Het Taelverbond. Jaargang 1
(1845)– [tijdschrift] Taelverbond. Letterkundig Tydschrift, Het–
Auteursrechtvrij
[pagina 305]
| |
Boekbeoordeelingen.Volksliedjes, door Th. Van Ryswyck. Antwerpen, by Karel Oberts, boekhandelaer, Steenhouwersvest, 1846. 112 bladz..Al wat jong en braaf is zingt. Er ligt in het hert van het volk eene sluimerende, maer toch wezenlyke poëzy opgesloten: zy ligt daer zonder zich te openbaren, zonder zich uit te storten. Iedere eeuw, by iedere groote gebeurtenis, ja by elk huiselyk voorval wordt die poëzy herkneed, ontvangt zy den indruk van een ander zegel. Den sluijer van voor die poëzy op te ligten, de gewaerwordingen van het volk, by iederen der schokken, die het ontvangt, te doen kennen, is de taek van den volksdichter. Hy moet de tolk zyn van gevoelens, die zonder hem, misschien immer in het hert der menigte zouden verborgen blyven - hy moet voor het aenzicht van iedereen weenen, wanneer het volk zich eenen tranenstroom uit het oog voelt vloeijen, hy moet dan nog voor het aenzicht van iedereen weenen, wanneer het volk tranen uit het hert opwellen, en brandend op het hert voelt terugvallen, omdat het zyne zwaermoedigheid niet toonen mag; hy moet de dwingelandy der grooten luidruchtig doemen, indien wreedheid of willekeur den mond des volks gesloten houdt; hy moet de zeden hekelen met al die geestige bitsigheid en frissche oorspronkelykheid, die den volke eigen is; hy moet juichen, wanneer het volk juicht; hy moet het verleden met de toekomst zamenbinden, deze inzien en derzelver geheimvolle plooijen voor het volk ontvouwen: in een woord hy moet uit de herten der menigte trekken, wat zy weemoedigs, bitsigs, vrolyks bevatten, en van dit alles zyne verzen doen overvloeijen. Heeft de heer Van Ryswyck die taek volbragt, is hy de tolk geweest van het volk, is hy het brandpunt, waer het gevoel des volks zich vereenigt? Dat is eene vraeg, welke wy willen beantwoorden. Zyn bundel bevat vaderlandsche, gelegenheids, eigenlyke volksliederen en eenige romancen of vertellingen. In de vaderlandsche liederen knoopt de dichter het verleden aen het tegenwoordige en het toekomende, en | |
[pagina 306]
| |
hitst hy ons aen ter bewondering der groote daden onzer voorouders. De verzameling vangt aen met De Nederlanden. Het schynt ons dat het dit gedicht aen kracht in gedachte en uitdrukking ontbreekt; Belgies volkslied beviel ons veel meer. De stroof ervan is bewerkt naer het: Was ist des Deutschen Vaterland?
Ist 's Preussenland? Ist 's Schwabenland?
Ist 's, wo am Rhein die Rebe glüht?
Ist 's, wo am Belt die Möve zieht?
o Nein, o nein, o nein!
Sein Vaterland muss grösser sein!
Het Scheldelied is eene goede vrye navolging van Beckers Rhynlied, welk laetste insgelyks vertaeld in den bundel voorkomt. Vlaenderen is een voortreffelyk lied: wy houden het voor een der beste, en wenschen dat die schoone woorden op eene waerdige wyze op muziek gebragt worden. Rederykerslied lazen wy reeds vroeger met genoegen in 's dichters Luimen. Ofschoon in Vlaenderen den leeuw De vyand schrikt en deinst gelyk de schuwe meeuw.
ons zoowat rymelaersachtig in het oor klinkt, blyft dit gezang, krachtig en mannelyk als de roemvolle kreet zelf. De Vagebonden werden reeds vroeger door iedereen voor een meesterstuk gehouden, en teregt, dit lied, even als zooveel anderen in de verzameling, is Béranger waerdig! Wy kunnen hier aen den lust niet wederstaen het onzen lezeren in zyn geheel mede te deelen: zulke heerlyke stukken kunnen nimmer genoeg bekend zyn: De vagebonden.Ga naar voetnoot1 Wyze: T' en souviens tu, disait un capitaine.
‘Herinnert ge u die zegenryke dagen,
Toen Vlaenderland in eer en aenzien stond?
Toen de ambachtsman geen bedelzak moest dragen,
En iedereen bestaen en nooddruft vond?
Herinnert gy u nog die zaelge stonden,
En blaekt uw borst van toorn en weêrwraek niet?
o! Zegt het luid, rampzaelge vagebonden,
Het geve uw hart verpoozing in 't verdriet.
| |
[pagina 307]
| |
Herinnert ge u, vóór dat de vreemdelingen
Zich plaetsten aen het hooge staetsbewind,
Hoe vreedzaem elk, in huiselyke kringen,
Het eerlyk brood bezorgde aen vrouw en kind?
Hoe vrolyk men op onzer vaedren gronden
Het leven sleet, by gullen kout en lied?
o! Zegt het luid, rampzaelge vagebonden,
Het geve uw hart verpoozing in 't verdriet.
Herinnert ge u, hoe hier de vryheid bloeide?
Herhaelt het weêr, hoe thans de handel kwynt;
Hoe men ons regt en nyverheid besnoeide,
Hoe 't volksbestaen allengs geheel verdwynt;
En hoe de Wael van stad tot stad gezonden,
In vreemde spraek ons omdryft en gebiedt,
o! Zegt het luid, rampzaelge vagebonden,
Het geve uw hart verpoozing in 't verdriet.
Zy weten het, wat ons aen d'armoê kluistert;
Zy zien ons meer en meer ten gronde gaen:
Ach! geen die eens naer onze beden luistert,
Zy willen zelfs de volkstael niet verstaen.
De vlasteelt krygt nog daeglyks dieper wonden:
Geen strael van hoop vertoont zich in 't verschiet,
o! Zegt het luid, rampzaelge vagebonden,
Het geve uw hart verpoozing in 't verdriet.
Gevloekt, gevloekt tot in de nageslachten,
Wie ooit gedwee voor 's vreemdlings wenken buigt!
Uit zucht naer goud zich zelven kan verachten,
En mede 't bloed uit 's landaerds aedren zuigt.
Hy zy gehaet, gevloekt door duizend monden;
Zyn lyk ruste op der oudren erfgrond niet.
Herhaelt dien vloek, rampzaelge vagebonden,
Het geve uw hart verpoozing in 't verdriet.’
Zoo zong een troep halfnaekte bedelaren,
Met knods en mes verscholen in het loof;
Daer schoot de maen heur glansen door de blaren,
Zy trokken op, beraden tot den roof.
Wat of zy al uit honger eens bestonden,
o! Reken, Heer, hun deze feiten niet!
Myn harte bloed om 't lot dier vagebonden,
En 't vaderland deelt mede in hun verdriet.
| |
[pagina 308]
| |
Het Schild en vriend steekt al te zeer by de allerverdienstelykste Vagebonden af, het is ons zeer zwak voorgekomen. Men oordeele:
o! Vlaemsche Belgen, landgenoten,
Hoe diep zonk onze natie neêr;
Door vreemde en nagebuer verstooten,
Nam alles eenen ommekeer,
Men boog zich willens in den kluister
Door 't schynschoon meer en meer verblind,
't Verleden werd ons valsch en duister,
En 't volk vergat zyn Schild en vrind!
neen, heer V.R., gy hebt uwen pligt ten opzichte van Schild en vriend nog niet volbragt: die mannelyke woorden verdienen mannelykere, uwer waerdige toonen: de schoonste woorden onzer tael moeten door een heerlyker zang vereeuwigd worden. De Franskiljons bevielen ons in het algemeen meer, alhoewel wy hier toch wel wat meer geestigheid zouden willen vinden. De heer V.R. hadde niet mogen vergeten dat ieder koeplet van een liedje, en vooral van een liedje als de Franskiljons, een bitsigen zet moet bevatten. De liederen den heeren volksvertegenwoordigers De Decker en De Foere toegezongen, wanneer gene de vaderlandsche schryvers zoo waerdig tegen de ongerymde aenvallen van den laetste verdedigde, moeten hier insgelyks, als onder de vaderlandsche behoorende, met lof vermeld worden. Gaen wy thans over tot de liederen, waerin de dichter met het volk juicht, en de zeden gispt: tot de gelegenheids- en eigenlyke volksliederen. In dit gedeelte heeft de heer V.R. buitengewoon geslaegd. Nieuwjaerslied, Bruiloftslied, Vastenavondlied, Kermislied, Schiedammerlied, Schipperslied, De Smulbroeders, De Tabakrookers, De Bierdrinkers, Jagerslied en Ons Lied munten allen in hunne soort uit. Men zou nogtans den heere V.R. kunnen ten laste leggen, dat hy hier en daer wel wat al te vry is, en eene al te gemakkelyke wysbegeerte aenpreêkt; maer het was hier meer te doen om liederen te leveren, zoo als ze door iederen volksman begrepen worden, zoo als ze in het hert van den heer V.R., den geliefkoosden zoon des volks lagen, dan drooge strenge morael op te disschen; en is verder de wysbegeerte van den heer V.R. de wysbegeerte des volks niet? In hoeverre die wysbegeerte goed zy, hebben wy hier niet te onderzoeken; houden wy alleenlyk in het oog, dat een volksdichter de gevoelens van het volk slechts moet doen kennen, dat hy het volk moet nemen gelyk het is. Wy moeten hier afzonderlyk gewag maken van de liederen getyteld: | |
[pagina 309]
| |
Holland, Yzerenspoorbaenlied en De Latynisten. Holland is een voortreffelyk liedje, vol geestige en wel eens scherpe zetten; het Yzerenspoorbaenlied is een verdienstvolle tegenhanger van Béranger's Voyage au pays de Cocagne; ieder vers van De Latynisten vloeit over van fyne hekeling: Er zyn nog veel styve pruiken,
Met hun beffen en hun buiken,
Trotsch op vroegre studieëer;
En daer wy in 't lettermeir
Gunstig vangen met de fuiken,
Visschen zy nog met de lyn.
Wie zyn landaerd poogt te stichten
Zal toch nimmer veel verrigten
Met zyn spreuken in 't latyn.
Over den Zangstryd zullen wy thans geen enkel woord zeggen; het valt in ons bestek niet hier te onderzoeken in hoeverre er in de door het lied bedoelde omstandigheid den heere V.R. onregt is gedaen geworden. Vader Cats is een niet onaerdig dichtje, dat eene welgetroffen karakterschets voorstelt van Cats, en waerin de dichter gedurig zinspeelt op het echter des al niet te min en ziet wat dient er meer gezeid van den zeeuwschen rymer. Elders deelden wy reeds ons gunstig gevoelen over Den Luitspeler mede. De Klepperman en De Pelgrim, alhoewel onderwerpen voorstellende, iedereen door oude rymtjens bekend, zyn zoo regt gelukkig behandeld, dat zy de vergelyking kunnen uitstaen met de beste vreemde letterkundige voortbrengselen van dien aert, welke even als deze twee romancen, ook nieuwe inkleedingen zyn van oude volkszangen. Tante Geertruid beviel ons insgelyks, ofschoon wy er zoo nog al eene lieve oude kennis in ontmoetten. Het Rydertje is eene fraeije romance, die weldra geheel Vlaemsch-Belgie door zal gezongen worden. De verzameling wordt gesloten met Het Liedje van den liereman: de lezer van het Taelverbond oordeele over al het bevallige, het gevoelige van dit gezang, en erkennne met ons dat de schryver zyn voortreffelyk talent daerin met verhevene, ware kleuren heeft gekenschetst: Het liedje van den liereman.
Brave lieden, wilt me aenhooren,
'k Ben een arme liereman,
Die geen ander ambacht kan
En tot zingen werd geboren.
'k Zag wel tydig in 't verschiet
My van elke gunst verstooten;
Maer het noodlot had besloten,
En ik kreeg de gaef van 't lied.
| |
[pagina 310]
| |
'k Zat van myne kinderjaren
Ach! zoo zorgeloos en bly
Met het speeltuig aen myn zy;
'k Roerde stout aen al de snaren,
En als trotschheid my verstiet,
Of verbastring my dorst hoonen,
Stemde ik daverende toonen
En ik zong een krachtig lied.
Luid de waerheid op te zingen,
Met een vaderlandsch gevoel,
Bleef op aerd' myn eenig doel;
Zag ik my daerom verdringen,
Huichlen kon ik echter niet;
Velen heeft er 't goud bewogen,
Maer bezit ik geen vermogen,
Ik bezit de gaef van 't lied.
'k Zal aen 't lot niet eens verwyten
Dat het een te zwaren last
Op myn schoudren heeft getast;
Ik weet in de lip te byten,
Waer 't de dwang des noods gebiedt,
En wat stormen rond my joegen,
Ik vond vryheid en genoegen
In het stemmen van myn lied.
'k Heb een gade met drie kleinen,
Needrig is myn huisgezin,
Waer ik 't schrael bestaen voor win;
Doch ik ruil myn refereinen
Voor geen gevel van graniet;
't Zingen blyft myn taek op aerde,
Schoon 't my nimmer schatten baerde,
En myn leven is myn lied.
Zyn dan eens door later neven,
Als ik, arme liereman,
Langer niet meer zingen kan,
Myne liedren aengeheven,
Waer m'elkaêr den roomer biedt,
Dan ligt zal m'ook onder 't drinken
Wel eens voor den zanger klinken,
Van zoo menig vrolyk lied.
| |
[pagina 311]
| |
Doen die twee laetste koepletten, lezer, u geen traen uit het oog springen? Antwoorden wy thans op de vraeg die wy in den beginne onzer beoordeeling deden: heeft de heer V.R. de poëzy, die in het hert van het volk ligt, in zyne liederen uitgegoten? Ja, hy heeft met het volk in zyne Vagebonden geweend, het nederduitsch volk in zyne vaderlandsche liederen gewroken, met het volk in deszelfs vreugden gejuicht, en als de tolk des volks de zeden gehekeld; ja, hy is een echte volksdichter. Mogten wy den heer V.R. thans onze gedachte over zyn dichterlyk talent rondborstig blootleggen, dan zouden wy zeggen, dat hy zich zoo niet uitsluitelyk, toch altyd byzonderlyk, op het volkslied toeleggen moest: het is in dat vak, wy hebben er de innige overtuiging van, dat hy der vaderlandsche letterkunde de grootste dienst bewyzen, en voor zich zelven de meeste eer zal inoogsten. J.F.J. Heremans. Gent. 1846. |
|