Het Taelverbond. Jaargang 1
(1845)– [tijdschrift] Taelverbond. Letterkundig Tydschrift, Het–
AuteursrechtvrijBoekbeoordeelingen.
De tael der waerheid is eenvoudig. Quintilianus spreekt ergens van eenen schoolmeester, die de duisterheid, als eene verdienste, aen zyne leerlingen aenpreekte; en verhaelt ons dat er eenigen onder hen waren die des meesters lessen volkomen nakwamen, zoo dat deze by de lezing van hunne gewrochten juichende uitriep ‘tanto melior, ne ego quidem intellexi, zoo veel te beter, ik heb het inderdaed niet verstaen.’ Sommige vlaemsche dichters schynen den meester van wien Quintilianus ons spreekt voor professor van poësis gehad te hebben; maer in plaets van te juichen, wanneer wy hunne verzen lazen, die wy niet verstonden, zeiden wy schokschouderend: weer een die onder het uitgalmen van ronkende, ongerymde rymen, zyne intrede doet in het Corpus der gelauwerde of ongelauwerde poëtasters, dat orakels smeedt voor Phoebus-Apollo van Delphos! Wy begrypen waerlyk niet hoe men zyne volzinnen zoodanig kan draeijen en keeren, dat geen Edipus zou raden wat er mede bedoeld wordt. Schryft men dan hedendaegs niet meer om verstaen te worden, | |||||
[pagina 141]
| |||||
en stort de dichter zyn gevoel niet meer uit om het hert zyns hoorders te raken? Wy zyn het nog altyd met den grooten Bilderdijk eens, wanneer hy in zyne verhandeling over dichterlyke geestdrift en dweepery zegt: ‘Poezy is uitstorting van overstelpend gevoel, dat lucht eischt, dat zich uitbreiden, dat zich meedeelen, dat zich verveelvuldigen moet’Ga naar voetnoot1, ja, wy gaen zelfs nog verder en beweeren, dat de krachtigste denkbeelden in den eenvoudigsten styl moeten worden uitgedrukt, dat het eenvoudige het eenige kleed is dat aen de ware poëzy past. Een schryver wiens naem ons thans niet te binnen schiet, zegt elders: wilt gy in onze eeuw een groot dichter zyn, begin met kind te worden. Dit gezegde zal eenigen misschien aerdig voorkomen; maer de bedoeling zal weldra klaer zyn, daer wy er met Jeronimo De Vries zullen byvoegen: de kinderen zyn de ware eenvoudigen. Wat is toch het eerste oogmerk des dichters? Gelyk wy reeds zeiden, het hert des hoorders door het uitstorten van een innig gevoel te treffen; en wie bezit dit innig gevoel in eene grootere maet dan het kind? Aenziet het teeder knaepje, uit wiens roodgekreten oogskens een stroom van tranen vloeit, waerom neemt het iedereen met zyne droefheid in? Waerom vestigt het, in eene andere omstandigheid, den blik van iedereen op zyne luidruchtige vreugde, waerom vangt iedereen deelnemend den strael van genoegen die uit zyn aengezichtje blinkt, is het niet om dat zyne gevoelens waer, ongekunsteld, eenvoudig hem uit het overstelpte hert komen? Men keere dan, om zyn boezem in gezangen lucht te geven, tot de kinderlyke eenvoudigheid terug, en men vergape zich niet langer aen die winderige, met figuren opgesmukte, spitsvindige vormen en versleten lieux-communs, die zoowel het aenzien hebben van een afschuwelyk, afgeteerd vrouwengeraemte, dat men met lappen van allerlei kleur en stof omhangen heeft, maer dat toch nooit, hoe overladen en opgetooid ook, des jongelings herte zal ontvlammen. De oorzaek der afwyking van het eenvoudige ligt in het verkeerd bestuderen van den vorm der klassieke schryvers. Men is in hunnen geest niet doorgedrongen, men heeft in het navolgen hunner schryfwyze geen acht geslagen op de wyzigingen, die zeden gewoonten, godsdienstige begrippen ondergaen hebben, alles in een grieksch of latynsch kleed gestoken, en zich om het lichaem dat in het kleed stak geenszins bekreunt. Opvisschen wat buiten het gewoone ging, dichterlyke wendingen voor het wezen der kunst nemen, figuren op figuren stapelen en die met mythologie doormengen, eene gedachte op zeven verschillende manieren, Homerus of Virgilius op onderscheidene plaetsen | |||||
[pagina 142]
| |||||
ontleend, uitdrukken en uitrekken - dat was het nec plus ultra der poëzy. O bekrompene zelfverloochening! Is het waerlyk niet belachelyk een dichter, wien het anders aen geen talent ontbreekt, het volgende van den mensch in een stuk op de stomboot te hooren zingen? Hy durfde op broozen wiek door reiner dampkring dwalen,
En zien uit hooger lucht naer 't lager bliksemlicht:
Hy in het hart der aerd met aks en beitel dalen,
Zoo dat de weergalm klonk in Pluto 's konings zalen
En dees het somber oog van schrik naer boven rigt.
Neen, dat heeten wy geene poëzy: verzen mogen uit het hoofd niet vloeijen. ‘Het goddelyk gevoel, uit een getroffen hert opgeweld, en uitgestrort in verheven zangen, behoudt de ware eenheid, helderheid en zuiverheid van de onbesmette bron. Iedere afwyking, iedere vreemde vermenging, ieder gekunstelde en gedwongen verheffing kan alleen den ongevoelige bekoren. De tael des herten is eenvoudig, en daer door verheven. In maet gebonden, verliest zy niets van hare eigenaerdige en natuerlyke eenvoudigheid en duidelykheid.’Ga naar voetnoot1 Wil men weten hoe de ware dichter zich moet uitdrukken, welke de beste weg naer het hert is, men leze den bybel, Homerus en onzen te weinig beoefenden Vondel. Wat is er krachtiger, verhevener, eenvoudiger dan 't licht zy, 't was er 't licht? (Gen. 1.3.) Men zette het over door De heldere zonne schiet' haer gouden stralen af,
Op eens verlichte 't hemellicht des aerdryks nacht
en men oordeele. Wat is er grootscher, maer tevens eenvoudiger, dan de volgende plaetsen: ‘Ik ben de heer, alles makende, alleen de hemelen uitstrekkende en de aerde vestigende, zonder iemands hulpe, die aen den afgrond zeg: put u uit, ik zal uwe vloeden uitdroogen. Die aen Cores zeg: ge zyt de herder myner kudde, en gy zult geheel myn welgevallen volbrengen. Die aen Ierusalem zeg: word gebouwd, en aen den tempel: word gegrond. (Iesaia). Men leze verder de psalmen en het boek Hiob, en men zal zien wat dichterlyke spraek is. Ofschoon de plaets ons ontbreekt kunnen wy ons | |||||
[pagina 143]
| |||||
nogtans niet onthouden de volgende overheerlyke brokken uit Hiob medete deelen. Wie sloot de sluizen toe der zee;
Toen ze uit den moederschoot te voorschyn brak?
Toen ik de duisternis haer gaf ten zwachtel,
De donkerheid ten windeldoek:
Toen ik haer brak door myn bevel;
Haer deur en grendelen stelde.
En sprak: tot hier toe komt gy, verder niet;
Hier buigt zich uwer golven trots.
Hebt gy aen 't paerd dien trotschen moed gegeven,
Hebt gy zyn hals met pracht bekleed?
Schrikt gy hem op gelyk een sprinkhaen?
Heerlyk dampt zyn gesnuif!
Zyn hoef graeft in den grond, en dartel in zyn overmoed
Gaet hy het wapentuig te gemoet.
Hy lacht met de vrees en ontzet zich niet,
En deinst niet terug voor het zwaerd.
Rondom hem ratelt de pylkoker,
Bliksemen spies en lans.
Onrustig en woelig trappelt hy den grond,
En kan niet stilstaen op 't geluid der trompet:
Luider klinkt haer geschal, hy briescht het tegen,
En riekt den stryd van verre,
Des veldheers donderwoord en 't krygsgeschrei.
Wy vragen het: is dit alles niet van de grootste verhevenheid, en is dat alles terzelfdertyd niet eenvoudig, is dat de ware uitdrukking der poëzy niet? Wy zouden hier uit Homerus en Vondel nog talryke voorbeelden kunnen aenhalen, en toonen dat ook by die dichters de krachtigste, heerlykste zaken in den eenvoudigsten vorm gegoten zyn, maer wy gelooven reeds genoegzaem bewezen te hebben, dat het eenvoudige het eenig ware kleed is der poëzy. Deze weinige aenmerkingen dachten wy noodig vooraleer tot het beoordeelen der jaerboekjes over te gaen. Lang betoonden recensenten hunne ontevredenheid over het pak waerin men de geliefkoosde telgen onzer dichteren stak: de verzamelaer heeft eindelyk aen hunne billyke klagten eenig regt laten wedervaren, zoo dat het kleed er dit jaer zindelyker uit ziet. De dichter Van Duyse heeft den knaep met zyn dertiende jaer op de volgende wyze begroet: De knaep wordt groot, myn goede Rens;
Hy telt nu dertien jaren;
Het wordt een jongen naer onz' wensch,
Die deugd en kunst blyft paren,
| |||||
[pagina 144]
| |||||
Ik weet niet juist, wat of ge zyt;
Zyn vader of zyn peter,
Maer 'k weet dat ge u in hem verblydt
't Gaet hem, hoe langs hoe beter.
Dit wonderkind sprak in de wieg
Vlaemsch als een advokaetje;
Maer hield (zoo ik my niet bedrieg)
Nog veel van een fransch praetje.
Nu is de knaep regt vaderlandsch
En houdt zich aen 't ons eigen,
Om voor 't Sanscritisch noch het Fransch
't Blond hoofdeken te neigen.
Eenvoudig blyft zyn vlaemsch gewaed,
Vreemd aen Parysche mode;
Maer teêr of stout is zyn gelaet
By Elegie of Ode.
Niet steeds blinkt hy verguld op sneê
Gy weet als een vergulden....
Maer allen hebben met hem vreê
Die 't goede en schoone hulden.
Men leest zyn stalen plaetjes niet:
Hy is onopgeluisterd,
Maer menig leest zyn proza of lied,
De ziel er aen gekluisterd.
't Zy Klassisch dan of Romantiek
Hem wil de Vlaming vieren:
Vooral wen Vrouwtjes dichtkunstziek
Hem als haer liefling sieren.
Zy staet hem geestig, die toilet,
En 't zoentje er by ontvangen,
Laet wel een blosje na te met
Op zyn geliefde wangen.
De jongen deftig opgekweekt
Is welkom aen 's lands Noorden,
Ja, aen elkeen die Neerduitsch spreekt
En houdt van vlaemsche akkoorden.
De recensenten hebben hem
Vry schaers de plak gegeven,
Kloek is zyn borst: hy spreekt vol klem.
Lang moog' de jongen leven!
Genoeg over het kleed: zien wy thans of wy den knaep lof of de plak | |||||
[pagina 145]
| |||||
zullen geven voor zyne innerlyke waerde. Het schynt ons dat deze jaergang al de anderen overtreft. Reeds lang heeft men geroepen: het jaerboekje moet eene tentoonstelling zyn, waer ieder dichter en prozaschryver jaerlyks zyne beste gewrochten inzendt, om te toonen of hy in rang in de hierarchy der priesteren van het schoone hooger gestegen is. Meest allen hebben dat dit jaer begrepen. Nemen wy de schryvers beurtelings in oogenschouw.... De heer Ledeganck leverde een tamelyk uitgebreid stuk: de bedelaer (1845) getyteld. Dit dichtstuk, zeker het beste des bundels, is ryk aen poëtische gedachte en uitdrukking: alles is er met eene meesterhand in afgeschilderd. Hoe treffend maelt ons de dichter des bedelaers heilvolle jeugd, zyn gelukkigen echt, den brand van geheel zyne have. Hier sloop de wanhoop in myn hart - de Heer vergeve 't my! -
Want toen myn echtgenoot, half naekt, half levend aen myn zy
Ter neêr zeeg uit myn dochters arm, en snikkend my verhaelde
Dat onze zoon ons had gered, doch 't met den dood betaelde,
Wen hy zyn tweede zuster ook, in smook en gloeijende asch
Gedekt, verlossen wou en zelf daerby bezweken was, -
Toen wist ik niet meer wel te regt wat in myn boezem woelde
En of 't geen vloek en gramschap was die ik in 't hart gevoelde,
Myn lippen krompen vreeslyk saêm, en 'k borst onwillig uit.
In eenen woesten, schampren lach, van vreemd en naer geluid.
Het is waerlyk te beklagen dat de heer L., de eerste dichter van België, niet méér zyn gevoel uitstort: een stuk van hem, allen zyn meesterstukken, verdryft oneindig meer de vooroordeelen die men tegen onze tael voedt, dan zes honderd uitvallen tegen franschen en fransquillons. Wy hebben met oneindig veel genoegen den heer Van Duyse in zyne Ondine en zyn Boerenavondmael niet gevonden. Wy bemerken sints eenigen tyd verandering in de manier van uitdrukking des schryvers: iedereen klaegde dat hy niet eenvoudig genoeg was, dat men hem niet verstond. In zyne Ondine en zyn Boerenavondmael vindt men den gewoonen ingewikkelden volzin van den heer V.D. niet: ook hebben ons die stukjes zeer bevallen. Men kan zien dat het den heer V.D. moeite kost eenvoudig te zyn, want in zyne St.-Jans kerk te Gent gegrondvest, ontmoeten wy weer het oud gebrek. Ondine is eene lieve ballade, wat den vorm aengaet: het is spyt dat Göthe dezelfde gedachte in zynen Fischer heeft. In eene gouden nis van hairen herinnert ons Vondel, wanneer hy van Eva zegt: Nu blinckt geen Serafyn, in 't hemelsch heilighdom,
Als deze, in 't hangend hair, een goude nis van straelen,
Die schoon gewatert van den hoofde nederdaelen,
En vloejen om den rugh.
| |||||
[pagina 146]
| |||||
Boerenavondmael is bevallig. In de sint jans kerk te Gent gegrondvest vinden wy den waren toon der sage niet. By het graf van F.A. Spyers is een gelegenheidsvers dat goede gedachten bevat; maer al te koud is. Het lied van den Luitspeler door den heer Van Ryswyck is onzen volksdichter ten volle waerdig, en kan tegen soortgelyke voortbrengselen van andere volkeren gerust opwegen. De heer V.R. munt bezonder in dien poëzytak uit: want dan vloeit hem alles uit het hert. Wy verwachten in dit vak nog veel voortreffelyks van hem. De heer van Beers heeft ons door eenige verdienstvolle stukjes getoond dat hy geroepen is, om een groot dichter te worden: zyn mystiek roosken versterkt ons in die gedachte. Diep gevoel, ryk, weelderig, in eene fiksche versificatie uitgedrukt kenschetsen den veelbelovenden dichter. De vaderlandsche poëzy verwacht veel, - zeer veel van hem. Hy werke, wil hy niet dat de nakomelingschap hem vrage waerom hy de gaven die de schepper hem schonk ter verheerlyking zyns vaderlands niet heeft gebruikt. Wy kunnen ons niet weerhouden zyn allerliefst stukje hier in zyn geheel onzen lezeren mede te deelen: Eens heb ik, ter zy van myne eenzame baen,
By distels en dorens een roosken zien staen:
Een roosken, dat vast, onder 't bloemenkransstrengelen,
De hand was ontglipt der voorbyvliegende engelen;
Een roosken des hemels op de aerde gestrooid
En dat er den droeve ten troost is gegroeid.
En toen ik het hemelsche roosken daer vond,
Toen blonk er een hemelsche lach om myn mond,
Toen viel er een traen op de bloeme uit myne oogen;
En 'k dankte den geest die myn smert had bewogen;
Den engel die haer op myn baen had gestrooid,
Maer 't klonk ‘Niet voor dy is het roosken gegroeid!’
En echter - het lokte myn harte zoo zacht!
Het stond daer en glom als een star in den nacht,
Een starre, die eensklaps door 't zwart van den hemel
Den dolende toelacht met vriendlyk gewemel,
Het lampken der hoop voor zyn oog weêr ontgloeit:
En ach! - niet voor my is het roosken gegroeid!
En - 't wiegde op zyn donzigen steel zoo gerust
Door troetlende windjes in sluimring gekust;
'T verspreidde om zich heen zoo'n verkwikkende geuren;
'T ontplooide zoo argloos het goud van zyn kleuren,
'T fluweel van zyn blaedjes, met dauw nog besproeid:
En ach! - niet voor my is het roosken gegroeid!
| |||||
[pagina 147]
| |||||
En - Hemel! - zoo eenmael een nydige orkaen
Het jeugdige bloemeken neder kwam slaen!
Zoo eenmael een regen het woest kwam verpletten,
Een worrem zyn schuldeloos hertje besmetten,
Een zonnestrael, slechts wat te fel, het verschroeit!
En ach! - niet voor my is het roosken gegroeid!
ô! - Zoo het voor my slechts gegroeid ware op aerd,
Ik had het als 't licht myner oogen bewaerd;
Ik had het beveiligd voor regen en stormen,
Voor 't branden der zon en het knagen der wormen:
................
Maer ligt, dat het hier voor geen sterveling bloeit.
Helaes. Toch voor my niet is 't roosken gegroeid!
Het stukje heeft eene kleine vlek: gestrooid rymt niet op gegroeid. Een jonge dichter, wiens poezy, wat den toon betreft, veel overeenkomst heeft met die van den heer V.B. is de schryver van mistroostigheid. Dit stukje is gevoeld, gelyk alles wat uit het hert van den heer Boucquillon vloeit. Het Valkenhof te Nymegen van Phs Blommaert is een gedicht in den aert der Niebelungen en in den geliefkoosden trant des dichters. Wy vinden het in het algemeen eenigzins koud. De heer Rens leverde voor zyn aendeel vyf dichtstukjes, waeronder de wonderharp, ofschoon niet oorspronkelyk voor de gedachte, boven al de anderen uitmunt: zoo verstaen wy de ballade. Pligt en trouw is een lief verhaeltje vol van de gemoedelyke zedelykheid die den dichter kenschetst. Aen 's lands dochteren beviel ons niet, en wy gelooven dat het aen 's lands dochteren ook niet al te zeer zal bevallen hebben: wil men het vrouwenhert veroveren, dan mag men zoo geen stuer gelaet opsnyden, en de morael zonder bloemekens niet opdisschen. Het stuk dood van philips van Artevelde getyteld, beviel ons meer: nogtans daer het voor de uiterlyke welsprekendheid schynt opgesteld te zyn, hadden wy er wel wat meer warmte willen in zien. De laetste verzen van den verzamelaer dragen tot opgeschrift: by den dood van mynen vriend F.A. Spyers, en zyn een offer aen eenen duerbaren hartsvriend verschuldigd: het laetste van dit stukje heeft ons innig getroffen. Aen eene doofstomme blindgeboren, zoo luidt de tytel van eenige strofen van den heer Nolet de Brauwere. Zie hier wat de schryver aen het kind zegt: gy ziet noch zon, noch bloem, maer de ondeugd ziet gy ook niet, - gy hoort den vogelenzang; den kerkzang niet, maer gy hoort noch den laster, noch den kreet der onschuld; - zoo de hemel u liet zien, spreken, hooren, zeg dan dat gy weder doof, stom en blind wildet zyn; | |||||
[pagina 148]
| |||||
Later zult gy hooren zien en zingen. Die gedachten, welke niet nieuws bevatten, zyn in figuerryke, periodieke lieux-communs uitgedrukt, spreken by gevolg niet tot het hert, en zyn geene poëzy. Is het niet te bejammeren dat een dichter, die zynen vorm zoo meester is, niet meer denker zy? Van Mevr. Van Ackere treffen wy eene Idylle: de visscher en de landman, aen. Die idylle moge zoo schoon als eene van Virgilius zyn, en gansch in den smaek van de lieden vallen voor wie Mevr. van Ackere ze dichtte, wy zouden echter met spyt zien dat de eerste dichteresse van België haren tyd aen het maken van Idyllen, een vak dat tot onze eeuw niet behoort, zou verspillen. Kunst van den heer van Kerckhoven is een goed stuk wat de gedachten aengaet. De versbouw laet hier en daer nog al te wenschen over: het verlammende woordje doen, speelt hier weder zyne gewoone rol. Met veel genoegen lazen wy de lieve Morgenwandeling van den heer Dautzenberg. Welke bevallige frischheid! De Zomerdraed van L.F. David is het beste stuk dat wy nog van dezen jeugdigen dichter gezien hebben. De heer Ronse heeft ons door zyne Dochter des Ballings, en wat wy elders van hem zagen, getoond, dat hy een jonge dichter is die veel voor de toekomst belooft. Hy ga stout voort, volge niet te slaefs de voetstappen van anderen, en rukke zich los van de literatuer der bedelaersjes, stervende kindjes en ongelukkige moeders. Deze aenmerking is insgelyks op den heer G.J.A. Vanden Bossche toepasselyk, wiens St. Amelberga's dag wel eenige overeenkomst heeft met eene ballade van Walter-Scott door Tollens vertaeld. De Messias van den eerw. heer Cracco is eene heerlyke vertaling van het beroemde: Je nymphs of Solyma! begin the song:
To heavnly themes sublimer strains belong,
van Pope. Wy vreesden voor den heer Cracco, wanneer wy hem met den eenigen Bilderdyk in het strydperk zagen treden, maer juichten hem zooveel te meer toe, dewyl hy zich zoo eervol uit den slag getrokken heeft. Eene andere vertaling: Naroep, naer Uhland, door J.V.D.B. is insgelyks wel gelukt. Aen myne voorouders, is een stukje dat eer doet aen den vaderlandschen achtbaren gryzaerd, Ceulemans. De verzen van D'Huygelaere vader en Maria D'Huygelaere, hebben weinig om het lyf. Van Mevr. Courtmans zagen wy oneindig betere stukken. Wy begrypen niet waerom zy het stukje, dat van haer in het Jaerboekje voorkomt, Aen Lier, getyteld heeft. Wanneer Mevr. Courtmans, eene dichteres, die | |||||
[pagina 149]
| |||||
wy zeer veel aenleg toekennen, dit stukje schreef, was het heur niet klaer in den geest wat zy schryven wilde. Dat de heer Blieck Bilderdijk met vrucht bestudeert, over zyne tael den schepter zwaeit, schoone gedachten heeft, maer afgezonderd dweept, zulks getuigt zyne Kerkhof-schending. Poezy en waerheid zyn by ons toch één en onafscheidbaer, en wie ons in zyne dweepery, want enthousiasmus is het niet, wil wysmaken dat de cholera en de ziekte der aerdappelen de gevolgen zyn van de verbolgenheid des Heeren, omdat wy de beenderen onzer vaderen, zoo als in de eerste tyden geschiedde en nog in het Oosten gebeurt, in het open veld ter ruste leggen, dien verklaren wy ronduit dat het ons innig spyt dat hy wil blyven stilstaen, zoo als Bilderdijk het weleer deed, in het midden van den alles medeslependen stroom der volksbeschaving, en dat hy zal omverre geworpen worden. Gaen wy thans over tot de prozaschryvers. Vangen wy aen met den Woeligen nacht, die boven al de andere stukken uitblinkt. Waerlyk die heer X. of hoe hy in voorgaende jaren zyne onovertrefbare proza of uitmuntende verzen ook al onderteekend hebbe, is een groot dichter, is een groot prozaschryver, die op den eersten rang der vlaemsche letterkundigen mag geplaetst worden: zyn woelige nacht geeft er ons een onwederlegbaer bewys van. Jammer maer dat die onbekende, wiens naem wy zoo gaerne uit ieders mond zouden hooren, zich niet meer met de literatuer bezig houdt. Waerom mogen wy maer jaerlyks één stukje uit zyne allerverdienstelyke pen ontvangen? Is dit by hem eene afgedane zaek, hy vergete dan toch nimmer het Jaerboekje, hy geve ons nog tafereelen, als dit van de brabandsche omwenteling, en van herte wenschen wy hem nog vele woelige nachten toe, zoo hy slechts den volgenden dag zich de moeite wil geven op het papier te stellen, wat hy zoo al in zynen droom gezien heeft. Hendrik Conscience gaf aen het Jaerboekje eene Bladzyde uit het boek der natuer, wederom een schoon fragment van het nuttig en aengenaem boek, waernaer wy ongeduldig wachten. Koning Zwintebolt, (Sanderbout), door den heer Ecrevisse is een wel geschreven verhael. Is nogtans bladz. III. waerop de schryver ons zegt dat de naem van Sanderbout in Limburg met dankbaren eerbied wordt uitgesproken, niet in tegenspraek met het verhael dat de heer E. ter staving van zyn gezegde aenhaelt? Met goeden uitslag heeft de heer Van de Walle ons eenen grooten belg, Den Graef van Bucquoy doen kennen. De levensschets van dien krygsman is met veel nauwkeurigheid opgesteld en wel geschreven, en belooft ons in de heer Van de Walle een goeden geschiedenisschryver. Het komt ons echter voor dat Graef van Boucquoy in een tydschrift meer dan in een Jaerboekje, dat alleen der eigenlyke letterkunde is toegewyd, op zyne plaets zou hebben gestaen. | |||||
[pagina 150]
| |||||
Wy danken den heer E. Vermandel voor de nekrologie van F.A. Spyers. Wy leeren uit dit kort levensberigt nog meer den man waerderen, die, te vroeg aen de vaderlandsche literatuer ontrukt, wy nog lang zullen betreuren. Thans de beurt aen het Muzen-Album. Dit Jaerboekje ofschoon veel betere stukken inhoudende dan voorleden jaer, is nog op de hoogte niet, die de staet der poëzy en proza in ons land, en bezonder te Antwerpen vereischt. Behalve Anakreon, van den verzamelaer en de prozabydrage van Veld-Verschoelewyk bevat het weinig uitstekends. En nogtans zouden wy geerne zien dat het Muzen-Album de standmeter ware, waerop de vreemdeling zien kon hoe hoog de literatuer in de Scheldestad gestegen is. Vertalingen vindt men in het boekje in groot getal, ja, veel te veel: of wel vertalingen worden opgesteld ter zelfoefening in de versificatie, en dan moesten zy nooit den lezer onder het oog gebragt worden; - of wel zy worden gemaekt om ons vreemde dichters te doen kennen, en dan hoeft men zeer streng in het kiezen van het te vertalen stuk te zyn, en dan nog, denken wy, is een Jaerboekje de plaets voor die vertalingen niet. Wy hopen dan dat de verzamelaer het toekomende jaer alles niet zal opnemen wat hem ter plaetsing toegezonden wordt: wy herhalen het nog eens: een Jaerboekje moet het peil der hoogte eener letterkunde aenduiden. De heer Th. Van Ryswyck opent de verzameling met een stukje Aen onze Medewerkers, dat wel niets nieuws bevat, maer zich toch nog al laet lezen. Gaerne hadden wy eene andere vergelyking dan die der Schelde gebruikt gezien: immers zy herinnert al te sterk de schoone vergelyking van den Ryn met Nederland, waermede Helmers den tweeden zang zyner Hollandsche natie begint. Anakreon beviel ons veel meer, en wy houden het voor het beste stukje des bundels, alhoewel wy nogtans niet weten wat de dichter door de Lesbia van Anakreon verstaet: Van kusjes zonder wederga
En lonkjes van zyn Lesbia.
Jagtliedje, is goed in zyn genre, en is zeer geschikt om op muziek gebragt te worden. Lieve vertalingen zyn De Kus en De Visscher in zyn boot van welk laetste het onderwerp den vlaemschen lezer reeds bekend was door de vrye navolging door den heer Blommaert, voorkomende in het Nederduitsch letterkundig Jaerboekje van 1840. Een stukje dat ons eenen goeden luimigen dichter belooft, is De Lof der Onderdeur, van den heer J.B. Van Ryswyck. De aenvang is misschien wat al te lang, maer in het algemeen verschafte het lezen van het geestig dicht ons zooveel genoegen, dat wy den schyver eene plaets waerdig keuren naest zyn begaefden broeder. De heer Van Duyse leverde een prozastuk De Profeet Zorobabel, dat zinspeelt op de scheiding van Noord en Zuid. Toon en styl zyn regt bybelsch, | |||||
[pagina 151]
| |||||
maer vallen zulke navolgingen wel in den aert van onze lezers, zullen deze er het fyne van begrypen? Wy meenen ontkennend te moeten antwoorden. De plaets waerop deze bydrage in het Muzen album staet, zou door eenigen wel als eene politieke verklaring van den verzamelaer kunnen genomen worden; daer nogtans de reden van het toewyzen der eereplaets alleen diegene is, dat het stuk het eerste der redactie werd toegezonden. De profeet en de vogel is nogmaels eene zinspeling, welke alleen door hen zal begrepen worden die den heer Cracco kennen. Dit stuk bevat schoone gedachten in schoone verzen uitgedrukt; maer is in het algemeen duister voorgesteld. In den vlaemschen dichter, sonet van den heer Rens, vinden wy den schryver gekenschetst. Gestrafte ontrouw is eene fraeije vertaling. Mevrouw Van Ackere leverde het liefdevaerwel, eene elegie, die veel goeds bevat, maer beneden hetgene is wat wy gewoon zyn van Vlaenderens dichteresse te ontmoeten. Wy moeten regtvaerdig zyn: het is eene harer eerste dichtproeven, die door eenen harer kunstvrienden, welke hier misschien niet al te wel beraden in handelde, aen den verzamelaer werd toegezonden. Van den heer Bellens treffen wy de armzaligste beryming van het gebed des heeren aen. Hoe heeft men die ellendige rymen eene plaets in het album durven verleenen? Is dit met het publiek den spot niet dryven, heer Bellens? Het stukje van den heer Boucquillon, hartewee, bewyst nogmaels wat wy over dien gevoelvollen dichter, over zyn stukje in het gentsch jaerboekje sprekend, zeiden. het geroofde kind van den heer Ronse en den bedelaer van den heer G. Vanden Bossche gaen aen hetzelfde euvel mank, als hunne dichtjes in het jaerboekje van Gent. Zoo wy ons niet bedriegen, hebben wy den bedelaer nog elders in een nieuwsblad gelezen: de heer V.D.B. zy zoo trotsch op zyne voortbrengselen niet: aen den dichter Van Ryswyck door Mevr. Courtmans is van alle verdiensten ontbloot. Geestigheid bebben wy er toch met den besten wil der wereld niet kunnen in vinden. Der schilders wapen door Wolf is eene hoogduitsche vertelling in den vollen zin des woords. De brief aen mynen vriend k.n. door L.J.V.D.M. is een geestig stukje, en heeft ons wel bevallen. Misschien is de luimige schryver wat al te vry geweest - maer in zulke vakken is dit te vergeven, wy zeiden byna toegelaten. De heer Dautzenberg leverde eene lieve sage, de wolk. Minder bevielen ons de twee novemberliedjes van den heer Van Hasselt, als ook de twee stukjes Jan Van Limburg, onderteekend, die wy elders meenen in het fransch met den naem Van Hasselt, gezien te hebben. Ydelheid der ydelheden door Cracco is drooge berymde zedeleer. Idealen | |||||
[pagina 152]
| |||||
van den heer Snieders Jr. heeft het tegenovergestelde gebrek. Wy zyn overtuigd dat de heer S. aenleg heeft om een goed luimig dichter te worden; maer hy verlieze de zedelykheid nimmer uit het oog. Mishaegde liefdetael ons onder dit opzicht niet, zoo beviel het ons altoos minder dan de stukjes die wy elders van hem zagen.
waerom ik u bemin van den heer Dodd is goed van vorm maer bevat niets nieuws: het toont ons nogmaels dat het zeer moeijelyk is iets te zeggen in dit vak. Aen rosa door den heer Dumont is reeds drie honderd mael in rym uitgedrukt: 'k min de maen, de zefier, den nachtegael, den uchtend, de bloem; maer u, Rosa meer! Mogen wy den heer Dumont eenen raed geven, dat is de poëzy als gevoelsuitstorting te beschouwen, en niet als eene alledaegsche inkleeding van alledaegsche gedachten, en Eros tempel te verlaten, zoo lang hy er door zyn hert niet ingedreven wordt. Aen een meisje enz, door Coomans is eene goede navolging van een onbeduidend dichtje. De heer Brouwenaer toont dat hy beter weet, wat men vertalen moet: zyn lied der klok en zyn fragment uit Torquato Tasso 's Gerusalemme liberata zyn'er onwederlegbare bewyzen van; wy houden het oog op dien jeugdigen dichter gevestigd, en verwachten van hem dat hy den nederduitschen lezer met nog menig keurig voortbrensel der Europesche letterkunden bekend make. Werpen wy nu eenen vlugtigen blik op de proza. Hoe komt het dat het stuk van den heer Ecrevisse de zaekwaernemer, zoo als gewoonlyk de gewrochten van dien schryver, van taelfouten krielt, daer zyn stukje in het gentsch jaerboekje vry zuiver is? Heeft de heer V.R. zyn zaekwaernemer gerabraekt, of heeft de heer Rens zyn Sanderbout hier en daer de pluisjes van het kleed geschuijerd? De lezer zal die vraeg het beste kunnen beantwoorden. Wat er dan ook van den styl zy, de behandeling laet insgelyks veel te wenschen over. De Zaekwaernemer wekt weinig het belang, en geestigheid, waervan zulke stukken moeten overvloeijen, is er zeer dun gestrooid. Oneindig meer lof verdient de schryver van zwyg jongen als er groote menschen by zyn. Wy hebben die prozabydrage met groot genoegen gelezen: de keus van het onderwerp bewyst dat de schryver weet wat een humoristisch verhael zyn moet. De bewerking is niet minder geslaegd: iedere bladzyde munt uit door luimige toestanden en geestige voorstelling. Eene aenmerking veroorloven wy ons nogtans den heer Veld-Verschoelewyk te maken: is het begin niet wat al te lang? Wat heeft den heer Van Rotterdam kunnen bewegen het eerste paragraef van het Brugslot van Zomergem tot proza om te werken? Zoo verliefd mag men op de gedachten van anderen niet zyn. Het overige van het verhael, waer de heer V.R. niet omwerkt, is geenszins | |||||
[pagina 153]
| |||||
van verdiensten ontbloot; maer wil de heer V.R. een goed romanschryver worden, en wy bekennen het met genoegen, hy heeft er den aenleg toe, hy studere geschiedenis, karakters en tael, en wy durven hem eenen goeden uitslag voorspellen. Denzelfden raed moeten wy den heer Nys; schryver van Philips van Artevelde geven, welk fragment nogtans veel minder waerde heeft, en ons naer het geheel niet doet verlangen. Voor aleer in eenige byzonderheden over den VOLKSALMANAK te treden, zullen wy eene algemeene aenmerking maken. Het bundeltje van den heer Van Boekel bevat negen tienden te veel poëzy; of liever rymen. De uitgever overwege eens wel wat een vlaemsche volksalmanak zyn moet. Een volksalmanak moet voor het volk, in den toon van het volk geschreven worden; en zoo hy al eenige verzen inhouden mag, dan moeten het volksliederen en vertellingen zyn, Maer verklaren wy het regtuit: dit genre is het gemakkelykste niet, en wy hebben reden te gelooven, volgens hetgene de heer Van Boekel dit jaer leverde, dat hy daerin nimmer iets goeds zal voortbrengen. Het beste stukje uit den bundel is de houten kling van den heer Snieders, dat veel goeds bevat. Het einde echter is al te stordig en den dichter niet waerdig. Hermans lied aen een duifje is allerliefst. De volksalmanak bevat verder eene goede vertaling van Schillers Kindermoordster door Tollens; rymen enkel rymen van eenen noordnederlander, Durig; eene weluitgezette lieu-commun, Uchtendstond; en vele weinig dichterlyke rymen van den uitgever. Onder de prozastukken, die beter zyn dan de verzen, merken wy het spook op door den heer Teirlynk, dat veel aenleg by den schryver verraedt. Het boekje bevat eene op steen gedrukte plaet, den vlaemschen schouwburg voorstellende, die te Gent staet gebouwd te worden. Drukfouten vindt men op iedere bladzyde. De uitgever van VAN ALLES WAT begreep beter wat het vlaemsch volk noodig heeft; verzen zyn er zeer weinig in den almanak; integendeel is de proza in een aengenamen styl opgesteld. Eene Kunstenaers wandeling van den heer Dodd, en eene kunstenaers ontmoeting door den Hr Sleecks zyn stukken die gretig door ons vlaemsch publiek zullen gelezen worden. Wy raden iedereen die zich eenige aengename oogenblikken wil verschaffen, Van alles wat aen te koopen. Zoo zagen wy dat - het nederduitsch letterkundig jaerboekje steeds in waerde aengroeit, - het muzenalbum nog klimmen moet, wil het de uitdrukking zyn van de Antwerpsche school, - de vlaemsche volksalmanak zyn doel niet beantwoordt, dat door Van alles wat bereikt werd.
Gent.
J.F.J. Heremans. |