleman raed wilt geven, zelfs als er u van niemand naer gevraegd en wordt. Zoo was het over een jaer of anderhalf met u zwart goed koopen, ook. Ik en moest het niet koopen of ik en zou het niet koopen, en nu 'k het gekocht heb, vaer ik er nu erger om?

- Ik en zoek aen niemand raed te geven, antwoordde Tist, die nu ook de pil niet langer slikken en kon, en ik zal me er voortaen wel voor wachten u nog hot of her te wyzen. Maer nu moet ik u toch nog iets zeggen, dat ik over myn hart niet zou kunnen krygen te zwygen; te weten van myn' woorden van daer straks maer wel indachtig te zyn. Het geld is rond, en ge weet wat dat zeggen wil. Ik heb er meer als eenen gekend die dat vergeten had en later gelukkig is geweest van als bouwknecht op de hoef te mogen terugkomen die eens zyne eigene had geheeten.

- 'k Bedank u van herten voor dat dreigement, zeî Peer, het is my evenveel weerd als uw raed. Maer word ik van myn leven van de hoef gezet, dan is 't een goê occasie voor u, die uw vaêr al lang genoeg op den nek zit; en wie weet of ik dan by u nog niet eens als bouwknecht kom intrekken!

- Wie weet? sprak onze Tist met 'nen diepen zucht; en daer nu de pap wierd opgeschept, gingen wy beide elk naer ons huis terug. De Peer had gelachen op het zeggen van: ‘Wie weet’ van onzen Tist, en de koeimeid had nog harder gelachen, en die bleef zelfs lachen als we al den huize uit waren; zoodat we 't nog hooren konden als we van den voorhof gingen.

- En daermêe, sprak ik, zyn de twee zwagers dan zeker doodsvyanden geworden?

[p. 44]

- Och neen, toch niet, mensch lief! Wy boerenmenschen, zie-de 't, zyn met een klein nog zoo gauw niet zeer gedaen. Eenige dagen nadatum sprak de Tist wêer met den Peer, en de Peer sprak weêr met den Tist, als of er niemedalle was voorgevallen. Ze bleven dan goê vrienden, in schyn alever; want dat er tusschen hen getweeën geen wrong bleef bestaen, daer zou 'k myne hand niet voor willen in 't vuer steken. Onze Tist had niet geern meer dat ik dikwils naer ons Marianne ging en als ik hem van den Peer sprak dan schudde hy met het hoofd en zeî wel niet veel, maer toch genoeg om my te laten hooren dat zyn zwager, volgens hem, met al dat loteryleggen wel eens slecht zou uitmeten.

- Dan bleef Peer Jacobs inderdaed zyn oordjes naer den ouden Allebé dragen?

- Dat deed hy. In den eerste was er ons Marianne wel tegen geweest, te meer daer ik haer van tyd tot tyd wat opstookte; maer die gefeluweerde heks van een' koeimeid kwam er altoos met heuren snater tusschen als ze zag dat de Peer naer zyn' boerin zou gaen luisteren zyn, en ten langenleste wist ze het zoo wel te draeijen en te keeren dat ons Marianne op het loteryleggen al even scheutig wierd als onze Peer. Ge moest dat huishoudeken dan eens gezien hebben! 't Was ondertusschen al winter geworden en als ze 's avonds rond den haerd zaten te spinnen en dat er een lekker stronkenvuer aen 't branden was, dan was 't vooral dat ze de vogeltjes vliegen lieten¹. Als ik eens van myn leven een goed sommeken win, zeî de Peer, dan weet ik wel wat ik met dat gelleken zal aenvangen! Ten eerste zou 'k mynen stal vergrooten en een splenter nieuwe schuer bouwen, dan zou ik er nog een koppel peerden by koopen en wat koeibeesten navenant².

- En ik zou willen dat we den hooibeemd van Jef Deckers kochten en de vier bunder van Koben Slootmans, zeî dan Marianne.

- Dat zou eerst een leveken zyn, viel Trees de koeimeid er dan tusschen, en daer spekspaen nieuw gerief voor den stal en voor 't

1 Hunne inbeelding vrye vlugt lieten.

2 Van 't fransche à l'avenant.

[p. 45]

huis by, 't geen zoo schoon kon gehouden worden, dat er zich iemand zou kunnen in spiegelen.

- Schoone droomen, riep ik; maer droomen is bedrog, moeder Sanne. Ik weet er ook van mêe te spreken.

- Zoo! hebt-de dan ook in de lotery gelegd?

- God beware my! sprak ik; maer dan dacht ik op de groote lotery van 't leven, waerby er ook zoo zelden een gelukkig nummer voor my was uitgekomen en ik deed my de vraeg of ik niet beter zou gedaen hebben met ja te antwoorden. Hoe dikwils toch zyn onze best overlegde plannen iets meer dan een nummer uit de lotery? Hoeveel zyn er niet, die 't beginsel van hun geluk of ongeluk, aen het toeval te danken hebben? Doch moeder Sanne voer voort met heur verhael:

- Droomen is bedrog, zegt-de, en dat is een groote waerheid; maer dat het toch altoos geen' waerheid en is, dat blykt uit het geval van den Peer Jacobs. Het was nu al een' maend of zes, dat hy gespeeld had en hy was altyd een fransche kroon blyven zetten op de numeroos waerop hy van den beginne af aen had ingelegd, zonder ervan te veranderen wat dat ze¹ hem zegden ofte niet; want daer waren er veel die wilden dat hy dan eens zou inleggen op nummers die hy gedroomd had, dan wêer op zynen ouderdom en dien van zyn' vrouw en dien van zyn vader en zyn' moeder zaliger en, voor den vyfden numero, op zynen trouwdag; maer Trees de koeimeid zeî, hy zou altoos maer op dezelfde plak blyven slaen, gelyk de Vlamingen als ze vechten, en hy was al stillekens aen gewoon geworden Trees heuren raed te volgen. Na! Ditmael bragt hem dat toch geluk by, als 't wel te verstaen, een geluk mag heeten van zooveel geld op eens te krygen....

- Wat! riep ik uit, en niet zonder eenige verbaesdheid te laten blyken, wat! Peer Jacobs heeft dan inderdaed eenen prys gewonnen?

- Dat heeft hy, antwoordde de pachtersse met weemoedige deftigheid, en 't was in der waerheid geen kleine som die hy

1 Meervoudige vorm van men.

[p. 46]

daervan getrokken heeft. In 't dorp heeft men 'nen tydlang geloofd dat onze Peer het einde van zynen rykdom niet meer en kende en het zoo breed mogt aenleggen als de baron zelf.

- Ja, moeder Sanne, hernam ik nogmaels, ik zeg het niet om de boeren te na te spreken, maer buiten is men nog al geneigd om alles te overdryven en van een' os eenen kemel te maken.

- Dat kan men in stad zoowel als hier, sprak moeder Sanne wat spytig, menschen zyn overal menschen, van buiten verschillen ze wel een beetje, van binnen zyn ze altemael eender. Wat Peer aengaet, daer was nu toch geen vergrooten mêe gemoeid, en hy was inderdaed zoo ryk als 't water diep is. Maer ik moet u dat wat verder uitleggen, om u te laten zien dat het niet genoeg is, veel geld te hebben, als er geen goê hand in huis is, om dat geld te bestieren.

- Zoo is 't, moeder, en daerom is 't, zeker, dat een onzer oude vlaemsche dichters gezegd heeft:

Die geld en goed ten houlick wint,
Met 't meysken dat hy vrijt en mint,
Is seker een gelukkig man.
Maer nog een beter lot gewan,
En ryker is hy nog getrouwd,
Wiens vrouken veel van sparen houdt.

- Van sparen hield ons Marianneken nog al; ten minste wat het verteren aengaet, daer was ze de ergste niet in; maer in een huis waer de vrouw...... Na! dat zal ik u altemael op zynen tyd vertellen; laet me nu eens stillekens voortszeggen. Op 'nen avond dan, was ik op onzen Tistes vaders hoef gaen zitten, waer ik een wiel¹ had staen zoowel als te huis by myne ouders. Ik en onze man, wy waren juist aen 't klappen om te weten of wy naer geene occasie op een ander dorp zouden gaen uitzien zyn, daer het ons allebeî toch geweldig begon te verdrieten van zoo lang te moeten wachten. Daer hooren we nu op eens een lawyt en een geroep op den voorhof, als ware 't halve dorp uitgebroken, en Tist kon zoo gauw niet opstaen

1 Spinnewiel.

[p. 47]

om te gaen zien wat er gaende was, of Seppen Hermans, de bouwknecht van den Jacobsen, die kwam in huis gevallen; hy sprong en maekte flikkers dat het niet om te zeggen is, en zwaeide met zyn' klak¹ al erger als of er 'nen burgemeester moest worden ingehaeld. Die hem volgden zongen en sprongen al van 's gelyken, zoodat er nog al een fraie eindeken tyds verliep eer we wisten wat van al dien alarm te maken. Eindelyk kwam het er by den Seppen toch uit, dat onze Peer het groote lot in de lotery had gewonnen en dat er een man uit stad viervoets te peerd was komen aengereden, expres om hem die ty'ing te brengen. Daerop zeî de Seppen dat we op staenden voet op Peeres hoef verwacht wierden, waer er nog dien eigen avond een foeiken moest gegeven worden, dat van geen strooi zou zyn. Onz' Marianne liet me daerenboven zeggen, dat ze op my staet maekte om, als 't nood deed, ook al eens een handjen uit te steken. De mannen waren pas den huize uit of ik keerde my naer onzen boer en zeî hem: Welnu, Tist, wat zegt-de ervan? Ge moet toch bekennen dat de Peer er wel heeft aen gedaen met uwen raed niet te volgen?

Maer hy schudde met zyn hoofd als iemand die iets gebeuren ziet waerop hy zich niet had kunnen verwachten, en toch by zyn vorige gedachte blyft volharden. Ik vroeg hem wat dat schuddebollen beduidde.

- Hoor, sprak hy, als de Peer begon te spreken van in de lotery te leggen, was ik er veel minder bang voor, dat hy zyn geld zou verspelen, dan wel dat hy op eens te veel geld zou krygen. Dat my zoo iets gebeuren moest, dan zou ik niet beginnen met heel het dorp in rep en roer te zetten; ik zou er wel 't myn van nemen en er de vrienden laten van mêedoen; maer toch zoo niet. Iedereen verstaet het leven op zyn' manier, zult-de me zeggen; maer myn zusters man, ziet-de, kan in 't geheel met geen geld om, en hoe meer geld hy zal hebben, hoe gauwer hy zal uitgeboerd zyn.

De Tist had nu zoo wel in zyn hoofd gestoken, dat veel geld hebben, voor zyn zwager een ongeluk was, dat hy in den eerste in

1 Soort van hoofddeksel.

[p. 48]

gedachte stond of hy wel naer het foeiken zou gegaen zyn, waer de Peer hem op uitnoodigde. Doch ik deed hem inzien hoe iedereen, zoo hy te huis bleef, zou gemeind hebben dat hy Peeres geluk benydde, en dat hy daerom toch gaen moest of het hem aenstond of niet. Onze boer verstond dat; ik schikte my metterhaest zoo wat op, zette myn' kap nog wat in heur fatsoen, en we trokken naer den Jacobsen toe. Toen we daer aenkwamen, hadden ze heel de hoef al 't onderste boven gezet en 't was er een erger leven als of gansch het dorp er aen 't labbaeijen was¹. Als onze boer allemael dat buitengewoon geraes en getier hoorde, dan

1 Labbaeijen. Kiliaen geeft dit woord nog met de breede beteekenis van epulari, parasitari. By onze landlieden rond Antwerpen, en mogelyk ook wel elders, wordt het steeds in eenen meer bepaelden zin gebezigd en beteekent daer een feest dat, buiten het eigentlyke bruiloftfeest, door jonggehuwden aen geburen en verdere bekenden wordt gegeven. Dit labbaeijen werd wel eens van de wet en zelfs van de hoogere geestelykheid verboden. (Men zie daerover het Belgisch Museum, D. I, blz. 313 et seq). Weiland schynt het woord, noch in deszelfs verbalen, noch in deszelfs substantivalen vorm te kennen, en geeft slechts het vermoedelyk verwantschapte, labbei, klappei, snapster, benevens het werkw. labbeijen dat hy met snappen verklaert. Levert dat stilzwygen van Weiland, die een woord niet opteekent, dat met onze zuidnederlandsche zeden in een zoo nauw verband staet, en by Kiliaen als algemeen en echt nederduitsch bekend is, geen bewys te meer op ten voordeele van hen, die staende houden dat de noordnederlandsche spraekkundigen nevens al de diensten welke zy der tale bewezen hebben, haer ook nu en dan wel eens ondienst hebben gedaen, met woord- en spraekvormen af te keuren, die allezins verdienden behouden te worden? Het zy ook ten zelfden tyde een antwoord voor hen die zouden mogen beweren dat wy in deze zedenschets de antwerpsche boeren al te letterlyk hebben nagepraet, hun overal toelatende hunne plaetselyke spreekwyzen en eigene woordvoeging te gebruiken, in stede van hen onmeêdoogend te dwingen met de korrekte, regelmatige, gelykvloeijende en kiesch-opgepoetste zondagstael van Weiland en Siegenbeek voor den dag te komen. Hopen wy toch, dat by ons de gezonde, levenvolle rede, spoedig velds genoeg boven de styve, doodkoude schoolgeleerdheid zal winnen, om den letterkundigen toe te laten het oor niet langer te leenen aen recensenten die zouden meenen dat het nederduitsch by het tegenwoordige noordnederlandsch moet blyven stilstaen en voor geene verdere ontwikkeling vatbaer is. Iedereen, hier te lande, heeft den hooggeleerden en voor het heil onzer letterkunde, eilaes, te vroeg gestorven Heer Willems toegejuicht, als hy wat de spelling betreft, naer de ouden en het echte volksgebruik terugwees. Waerom dan, zou by woord- en spraekvormen hetzelfde redematige grondbeginsel niet insgelyks worden geldend gemaekt?

[p. 49]

schuddebolde hy nog erger dan te voren en zeî my stillekens in 't oor:

- Sanneken lief, ik ben van daeg zoo tristig dat ik het u zelf niet zeggen en kan. Onze Peer zingt nogtans een schoon liêken van avond; maer 'k kan myn eigen niet beletten op het spreekwoord te denken dat zegt dat schoone liêkens niet lang en duren.

- Laet daer, om de liefde Gods, toch niets van blyken, hernam ik.

- 't En heeft geen nood! antwoordde hy, of de Peer zou my naer raed moeten vragen, en er zal wel iemand voor zorgen dat hy er geene gedachte op krygt. Dit zeggende liet hy 'nen diepen zucht en we gingen den huize in. Zooty' de Peer ons in 't oog kreeg, kwam hy op ons toegeloopen; hy was uitermate vrolyk en wel gezind; de hesp stond op tafel met het mes erin, en daerby lieten de mannen nog zooveel stoopen bier en flesschen wyn rondgaen, dat men zou gezegd hebben, het boeltje kon nooit of nooit niet meer op. Zoo moest het de Peer toch ook denken; want hy zeî aen den Tist: Hola! Tist, myn jongen, kom nu eens hier en zeg me eens of het loteryleggen zoo onbarmhertig slecht is, als ge 't altoos gemeind hebt. 'k Ben nu zoo ryk als mynheer Gilman¹ en 'k zou het halve dorp kunnen koopen, als 't maer te koop was. Hallo! Hallo! nu eens regt vrolyk:

Zing! spring! Tist myne vrind;
Want niemand kan ons deeren!
Zing! spring! Tist myne vrind,
Zoo vrolyk als een kind!....

Zoo sprekende, had hy onzen boer by zyne hand gevat, en deed hem 'nen keer of twee rond de kamer springen. De Tist, ge weet het, is nooit een ruziezoeker geweest, en hy nam dan alles in goedheid aen, zelfs het groote pintglas dat de Peer hem toedroeg nadat hy er meer dan een halve flesch wyn had in uitgeschonken. Ik was intusschentyd stillekens nevens onz' Marianne gaen zitten; maer die vond ik zoo vernoegd of zoo vrolyk niet, als ik my er op

1 Het huis de Gilman heeft een kasteel, met uitgebreide bezittingen, te Ranst.

[p. 50]

verwacht had. Het was als of ze monkte¹ en iets op het hart had liggen dat ze niet gemakkelyk kon verkroppen.

- Mogelyk dacht ze wel met Peer, dat veel geld niet altoos geluk bybrengt.

- Dat ze zoo ver dacht, geloof ik niet; al wist onz' Marianne heur huishouden goed te schikken en te beridderen, toch en was ze van de verstandigsten niet en zy zou zich nooit heel mueg hebben gemaekt² met veel te denken en te overwegen. Zy had ook wel geern dat alles in huis zou gaen gelyk ze 't hebben wilde; maer dat leî ze dan nog slecht aen, daer ze, zoo als de menschen nog al eens plegen te zeggen, wel niet veel verder zag dan haer neus lang was... Dat 's alever aerdig dat ge me altyd van mynen weg moet afbrengen met er zoo tusschen te spreken! Wat zeî ik u daer? Ha! ja, dat onz' Marianne op heuren stoel zat te monken. Zy was jaloersch geworden, ziet-de 't, jaloersch op Trees de koeimeid; en waren heure oogen messen geweest, dan zou de Trees dien avond voorzeker niet levendig naer heur bed zyn geraekt. Dat was nogtans heel onnoozel aengekomen: als de Peer ty'ing had gekregen van zyn' winst, was hy in den eerste zoo uitgelaten geweest van blydschap dat hy den huize op en neêr liep en iedereen kuste, die hy te gemoet kwam. Trees was juist in den stal, waer ze nog iet of wat te stellen had, en op het rumoer kwam hy ook naer binnen gestoven. De Peer wierd haer nu niet eer gewaer of hy liep op haer toe en riep: ‘Daer is myn' Trees, myn lieve Trees, die de schuld is van myn fortuen! kom hier, meisken en laet u eens kussen, maer eens kussen dat 't klinkt!’ Daerop had hy de koeimeid in zyne armen genomen en ze zoodanig gekust en genepen, dat onz' Marianne het gezicht ervan niet had kunnen uithouden en op heuren stoel was gaen zitten monken. Gy verstaet wel, dat Marianne

1 Monken. Een antwerpsch idiotismus dat des te meer verdient in de schrifttael te worden opgenomen, daer we eigentlyk voor het fransche bouder geene andere gelykweerdige uitdrukking bezitten.

2 Zich vermoeid hebben.

[p. 51]

als ze dat vertelde, er niets afdeed, en toch kon ik haer onmogelyk gelyk geven.

- En werd Trees niet gewaer dat heur boerin over haer niet te vreden was?

- Ja, toch! want die doortrapte feeks, zie de 't, zag alles met een half oogsken en verstond alles met een half woord. Dat daer niets achter en stak 'tgeen verkeerd was, dat en zal my niemand wys maken.... Nu! dat 's eender; daer zullen we later over spreken.... Het was dan om u te zeggen dat de Trees al spoedig ophad wat er by onz' zwagerin gaende was. Ge zoudt nu denken, ze zou zich stillekens weggepakt en zich voor dien avond uit de oogen gemaekt hebben? Neen, toch niet! De Marianne had zelfs pas den tyd gehad om my te zeggen wat er haer in den krop stak, als het meisken op ons afkwam en my zegde:

- Onz' boerin is kwaed op my, niet waer! Maer ze heeft toch ongelyk. Wat kan ik daeraen doen? 'k Ben, ik, het immers niet die den Jacobs ben gaen kussen?

- Dat is toch waer, Marianne lief, sprak ik, my dunkt, ge neemt dat veel te hoog op. In uw' plaets zou 'k er eens mêe lachen en er voorts niet meer op denken. Maer op het woordeken van lachen, schoot nu Marianne op eens in eenen grys, dat de tranen over heur kaken liepen.

- Dat de Trees van onder myne oogen gae, snikte ze, zy zoekt mynen Peer te verleiden.... ik weet het wel.

- Ik uwen Peer verleiden? antwoordde de koeimeid. Wie heeft daer van zyn leven op gedacht! Ik zie wel wat er geslagen is: ge zoudt my geern van de hoef afhebben, maer.... Ze hield zich tegen als of ze zich by tyd' bedacht had, en beter vond te zwygen. Wat heur tong niet zeî, dat zeiden toch heure oogen die flikkerden en brandden van nydigheid. Ik had de Trees nog nooit zoo gezien. Van te voren, zelfs terwyl ze kwaed was, was er toch nog iets goêlyks in haer, om zoo te zeggen zoo iets stadsch. Nu was zy bleek geworden, hare lippen waren vooruit gekomen, hare neusgaten omhoog getrokken en hare wenkbrauwen over hare oogen gezonken. My kwam er als eene rilling over het lyf, en het

[p. 52]

koude zweet brak my uit, even zoo als op den dag, dat zy met den Peer van den hooibeemd gekeerd was. De Marianne moest ook wel verschrikt zyn; ze deed alever heuren mond open om te antwoorden; maer heur mond bleef open, en daer kwam geen enkel, woordeken meer uit.

Er was nu zooveel geruisch en gedruisch in de kamer en de Peer was zoodanig met zyn' mannen aen 't woelen dat hy niemedalle zou gezien of gehoord hebben, ware er niemand hem gaen zeggen wat er omging; maer voor kwaed nieuws, dat weet-de, zyn er altyd briefdragers met den hoop; zoodat myn zwager er lucht van kreeg. Nu moest-de de Trees eens gezien hebben! zooty' de Jacobs daer omtrent was, bleef er van heel heur kwaed gezicht geen enkel plooiken meer over; integendeel ze was zoo vriendelyk, maer zoo vriendelyk dat ge zoudt gezeid hebben, het was de vriendschap zelv'. Dat was ook al niet natuerlyk, ziet-de 't, en iemand die niet meer en weet als 'ne goêë kristene mensch weten mag, kan zoo op een, twee, dry, zyn gezicht niet veranderen.

- Wat is dat hier voor een zottekensspel? vroeg de Peer, tot zyne vrouw sprekende die nog altoos met de tranen in heure oogen zat; maer Marianne en gaf hem geen antwoord, en begon zelfs op een nieuw te snikken en te weenen.

- Als ik van u geen antwoord en kryg, hernam nu de Peer, dan moet ik het aen Trees vragen.

- Ach! ach! snikte myn zwagerin.

- Ja! nu weet ik nog even veel. Zeg eens, Trees, wat zal dat hier allemael beteekenen?

- Ja, vraeg het maer aen uw' Trees, stotterde Marianne.

- Wat, bedot! myn Trees, hoe zegt-de dat daer? Myn Trees! wat is dat nu voor een' kuer!

- Gy hoort het, boer, viel Trees er nu tusschen, onz' boerin wil my de hoef afzetten en my ongelukkig maken.

- Ha! ha! en waerom dat.

- Och God! ik durf het u schier niet zeggen..... Omdat ge my daer straks zyt komen kussen. Dat zeî Trees zoo zoetjes als of ze honig in den mond had gehad, en daerby bezag ze den Peer met

[p. 53]

een paer waterige oogen, als hadde zy metterdaed een boontje voor hem in het zout liggen¹.

De Jacobs begon luid op te lachen, hy vatte de koeimeid in zyne armen en gaf haer op iedere kaek eenen kus dat men het aen 't een en ander einde der kamer kon hooren.

- Daer, sprak hy, dat zal haer leeren jaloersch te zyn.

En hy keerde by de mannen terug. Trees lachte eens heimelyk tegen Marianne; maer dan sloeg zy allebei heur' handen voor haer gezicht als iemand die beschaemd was, en we kregen ze van den heelen avond niet meer te zien. Myn zwagerin bleef nog eenen tydlang zitten weenen, en de mannen trokken haer weinig aen; ze hielden het liever met de flesch.

- Dat was niet fraei van hen gedaen, moeder Sanne.

- Och God! wat zal ik zeggen! ze deden volgens oûe gewoonte. Onz' Marianne had toch ook moeten weten dat het daer de plaets niet en was, om te gryzen. Ze heeft het ook nadatum duer genoeg betaeld. Ik deed wat ik kon om haer te paeijen, en haer te doen zien dat de Peer er geen erg had in gehad. Maer 't was alles moeite verloren. Zy bleef by heur woord ‘Trees van de hoef of ik ervan.’ Dat had Peer ten langenleste gehoord, en hy zeî tegen haer.

- Na! Marianne, zy maer gerust, ze zal ervan. Dan keerde hy zich met eens naer onzen boer, en zeî hem.

- Tist, ge weet nu dat ik van daeg goed nieuws heb gehoord.

- Ja, ja, Peer, ik heb u al gezegd: wel bekome 't u.

- Wilt-de, gy, nu ook eens wat goed nieuws hooren.

- Hein?

- Gy zoekt nog altyd naer eene occasie niet waer?

- Zoo als ge zegt.

- Welnu, ik weet een occasie, en een lekker. Verwacht me morgen vroeg om een uer of tien en dan zullen we er eens verder over spreken.

1 Als ware zy op hem verliefd geweest. Om dat spreekwoord wel te verstaen, hoeft men te weten, dat het vleeschdeel van den os, hetwelk men gewoonlyk verkiest om gezouten en gerookt te worden, by onze landlieden het boontje genoemd wordt.

[p. 54]

- Wat wilt-de zeggen daermêe.

- Geên nacht, slaep wel. Tot morgen. En daermêe mogten we voortsgaen, zonder dat de Peer ons verders iets dietsch wilde maken.

- En was die occasie inderdaed voordeelig, vroeg ik.

- Ach! antwoordde moeder Sanne, met eenen diepen zucht, kyk eens rond u heen en antwoord zelf.

- Wat, riep ik, deze hoef.....

- Is de eigen hoef waer de Peer Jacobs toen op woonde.

Na het uiten dezer woorden, zweeg de goede pachtersse eene lange poos, en heur gelaet betrok met die wolk van stille droefgeestigheid, die soms by het herdenken aen lang en diepgevoelde smerten, de gulste wezenstrekken komt versomberen. Ik eerbiedigde het gevoel dat zich van haer op dien stond had meester gemaekt, ja, het ware my als eene echte heiligschending voorgekomen, haer door eene ongepaste vraeg, uit eenen staet te doen ontwaken, die, hoewel nog smartvol en bitter, toch niet van alle zoetigheid ontbloot is, en zelfs voor sommige uitverkoren zielen nog aentrekkelyker is dan de onvermengde vreugde. Allengskens nogtans kwam moeder Sanne tot de stille, vredevolle opgeruimdheid terug, waerin ik wist dat zy gewoonlyk verkeerde. Ze wreef zich eenige mael langzaem met den handpalm over 't voorhoofd en ik mogt denken dat ze my voor myne bescheidenheid dankbaer was, daer ze my vriendelyk toelachte met de woorden.

- 'Ne mensch is een aerdig schepsel, niet waer vriend lief? 'k vertel u daer iets, waer ik alle dag moet op denken, of ik wil of niet, en juist omdat ik het u vertel, komt het my voor als of het maer van gisteren gebeurd was, en 't schol weinig of ge hadt me daer konnen zien wateroogen.

Dit zeggende grimlachte moeder Sanne nogmaels; maer het was haer zoete grimlach van zooeven niet meer; er was iets kouds en gedwongen in; het was onbetwistbaer dat zy haer eigen gemoed dwang had aengedaen, en zich sterker wilde betoonen dan zy het in der waerheid wel was.

- Zoo gaet het, moeder Sanne, antwoorde ik haer, de wonden

[p. 55]

van de ziel zyn als die van het lichaem; de diepe genezen ook, maer er blyft toch een likteeken over, en dat doet altoos pyn als men het wat ruw of wat onvoorzichtig aenroert.

- Ik geloof dat ge de waerheid zegt. Wy eenvoudige boerenmenschen, wy voelen dat allemael zoo goed als gyliê die gestudeerd zyt, maer we kunnen dat zoo wel aen een ander niet wys maken; daer zit het verschil in. Waer was ik gebleven?... Zwyg maer... het valt my al in: de Peer had aen onzen Tist gezeid van hem 's anderendaegs 's morgens te verwachten.

- Juist. En Peer Jacobs is dan ook gekomen?

- Al van voor den tienen stond hy by ons. Daer was nog geen de minste verandering aen hem te zien en 'ne mensch die hem zou zyn tegengekomen, had zeker niet kunnen denken dat dit de man was, die den dag te voren zooveel geld in de lotery had gewonnen. Zoo gelyk hy binnenkwam, vroeg hy naer onzen Tist en die stond paraet¹! Ne mensch die naer eene occasie wacht, ge voelt dat wel, is ongeduldig om te weten wat hem iemand kan te zeggen hebben.

- Welnu, Peer lief, zeî dan de Tist, naer wat dorp wilt-de me doen verhuizen.

- Wat zoudt-de zeggen als ik u zeî dat ge niet verder moet verhuizen dan 'ne goêë schutter met zynen boog schieten kan?

- Dat ge nog al vroeg op den dag komt; maer toch wat te laet om Tiste Joris te foppen.

- Na! Jongen, ik zeg u dat toch; en als ik u fop, dan wil ik wel een wisjewaesje heeten.

- Dan zult-de ook wel zoo goed zyn van my te zeggen hoe ge achter die occasie gekomen zyt; want ik die er een' zoek, en by iedereens weet nog al, ik heb er nog geen woord van gehoord. Ook weet ik niet dat er iemand te Ranst zou gestorven zyn of dat er iemand lust zou hebben om naer een ander dorp te steken.

- Inderdaed, hernam de Peer, er en is niemand dood by myn'

1 Veerdig.

[p. 56]

weet, en van naer een ander dorp te steken, is er ook geen' kwestie.

- Welnu!

- Maer waer er voor iemand kwestie van is, dat is van Ranst adiu te zeggen en naer stad te trekken; verstaet-de my nu nog niet?

- Neen, of ge moest, gy, dat zelf van zin zyn; anders geef ik me op.

- Ge moet u niet meer opgeven; ge hebt vlak in 't midden van de roos geschoten. Nu! Wat zegt-de ervan? Me dunkt dat het loteryleggen u zoo min schaê doet als aen my.

De Tist bekeek zynen zwager als of hy uit de lucht ware gevallen, en de Peer begon eens hartelyk te lachen als hy zag hoe verwonderd en beteuterd onze boer daer stond. Eindelyk sprak onze man:

- Ge moet dan toch schrikkelyk veel gewonnen hebben?

- Hoort, antwoordde Jacobs, ik wil u dat wel tusschen vier oogen zeggen; maer het blyft onder ons, verstaet-de 't? Zoo iets of wat meer als tweemael honderd duizend gulden. Maer onthoud nu wel dat het niet noodig is dat Liesken en alleman er zynen neus oversteekt en dat 'k veel liever heb dat ze er naer raden dan dat ze 't weten.

- Tweemael honderd duizend gulden, zeî Tist wat langzaem, nu versta ik dat gy 't boeren laet staen; het is in alle geval toch maer 'ne slavenstiel, hoe goed het ermeê gaet ofte niet..... Tweemael honderd duizend gulden... Peer..... dat is een schoon fortuen, een regt heerenfortuen. Ik hoop dat ge daer nooit het eindje zult van zien.

- Wat! ge gelooft, me dunkt, dat daer het eindje kan van gezien worden!

- Er is niets zonder einde dan de eeuwigheid, hernam Tist.

- Tist, jongenlief, uw vader heeft ongelyk gehad met u te laten boer worden; hy had u op het seminarie moeten doen. Weet-de wel dat ze daer van u 'nen heel goêën pastoor zouden kunnen gemaekt hebben. Bedot! wat ware ik geern naer uw sermoon gekomen. Maer nu ben ik niet gekomen om naer een sermoon

[p. 57]

te luisteren; 't is integendeel om te weten of de occasie u aenstaet en of ge er niets tegen hebt van uws zwagers pachter te worden?

- Neen, Peer, daer heb ik niets tegen, verre van daer; maer om de liefde Gods, bedenk u nog eens wel; weet-de wel wat dat het stadsleven is?

- Alwêer, riep de Peer al lachende.

- 't Zy zoo, hernam onze boer met 'nen halven zucht, want hy zag wel dat Jacobsens voornemen vast stond en er voor 't oogenblik geen' zalf aen hem te stryken was, 't zy zoo; wat zyn de lasten van de pacht?

- Nu wordt-de 'ne mensch, alever, en dat is spreken. Welnu, die lasten zyn als naer gewoonte; ge zult me honderdvyftig gulden geven voor de hoef en voorts dertig gulden het bunder. Wat zegt-de ervan?

- Dat gy redelyk handelt en dat ik het ook zoo zal doen. Als Sanne ja zegt, dan wordt de handslag er opgegeven.

Ik knikte spoedig van ja. De Tist stak zyne hand uit.

- Neen nog niet, sprak de zwager, eer wy malkander in de hand slaen, moet ik u zeggen dat ik van overlang van zin was, als ik van myn leven in de lotery won, mynen stal te vergrooten en een splenter nieuwe schuer te bouwen. Ge zult dan 'nen tyd zonder schuer moeten woonen, vermits ik ze nergens zetten kan als daer ze nu staet. Maer we zyn toch in den winter en met uwen lesten oogst zyt-de niet verlegen.

Dat was lachmarktery, verstaet-de 't, omdat we voor ons eigen nog geenen oogst gedaen hadden. Ik wilde er ook eens tusschenkomen.

- Peer, jongen, zeî ik, als dat de eenigste last is, waer ge ons van te spreken hebt, dan hebben we u 'nen schoonen bedank-u-zeer te zeggen.

- Toch niet, Sanne; ik zou nog geern de vier bunder koopen van Koben Slootmans en Jef Deckersens hooibemd daerby; nu moet ik toch van te voren weten of ge die brokskens later ook zoudt kunnen gebruiken?

[p. 58]

- Zoodat ge van zin zyt ons op de schoonste boerdery van 't dorp te zetten! riep Tist.

- Staet het u aen, dan slaet-de maer toe!... Ik geloof, bedot! dat hy aerzelt, hernam Peer, die de leste woorden tegen my sprak.

- Ja, Peer, ik aerzel, zeî onze man; met de verbeteringen die ge aen de hoef wilt doen, vraegt-de me er veel te weinig van pacht voor, en ik zou niet geerne de eerste zyn voor wien ge u eigen zoudt te kort doen; ge zyt nu wel schatryk, maer dat 's geen' reden, en als ieder 't zyn heeft, ziet de 't, dan blyven we 't langste vrienden.

- Wel gesproken, Tist; maer nu zal ik ook eens spreken. Ge neemt het zoo als ik het u bied, of ik ga er op staenden voet naer Sus Adriaensens mêe.

Daer viel natuerlyk niet veel meer tegen in te brengen. Het akkoord wierd gesloten en nog denzelfden morgen gingen ze getweeën naer den notaris van Wommelghem om den pachtbrief te laten opmaken. Als onze Tist te huis kwam, was hy half vrolyk en half bedroefd. Vrolyk om dat wy nu zeker waren van op eene goede boerdery te trekken, bedroefd omdat hy zich uit het hoofd niet kon krygen, dat er den Peer Jacobs nog veel ongeluk te wachten stond. Veertien dagen daerna, zat ik als pachtersse en als vrouw van den huize, op de eigenste plaets waer ge me nu op dit oogenblik gezeten ziet; want daer wy ook van ons zwager den heelen boerenalem hadden overgenomen, hadden wy niet heel veel te loopen gehad om ons deftig in staet te stellen.

- Zoodat Peer Jacobs zyn voornemen van naer stad te trekken, niet liet koud worden.

- Ik moet u zeggen dat er juist een paer dagen nadat de Peer onzen pachtbrief geteekend had, een schoone rykliênwooning te Antwerpen was leeg gekomen, in de lange Nieuwstraet, het vyfde of zesde huis, ik wil er van af zyn, op uw regte hand als ge van de St.-Jacobsstraet naer de Beurs gaet. Het werd hem nog al aen eenen betaelbaren prys verkocht, en onze Tist zeî zelfs: ‘De Peer heeft daer 'nen goêën pak gedaen met zyn huis; gaet hy zoo voorts dan zal hy 't beter volhouden dan ik wel gedacht had.’ Maer er stond

[p. 59]

geschreven dat onze boer zyne eerste gedachte zou uitvallen, en het zyn bedroefde dingen die my u nog te vertellen blyven; daeruit zult-de toch kunnen zien hoe 'nen mensch zyne oogen verblind worden als er een kwade hand op hem gelegd is, hoe hy dan gekheid op gekheid uitregt en ten langenleste van 't strunkelen tot den val komt.

- Ik zou durven wedden, moeder Sanne, dat ge my Trees de koeimeid als eene leelyke tooverheks gaet afschilderen.

- Leelyk? Dat 's zoo als iemand het verstaet. Van gezicht, dat weet-de, was ze op verre na niet leelyk, en van maeksel, zie-de 't, was er zelfs geen eene in stad die tegen haer kon markten; maer zoo schoon als ze van buiten was, zoo leelyk was ze van binnen. Dat kon ook niet anders. Waer ge mêe verkeert, daer wordt-de mêe geëerd, zegt het spreekwoord, en dat dat meisken, God zegen ons! al van toen af aen heure ziel aen dien van hieronder verkocht had, dat zal het kleinste kind van Ranst u weten te zeggen.

- Aen heksery, moeder Sanne, hecht ik weinig geloof; nu, daerover kunnen wy straks nog elk onze gedachte zeggen. Een ding maer, begryp ik niet al te wel: daereven hebt ge my verteld, dat Jacobs aen zyne vrouw beloofd had, de koeimeid van de hoef te zetten en nu hy naer stad trok, moest ze zeker achterblyven. Hoe kon ze den Peer dan nog betooveren?

- Dat meende ik u gaen uit te leggen. De Peer had gezegd dat Trees van de hoef zou gaen. Weet-de nu wat dat zeggen wilde? Niets anders, mensch lief, dan dat hy van zin was ze mêe naer stad te nemen. Dry-vier dagen na den avond van 't foeiken, was Marianne hem met verwytingen aengegaen, omdat hy de Trees heuren dienst nog niet had opgezegd; en toen was het dat hy aen onzes mans zuster den regten zin van zyn' woorden had te kennen gegeven. En hoe meer zyn' vrouw later nog kwam larmen en kermen, hoe styfhoofdiger hy zyn zeggen staende hield. Marianne trachte wel in den eerste het de Trees beu te maken; maer wierd de koeimeid van de boerin verstooten, dan wierd ze dubbel van den boer aengetrokken.

[p. 60]

- En hoe gedroeg zich Trees? ze moest ever zien dat zy het was die den twist had in huis gebragt?

- Trees zeî nooit aen den Jacobs een kwaê woord van zyn vrouw; ze kloeg maer altoos dat de boerin jaloersch op haer was en haer onregt wilde doen. Ook was ze altoos heel beleefd tegen de boerin als de Jacobs erby was; en als hy den rug had gedraeid, dan keek ze haer vlak in de oogen, zonder een woord te zeggen, maer met 'nen halven lach die onz' Marianne uit haer vel zou hebben doen springen.

- Zoodat Trees toch met den omgang van Jacobs gediend was?

- En dat verwonderde toen iedereen, omdat het altoos zoo'n Truiken-en-roer-my-niet was geweest, die niet kon lyden dat er een jongen aen of omtrent haer kwam. Ik, wat my betreft, ziet-de 't, ik kon dat zelve in den beginne niet wel gelooven en ik besloot er haer eens over aen te spreken. Weet-de wat ze my voor antwoord gaf?

- Ik luister.

- Hoor, zeî ze, daer is niets van aen. Had ik willen vryen en trouwen, dat had ik al lang gekonnen; ge weet genoeg dat er meer dan een naer my is komen uitzien, en zelfs boerenzoons, en van de beste nog al; maer ze hebben al te mael een blauwe scheen geloopen. Ik zou dan al lang hier verhuisd zyn, had de boerin myne eer niet geroofd met te zeggen dat ik erop uit was om heuren man te verleiden. Als ik nu vertrok, zou heel het dorp denken dat ik vuil ben, en zoo iet en zoek ik niet. Al ben ik maer een' koeimeid, toch is myn goêë naem my zooveel weerd als die van de beste.

- Daeraen had ze toch wel juist geen ongelyk, moeder Sanne.

- Waerom niet? Waer' ze seffens verhuisd, dan had er haer niemand een woord kunnen te na spreken, en ze had laten zien dat er geen hair in heur' boter stak. Dat zeî ik haer toen ook; maer wat antwoordde ze my? Dat ze van niemand affronten te krygen had, als zy heur werk deed gelyk het zyn moest; en dan zeî ze er nog by: Ik zeg het u nog eens, er is niets van aen; maer als de boerin blyft voortsgaen, dan wil ik ook niet achteruit trekken, en we zullen dan eens zien wie er 't leste gelyk zal halen;

[p. 61]

wie weet of ze zoo lang geen' mosselen zal schreeuwen, tot dat ze aen kant zyn!

- En Marianne bleef voortsgaen, en Trees trok mede naer stad?

- Met die arme Marianne was er ook al geenen regten draed te spinnen. Ik ging haer dikwils aen, om haer te doen zien dat ze heur eigen ongeluk aen 't bewerken was; 't was al boter tegen de galg gekletst. Als ik heur lang genoeg, tot heur eigen goed, gebeden en gesmeekt had, dan beloofde ze me wel van te doen wat ik haer aenried; maer 's anderendaegs vond ik wêer alles nog meer in den war dan den dag te voren. Dat kwam daeruit voort dat Marianne altoos met heur verstand op den hol geraekte, als de koeimeid, met heuren heimelyken lach, haer vlak in de oogen keek.

- Naer ik gissen kan, moeder - want ik wil u myn hert regtuit spreken - had Marianne grootendeels schuld aen het gedrag van Trees. De koeimeid, voor zooveel ik mag opmaken uit hetgeen ge me tot nu toe gezegd hebt, had wel een valsch begrip van wat heure eer van haer vereischte; maer ze was hoogmoedig en daerby veel sterker van gemoed dan hare boerin. Dat had uwe zwagerin wel moeten inzien, en daerom geenen oorlog beginnen waerin ze ontwyfelbaer moest geslagen worden.

- Zoo zaf iedereen spreken, mensch lief; maer dat laet u juist zien dat er iets anders als een menschelyke magt in 't spel was. Trees trok dan mêe naer stad, altoos onder den naem van meid, verstaet-de 't, en nogtans waren ze daer nog geen volle zes weken, of ze had er zooveel en nog meer te zeggen als de vrouw van den huize. De Peer Jacobs voelde wel dat hy daer kwalyk aen deed, en hy bekende dat zelf als hem er iemand van zyn' vrienden over aensprak; maer met allemael dat, bleef hy onder de magt van de kwâe hand die Trees op hem had gelegd, en was er niet meer toe bekwaem om zich van dat ondeugend schepsel los te maken.

- Dat was inderdaed voor den Peer een erg begin van het stadsleven.

- En 't wierd allengskens erger en erger. De Peer was nooit een ondeugend kerel geweest. En iemand en kan dat zoo op eenen

[p. 62]

dag niet worden, zonder dat zyn gemoed al eens opborrelt en hem verwyten komt doen. Daerin voer myn zwager juist gelyk een ander. In stêe nogtans, van naer die stem van zyn' conscientie te luisteren, wilde hy ze doen zwygen, en hoe meer hy van binnen ongerust wierd, hoe meer hy zag dat hy zyn' Marianne ongelukkig maekte, hoe meer zwier hy ook begon te houden. Nog geen zes maend waren er verloopen of hy en droeg met niemand van zyne ouê vrienden geene kennis meer. Hy was heel en gansch mynheer geworden en voerde eenen trein gelyk een prins. Hy had met 'nen hoop jonge flierefluiters kennis gemaekt, hy reed en rotste van 's morgens tot 's avonds, gaf 's nachts te dansen en hield alle dagen open tafel, zoodat er aen het teeren en smeeren geen eindeken kwam. Intusschentyd was de Trees heer en meester in huis geworden, zy had al de manieren van een groote mevrouw gekregen, en alles moest des te zekerder naer heur' pypen dansen daer onz' Marianne een' goê ronde boerin was gebleven en met al die stadsche flauzen niet om en kon. Het was dan de Trees die alles wenkte en lenkte en, als gouvernante, het heel huishouden onder den duim hield.

- En uw Tist liet dat alles gebeuren zonder er een woordeken tusschen te spreken?

- Neen toch niet, dat kunt-de wel denken; maer de Tist was al spoedig gevaren gelyk iedereen. De Peer was allengskens gaen denken dat hy zooveel verstand had als geld, hy had het al hooger en hooger in zyn' bovenkamer gekregen en eens dat onze Tist hem wêer met rede wilde aengaen, had hy hem gezeid van met zyn flauwe boerenpraetjes maer op te kramen. Sedert dien tyd hadden wy met den Jacobs niet veel uitstaens meer. Wy betaelden hem zyne pacht, hy gaf ons kwittantie, en daermêe was 't gedaen. Zoo duerde dat een jaer vier-vyf. Als ik u al de gekheden moest opnoemen, die de Peer op die vier-vyf jaer heeft aengevangen, dan kon ik u hier wel tot morgen vroeg op dien stoel hoûen zitten; maer als ge er eene van kent zult-de over de andere wel kunnen oordeelen. Hy liet dan in stad een groot en trotsch huis bouwen, heel in den blauwen arduinsteen en daer gemakkelyk

[p. 63]

een koning zou hebben kunnen in woonen. Ik heb my nadatum laten gezeggen dat daer wel de helft van zyn fortuen was ingekropen. Na! dat is eender; het kan maer iewers aen verkwist zyn geworden.

- En dat alles moest ge, om zoo te zeggen, onder uwe oogen zien gebeuren. Dat was hard, moeder Sanne.

- Wat me bovenal hard viel, was het ongelukkig leven van myn' zwagerin; want, om regt uit te spreken, ik geloofde onzen Tist maer half en half als hy me zeî dat er aen tweemael honderdduizend gulden wisselgeld, zoowel een eindeken kon komen als aen den spaerpot van den minsten boerenknecht, en dat het een veel grooter kunst was, geld te hoûen dan geld te winnen. Nu moet ik u zeggen hoe wy van den slechten staet van Jacobsens zaken het eerste luchtje kregen. Op zekeren avond kwam de briefdrager op de hoef en bragt ons een briefken uit stad. Het was op zoo'n fyn papier geschreven en zoo schoon toegezegeld, dat onze boer het schier niet dorst openbreken. Dat 's my goed! Maer hy had het nog niet half uitgelezen of hy liet het uit zyn handen vallen en wierd byna zoo bleek als de dood. Ik meende hem juist te vragen wat of er toch in dat briefken mogt staen, dat hem zoo kon doen ontstellen, maer hy deed my teeken van te zwygen en hem te volgen. Als we nu alleen waren, dan zeî hy:

- Sanne, weet-de van wien dit briefken komt, en wat er in staet.

- Hoe zou 'k dat weten, Tist lief?

- Dat 's waer ook. Welnu, dat briefken komt van den Jacobs, en het moet deerlyk, deerlyk slecht met hem staen.

- Wat zegt-de daer, Tist lief! wat zegt-de daer, goede God! riep ik, schryft hy u dan dat hy gerenuweerd is?

- Neen toch niet; hy schryft me maer vier regeltjes, en ik wil ze u wel voorlezen:

Beminde Zwager,

Indien ge goesting hebt om uwe hoef te koopen, en er middel

[p. 64]

toe ziet, kom dan overmorgen naer stad. Om elf ure 's morgens zal ik by mynen notaris zyn en u daer verwachten. Ik wil my van al myn goed buiten de stad afmaken, dat my veel te veel last geeft. Gy kunt de ⅔ van de koopsom in rent tegen 5% op den koop laten staen. Voorts zal ik ligt afschieten.

Uw toegenegen zwager,

p. jacobs.

- Welnu, Tist, zeî ik, ik zie daer zoo 'n groot ongeluk niet in, als ge wel zegt. Dat 's wêer een nieuwe kwint van den Peer, ge weet dat hy nog al veranderlyk is van gedachte, en de een of de ander van zyn' pachters zal hem zeker niet op zynen tyd betaeld hebben.

- Arme sloor, antwoordde my onze man, er blyven nog volle vier maenden te loopen eer het tyd van betalen zal zyn! Neen, daer steekt iets anders achter; de Peer moet zyn kapitael hebben aengesproken, anders zou hy niet verkoopen; en is het zoo, dan moge hem God bewaren of het zal niet lang meer duren met hem. Nu overmorgen zullen wy er toch wat meer van weten. Denkt-de ook niet, Sanne, dat ik wel zal doen met naer stad te gaen? Daermêe zyn we in geen geval bedorven, en als de Peer gratielyk handelt, dan zouden we ons beurzeken wel wat zeer moeten doen, maer toch zou 't er af kunnen.

- En daerby kunnen we het grootste deel van de koopsom op de hoef laten staen, zeî ik; maer onze Tist schuddebolde zoo als hy nog al te doen pleegt wanneer hy in 't een of 't ander eenige zwarigheid vindt, en dan antwoordde hy my:

- Neen, Sannelief, dat niet! Vyf van de honderd dat heet ik geenen christelyken intrest van geld dat op goed en deugdelyk bouwland is vastgezet. My vyf van de honderd te vragen, dat heeft de Peer nooit uitgevonden; by al dat hy niet veel meer en deugt, is hy toch geen geldduivel, ziet-de 't. Er moet daer iemand achter de hand zitten of de Peer moet in fel slechte lakens steken; en

[p. 65]

dat leste geloof ik nog 't eerst. Weet-de dat er met een leven als het zyne, nog al een schoon stuiverken opgaet?

Daerby bleef het dien avond, en op den gestelden dag trok onze Tist naer stad. Als hy te huis kwam was hy heel mistroostig en toen ik hem naer nieuws van den Jacobs vroeg, schoten hem de tranen in de oogen. Het was wel zoo als onze man gedacht had. 't Goed van den Peer was al belast en verpand, wel verre onder de weerde, wel is waer, maer op zoo hooge intresten dat niemand de rent had willen overnemen.

- Zoodat gy de hoef niet aenkocht, moeder Sanne.

- Wy kochten ze; maer het gaf ons ongeloofelyk veel loopmarkt by de geldschieters die ons de rent niet wilden laten afleggen, tot dat we ons eindelyk verplicht zagen ze veel hooger van hen af te koopen dan de verschotene som beliep. De Peer trok dan bitter weinig van de koopsom.

- Van toen af aen was hy derhalve een verloren man?

- Neen, zyn groot fortuen was toen wel verbrast en verspeeld; maer ge weet dat er van een vette tafel altyd nog al goê brokskens overschieten. Had hy den raed van onzen boer willen volgen, dan zou hy nog altoos in stad als een fatsoenlyk burger, en buiten als een kleine heer hebben kunnen leven. Maer hy was te veel aen den vollen schepöp gewoon geworden, ziet-de 't, en hy zeî aen zyn zwager dat hy, met het geld dat hem overbleef, wel middel wist van meer te krygen.

- En dat middel was?

- Ja, daer kan ik u den juisten uitleg niet van geven! Ik heb van die stadsche dingen niet veel verstand; maer men heeft me gezeid dat hy op de beurs in de papieren ging spelen.

- Ay! Dat was nog erger dan in de lotery te leggen!

- Zoo dacht Tist er ook over; en zoo moet het wel zyn, want het was nog geen jaer geleden dat wy de hoef gekocht hadden, of onz' Marianne kwam op eenen morgen by ons aengeloopen en die huilde en kermde dat het eene ellende was om aen te zien. Ach, mensch lief, er waren ook schrikkelyke dingen gebeurd! De Jacobs had op eens alles verloren wat hy liggende en roerende had, en den

[p. 66]

morgen dat ze by ons aenkwam, was onzes mans zuster uit heur huis gezet van deurwaerders die er alles waren komen toezegelen.

- Wat harde slag voor uwe zwagerin!

- Ja, mensch, in zuerderen appel had ze nooit gebeten! Maer met al dat, was het minder om heur verloren geld en goed dat ze kermde, dan om heuren man die van den dag te voren weg was, zonder dat ze wist waer naertoe.

- Zy had zich nogtans niet al te veel van hem te beloven, moeder.

Moeder Sanne bezag my starlings in de oogen, als ware zy verwonderd geweest over myn gezegde en onzeker ten zelfden tyde of ik het in ernst meende. Na een kortstondig onderzoek, dat my, ik moet het bekennen, vry wat in verlegenheid bragt, hernam ze:

- Het is wel te zien dat ge nooit zyt getrouwd geweest! maer laet ons daer maer over zwygen, dat zal 't beste zyn; al had een mensch zyn eigen¹ dwars door den hemel gelezen,² van die dingen kan hy toch niet mêe spreken als hy ze niet heeft beleefd en ondervonden.

Ik liet my de kleine les van de pachtersse welgevallen, te meer daer ik innerlyk toch niet ontkennen kon dat ik dezelve eenigzins verdiend had, en spoedde my haer te vragen hoe Tist Joris zich in deze gelegenheid gedragen had.

- Wat zou hy gedaen hebben? sprak de boerin, hy deed zoo als ik en gy en alleman die een hert in zyn lyf heeft, by zoo 'nen voorval doen zou. Hy zeî niet veel, maer trok zyn' schoenen aen, nam zynen stok in zyn' hand en ging voor zyn' zuster staen. Marianne, sprak hy dan, deez' hoef is de uwe geweest en ze is het nog, zoo lang als ik een dak en een stuk brood heb, zult-de 't ook hebben. Troost u nu maer zooveel ge kunt, al uw gryzen kan er toch niets aen helpen. Nu ga ik door om den Jacobs te zoeken en ge moogt zeker zyn dat ik hem u terugbreng.

- Als hy nog leeft, snikte Marianne.

- Dat spreekt van zelf, antwoordde de Tist, in de andere

1 Zichzelven.

2 Uitermate veel gebeden.

[p. 67]

wereld kan ik hem niet gaen halen. En daermêe trok hy voort. Dry dagen nadatum kwam hy eerst terug......

- En Jacobs was met hem?

- Hy was met hem; maer de man was zoo verouderd, mensch lief, en zoo vervallen, dat zyne eigen zuster moeite zou gehad hebben om hem te erkennen. Hy zag er wel tien jaer ouder uit als onze Tist, en nogtans was hy volle twee jaer en eenige maenden jonger. Onz' Marianne vloog hem om zynen hals als hy nog geenen voet over den dorpel gezet had en zy liet toen van blydschap nog meer tranen dan van droefheid den dag te voren.

- Ach, Peer lief, riep ze, wat ben ik blyde dat ik u wêer heb! Wy zyn nu wel arm, doodarm, maer wat geeft dat? Nu zullen we toch onder ons getweeën leven, en er zal geen' vreemde aen onzen heerd meer komen zitten.

- Zwyg, vrouw, sprak toen de Peer met een doffe stem, zwyg, er is een kwade hand op my gelegd geweest; maer nu, God zy geloofd, zyn myne oogen opengegaen en ik ben ervan verlost. Spreek daer nooit niet meer van.

Nu bleef de Jacobs met ons Marianne op de hoef. In den eerste zaten ze van 's morgens tot 's avonds op het kelderkamerken dat ze bewoonden, en lieten zich van niemand zien. Myn zwagerin zat altoos met de tranen in de oogen; heur man integendeel weende nooit, maer zyn hoofd lag op zyn' borst gezonken en had hy van tyd tot tyd geenen diepen en langen zucht gelaten, dan zou iemand hebben kunnen denken dat hy daer op zynen stoel subiet gestorven was.

- En moest Jacobs zich in 't verstek houden?

- Toch niet! Hy was nu wel broodarm geworden, maer by al zyn ongeluk, had hy alever dat geluk nog, dat er niemand hem een oordje te vragen had. Hy was uit schaemte uit stad gaen loopen en daerom had men gedacht dat hy was opgesteken en waren de zegels in zyn huis gelegd.

- Dan moest er ook aen zyne overmaet van droefheid, toch eens een einde komen, moeder Sanne.

[p. 68]

- Die sleet allengskens, zoo als het met alles gaet in onz' wereld Na een week of twee begon de Peer wat rond de hoef te wandelen en als hy zag dat zyne ouê vrienden niet onbeleefd tegen hem waren, wierd hy van dag tot dag wat minder mistroostig. Zoo ging er omtrent een' maend voorby. Intusschentyd was ik en onze Tist aen 't overleggen geweest en aen 't middel zoeken, om den Jacobs weêr iets aen de hand te doen, waermêe hy fatsoenlyk aen zyn broôken zou kunnen komen. Zoo waren we ten langen leste overeengekomen van hem op een nieuw in zyn huishouden te steken, en op eene goê hoef te zetten waer we de pacht zouden van geborgd hebben. Onze boer, om hem dat te zeggen, pakte juist 'nen oogenblik dat we moedermensch alleen te huis waren en al ons volk op het veld.

- Zwager, zeî hy, ge hebt in 't kort veel verloren; maer ge hebt toch nog goê vrienden gehoûën, en dat 's is ook nog al iets weerd.

- Dat hebt-de me genoeg laten zien, antwoordde Peer; ik had dat maer wat eer moeten weten wie myn' vrienden en myn' vyanden waren, dan zou 't wel nooit zoo ver niet gekomen zyn. Ik ben dom geweest, Tist lief, zoo dom dat ik my met vuisten voor het hoofd zou slaen als ik er op denk.

- Denk er niet meer op, Peer, en stel liever al die muizennesten uit uw hoofd. Rouwkoop kan u toch niet baten. Laet ons liever op den dag van morgen denken dan op dien van gisteren, daer 's me dunkt meer mêe te winnen.

- Gy hebt gelyk, Tist, hernam de Jacobs, ik heb u daer al lang meenen over te spreken. Ik ben nu geen mynheer meer, dat 's waer; maer Ons-Heer heeft me bygestaen, zie-de 't, hy heeft me nog altyd den ouêën Peer den boer gelaten, en, God zy geloofd, 'k heb, bedot! nog handen aen myn lyf om te werken.

- Zoo hoor ik u geern spreken! Welnu, zwager lief, sta ons dan wat by, denk dat ge van gisteren eerst getrouwd zyt en help ons eens eene hoef zoeken.

- Voor wien?

- Voor u. Voor wien zou 't anders zyn?

[p. 69]

De Jacobs begon te lachen als iemand die ze alle vyf niet te vast meer en heeft¹ en dan zeî hy:

- Neen, neen, Tist, zoo versta ik het niet! 'k Ben nu eens gerenuweerd en dat is ruim genoeg, me dunkt. Peins toch niet dat ik van zin ben u mêe van den kant in de gracht te trekken. Neen, neen, jongen, 'k ben myn geld wel kwyt, maer myn geheugen, ziet-de 't, dat is nog goed.

- Des te beter, Peer, dat zal u in 't toekomende wat meer doen omzien. Daer staet myn' kas en hier is de sleutel; neem er nu uit zooveel als ge noodig denkt te hebben om u op een nieuw op 'nen goêën boerenstiel te zetten.

De Jacobs ging naer de kas, en nam er honderd en twelf gulden uit. De Tist vroeg hem wat hy met dat kindergeld wilde aenvangen; maer de Peer maekte er twee hoopkens van, een van dry en zestig gulden en een negen en veertig, en antwoordde:

- Ik heb er meer als eenen gekend, die vergeten had dat het geld rond is, en later gelukkig is geweest van als bouwknecht op de hoef te mogen terugkomen, die eens zyne eigene had geheeten!... Ha! ha! ha!... ge ziet dat myn geheugen nog goed is! Verstaet-de me nu jongen? Ge hebt, gy, me 't eens voorzegd; ik heb u dan uitgelachen, en van puntje tot puntje zyn uw woorden toch uitgevallen. Ge hebt nu reeds te veel gelyk gehaeld om het niet teenemael te krygen en daerom blyf ik hier als uw bouwknecht en als uw koeimeid blyft Marianne. Wy hebben hier al een jaer huer op voorhand.

- Dat zal niet gebeuren, riep ik en onze Tist als uit eenen mond. Het is op uwe hoef dat de Heer onzen arbeid gezegend heeft en ons wat voorspoed heeft verleend. Als gy te veel hadt, zyt-de mild geweest voor ons, en 't zou wel dienen dat we 't nu ook voor u eens zyn mogten. De Jacobs vatte den Tist by de hand en zeî hem, met vollen ernst:

- Hoor, als ik ryk was, dan hebt-de nooit iets van my willen aennemen, en ik kon u nu zeggen, poets wederom poets, ge hebt niets van my gewild, ik wil niets van u! Maer dat is 't niet, Peer,

1 Die zinneloos wordt.

[p. 70]

neen, dat is 't niet! Ik weet wel dat ge me 't nooit verwyten zoudt; al over de maend ben ik hier en ge hebt me nog het eerste zuer woord te geven, al hebt-de me van over jaer en dag alles voorzeid wat er nu is voorgevallen. Wilt-de weten waerom ik weiger.

- Ge zult noch kunt my weigeren, riep Tist; daer zal my niemand met den vinger nawyzen en zeggen: zie, daer gaet de Joris die zyn' zwager voor bouwknecht houdt en zyne eigen zuster voor koeimeid. Dat zult-de niet willen, Peer.

- Ge weet wel dat er u niemand zal nawyzen, hernam de Jacobs; dat zyn praetjes voor den vaek; maer ge zult er my toch niet mêe in slaep wiegen. Ge neemt me voor bouwknecht of ik ga Gods wereld in zoo ver myn' voeten my dragen kunnen. Wil Marianne dan hier blyven, dat staet haer vry.

- Neen, Peer lief, sprak myn zwagerin, daer gy naertoe trekt, trek ik ook naertoe.

- Braef, vrouw, dat woord doet my goed; ik heb het nog niet verdiend, maer wacht, dat zal wel komen. Nu, Tist, laet me nu eens uitspreken. Denkt-de dat ik sedert een maend mynen tyd aen niets anders besteed heb dan aen te weenen en te lamenteren? Dan zyt-de mis. Ik ben dezer dagen integendeel eens regt in myn gemoed teruggegaen, en heb met my zelven eens voor een' goê, kennis gemaekt. Daerom wil ik uw bouwknecht blyven.

Tist schokschouderde en wierd ongeduldig.

- Luister verder, voer de Jacobs voort, ik heb bevonden dat myn ongeluk my wel de oogen heeft doen opengaen, maer of het my wyzer heeft gemaekt, dat weet ik niet. Ik voel zoo iets in my dat my zegt dat ik nog de man niet en ben om met geld om te gaen, en dat ik des te minder zou deugen om het stuiverken voor stuiverken en oordje voor oordje te sparen, daer ik sedert eenige jaren ben gewend geweest het by duizenden door de venster te smyten. Kwaê gewoonten worden op eenen dag zoo niet afgeleerd.

- Dat 's wel, Peer; maer iemand die zelf zyne eigen gebreken zoo wel inziet, die heeft er zich gauw van gebeterd.

- Gelooft gy dat? Ik niet. Tusschen wel te denken en wel te doen, staet er eene yzeren hegge, ziet-de 't; die er achter staet

[p. 71]

doet, en die er voor staet, denkt. De sleutel ervan ben ik nu al lang verloren, en of ik nog zwak genoeg zou zyn om er over te springen, daer blyven in alle geval de pryzen van te geven. Houd dan uw geld; gy kent er den prys van, ieder oordje uit uw' kas heeft u 'nen druppel zweet gekost; my heeft het lot een fortuen naer 't hoofd gesmeten, en ik heb het verteerd zoo als ik 't verkregen had, zonder te weten wat ik deed. Wilt ge my voor bouwknecht?

Onze Tist wist niet wat antwoorden. Zyn zwager hernam, met een' stem die iemand het hert in zyn lyf zou hebben doen smelten:

- Laet me blyven, om Gods wil, Tist; en wilt-de me niet in huis, zoo bouw me dan een wooningsken op den voorhof; ik en Marianne zullen niet te min ons werk doen; niet waer vrouw?

Marianne begon luide op te snikken; ze vloog my om den hals en smeekte my by den Tist een goed woord te doen, dat hy den Jacobs toch zou toestaen wat hy verlangde. Ik deed het; maer 'k had al wel te bidden en te smeeken, de Tist bleef by zyn woord, en hy en kwam niet over dan toen hy zag dat zyn zwager zich inderdaed bereid maekte om hem voor eeuwig vaerwel te zeggen.

- Met Sinte Peeter en Pauwel lieten we bouwknecht en koemeid verhuizen; het wooningsken werd gebouwd... Ge kunt het nog zien, het dient ons nu voor karhuis...

- Maer weet ge wel, moeder Sanne, dat uw zwager, met al zyne gebreken, toch een braef kerel was, en zich in 't ongeluk gedroeg als een man die een hert in zyn lyf heeft?

- Dat moest wel zyn; want in de eerste maenden na zynen ondergang, waren er hier en daer nog al eenigen die hem vermeden; maer er was nog geen jaer verloopen of er zou niemand in 't dorp nog een kwaê woord van hem hebben willen hooren, laet zyn het te spreken.

- En Jakobs wierd zeker ook spaerzaem?

- Meer dan dat, hy wierd zelfs gierig. Wanneer hy zyn werk van bouwknecht gedaen had, en dat deed hy zoo goed als de beste, dan trok hy naer zyn wooningsken en bleef nog tot laet in den nacht bezig met kloonmaken, waer hy zoo buiten tyds nog al een

[p. 72]

schoon stuiverken by verdiende. Daerby zou hy nooit 'nen voet in een' herberg gezet hebben, en buiten zynen toebak, verteerde hy geen' koperen duit.

- Zoo moest hy stillekens aen een potteken maken; waerom hebt ge my dan gezegd dat hy op zynen ouden dag nog veel ongeluk heeft gehad; zyn eerste ongeluk, ja, dat versta ik, maer later...

- En lag er dan geene kwade hand op hem? sprak moeder Sanne.

- Ha!... Ik was byna vergeten dat ge my van heksery aen 't vertellen zyt.

- Ge zegt dat weêral als of ge me woudt uitlachen; me dunkt nogtans dat iemand zyne oogen maer heeft open te doen, om te zien dat Trees de koeimeid den Peer met toovery tot zich had getrokken, en hem voorts van het eene kwaed in 't ander gestort.

- Ik ben er verre van af u uit te lachen, moeder Sanne; er is niemand wys genoeg om over wat het ook zy in de wereld, met vaste zekerheid ja of neen te zeggen; maer waerom dingen die natuerlyk kunnen zyn, aen boven- of buitennatuerlyke oorzaken toegeschreven?

- Dingen die natuerlyk kunnen zyn!.. Sprak de pachtersse nadenkende. Na! dat zullen we seffens wel zien, hernam ze eenklaps met eenen glimlach waeruit heur gewoone zelfsvertrouwen weêr doorstraelde; dat gedrag van den Jacobs bleef zoo wat meer dan een goê dry jaer duren, en onze Tist had er hem byna toe overgehaeld om weêr op een nieuw voor zyne eigen rekening aen 't boeren te gaen, als de Peer op eens van leven veranderde, maer zoodanig veranderde dat er iedereen versteld en verslagen van stond. Denk eens dat hy zoo op eens en zonder te zeggen waerom, tegen iedereen begon stom te loopen, zyn werk niet meer als met lange armen deed¹ en alle gezelschap schuwde, zelfs van zyn beste vrienden,! Dan wierd het spoedig kleer genoeg te zien dat er by hem een' vys moest zyn losgeschoten. Hy was tot daertoe zoo wel wat zwaermoedig geweest en weinig van

1 Met traeg-en nalatigheid.

[p. 73]

zeggen; maer nu kreeg hy alle soort van wondere kuren, den eenen keer was hy stuersch en ingetogen als iemand die wat kwaeds brouwt, den anderen was hy kinderachtig vriendelyk tegen zyn Marianne en meer dan eens als hy dacht alleen te zyn en onder niemands oogen, zag men hem uren lang met zyn hoofd in zyne handen zitten en dan ylings opstaen als een razend mensch en zich zelven met vuisten voor zyn hoofd slaen.

- Dat waren inderdaed erge teekens, moeder Sanne, en wel bovenal op eenen oogenblik dat hy zich al lang het verlies van zyn fortuen scheen getroost te hebben, en geene nieuwe reden had van wanhopig te worden; ja, dat waren erge teekens.

- Zeg dat allemael dat nog natuerlyk was! Nu! daermêe was 't nog niet gedaen; eene maend of twee nadat hy in dien staet was gekomen, verviel hy tot den drank en als hy dan zoo wat meer als ruim genoeg had, dan was hy of wel heel woest of wel heel weemoedig; in alle geval kon men s'anderendaegs geen enkel woord uit zynen mond krygen en dan wilde hy aen niemand tael of teeken geven. Ge verstaet dat we daer oneindig veel verdriet in maekten en veel zouden gegeven hebben om te weten waer het den Peer scheelde. Daerom gaf onze Tist zyn eigen nog al veel moeite om er achter te komen en te vernemen waer het zeeltje iewers in den knoop mogt zyn.

- En hy wierd gewaer dat er heksery achter stak?

- Ge slaet den nagel op den kop. Eens dat de Jacobs op 'nen avond uitging, want die gewoonte van 's avonds uit te loopen, had hy ook al gekregen, dat had ik u nog vergeten te zeggen - volgde onze Tist hem stillekens op zonder dat hy het gewaer wierd, en zag hem in 't boschken gaen dat achter de kalaerden¹ ligt. Onze boer droop nu stillekens achter een' koornplak en bleef op zynen loer liggen. Hy wachtte niet lang of hy hoorde ons zwager met iemand byna luide op klappen, en dan wist hy ook wat er geslagen was. Peer was wêer onder de magt van de kwaê hand gevallen.

1 Kalaerden is de naem van een groot stuk land.

[p. 74]

- Wat zegt-ge?

- Ja! Trees de koeimeid was daer, ziet-de 't; God weet nu hoe ze er geraekt en gekomen was, maer ze was er toch en 't was met haer dat de Jacobs er sprak. Wat ze nu tegen malkander zeiden, dat kon de Tist niet goed hooren; hem dunkte nogtans dat de heks iets van ons zwager hebben wilde en dat deze, met al dat hy scheen te bidden en te smeeken, haer toch niet wou toestaen wat ze vroeg. Ten langenleste hoorde hy hem duidelyk zeggen:

- Ach! Trees! vraeg dat toch niet van my; ge hebt nu al gemaekt dat myn' ziel voor eeuwig verdoemd zal zyn... is dat niet ruim genoeg?

- Neen, riep de heks daerop, neen, dat is niet genoeg! gy hebt ziel en lichaem van my gehad en zooveel moet ik ook hebben! ge kunt nu tegeworstelen zooveel ge wilt, los geraekt-de toch niet; en als ge naer my niet wilt komen dan kom ik naer u, maer hoe 't ga ofte niet, de myne zyt-de en de myne blyft-de!

Daerop trok zy heen, en eenige dagen daerna woonde ze in 't dorp, in 't zelfde huis waer ze nu nog inwoont.

Nu moest de pachtersse zeker zoo duidelyk nieuwsgierigheid en vraeglust uit myne oogen lezen, dat ze my den tyd tot spreken niet meende te moeten laten:

- Ja, ja! riep ze, de ouê, vuil' tooverheks die Johan Bordinckx heur kind overtyd nog zoo fel geplaegd heeft, is niemand anders als Trees de koeimeid. Wat zegde-de nu?

Ik trachtte de noodwendigheid te ontwyken van op deze stellige vraeg een regtstreeksch antwoord te geven, en naer boerenzeden beantwoordde ik ze met eene andere.

- Maer wat deed uw Tist om den Peer van dien kwaden omgang af te trekken. Hy bleef dan zeker toch niet zonder eenige moeite in te spannen met inzicht hem op den goeden weg te doen terugkeeren?

- De Tist deed al wat hy maer doen kon, dat 's te zeggen dat hy den Peer aenging met alle soort van goede redens en van zoete woorden. Wat kon het baten? Dat waren al roozen

[p. 75]

voor de varkens, menschlief, de Peer was onder de magt van een' kwaê hand, en wat onze boer in den dag kon goed maken, dat maekte de heks 's nachts weêr slecht. Nu viel ons zwager van de eene ondeugd in de andere, en ook van 't eene ongeluk in 't ander. Eenen tydlang kon men wel gewaer worden dat hy tegen de magt der zwartekunst worstelde, en zich uit die vervloekte heks heur' klauwen zocht los te maken; dat bekende hy zelf als hem Tist somwyl nog eens zyn gedrag onder oogen legde. Eens zelfs had hy onzen boer gezeid: ‘Zie, Tist, ik ben niet weerd dat een treffelyk man my nog aenspreekt, laet staen gy. Dat voel ik wel! Maer ik kan er niet van af, zy houdt my geboeid... Oh! ik ben zoo ongelukkig!... Dan waren hem de tranen in de oogen geschoten, en hy was spoedig weggeloopen. Dat was nu in den eerste, ziet-de 't; nadatum wierd het erger van dag tot dag, hy deed niets meer, dronk van 's morgens tot 's avonds en vreesde zelfs niet meer een koppel roôe kaken te krygen, daer hy met de Trees God en alleman in 't gezicht liep.

- En toch bleef hy bouwknecht op de hoef?

- Hy bleef ten minste op zyn wooningsken; maer voorts moest hy leven van wat Marianne, och arme! kon winnen en van dat wy haer toestaken. Maer 't arme schepsel smolt weg voor 't verdriet gelyk de sneeuw voor de zon en na een jaer of dry moesten wy stroo op de kar leggen en haer naer 't kerkhof voeren. Nadatum ging het met de Peer nog verschrikkelyker. Als hem iemand buiten drank gezien had, was dat een nieuws dat het dorp door wierd voortsverteld, en daerby wierd hy op eens van den Heer met zoo'n afgryselyke plaeg geslagen, dat hy geen oogenblik rust meer kon vinden; zyn armen en beenen gingen van zelven, zonder hy ze kon tegenhouden en zelfs in zynen slaep spartelde hy als iemand die altyd in doodstryd lag. Was dat nu ook eene natuerlyke ziekte?

- Ja, moeder Sanne.

- Ja?... Dat gy gezworen hebt vandaeg alles natuerlyk te vinden, dat weet ik wel; maer de menschen dachten er zoo ligt niet over als gy, en daer was niemand meer die nog van verre of van digteby met hem iets uitstaens wilde hebben.

[p. 76]

- Gy ook niet, moeder?

- Nu hoor! Wy deden wat we konden. Alle dagen zetten we den Peer eten en drinken voor zyn' deur, en hadden we meer gedaen, dan had de kwaê hand van hem op ons kunnen vallen. Wy hebben lang genoeg in angst en vrees geleefd voor onzen stal.

- Uw verhael is verschrikkelyk, moeder Sanne.

- Nu begint-de ten minste ook te bekennen, dat ge voor heksen verveerd zyt; ik wist wel dat uwe ongeloovigheid maer kwansjues was.

- Neen, moeder, ge verstaet my niet wel; voor my is er in al wat ge my verteld hebt, geen spoor of schyn van toovery; alles laet zich gemakkelyk genoeg uitleggen door de zwakheden en gebreken onzer menschelyke natuer. Daerom is het juist dat het my ontroert. De Peer Jacobs was goedhartig, maer zwak en wuft, uw man heeft zich over zyn karakter nooit misgrepen. Zyn lot heeft ook bewezen dat het niet altoos goed is veel geld op eens te krygen, en zonder voorbereiding een andere manier van leven aen te nemen, dan die waeraen wy van kindsbeen af zyn gewoon geworden.

- Ha! ha! en de heks?

- Heeft veel verstand gehad, veel kracht van gemoed; ze heeft beide misbruikt en tot hare schande doen keeren. Mannen als de Peer zullen altyd van vrouwen als de Trees betooverd en bedwongen worden; - maer zwartekunst zit daer niet achter.

- Hoor, ik zal u nog iets zeggen. Als de Peer op zyn sterven lag, wierden wy dat gewaer omdat hy sedert twee dagen zyne deur niet en had open gehad. We gingen dan den pastoor roepen en die bleef by hem van 's noenens tot tegen den avond. Wat er tusschen hen getweeën gebeurd of gezeid is, dat heeft nooit iemand kunnen voortsvertellen, want niemand heeft het ooit geweten; maer tegen den avond wierd de Peer berecht, en niet eer had hy Ons-Heer ontvangen of hy bleef stil liggen als iemand die gerust in slaep valt, zyne armen en beenen beweegden niet meer en 's anderendaegs 's morgens was hy weg. Leg dat nu eens uit als ge kunt!

- Dat is ook niet lastig om uitleggen.

[p. 77]

- Ja, met natuerlyke redens?

- Allezins.

- Wil ik u nu ook eens zeggen wat ik denk?

- Spreek, moeder Sanne.

- Dat ge meer weet als ge wel wilt afleeren, en me wat zoekt op te winden met al uw zeggen van natuerlyke redens. Maer wat ik weet, dat weet ik goed, ziet-de 't, en om me nog te laten foppen, ben ik toch al wat te oud geworden.

- Maer, zeg eens moeder, wat belang kan ik er by hebben, u iets wys te maken dat niet waer zou zyn? Vraeg het liever aen den pastoor, dien zult ge mogelyk wat beter gelooven dan my.

- En waerom? Die spreekt juist zoo gelyk als gy doet. Na! we weten wel dat ge allebeî latyn hebt geleerd.

- Wat wil dat zeggen?

- Ja, speel den platte in de klucht nu wat, ik raed het u; juist als of het kleinste kind niet wist dat die latyn kunnen de heksen kunnen bannen en heur' magt breken. Weet ge wat ik den pastoor heb geantwoord als hy me zeî van aen geen toovery geloof te geven?

- Wat toch!

- Ik heb hem gevraegd waerom er dan in den catechismus stond, dat men by geen toovenaers of waerzeggers mag te rade gaen? En de pastoor heeft gezwegen.

Dat deed ik nu ook. Reeds meer dan eens had ik my mogen overtuigen hoe weinig nuttige gevolgen men kan te wege brengen, telkens dat men een diep ingeworteld vooroordeel met geweld tracht uit te roeijen. Daerby had het eenvoudig verhael van moeder Sanne my al te diep ontroerd en al te veel stof tot nadenken gegeven, om niet by my het verlangen naer eenzaemheid op te wekken. - En toch! wie kent het raedselwoord der schepping?

Joh.-Alf. De Laet.