|
| |
| |
| |
Vlaemsch feest der Antwerpsche Rederykkamer de Olyftak.
Over eenigen tyd besloot de antwerpsche Rederykkamer voortaen eene jaerlyksche openbare plegtige vergadering te houden. Zulks scheen haer eene noodzakelykheid welke niet langer mogt verwaerloosd worden; zy wil voortaen het publiek allengs meer en meer met hare werkzaemheden bekend maken en aen de vlaemsche bevolking doen zien, dat er immer met onverpoosden yver voor tael en letterkunde gewerkt wordt.
Den 15 february laetstleden had de eerste dier plegtigheden plaets, en de buitengewoone geestdrift waermede de maetschappy werd toegejuicht, heeft genoeg doen zien hoe schoon het ontwerp is, en welke ryke vruchten men daervan mag verwachten. Een uitgelezen vaderlandsch publiek woonde de zitting by, en de tegenwoordigheid der eerste magistraten onzer stad getuigde wederom van de erkentenis en hartelyke deelneming welke onze poogingen, by de hoofden van het bestuer beginnen ten deele te vallen. Met innig genoegen mogten de Vlamingen de Heeren Gouverneur en Burgemeester in hunnen kring beschouwen en de woorden welke schriftelyk door den eersten dier ambtenaren aen de maetschappy werden ter hand gesteld en die wy verder mededeelen, kunnen haer thans als eene plegtige verzekering verstrekken van de edelmoedige
| |
| |
en vaderlandsche gevoelens van dit eerbiedweerdig opperhoofd onzer provincie. Na de zitting heeft de heer burgemeester den voorzitter verzocht van in zynen naem het genootschap te bedanken, en te verzekeren dat hy het grootste belang stelt in de aenhoudende poogingen der vlaemsche letterkundigen en dat de redevoeringen en gedichten, welke hy heeft hooren voorlezen hem een klaer bewys zyn van den voortgang, dien de moedertael sedert eenige jaren in onze stad gedaen heeft.
Het nederduitsche zanggenootschap, ‘de Scheldezonen’ wier leden, met het edelmoedigste vaderlandsche vuer bezield, het op zich genomen hebben, de zangerigheid onzerschoone moedertael aen hunne stadgenoten die er nog aen twyfelen mogten te bewyzen, vereerde het feest met zyne tegenwoordigheid, en telkens werd er achter iedere lezing een choor of solo opgezongen, welke eene aengename afwisseling opleverde en aen de letterkundige plegtigheid tevens een toonkundig voorkomen gaf.
Het is aen de redactie van het Taelverbond vergund geworden, de in de vergadering voorgelezene stukken in het tydschrift te mogen opnemen, en wy twyfelen er niet aen of onze lezers zullen het ons dankwyten hun met die allezins merkweerdige gewrochten te hebben bekend gemaekt. Deze aflevering, wy zyn er verzekerd van, zal voorzeker geene der minst belangryke van onze uitgave wezen. Het kernvolle verslag van den sekretaris der Rederykkamer; de voortreffelyke redevoering van den heer Consience die alle oogenblikken door algemeen handgeklap onderbroken werd; de lieve ballade van den heer Van Beers, die menigen traen heeft doen vallen uit het oog van menige moeder; de humoristieke aenspraek van den heer Vleeschouwer en de geestryke fabel van den heer Van Ryswyck die het gezelschap zoo algemeen en aenhoudend heeft doen lagchen, zyn alle stukken welke eene hooge letterkundige waerde bezitten en die in eenen geest geschreven zyn, die dezelve voor het gansche nederduitsche publiek belangryk kan maken.
Wy laten hier die letterkundige stukken volgen, zoo als ze in de openbare zitting zyn voorgelezen geworden.
| |
| |
| |
Aenspraek van den Heer Gouverneur.
MYNHEEREN,
De plegtigheid waertoe UED. my hebt uitgenoodigd, verschaft my de gelegenheid aen de krachtige beschermers der vlaemsche letterkunde een openbaer blyk myner toegenegenheid te geven, en hunne volstandige poogingen ter verheerlyking der moedertael toetejuichen. - Met vreugd heb ik deze gelegenheid waergenomen; met vreugde zie ik den dag aenbreken waerop (dank zy uwen aenhoudenden invloed) de tael onzer vaderen in de lettergeschiedenis den rang hervatten zal, dien zy vroeger met zoo veel luister bekleedde. - Wat my betreft, ik zal het altyd voor hoogstgelukkig achten tot haren voortgang te mogen bydragen en uwe werkzaemheden aentemoedigen die met zoo veel regt de oplettendheid verdienen van alle ernstige geesten, van al die opregte vaderlanders die de tael voor een krachtig bestanddeel van den volksgeest beschouwen.
| |
Aenspraek van den Voorzitter J.F.C. Verspreeuwen.
Mynheeren,
Het was in het begin der veertiende eeuw, dat, volgens Grammaye, de eerste rederykkamer in ons vaderland te Diest werd opgeregt; deze eeuw was nog niet ten einde, of in Vlaenderen en te Antwerpen had men het voorbeeld der Diestenaren gevolgd; in het begin der vyftiende eeuw vermenigvuldigden deze genootschappen zoodanig, dat bykans in elke stad der nederlanden ééne of meer van deze kamers bestonden.
Zy hielden zich in den eerste slechts bezig met rymoefeningen en openbare vertoonen en schreven naderhand pryskampen uit, waeraen de byzonderste steden en dorpen van zuid- en noord Nederland deel namen. Deze feesten, welke den naem droegen van Landjuweelen en Haegdisschen, werden zeer
| |
| |
plegtig gevierd en trokken eene menigte nieuwsgierigen van alle gewesten des lands naer de stad, waer zy plaets hadden. Doch alle deze plegtigheden zyn met den tyd verouderd en achtergebleven en de naem zelfs van pryskamp wordt door velen als een middeleeuwsch gebruik aenzien.
Heden echter wil men in de rederykkamers een heel ander doel bereiken dan eertyds; men zoekt de niewsgierigheid des volks niet meer op te wekken door vreugdefeesten en openbaer getier, maer men werkt om den nationalen geest, die door zoovele staetsberoerten verzwakt is, te herstellen; om de geschiedenis des vaderlands optehelderen; de volkstael te handhaven en te doen eerbiedigen, met een woord, om te hernemen wat de vreemden ons hebben ontnomen en heilig te bewaren hetgeen onze voorouders ons hebben achtergelaten.
Zie daer, mynheeren, het doel onzer poogingen.
Om dan onze stadgenoten bekend te maken met de werkingen des genootschaps, hebben wy besloten jaerlyks eene openbare zitting te houden, die de vlaemsche zangmaetschappy, de Scheldezonen, dit jaer door hare medewerking heeft willen opluisteren.
Dank zy dan de maetschappy, de Scheldezonen, voor hare broederlyke bytreding ter vereering der moedertael.
Dank zy u, waerde stadgenoten, wier tegenwoordigheid een klaerblykend bewys is van het belang dat gy stelt in onze vaderlandsche poogingen.
Mogt de tyd haest komen dat wy, van kortzichtige vyanden verlost en van alle onpartyzuchtige vaderlanders ondersteund, uit ééne borst en uit éénen mond hoorden roepen: Leve de moedertael!
| |
Verslag van den Sekretaris P.F. Van Kerckhoven.
Mynheeren,
Daer het de eerste mael is dat de Antwerpsche Rederykkamer ertoe besloten heeft hare jaerlyksche plegtige zitting in het openbaer te houden, zal het wel niet ondoelmatig toeschynen, wanneer
| |
| |
wy ter loops eenen blik in het voorledene en in het tegenwoordige zullen werpen, om in korte woorden te doen kennen hoe het met den oorsprong onzer maetschappy toegegaen is, hoe wy tot op het huidige tydstip zyn voortgestapt, en welkdanig thans de toestand en werkzaemheden van ons genootschap zyn.
Van den staetkundigen schok welken ons vaderland over vyftien jaren ontving, dagteekent de wedergeboorte welke wy in onze tael en letterkunde hebben zien ontstaen. Men begreep toen eerst, wanneer de kalmte op het onweder was gevolgd, - waerin de echte nationale geest van het nederduitsche België gelegen was. - Het vaderlandsche vuer was in de harten ontwaekt, en vaderlandsche stemmen moesten de tolken van dit hooge gevoel wezen! De gezichteinder breidde zich alsdan uit, alle bekrompene vooroordeelen moesten wyken, men begreep dat tael en vaderland in één gevoel moesten versmelten, dat de tael het vaderland daerstelde, en dat er zonder eigene tael geen eigen vaderland kon bestaen!..... De grootste, de heiligste gevoelens worden immer in den beginne slechts door enkele persoonen opgevat en ten nutte gesteld. - Zoo verging het ook met de vlaemsche zaek! - Zy die het eerst gewaer werden dat onze nederduitsche landaerd op eene verkeerde baen werd voortgesleept, reikten elkaêr de hand, gaven zich hunne innige gedachten, hun verlangen, hunne hoop in de toekomst te kennen, en besloten voortaen samen te werken tot het bereiken van het heilige doel dat zy zich voorstelden. - Die onderlinge vereeniging was de grond waerop onze maetschappy gebouwd werd. Ofschoon klein en verdoken in het eerste oogenblik, had zy weldra in aenzien gewonnen en nam in het openbaer den naem van Rederykkamer, de Olyftak, aen.
Die naem, Myne Heeren, kan aen diegenen welke vreemd aen onze vaderlandsche zaek zyn, onbeduidend en zonder belang voorkomen. - Voor ons nogthans heeft hy eene niet geringe beteekenis. - Wy herinneren ons dat, toen in de zestiende eeuw een vreemd beheerscher ons vaderland onderdrukte, onze tael zocht te verdelgen en het vrye gevoelen eenen onverpoosden en bloedigen oorlog aendeed; toen men poogde alles in banden te klinken
| |
| |
en men er grootendeels in gelukt was de vryheid des geestes, even als alle andere vryheden te krenken: - Wy herinneren ons, zeg ik, dat er alsdan in ons nederduitsche vaderland maetschappyen bestonden die onder den naem van Rederykkamers bekend waren, en dat het in den schoot dier genootschappen was, dat de tael van het voorgeslacht bewaerd werd, dat men de vrye letteren hulde bleef bewyzen, dat men in vurige dichtkunst 's lands onafhankelykheid bleef verdedigen, de vryheid van geweten durfde voorstaen, de dwinglandy durfde geeselen en aen het voortzetten der heilige beschaving bleef werken. - Onder de oogen der dwingelandy zong men vryheid en verlichting, en was men ook te nauw bekneld, om kunst en beschaving met groote stappen te doen vooruitgaen, men bleef echter het heilig vuer bewaken en bewaren; en al wie nu op dit hachlyk tydstip slechts de magt bezat om tegen den verdelgenden stroom te worstelen, en, zonder daerom vooruit te treden, slechts kon blyven staen, mogt gewis een heldhaftig man genoemd worden. - Zulks, Mynheeren! Ja, zulks deden de rederykkamers!....
De tyden van dweepzucht en bloedige vervolging zyn thans voorby. Geen der uitheemsche dwingelanden uit het zuiden, weegt meer met de magt der wapenen op onzen moedergrond; doch de kamp is thans niet min groot, en er behoeft niet minder moed om tegen den onzedigen stroom te worstelen, om het nationale karakter, door vreemden invloed ondermynd, staende te houden en aen het staetkundig vrye vaderland ook eene zedelyke vryheid te schenken. - Zulkdanig is het doel dat wy ons voorstellen; daer is het veld waerop wy onverpoosd den vaderlandschen kamp leveren.
Worden onze poogingen met goeden uitslag bekroond? Winnen wy allengs veld? - Zie daer eene vraeg waer aen ons bestaen vastgehecht is. - Gode zy dank! wy mogen op die vraeg bevestigend antwoorden.-
Ja! onze poogingen worden met goeden uitval bekroond! - Ja! dagelyks gaen wy vooruit! Om een ieder hiervan te overtuigen behoeven wy slechts te zeggen: Herinnert u den toestand waerin
| |
| |
onze tael en letterkunde, onze vlaemsche zaek, zich over tien jaren bevond, en ziet thans rond u wat er tot stand gekomen is en wat er nog dagelyks geboren wordt! Herinnert u, - of liever, herinneren wy ons, wat de Rederykkamer over twaelf jaren was en zien wy dan welken voortgang zy sedert dien tyd gedaen heeft.-
Vooreerst klein in getal en zonder aenzien, wist zy zich allengs uittebreiden. Hare leden, met jong vuer bezield, schaerden zich te samen en uit hunnen schoot stonden mannen op, welke de gaef van het woord verkregen hadden, die hunne broederen in edelmoedige vaderlandsche schriften begonnen toe te roepen en hen van den doolweg op de regte baen terugbragten. - De roem, welken de schryvers die wy bedoelen ingeoogst hebben, zyn zy grootendeels aen de maetschappy verschuldigd. Ook zy bekennen dit gaerne en bieden met liefde hunne hulde aen die broederlyke vergaderingen waer men elkander moed in de ziel sprak, en waer men het vaderlandsche vuer by elke pooging, - dan zelfs wanneer die mislukte, - vuririger wist te doen gloeijen, en zich onderling tot nieuwe poogingen wist aen te sporen. Van alle hoogere aenmoediging verstoken en door het staetsbestuer als miskend, zette het genootschap nogtans kloekmoedig zynen weg voort, werkte met onverpoosden yver, bleef by zyne landgenoten den lust tot de vlaemsche letterkunst opwekken, deed de regten onzer tael, zoo niet herstellen en eerbiedigen - daertoe was het hoogere bewind niet vaderlansch genoeg - dan toch erkennen, en in de oogen van het volk als geheiligde regten hervoortreden. De krachtige stem, welke de smeekschriften ten voordeele onzer tael en letterkunde in onze moederstad verwierven, is daer een doorslaende bewys van.
Naermate de leden van ons genootschap, welke thans tot 120 geklommen zyn, in getal aengroeiden, breidden zich ook hunne werkzaemheden uit. De moed verstaelde zich, de poogingen werden uitgestrekter en een byna algemeene byval bekroonde het werk. Het zou te lang wezen om hier de tydschriften op te noemen welke door de leden van de rederykkamer gesticht werden, en de letterkundige werken welke door hen gedurende de laetste jaren werden
| |
| |
in het licht gegeven. - Dan, reeds sedert eenigen tyd hadden de leden onzer maetschappy gevoeld, dat het niet genoeg was door afzonderlyke voortbrengsels onze tael en letterkunde te bevorderen en dat de tyd daer was om ook ons genootschap als geleerd ligchaem te doen optreden. Eene grootere onderneming moest weldra tot stand komen. De Rederykkamer wilde, by de algemeene werking, welke uit haren schoot, even als uit dien der andere vlaemsche genootschappen, voortspruit en zich over het gansche nederduitsche vaderland verspreidt, ook aen de plaetselyke belangen denken. Tot hier toe had onze moederstad, zoo wereldberoemd om hare kunsten en wetenschappen, om hare vorige nyverheid en koophandel, geene geschiedboeken, waerin het geheugen dier vorige en hedengdaegsche grootheid onvergankelyk kon bewaerd worden. - Die taek nam onze maetschappy op zich. Zy legde zich den aengenamen en zielstreelenden last op, om in die zedelyke noodwendigheid te voorzien, en niet lang liep het aen of de vruchten harer geschiedkundige werkzaemheden werden onze stadgenoten aengeboden.
Het valt in ons bestek niet, noch het zou ons niet vrystaen, hier over de waerde der geschiedenis van Antwerpen uitteweiden. Dan, iets wat wy ter dezer gelegenheid niet mogen vergeten, is onze openbare dankbaerheid te bewyzen aen die genen onzer leden welke zich hoofdzakelyk met het te boek stellen der geschiedenis bezig houden, en wy bieden hier den Heeren Mertens en Torfs, de warmste dankgevoelens hunner medeleden. Vergeten wy ook niet hier onze openbare erkentenis te betoonen aen de meerderheid der leden van het provinciael en stedelyk bestuer, welke trots de tegenstelling van onberadene broeders en mistrouwende stadgenoten, onze poogingen tot hiertoe met eenige geldelyke toelagen hebben willen ondersteunen.
Stippen wy nog aen, dat de Antwerpsche Rederykkamer niet van inzicht is hare werkzaemheden daer by te staken. Reeds lang zouden wy eene verzameling van dicht- en proza stukken - in onzen letterkundigen kring voorgelezen - in het licht gegeven hebben, hadden de groote onkosten welke de uitgave der Geschiedenis van ons
| |
| |
eischt, ons van de uitvoering van dit ontwerp niet terug gehouden. Dan, wy koesteren thans de hoop, dat ook, eer het ingetreden jaer zal verstreken zyn, wy aen dit ontwerp gevolg zullen kunnen geven.-
Intusschen, Mynheeren, blyft immer voor ons de vaderlandsche baen, die wy te betreden hebben, door de koesterende stralen der hoop verlicht. - Wy zullen die baen met immer aengroeijenden moed en yver blyven bewandelen! Hoe verder wy zullen voorttreden, hoe gemakkelyker zy zal worden, hoe meer voortgang wy zullen maken, hoe schooner gevolgen wy zullen zien. - De toekomst hoort aen het nederduitsche vaderland toe! Onze tael en letterkunde moeten de zuilen onzer volksbeschaving worden, en weleens zullen wy kunnen zeggen, dat der vaderen zeden wêer onverbasterd in ons midden heerschen, dat de oude volksgeest al zyne regten herwonnen heeft, dat de Vlaming geen naäper des vreemdelings meer kan genoemd worden en hy eene eigene en echte vaderlandsche beschaving bezit. - En dan, wanneer dit gewenschte oogenblik zal gekomen zyn, dan slechts zullen wy ons in de volheid des gemoeds mogen verheugen, en de leden der Antwersche Rederykkamer zullen, de hand op het hart leggende, met fierheid mogen zeggen: wy ook, wy hebben tot het bereiken van het heilige doel krachtdadig medegewerkt!... Heil aen de Nederduitsche tael en letterkunde!... Heil aen het Nederduitsche vaderland!.....
| |
Redevoering van den heer Conscience.
Mynheeren,
Waerschynlyk zou ik my niet verstout hebben in deze vergadering de stem te verheffen, indien ik niet verzekerd ware geweest, dat ik hier zou spreken tot persoonen die eenig belang stellen in de verheffing des vaderlands en in onze poogingen tot de heropbouwing onzer moedertael. Mogten er onder UE. zich ook eenigen bevinden, welke door nieuwsgierigheid alleen tot
| |
| |
dit feest werden uitgelokt, zoo hoop ik desniettemin, dat gy allen my uwe goedwillige aendacht voor eenige oogenblikken zult willen verleenen.
Gelieft my toe te laten, eenen blik terug te slaen in de tyden, en u eene schets voor te stellen van den lofbaren arbeid, waeraen gy, burgers van Antwerpen, u moogt beroemen het schoonste deel te hebben bygebragt. Misschien zal het my gelukken in uwe harten een gevoel van grootschheid optewekken door de overtuiging, dat in ons de geest en de moed onzer roemryke voorvaderen nog onverbasterd voortleeft en dat aen den hemel der toekomst welligt eene glansryke star voor ons vaderland is ontstoken.
Mynheeren,
De stryd, dien gy ons ziet voeren tegen de zedelyke heerschzucht der zuidervolkeren, is niet nieuw; hy duert nu sedert acht honderd jaren voort en wy als trouwe zonen, hebben hem overgëerfd van onze vaderen, als eenen heiligen pligt en als het eenigst redmiddel tegen bederf en vernietiging. Onze gansche geschiedenis is zelfs niets anders, dan eene aenteekening van dien stryd tusschen het onbuigbare België en het winzuchtige Zuiden.
Dat de heldenmoed onzes voorgeslachts niet altyd zwichten moest voor de ontzaggelyke magt des vyands - het wyde graf by Kortryk getuige daervan! - Eventwel, na lang worstelen, na vele zegepralen en rampen werden wy onweêrstaenbaer voortgerukt door groote europische omwentelingen en vervielen wy, ontzenuwd en uitgeput, in de magt des vreemden: - dan van Spanje, dan van Oostenryk en eindelyk van Frankryk.
Wat een volk de magt geeft om, na rampspoedige lotgevallen, uit de vernedering met nieuwe krachten op te staen, zyn zyne vaderlandsche zeden, zyne geloofsbegrippen en vooral zyne moedertael, die algemeene band, die schutsengel zonder wiens bescherming geen volk nevens een grooter volk kan blyven bestaen, bovenal wanneer zyn grond zoo ryk door God gezegend werd als de grond van België. Want zoo lang eene natie hare eigene
| |
| |
tael en zeden bewaert, is hare volledige overheersching onmogelyk; maer, dat een volk zyne moedertael afsta en zyne zeden verwissele voor de levenswyzen en de begrippen des vreemden, - dan hoeft de overwinnaer slechts zynen staf te verheffen, en het laffe volk versmelt zich gedwee, als een ootmoedige slavenstam, met zyne meesters. - Het is weg van de aerde! En het verdient zyne vernietiging. By de laetste fransche overrompeling waren onze grootvaders nog onverbasterd gebleven wat hunne vaderen waren: al vroeg bemerkten de vreemde beheerschers dat hun nog te veel moed, te veel zelfsachting en nog te veel eigen kenmerken overbleven, om niet, by de eerste gunstige gebeurtenis, zich los te rukken en in de wereld de plaets te hernemen, die hun door de groote daden van het voorgeslacht is toegekend. Wilde men de Belgen hun verleden doen vergeten en hen als overwonnen land in het groote ligchaem van Frankryk inlyven, dan moest men eerst het eeuwige Palladium uit den tempel rukken: - men begreep dit maer al te wel. Ons geloof werd verspot, onze zeden misprezen, onze tael veracht, verworpen en als eene vyandin vervolgd. List, geweld, gunsten en kuiperyën werden er aengewend om ons eigen vaderlyk erfdeel in onze oogen versmadelyk te maken. En, eilaes! de staetsorkanen volgden elkander zoo schokkend en zoo snel, dat de verbysterde Belg, door den algemeenen stroom voortgerukt, in den loozen strik des vyands viel en geheel vergat dat zyn stam te edel is om den dienaer van een ander volk te zyn.
Onder een ander staetsbestuer woekerde het vreemde onkruid voort en stortte zyne zaden in de schaduwe, om in eenen gunstigen zomer alles bedreigend op te schieten. Eenige jaren later, toen onze onwenteling gelyktydig met die van Frankryk was geschied, scheen het oogenblik gekomen te zyn, waerop voor altyd het zedelyk doodvonnis van den nederduitschen stam moest worden geveld. De juichende stem onzer vyanden riep spottend: - ‘Eindelyk toch moeten zy bukken; het is gedaen: zy liggen met het hoofd in het stof, geen moed, geene magt meer: de achthonderdjarige schutsmuer des duitschen Rhyns is ingestort!
| |
| |
Zy mogten dus wel spreken, zy die uit liefde tot de grootmaking van hun eigen vaderland zich in onzen val verblydden. Want, het is eene onbetwistbare waerheid: de nederduitsche volksstam scheen, zonder hoop en zonder moed, zyne vernietiging met onverschilligheid af te wachten. Onze roemryke geschiedenis zou daer afbreken, als het gesloten verhael der lotgevallen van een volk dat geweest is, zonder voorgeslacht, zonder erfdeel, zonder herinneringen zouden wy ons versmelten in hen, tegen wien het edel bloed onzer vaderen zoo menigmael in stralen opsprong.
En inderdaed, alle uitzichten waren donker: de hoop op herleving scheen eene zinneloosheid. Herinnert u slechts, onder dit opzicht, den staet der geesten korts na de onwenteling, Het staetsbestuer en onze waelsche broeders, zich over onze inzichten bedriegende, waren ons vyandig; de ambten waren meest in handen van persoonen, die hunne opvoeding hadden genoten onder fransche overheersching, en daer uit eenen haet hadden geput tegen de spraek van hun eigen vaderland; de dagbladen, die rigters van den openbaren geest, waren in handen van vreemdelingen; - duizende fransche boeken, loftuitingen van zelfsmoord, van echtbraek en van goddeloosheid, overstroomden ons land en bedorven onze zeden; de mode, dit blinde kind der parysische ydelheid, sprak zynen banvloek uit tegen eene tael welke ons voorgeslacht met zoo vele meesterstukken der kunst en der wetenschap heeft verrykt. En, - pynlyk is deze herinnering, - Belgen schaemden het zich niet den vreemdeling gelyk te geven, toen hy valschelyk kwam zeggen, dat de tael onzer vaderen, de spraek onzer moeder, eene lompe en wanluidende sprake was!
Het is dan, op dit tydstip, Mynheeren, dat gy in uw midden eenige jonge onbekende mannen zaegt opstaen, die u spraken van vaderland en van moedertael; die u liefde tot uwen geboortegrond poogden in te boezemen door het aendenken der groote daden van het voorgeslacht; die met stalen wil en onwrikbare overtuiging als apostelen van een onbegrepen geloof
| |
| |
het zweerd des geestes durfden opheffen tegen de ontelbare vyanden van het nederduitsch volksdom en zelfs tegen hunne eigene verdoolde broeders. Gy weet nog hoedanig hun lot was in die eerste tyden der worsteling: zy werden verspot als zinneloozen, die met kinderhanden den reusachtigen zegewagen des vreemden wilden breken.... Toch niets kon hen wederhouden: met geestdrift en onbuigbaren moed bezield, hieven zy de stem op tegen de vyanden onzes geslachts, en zy riepen luid op, tegen al wie gereed was om hen te beminnen of te haten:
‘De grond, dien God ons tot vaderland gaf, is een heilige grond! - Niet alleen omdat in zynen schoot het gebeente onzer vadren rust; niet alleen omdat hy onze wiege droeg en onze moeder hem beminde; maer ook omdat hy eens bewoond werd door een der grootste volkeren des aerdbodems; - omdat hier de eerste fakkel der echtkristene beschaving - der volksgrootheid werd ontstoken; - omdat in zyne velden honderdmael het edelste bloed by stroomen vergoten werd voor de vryheid des menschen en de ontvoogding der volksnyverheid; omdat hy in alle vakken mannen heeft voortgebragt, wier namen op de bladen der wereldgeschiedenis als lichtende starren blinken - en omdat de vreemde natiën zelven - op eene enkele uitzondering na - dien grond eerbiedigen, waerop zoo veel voor het algemeen welzyn des menschdoms werd ondernomen en uitgevoerd.
‘Wie zulken grond tot geboorteland ontving moet hem weten te verdedigen of hy is een lafaerd; - wie van zulke helden afstamt moet zyn erfdeel ongeschonden bewaren, of hy is een aterling. - Lafaerds, aterlingen zyn wy nog niet. Ziet, hier staen wy, klein in getal: wy dagen u uit in name des ouden vaderlands - en veracht ons niet, gy Goliaths der dwaling, want uit den slinger der overtuiging zal welligt de steen des woords uwen schedel eens treffen en u verdryven van den leeuwenbodem, dien gy door bederf en ontaerding zocht te winnen. Achteruit verbastering! Weg van ons de vreemde dwaelzin! Plaets gemaekt voor edeler gevoelens! Broeders, het vaderland roept u door onze stem tot den stryd des
| |
| |
geestes: ontwaekt, staet op, eischt uwe plaets in de wereld terug en verdedigt uwen geboortegrond tegen zyne listige vyanden, opdat hy blyve wat God hem schiep en wat het voorgeslacht hem maekte!’
Vreemd klonk deze nieuwe tael in de woestyn der ontaerding en des ongeloofs. De jonge sprekers, arm aen stoffelyke middelen, misschien ook aen geest, maer toch ryk aen liefde tot het vaderland, aen overtuiging der heiligheid van hun doel en aen haet tegen zedenbederf, - die jonge mannen werden eerst bespot, dan gevreesd, dan gehaet, dan vervolgd. Zonder twyfel zouden zy bezweken zyn in den ongelyken stryd; maer gy, burgers, hebt hunne stem gehoord en geloofd, gy hebt ze beschut tegen de doodende onverschilligheid door uwe deelnemende aendacht; gy hebt hun den haet en den spot des vreemden vergolden door uwe achting en uwe liefde - en door uwe onophoudende aenmoediging hebt gy hunnen arbeid beloond.
God zy dank, het bederf had slechts de oppervlakte van onzen nederduitschen stam aengedaen; wel had zyne buitenste schors door den kanker der vervreemding in eenige plaetsen geleden, maer zyn hart en zyne wortelen waren nog gezond: gy, burgers, magtige meerderheid der natie, en het volk, arbeidende meerderheid der natie, gy waert uwe vaderen nog weerdig; gy bemindet nog het land waer Van Eyck, van Maerlant, Deconinck, Artevelde en Rubbens de kroon des roems voor u gevlochten hebben. De vyand had zich bedrogen: het nederduitsche volk was nog niet ryp voor zedelyke slaverny!
Slechts tien jaren, Mynheeren, scheiden ons nu van het oogenblik dat wy - ons teekenende met het kruis der overtuiging - ten stryde trokken tegen zedebederf en verbastering - en reeds zyn de tyden veranderd als of eene gansche eeuw van werkzaemheid en van voortgang verloopen ware. Uwe bescherming heeft onze poogingen vruchtbaer gemaekt: door uwe deelneming hebt gy ons versterkt en ons de magt verleend om dingen te doen waertoe wy anders door ons zelven onbekwaem zyn. Beschouwt met zelfsvoldoening en met hoop op de toekomst den tegenwoordigen
| |
| |
staet der geesten in vergelyking met de treurige schets, die ik daervan voor uwe oogen ophing.
Eene letterkunde is tot stand gekomen: het nederduitsche volk heeft liefde genoeg tot die zuivere uitboezeming zyner broeders gekregen om door zyne aenmoediging mogelyk te maken dat hunne stem tot duizenden werd vermenigvuldigd. In alle steden, in alle vlekken hebben de sterkmoedigste mannen zich vereenigd om de verbastering met geweld van hunnen grond te zweepen; geene torenspits verheft zich in nederduitsch België, in wier schaduw eene stem niet klinke tegen ontaerding en zedelyke dienstbaerheid. - De edelste uwer zonen, gewapend met wetenschap en geleerdheid, zyn zich in onze rangen komen scharen; het nederduitsche leger, eerst zoo zwak, is nu ryk aen jong en krachtig bloed, aen jeugdige stryders, die het zweerd des woords zullen overleveren aen onze kinderen, opdat de stryd tot behoud onzes erfdeels onverzwakt worde voortgezet. - De tael des voorgeslachts rolt nu in mannelyke toonen uit den gorgel van vaderlandsche zangers: het nederduitsche lied galmt nu van dien nederduitschen grond begeesterd ten hemel: de roem der vaderen wordt nu bezongen in der vaderen gouden tael! - Onze koning heeft gezien, hoe zuiver de vlam der vaderlandsliefde in ons brandt: Hy is onze doorluchtigste beschermer geworden en moedigt ons aen in onzen edelen arbeid door de behulpzame daed en door het opentlyk woord. Onder de grootste staetsmannen van België telt de nederduitsche volksgeest zyne warme voorstaenders. Zegde de heer Minister Van de Weyer niet, in tegenwoordigheid van duizend aenhoorders, dat wy regt hebben tot de openbare dankbaerheid en dat het nageslacht ons door zyne verwyten wreken zou indien het staetsbestuer aen onze poogingen het verschuldigde regt niet liet wedervaren? Klonken in de kamer der vertegenwoordigers de stemmen niet van De Decker en Corswarem, ter verdediging van het nederduitsch volksdom?
Onze waelsche broeders zelven bedriegen zich niet meer over onze inzigten; zy gevoelen dat wy de eendragt met hen, die God ons tot landgenoten gaf, niet breken willen. Uit hun midden zyn
| |
| |
dappere mannen ontstaen, die vooraen in onze gelederen met ons stryden, en den vyand des te duchtiger slagen toebrengen, daer hunne tegenwoordigheid in ons leger, het gevolg is eener wonderbare diepte van overtuiging en vaderlandsmin.
Ja, Mynheeren, het grondbeginsel dat wy voorstaen dringt allengskens in aller harten: ons oude vaderland telt zyne vrienden en beschermers onder alle standen, - van den troon des konings af tot in de nederige wooning des werkmans.
En zoo is het, - Broeders en zusters, in den nederduitschen bloede - toen wy het waegden in de woestyn een zaed te planten, heerschte de winter der onverschilligheid; rondom ons kroop het ongedierte der spotterny; boven onze hoofden loeide het orkaen der vervolging en des haets - en toch, het zaedje schoot zyne nederige blaedjes uit den grond; door uwe koesterende deelneming gevoed, hief het zynen zwakken stam in de hoogte: het weêrstond aen koude, aen ongediert en aen orkaen. Nu, als een plant door de natuer zelve gezaeid, is het een boom geworden die zyne schaduwryke kruin over het vaderland uitbreidt en in zyne schitterende bloeisels de kiemen besluit eener onfeilbare, vruchtbare toekomst!
| |
Ballade
door den Heer Van Beers:
De zieke jongeling.
Het gras was gehooid en het koren was binnen;
De najaerszon gloorde met feestlyken glans;
't Was kermis in 't dorp - en de blonde boerinnen
Verzelden de juichende boeren ten dans.
En - daer ginder, aen het venster,
Die de teering had, en sedert
Kersmis niet meer uit en ging.
| |
| |
Nevens hem zat zyne moeder
Biddend aen heur roozenkrans;
Nu eens teêr haer zoon aenschouwend,
Dan weêr eens den hemeltrans
En dan weenend. - En de jongling
Sprak, terwyl een droeve lach
Om zyn grauwe lippen zweefde:
‘ô! Dat is een schoone dag
Moeder! - Zie, wat blauwe hemel,
Dat 's een echte kermis: - Zie eens,
Hoe ze ginder vrolyk zyn,
Hoe ze weemlen rond de kramen!
Zie - daer dansen ze al - ô ja!
Moeder.... dat ik sterven ga!’
En zy zuchtte de arme moeder:
‘Hendrik, ô! spreek zoo toch niet!
God is goed en alvoorziende
Dat zyn heilge wil geschied'!’
En ginds by de linden klonk vedel en trom
Daer draeide en daer zwaeide de vrolyke drom;
Daer woelde en krioelde het alles door een;
En dáér - neen aen lyden en dacht er daer geen!
En de jongling sprak weêr: ‘Moeder,
Ja, Gods goedheid schikt het al:
Maer doe my toch niet gelooven
Zie myn handen eens - hoe mager,
Hoe doorschynend! - ho! ik voel
| |
| |
Dat ik langzaem, langzaem wegsterf
Waer ik zit in mynen stoel;
Want.... ik heb de teering, moeder!
.............................
En nogtans.... ik ben nog maer
Twintig jaren oud - en, zie eens,
Op dees dag - 't voorleden jaer,
't Was toen kermis ook - daer ginder,
Was ik toen nog by den dans,
Bly en blozend, zingend, springend,
Vol van hoop en moed.... En thans
Ha! die luide vreugdekreten
En dat dansen - dáér - gaet my
Snydend door het harte, moeder
Als een wreede spotterny!’
En zy schreidde de arme moeder:
‘Hendrik zwyg toch, laster niet!
Denk dat God het zoo gewild heeft;
Dat zyn heilge wil geschied'!’
En ginds, by de linden klonk vedel en trom,
Daer draeide en daer zwaeide de vrolyke drom,
Daer woelde en krioelde het alles door een.
En dáér - neen aen lyden en dacht er geen een!
En de jongling sprak weêr: ‘Ja, 'k zou
Kalmer moeten zyn, 't is waer:
Maer dees kermis doet my denken
Aen die van 't voorleden jaer.
En.... zie, moeder.... ik heb u dat
Nog niet durven zeggen.... maer....
Kent gy Roosje niet, de jongste
| |
| |
Dochter van den molenaer?
Ja, niet waer? Nu, 'k had reeds dikwyls
Met haer aen den dans gestaen
En toen de avond neêrviel, zei ze:
‘Hendrik, 'k moet naer huis toe gaen.’
En 'k geleidde haer - wy gingen
Spraekloos naest elkander - ho!
'k Wilde spreken en ik kon niet,
Want myn harte klopte zoo!
Dan - ten leste, toen we ginder
In het bosch gekomen waren,
Sprak zy: ‘Hendrik, nu, vaerwel!’
Doch ik hield steeds hare hand vast,
En ik zag haer smeekend aen;
En zy bloosde - en onze harten
Hadden zich op eens verstaen,
Als ik zal gestorven zyn,
Zult gy Roosje dan vertroosten,
Zult gy dan heur moeder zyn?’
En ginds by de linden klonk vedel en trom;
Daer draeide en daer zwaeide de vrolyke drom;
Daer woelde en krioelde het alles door een,
En dáér - neen aen lyden en dacht er daer geen!
En hy sprak weêr: ‘ô! wie weet of
Zy althans niet eenzaem zit
Aen 't voorleden jaer te mymren!
Of zy, ginds, niet weent en bidt
| |
| |
In de Lieve Vrouw kapelle!
En - wie weet ook of ze my
Niet vergeten heeft!.... Maer hemel!
Neen, dat kan niet zyn, want zy....’
..............................
Maer.. zie ginds eens! moeder! moeder!
Staet zy dáér niet aen den dans?!
Vergeten eer ik dood ben!
God! laet my maer sterven thans!!....
En zyn hoofd viel achterover,
Magtloos op zyn leunsteul neêr:
En zyn moeder snikte: ‘Hendrik!
Hendrik!.... God! hy spreekt niet meer!!....’
En - ginds by de linden klonk vedel en trom:
En Roosje was dáér, by den vrolyken drom,
Daer draeide en daer zwaeide zy 't plein op en neêr;
En - neen! - aen heur Hendrik en dacht zy niet meer.
En 't was avond - kalm en statig
Rees de maen aen d'oostertrans,
En op heel het dorpken spreidde
Zy heur zilvren tooverglans.
En ook ginder - door de kleine
Ruiten van het venster, waer
Hendrik zat met zyne moeder
Drong haer treurlicht, zacht en klaer.
En - zoo een die van de kermis
Weêrkwam, daer was blyven staen,
ô! Die had een hartverscheurend
Schouwspel kunnen gadeslaen!
| |
| |
Daer lag Hendrik, - bleek en roerloos
Uitgestrekt op de arme spond,
En daer zat zyn moeder, even
Roerloos knielend op den grond.
En niets hoorde m'in die kamer
Waer de maen heur licht in schoot,
Dan van tyd tot tyd een stemme:
‘God! myn zoon.... myn zoon is dood!....’
En buiten - klonk altyd nog vedel en trom;
Daer danste nog altyd de vrolyke drom;
Daer woelde en krioelde nog alles door een:
En lyden, en sterven - daeraen dacht er geen een!!
15 january 1846.
| |
Redevoering van den heer Vleeschhouwer.
In boeken, die over eeuwen geschreven zyn, wordt de geschiedenis verhaeld, van een man, die wel honderd jaren geslapen had, en dan ontwaekte. Gy kunt u ligt verbeelden, met welke verwondering de slaper moest getroffen zyn, toen hy eerst, uit zyne lange sluimering, tot zich zelven kwam!
In die tyden van talryke volksverhuizingen en onophoudelyke oorlogen, geschiedde het, dat de toestand van geheel de bekende wereld, op een onbegrypelyk kort verloop van jaren, teenemael veranderd werd. Waer eens eene prachtige stad, met al den glans des voorspoeds en al den roem der oppermagt, stond te pralen, daer zag men nu niets meer, als eenen afzichtelyken hoop met puinen. Waer de velden voorheen bloeiden en den rykdom des lands uitmaekten, daer bood zich thans niets meer aen het oog, dan verwoesting en ellende. Waer vroeger eene ontelbare menigte zich in den vollen gloed des
| |
| |
levens en des geluks bewoog, daer was niets meer te vinden, dan eene nare woesteny, eene van alles beroofde eenzaemheid zonder leven, zonder beweging, en, naer allen schyn, zonder de minste hoop, om ooit weder uit zulk eenen treurigen staet van verval op te kunnen ryzen.
Daer, in tegendeel, waer vroeger alles in verwoesting gedompeld lag, was nu eene nieuwe wereld, met al haren woel, met al hare bedryvigheid, met al de pracht der weelde te voorschyn gekomen.
Groot was de verwondering van onzen slaper, by zyne ontwaking, toen hy zag hoe alles omgewenteld was. Al wat zich voor zyne oogen opdeed, was hem onbegrypelyk. Hy zwierf - zoo gaet de geschiedenis voort - nog eenigen tyd in de omstreken rond, erkende zelfs de plaets niet meer waer hy geboren werd en het grootste gedeelte van zyn leven had doorgebragt; hy wandelde nog eenigen tyd rond..... en stierf.
Ik verbeeld my soms iemand, die in de tegenwoordige eeuw, ook in zulk eenen toestand van lethargie zoude gevallen zyn, en nu, op dit oogenblik, wanneer wy hier te zamen vergaderd zyn, wakker wierd. Hy hoefde daerom geene honderd jaren, gelyk de man van wien ik zoo even sprak, zonder bewustheid gebleven te zyn; neen, het ware genoeg, dat hy, na slechts vyftien jaer, nu weder tot zich zelven kwam.
Wat zoude dan ook zyne verbaesdheid niet wezen, als hy deze glansryke vergadering kon aenschouwen, en vernemen waerom zy zich thans, in zoo grooten getalle, tot deze plaets begeven heeft!
Hier, wel is waer, zoude hy geene verandering van geheele landen ontmoeten; maer hy zou er iets vernemen, dat niet minder geschikt is, om de verwondering op te wekken: hy zou er de geheele omwenteling zien van een lang opgevat gedacht, de uitroeijing van een diep ingeworteld vooroordeel. Dit zoude voor hem eene niet minder wonderbare vertooning zyn, dan hetgene het den ontwaekten van vroegere tyden gegeven werd te aenschouwen.
Voorwaer, hy zou zyn eigene oogen niet willen gelooven; hy
| |
| |
zou denken, dat zyne ooren hem bedrogen; hy zou zich verbeelden, dat dit niets anders was, dan eene begoocheling zyner zinnen; ja, hy zoude wanen, dat hy nog sliep, en al slapende, dit alles droomde.
Inderdaed, welk een verschil tusschen het gevoelen, dat, over een anderhalf tiental jaren, aen den dag werd gelegd, ten opzichte der vlaemsche spraek, en het gevoelen, dat men thans jegens dezelve koestert. Toenmaels vond men in zyn hert, voor de tael der vaderen, niets anders dan haet en verachting; men aenzag haer als beneden de weerdigheid van een beschaefd man; men verwierp haer, als met walging, onder de laegste volksklassen....... men oordeelde haer den naem van tael niet weerdig! Deze afkeer was zoo groot, dat weinigen het mogelyk achtten de ryke tael onzer voorouders weder van hare vernedering te zien opstaen.
Doch nu heeft zy hare regten op nieuw veroverd. De minachting bestaet niet meer; het medegevoel wordt dagelyks grooter en grooter, en byna geen mensch, of hy juicht de poogingen toe, die door onze jonge vlaemsche letterkundigen worden aengewend, om aen de moedertael den verdienden rang in de litterarische en wetenschappelyke wereld te toen verwerven.
Dat ik hier de waerheid spreek, daervan behoef ik geene andere bewyzen, dan al die herten, die heden zoo vurig kloppen voor het regt der tael; geen andere blyken, dan deze glansryke menigte, die alhier is toegesneld, om onze dikwyls zoo zware poogingen aen te moedigen:
En, wel verdienden de jeugdige stryders in het perk der vlaemsche nationaliteit deze belooning; want moeijelyk en pynvol was hunne taek; edel en zelfverloochenend was hun streven; zy offerden hunne eigen belangen en zich zelven op, om het groote doel dat zy beoögden, des te spoediger te mogen bereiken!
Nog dunkt my den aenvang van dit streven te zien. - De vlaemsche letterkunde was niet meer. - Niemand wist er nog van te spreken; geen mensch had nog een gedacht voor haer over. - Op
| |
| |
eens wordt er een vlaemsch werk aengekondigd. - Men beziet elkander; men lacht; men schokschoudert. - Een werk in het vlaemsch! - Wat zal dat beteekenen? - De man die dat in zyn hoofd heeft gekregen, is van onze eeuw niet! - Hy is honderd jaren achteruit! - Wie zal het lezen? - En wat nut zal het stichten? - Neen, neen, zulk eene zaek kan in onzen tyd nooit gelukken, en hy die ze ondernomen heeft, moet stapel gek zyn!
Maer het werk verscheen, en - welk een wonder - het werd gelezen! En, wat meer is, het volk, dat zynen landaerd niet had verloochend, vond er smaek in, en de schryver werd luid op toegejuicht!
Dit eerste voortbrengsel werd door een tweede, en dit, door een derde opgevolgd. De sprankel was gegeven, het vuer vatte allengs alle gemoederen aen, en, eer er nog een paer jaren om waren, werd de naem van vele vaderlandsche schryvers met geestdrift door de menigte uitgesproken.
Welhaest kwamen zich nieuwe stryders rondom deze scharen, en de kring der lezers werd, even als die der schryvers, merkelyk vergroot. Doch, hoe vleijend die byval der menigte ook mogt wezen, was toch de baen, die de vlaemsche letterkundigen moesten bewandelen, verre van met bloemen bestroeid te zyn. Dikwyls - al te dikwyls - werden zy, door den hoon en de spotternyën der vyandelyk gezinde franschschryvers, grootelyks gehinderd; ofschoon deze vyandelykheid onbillyk en geheel ongegrond was.
De Vlamingen wilden immers den ondergang niet van het Fransch. - Dit ware uitzinnig geweest. - Het gene zy begeerden - en dit begeerden zy met regt - was dat de nederduitsche tael niet door hare fransche zuster onder de voeten getreden en verbryzeld werd.
Wel herinnert gy u nog, vlaemsche letterkundigen, die dagen van beproeving, die gy hebt moeten doorstaen. Geen stoffelyk belang was het, dat u kon aenmoedigen; want stoffelyke voordeelen - daervan hadt gy de volle overtuiging, - kondet gy van geene vlaemsche voortbrengsels verwachten. Maer, om u op te beuren, hieldt gy het schoone, het verhevene doel voor oogen, dat gy u
| |
| |
hadt voorgesteld; gy wenschtet niets, dan de zegeprael der vlaemsche tael, niets dan de herstelling der vlaemschsprekende bevolking in hare regten. Dit doel hebt gy ten deele bereikt, zegepralend zyt gy uit uwe zware beproevingen gekomen!
't Is waer, er zyn er nog eenigen, die zich niet laten overtuigen van den voortreffelyken vooruitgang der moedertael, en van het regt dat zy bezit, om als gelyke nevens hare fransche mededingster op te treden. Ja, er zyn er nog, die zich tegen deze regtveerdige aenspraek verzetten; maer dank zy God en de goede rede, zy verminderen dagelyks in getal. Want, wie is er, die by het aenschouwen der zon, haer licht kan blyven ontkennen? Deze halsstarrige tegenstrevers te willen overtuigen zoude vruchteloos zyn, en ten hunnen opzigte moet men geene andere bewysredens voor den dag brengen, dan van den aerd der gene, waer eens een oud wysgeer zynen toevlugt toe nam. Een sophist, zoo als er toen ter tyde, even als nu, menigen waren, beweerde, dat er in de natuer geene beweging bestond, dat alles stil en roerloos was. Wat was het antwoord van onzen philosooph? Hy deed niets anders, dan zeer bedaerd voor den drogredenaer heen en weder wandelen.
Om hen te overtuigen die nog de vlaemsche beweging, dit is den voortgang en de regten der vlaemsche tael, zouden willen ontkennen, zy het voor de Vlamingen genoeg, onophoudelyk naer hun grootsch en vaderlandslievend doel voort te streven!
Maer - zeggen er sommigen - my is het niet kwalyk te nemen, dat ik geen voorstaender van de nederduitsche sprake ben; ik kan geen Vlaemsch; ik heb eene fransche educatie ontvangen.
Zoo! gy hebt eene fransche educatie ontvangen? - En is daerdoor het vlaemsche bloed, dat u door de aderen vliet, verbasterd? Is u daerdoor de tael, in dewelke uwe moeder u liefkoosde, toen gy eerst ter wereld waert, - zegt, is u die tael minder heilig geworden?
Waerin bestaet dan die fransche educatie, die gy hebt ontvangen? - Gy zyt, toen gy nog een knaep waert, naer eene school gegaen, alwaer men u in de eerste beginselen der fransche tael
| |
| |
heeft onderwezen. - Dit hebben de Vlamingen allen gedaen; en toch is hun de moedertael niet vergeten!
Later, heeft men u naer eene kostschool gezonden, waer gy, om u in het Fransch te oefenen, den geheelen dag door, genoodzaekt waert, u in die tael uit te drukken. - Zoo heeft men met ons ook gehandeld; en toch kunnen wy de gouden tael der vaderen nog!
Daerna, indien gy eene wetenschappelyke opvoeding hebt genoten, zyt gy naer het collegie en vervolgens naer de universiteit gegaen, en daer hebt gy u nog met het Fransch bezig gehouden. - Dit hebben wy, vlaemsche letterkundigen, ook gedaen; en toch schamen wy ons onzer sprake niet, en blyft zy ons steeds het duerbaerste pand, zy blyft hetgene wy vurigst beminnen!
Zegt, ô gy die zyt in het fransch opgevoed, - verklaert met de hand op het hert: wanneer gy, in uwe studiejaren, het oogenblik kondet waernemen, om alleen, buiten het oog des meesters, met uwe makkers te spreken; waert gy dan niet gelukkig, dit in de moedertael te kunnen doen?
Wanneer gy u soms in vreemde landen bevondt, was het u dan geene zaligheid, die geliefde toonen uwer kinderjaren, by het ontmoeten van een landgenoot, weder te mogen hooren?
Neen, wat gy ook moogt zeggen, de liefde voor uwe tael is niet geheel in u uitgedoofd; er ligt nog eene sprankel van in het innerste uws harten te vonken, en by de eerste gelegenheid, zal zy u geheel in gloed zetten!
Maer, waerom ons zoo zeer het Vlaemsch aengepreekt? Deze tongval heeft immers geene letterkunde; hy bezit immers niets, dat ons kan bewegen, hem ten gronde aen te leeren? - Daerentegen hebben de Franschen eene ryke, welgevormde litteratuer, die ons steeds tot nieuw genoegen, tot nieuwe kennissen aenlokt, en een allernuttigst voedsel is voor den weetgierigen geest. - Wat zouden wy dan met het Vlaemsch kunnen doen?
Wat gy met het Vlaemsch zoudt doen? Vraegt eens - niet aen eenige fransche uitwykelingen, die hunne verdwaelde denkbeelden alhier trachten in te voeren; niet aen eenige verfranschte Vlamingen,
| |
| |
die zich de moeite niet willen geven, de zaek te onderzoeken, en alleenlyk voortgaen op ongegronde gezegden; - maer vraegt eens aen hen, die veel het vreemde bezocht hebben, waermede men zich verder kan doen verstaen, met de kennis van het Fransch, of wel met die van het Vlaemsch? - Die zullen u antwoorden: de gewaende algemeenheid der fransche tael is eene groote snoevery, eene uitvinding van de ydelheid der Franschen; - zy zullen u zeggen: behalven in ons goede België en een gedeelte van Zwitserland, kan men zich nergens met behulp van die tael doen verstaen.... ten zy in de groote hotels, waer er slechts een paer garçons zyn, die wat gebroken fransch kunnen; - terwyl men, met behulp van het vlaemsch alleen, het geheele noordwestelyke gedeelte van Duitschland kan doorkruisen, en zich overal verstaenbaer maken.
Wat gy met het Vlaemsch kunt doen? - Vraegt dit eens aen den taelkundigen Hubert Vanden Hove, die zal u, in zyn werk La langue flamande, son passé et son avenir, een antwoord geven, dat u met verwondering zal vervullen.
Wat gy met het Vlaemsch zoudt doen? - Leest de werkweerdige opzoekingen eens, van den heer Lebrocquy, in zyne Analogies linguistiques, en gy zult de overtuiging hebben, dat onze tael de sleutel is van alle andere tongvallen van teutonischen oorsprong, en dat gy, met de kennis van deze zoo lang in minachting vervallene spraek, op weinige maenden, en met geringe moeite, eene toereikende kennis kunt verwerven, van alle talen die met de onze verwant zyn.
Het Vlaemsch heeft geene letterkunde, zegt gy? - Er is een tyd geweest, wanneer Frankryk ook geene letterkunde bezat. Wat zoudt gy dan van die natie gezegd hebben, indien zy dit als eene voldoende reden had beschouwd, om hare tael ongeschikt te verklaren, en zich vergenoegd had, met het bestuderen der grieksche en latynsche letterkunde? - Gy zoudt gezegd hebben, dat zy eene dwaesheid beging, en daerin zoudt gy gelyk gehad hebben.
Dit begrepen de Franschen ook, en zy hebben zich eene schoone, eene ryke, eene bewonderensweerdige litteratuer gevormd. Hunne
| |
| |
litterarische voortbrengsels mogen wy wel onderzoeken; maer dit is geene reden, waerom er ook geene zulke voortbrengsels in het vlaemsch zouden ontstaen.
Er is niet veel scherpzichtigheid van noode, om te bevatten, hoe valsch de volgende redenering zoude zyn: ‘De Franschen hebben eene gevormde letterkunde, daerom moeten wy hunne tael aennemen.’ - De Duitschers en de Engelschen bezitten ook eene voortreffelyke letterkunde, en toch zal niemand beweren, dat wy ook de duitsche of de engelsche tael als de onze moeten aenveerden.
Maer wy, Vlamingen, zyn niet zonder litterarische voortbrensels. Onze letterkunde is geene zaek die nog moet gevormd worden. Zy bestaet, en dit niet van heden of gisteren, maer van over meer dan vyf honderd jaren.
In dien tyd was België, met Italië, het eenigste land, dat in Europa eenige vryheid genoot, en zyne regten wist te doen gelden. Deze twee landen alleen bezaten eene letterkunde, die later door Frankryk nagevolgd werd. Dit getuigen ons, voor Vlaenderen, die lange reeks ontsterfelyke schryvers, die te dien tyde gebloeid hebben; dit getuigen ons Jacob Van Maerland en al die groote dichters die hem zyn opgevolgd en de vlaemsche letterkunde vereeuwigd hebben.
Thans is, na langen tyd gesluimerd te hebben, de vlaemsche geest, met de herwonnen nationaliteit, glansryk verrezen, en - met hoogmoed mogen wy het zeggen - onze vaderlandsche letterkunde werd ook met glans herboren! Ja, zy herleeft, en met zulk eenen luister, dat hare voortbrengsels in alle talen van Europa overgebragt, met de grootste geestdrift door millioenen menschen gelezen worden!
Langen tyd waren wy, even als de sluimeraer van vroeger eeuwen, gevoelloos gebleven; lang werd door ons de moedertael verwaerloosd; maer nu zyn wy tot een nieuw leven, tot eene nieuwe werkzaemheid opgewekt, en glorieryk voor het Vaderland moet deze opwekking wezen!
De tael der vaderen! der vaderen roem! de liefde voor het
| |
| |
geboorteland! ziedaer wat het hert met meerder vuer doet kloppen; ziedaer wat het bloed met meerder kracht door de aderen doet vlieten!
Verhael my de groote daden der helden van voorheen, en ik zal met bewondering getroffen zyn.
Laet dit verhael loopen over de deugden van vaderlandsche helden, en veel dieper zal myn gevoelen opgewekt zyn.
Doch, laet deze groote en verhevene daden beschreven worden in de gouden tael der vaderen, en een onuitsprekelyke geestdrift zal my bezielen!
Dit zult gy, die my aenhoort, ook gevoelen. Ja, dit gevoelt gy ook; want het was geene ydele nieuwsgierigheid, die u herwaerts heeft gevoerd; gy werdt aengespoord, door het belang, dat gy in het gewigtige vraegpunt steldet, en met uwe tegenwoordigheid hebt gy onze poogingen willen aenmoedigen; gy hebt er willen deel aen nemen.
Eer zy u en heil! want de tael der vaderlandsliefde is niet zonder wêerklank in uwe herten gebleven!
| |
Fabel
door den Heer van Ryswyck:
De geleerde hond.
'k Zal u eens een feit verhalen
In het dierenryk geschied;
'k Weet dat soms het volk vermaek schept
In het heeklend fabellied.
'k Poog er allen door te stichten,
Er steekt les en voorbeeld in,
Prent dus d'inhoud dezer verzen
Immer diep in hart en zin.
| |
| |
'k Moet my voor de stof niet schamen,
Voer ik dieren ten tooneel;
Ziet eens ons Representanten
Trokken laetst het zelfde zeel;
Toen er in ons Statenkamer
Over 't regelen der jagt,
En het nut der kievitseieren,
Menig uer werd doorgebragt.
Lafontaine ook, heeft de menschen
Door de dieren onderrigt;
En zyn boek is nog een fakkel
Die ons voorgaet, leidt en licht.
Hoor dan allen, brave lieden,
Het betreft een zeekren hond,
Die, als velerhande dieren,
Sprak, en er nog meer verstond.
Niemand wist waer hy vandaen kwam,
En ik ook, ik weet het niet,
Als 't met menige onbekenden
Hier schier dagelyks geschiedt;
Men kan toch niet alles weten,
Zy men al op 't Handelsblad
Ingeschreven, er gebeuren
Zoo veel dingen in een stad.
Nu, men sprak van 't nieuwe wonder
Dat zoo vol talenten stak
En dat nimmer zyns gelyken
En dit wonder zonder weêrga,
Was een soort van hazewind,
Die in menige ommestreken,
Vele meesters had gediend;
| |
| |
Maer van allen was gaen loopen
Zonder pas of reisbiljet,
En op eens in 't land der Vlamen
Zich gerust had neêrgezet.
Hy zou dan een proefstuk geven
Van zyn overgroot talent,
En hy maekte aen al de honden
't Uer der samenkomst bekend.
Kar- en schoothond kwamen spoedig,
Spitsen, brakken kwamen meê,
En de doggen in hun aendacht,
Lieten elk dien dag met vrêe.
In een groote stille vlakte
Klom hy op een hoogen steen;
En daer zag hy duizend honden
Hy bereidde zich al spoedig,
Gaf een wenk met zynen poot,
En begon opeens te huilen,
Als een koe in barensnood.
Dan weêr overluid te bulken,
Dat men hem een ezel dacht;
En op eenmael heesch te mauwen
Als de katten met den nacht.
Nu weêr hoorde men hem brullen
Als de koning der woestyn,
Eindelyk ging hy aen 't knorren,
En zy riepen: 't is een zwyn!....
Maer, met als een haes te kryten
Die men nazit langs het spoor,
Kwam er ylings een beweging,
En de brakken schoten voor.
't Schold daer zeker maer al weinig
| |
| |
Of zy hadden hem verscheurd....
Hoort nu eens wat er ten slotte
In die hondenzaek gebeurt.
Een uit allen treedt naer voren,
't Was een ruige zwarte spits;
‘Zeg eens, sprak hy, schrandre windhond;’
Op een toon zoo vrank als bits:
‘Zeker spreekt gy vele talen,
Spreekt nu ook eens op zyns hondsch?’
Nu begon hy vreemd te huilen,
En zoo deerlyk binnen 's monds,
Dat geen enkel van hen allen,
Er het minst kon van verstaen.
Toen sprak weêr ten tweedemale
Spits zyn maegren makker aen:
‘Vriend! wanneer ge veel wilt leeren,
Leert dan eerst uw moederspraek;
Dat is vast voor mensch en dieren
De eerste en wel de grootste zaek;
En dan kent ge ook ras de talen
Van de volkren om ons rond.
Maer ge weet nog niet te blaffen,
En ge zyt nog geenen hond.
Enkel zoekt gy ons te foppen,
Toch ge zyt er hier niet vrind.
Weet ge wat, een goed pak slagen
Hebt ge alleenelyk verdiend.
Wie zou nog voor ons betalen,
Zoo wy loeiden als een koe,
Zoo wy bulkten als een ezel?
Trek gy liever naer chez nous.’
‘Jauwt hem uit!’ zoo riepen de anderen,
‘Hy behoort niet tot ons ras!’
| |
| |
En de stoffer was gelukkig
Dat hy hun ontloopen was,
Sedert leeren al de honden
Bassen, eer zy verder gaen.
Wie trekt voor dien dierenspiegel,
Zich den engen schoen niet aen?
Die den Polkadans wil leeren,
Maekt eerst dat hy loopen kan;
En het is van ouds bewezen
Door zoo menig deftig man,
Dat de liefde voor het onze,
Boven die voor 't vreemde gaet,
En dit strekt aen vele Belgen,
Tot een onwaerdeerbren raed.
Blyve 't echte ons eeuwig dierbaer,
Staven wy ons taelverbond;
En herinren we elken dwazen
Aen de fabel van den hond.
|
|
Auteursrechtvrij