Het Taelverbond. Jaargang 1

Kunst- en Letternieuws.

Geschiedenis der middeleeuwsche bouwkunde, haer oorsprong en ontwikkeling, door Felix De Vigne. Gent, by de gebroeders De Busscher. 1845. 92 bladz. in-4^o en 13 platen.

Het is eene onbetwistbare waerheid dat tot hier toe de nederduitsche tael in onze zuidelyke gewesten nog weinig de tolk der wetenschappen is geweest. Wy bezitten alleen romans, dichtstukken en eenige werken over de vaderlandsche geschiedenis. Thans echter schynt de geest der vlaemsche letterkunde ernstiger te worden en zich meer en meer naer het beoefenen der wetenschappen te willen wenden. Men heeft begrepen dat het niet genoeg was op den zedelyken mensch door eigenlyk-letterkundige voortbrengselen te werken, maer dat het er om te doen was den geest des vlaemschen volks met nuttige kennissen te verryken; men heeft begrepen dat de Vlaming niet langer meer zynen tyd en zyne moeite mogt verliezen met het aenleeren eener vreemde terminologie, dat hy door zyne eigene tael in de geheimen der wetenschappen moet ingewyd worden. Ten bewyze zullen wy slechts verzenden naer de zesde aflevering van het Taelverbond, alwaer een volksboek over de natuerkunde door den zoo gunstig bekenden doktor Matthyssens verveerdigd, wordt aengekondigd, onzen lezeren den Wonderspiegel der natuer door Conscience herinneren, en melden dat de heer de Lathauwer van Gent de laetste hand slaet aen een werk in vier boekdeelen, over de kruidkunde. Vlaemsch België, die roemryke zetel der vrye kunsten ziet insgelyks deze hare zusterhand onzer tale toereiken: om dit te toonen hebben wy alleen de werken over de muziek door de heeren Van Maldeghem, Cartol en Gregoir uitgegeven, en de Geschiedenis der middeleeuwsche bouwkunde door den heer Felix De Vigne aen te wyzen.

[p. 95]

De heer Felix De Vigne is in Nederduitschland bekend door zyn verdienstelyk vademecum des peintres, dat den kunstenaer niet weinig ten nutte strekt, alsmede door de uitgave met vlaemsche uitleggingen der Grondregels der vyf orden door Jakob Barozzio De Vignole, die hy gezamenlyk met den heer Van Haecke in 1838 liet verschynen.

Zeggen wy een woord over de Geschiedenis der middeleeuwsche bouwkunde. Die verhandeling is door de Akademie van Brussel met het zilveren eermetael bekroond geworden. De heer De Vigne bewyst in zyn voorberigt en verder doorgaens in zyn werk dat het ten onregte is dat men de puntbogige bouwkunde, gothieke of araebsche heeft genoemd, dat zy den naem van Nederduitsche moet dragen, daer zy in Nederduitschland, dat is: België, Holland, Fransch-Vlaenderen, den linker oever des Rhyns eerst gebruikt is geworden. In de voorrede spreekt de schryver over de bouwkunde in het algemeen vóór het opkomen der puntbogige. In eene andere afdeeling des werks haelt hy de verschillende gevoelens der voornaemste schryvers over den oorsprong van den puntboog aen, en ontwikkelt hy de gronden waerop zyn gevoelen rust en toont hy ons dat die bouwaert uit het Oosten niet kan overgekomen zyn, dat zy hier te lande moet gevonden geweest zyn. In de volgende hoofdstukken maekt de heer De Vigne ons bekend met den bouwtrant der oude Belgen van de eerste tot de achtste eeuw, en met de eerste verzamelplaetsen der Christenen, die spelonken en onderaerdsche kroften waren, en wyst hy ons met de grootste klaerheid en nauwkeurigheid de karakters aen, welke in de Nederduitsche bouwkunde tot in de zeventiende eeuw aengetroffen worden. Een hoofdstuk is toegewyd aen het opnoemen der gehouwen van Europa, in dewelke de ronde en het puntboog heerschen en die tot het overgangstydvak van het ronde tot het puntbogige behooren, en een ander hoofdstuk bevat de gebouwen in België in den puntbogigen styl gebouwd, en het jaertal hunner stichting en herbouwing. De schryver eindigt zyn allezins verdienstelyk werk met eene lyst der belgische bouwkundigen van de IX^e tot de XVII^e eeuw en hunne werken.

Het werk is versierd met 13 weluitgevoerde platen, de byzonderste gebouwen voorstellende, in het boek vermeld en door den schryver zelven naer de monumenten geteekend.

Men kondigt by den drukker Van Cleef te 's Gravenhage eene tweede uitgave van het werk aen.

Wy wenschen het vlaemsche vaderland geluk met het werk van den heer Felix De Vigne en drukken den wensch uit dat de schryver nog meer onze moedertael met werken over de kunst moge vereeren: het vaderland en het opkomend geslacht zal hem dank weten, dat men geene uitheemsche tale moet magtig zyn, om zich te onderrigten in het heerlykste dat België bezit: de vlaemsche kunst.

J.H. Manuels.

- De regering moet dezer dagen een gedeelte der leden benoemen, die zullen deel maken der koninglyke akademie van kunsten en wetenschappen te Brussel. Elke klasse moet, zoo als men weet, bestaen uit dertig leden, zoo dat er in elke derzelven nog verscheidene benoemingen te doen staen. De klasse der letteren bestaet thans uit achttien leden; doch daer er onder deze, twee vreemdelingen zyn, die voortaen zullen moeten deel maken der korresponderende leden, is de klasse op zestien verminderd: zoo dat er nog veertien akademiciens voor de afdeeling der letteren, moeten benoemd worden.

Eene der redens welke de heer minister van binnenlandsche zaken heeft aengehaeld, ter gunste der nieuwe inrigting der Akademie, is geweest: dat de vlaemsche letterkunde er niet genoeg in vertegenwoordigd is.

Voor al degene die eenige gehechtheid hebben aen de tael der vaderen, is deze reden eene der gewigtigste die konnen voortgebragt worden. Inderdaed,

[p. 96]

het is byna belagchelyk, op welke wyze de vlaemsche tael in dit geleerd ligchaem in aenmerking was genomen: op de achttien leden, die deel maekten van de vroegere Akademie, was er één enkele vlaemsche letterkundige, en dat was de heer Willems!

De vlaemsche spraek, die de spraek is van byna twee derden der bevolking, verre van de meerderheid der geleerde vergadering te maken, waertoe zy met regt kon aenspraek maken, vormde slechts een achttiende gedeelte der leden!

De heer Van de Weyer had derhalve volkomen gelyk, toen hy zeide, dat de vlaemsche letterkunde niet naer behooren in de belgische Akademie vertegenwoordigd werd.

Nu is het oude stelsel hervormd; nu is het ook te hopen, dat het gebrekkige, waerover er met grond te klagen was, zal geholpen worden.

Veel zal er te doen wezen, eer men het punt zal bereikt hebben, dat eene geheele voldoening voor de vlaemsche bevolking zal te weeg brengen.

Om eene gelykheid in de Akademie te vormen, tusschen de twee tongvallen, daeraen is volstrekt niet te denken; want dan zouden alle de te benoemen leden aen de vlaemsche beweging moeten toehooren: en dit zal zeker niet geschieden.

Dit jaer moeten er slechts zeven nieuwe leden gekozen worden, de overige zeven worden in het toekomende jaer benoemd.

Indien nu alle zeven vlaemsche letterkundigen waren, dan hadden de Vlamingen nog eene groote minderheid. Indien de zeven van het aenstaende jaer ook allen Vlamingen waren, dan was er slechts gelykheid.

Doch daeraen is niet te denken. Er is zelfs geene hoop dat de Vlamingen de helft zullen uitmaken der nieuwe leden; en dit is zeer natuerlyk: de vyftien Franschen zullen voorzeker wel de stem van den eenigen Vlaming kunnen doen opwegen.

Ziet hier wat er zal geschieden, en hetgene vooraf al zoo goed als beslist is. Er zullen hoogstens, dit hebben reeds verscheiden akademiciens openlyk gezegd, twee Vlamingen benoemd worden!

Dry Vlamingen in het geheele letterkundige ligchaem! Zal daerdoor het bezwaer, door den heer Van de Weyer geopperd, opgeheven worden?

Onder de fransche kandidaten, die het meeste kans hebben om benoemd te worden, bevindt zich de hevigste vyand der vlaemsche tael, de heer Baron.

Deze fransche heer heeft in een onlangs uitgegeven schrift beweerd, dat de vlaemsche beweging de grootste vyand is van de belgische nationaliteit. (Waerschynlyk omdat zy het beste geschikt is om den franschen invloed tegen te werken; en de heer Baron is alhier de advokaet van den franschen invloed).

Hy heeft ten anderen gezegd, dat een der twee talen die hier te lande gesproken werden, moest vernield worden en dat dit de vlaemsche tael was.

Die fransche heer zal de stem hebben van baron de Stassart, de Reiffenberg en tutti quanti; want hy drukt de vyandige gevoelens van geheel de Akademie voor de vlaemsche spraek uit.

Wat moeten dan ten hoogste dry nederduitsche akademiciens gaen doen, om eenigen maetregel ten voordeele hunner tael te doen aennemen? Weten zy niet vooraf, dat zy door de vyanden hunner spraek zullen bevochten en overrompeld worden?

Er blyft ons echter nog eene hoop over: die is, dat de heer Van de Weyer, die zulke edele gevoelens koestert ten voordeele der moedertael van de overgroote meerderheid der belgische natie, met kracht zal aendringen, opdat men haer regt late wedervaren.

Anders ware zyne hervorming eene bloote hersenschim, zonder wezenlykheid zonder gevolg.

(Handelsblad).

- De heer Hart heeft dezer dagen eene medalie van zeer grooten vorm voltooid, dewelke binnen kort zal geslagen worden, ter gedachtenis van de

[p. 97]

doorreis der koningin van Engeland, toen zy zich naer Duitschland begaf en van daer terug kwam.

Aen den eenen kant staet het hoofd der vorstin, met dit opschrift: Victoria, reine d'Angleterre; aen den anderen, rondom de wapens der stad Antwerpen, in den smaek der Renaissance, staet: Debarquement de la Reine, 10 août, embarquement 6 septembre, Anvers 1845.

- De bibliotheek der stad Antwerpen komt door eenen merkwaerdigen gedenkpenning verrykt te worden. Men zal zich herinneren den schrikkelyken brand, die in 1842 het grootste gedeelte der vrye stad Hamburg verwoestte en twee kerken verslond. Om deze vreeslyke ramp te verzachten, werden er overal inschryvingen geopend, waerby Antwerpen niet ten achter bleef ook zyn aendeel te leveren. De Raed van Hamburg zich erkentelyk willende toonen, jegens de steden, welke hunne deelneming in het lot der aloude Hanzestad betuigden, heeft van de gesmolten klokken der afgebrande kerken gedenkpenningen doen slaen. Ons stedelyk bestuer heeft nu eenen van deze gedenkpenningen ontvangen, welke tot vereeuwiging der menschlievendheid en edelmoedigheid onzer stadgenooten zal verstrekken. Deze brief is in zeer vleijende bewoordingen vervat. Op de eene zyde des pennings ziet men het wapen van Hamburg, op de keerzyde eene figuer met het bondige en karakterische randschrift: Hamburg dankt! welke twee woorden in de tien noordsche talen eveneens luiden.

(Antwerps Nieuwsblad).

- Wy lezen in de Gazette de Liége:

De heer Geefs heeft de marmeren beelden van den preekstoel in de St-Petrus en St-Paulus kerk geplaetst.

Deze beelden, die overeenkomstig zyn met de pleisteren models die wy er eenigen tyd gezien hebben, zyn van een schoon karakter, het is noch de verbeelding der athletische schoonheid van Griekenland, noch de romeinsche kracht; het is eene mengeling van edelheid en ongeveinsdheid, die ons schynt het ware karakter van een Kristen en vooral van een apostel uit te maken. Hunne mannelyke houding en de eenvoudigheid der kleeding steken zeer goed af tegen de zachtmoedigheid van het aengezigt en de rykheid der kleedy der godsdienst. Deze beelden zyn kleiner en staen met meer ruimte in hare nissen dan het beeld der godsdienst. Dit laetste is waerlyk te groot; maer het zal, zegt men, wyzingen ondergaen, die het met de andere in evenredigheid zullen stellen.

- Programma eener tentoonstelling van kunstvoorwerpen voorgesteld door de koninglyke Akademie van schilder- beeld- en bouwkunst, te Brugge, voor het jaer 1846.

Het bestuer roept de aendacht der kunstenaers in, op eenige bepalingen des reglements.

1^o De opening van het salon zal den 1^en maendag, in juny 1846, plegtig plaets hebben.

2^o Het salon zal zyn in het lokael der Halle, op de Groote Markt.

3^o Men zal er alle voorwerpen van schilderyen-, beeldhouw-, bouw-, graveer-, dryf-, steendruk- of teekenkunst, uitgevoerd door levende schilders, zonder onderscheid van land en woonplaets, aennemen.

Men zal geene kopy ontvangen.

Men verstaet door kopy, eene schildery naer eene schildery, een beeld naer een beeld, eene gravuer naer eene gravuer, of eene teekening naer eene teekening; en niet eene schildery naer een beeldhouwwerk, een beeld naer eene schildery, enz. enz.

De voorwerpen die, naer het gevoelen des commissie, zouden strydig zyn met de goede zeden, zullen insgelyks geweigerd worden.

Schilderyen zonder lyst worden niet aengenomen.

[p. 98]

Geen kunstvoorwerp zal kunnen ten toon gesteld worden, ten zy met de toestemming des vervaerdigers.

4^o De voorwerpen die bestemd zyn voor de tentoonstelling, zullen vrachtvry aen de koninglyke Akademie van schilder-, beeldhouw- en bouwkunst, te Brugge, vóór den 15 juny, moeten gestuerd worden.

De kunstenaer of liefhebber zal de verzending van zyn kunststuk aen den sekretaris laten weten, met eenen gefrankeerden brief, in denwelken hy zynen naem, voornaem en woonst zal te kennen geven; indien het een liefhebber is die de zending doet, zal hy den naem van den vervaerdiger melden. Deze brief moet daerenboven eene nota bevatten, met den uitleg der verzondene voorwerpen.

5^o De kunstenaers die hunne in het salon tentoongestelde voorwerpen zouden willen verkoopen, worden verzocht er de pryzen van in hunne brieven op te geven.

Besloten in vergadering van het bestuer der Akademie te Brugge, den 20 october 1845.

De voorzitter,

A. Van Caloen-De Croeser.

De sekretaris,

Roels.

Verschenen werken.

	Te Antwerpen, by J.-E. Buschmann: Avondstonden, verhalen, zedeschetsen en zinnebeelden, door Hendrik Conscience. - Een boekdeel van 324 bl. in-8^o. - Prys fr. 3-00.
-	Beknopte nederduitsche versificatie ten gebruike van scholen van middelbaer onderwys, by P.E. Janssens, groote Kauwenberg, te Antwerpen: - Prys 50 centiemen. Dit werkje, dat sedert eenige dagen van de pers gekomen is, geeft een algemeen denkbeeld van de regels der nederduitsche versificatie; het behelst al wat over klemtoon, maet, verstrant, rym en dichterlyke vryheden kan gezegd worden; ook vindt men er den uitleg van de versmaet der ouden in onze tael breedvoerig genoeg in voorgedragen, om desaengaende onze jongere dichters volkomen te onderrigten.
-	Te Antwerpen, by Van Mol en Schoesetters, de Almanak: Van alles Wat. Een almanak van dezen aerd was waerlyk in de vlaemsche gewesten eene behoefte; hoe lang heeft men immers het vlaemsche publiek met die fransche zakalmanakjes, welke men in de herbergen en koffyhuizen aen zekeren prys ten geschenke geeft en die slechts geschikt zyn om de grillen der modepoppen van beide geslacht wat te voldoen, niet verdroten? Welaen dan, deze almanak mag men alle huisgezinnen vry aenbevelen; zy zullen er van alles wat in vinden, dat is te zeggen, leerzame en luimige verhalen, versjes en liedjes en zulk eene nauwkeurige voorspelling van al wat in het jaer 1846 zal voorvallen, dat Mathieu Laensberg het nooit beter gedaen heeft. Dit werk is daerenboven versierd met een groot aental houtsneêplaten, die er de lezing des te aengenamer van maken.
-	Het Musenalbum, verzameld door Th. Van Ryswyck en het gentsch Jaerboekje, verzameld door F. Rens. Beide deze boekjes overtreffen verre alle die welke tot nu toe onder dezen naem verschenen zyn. De stukken welke dezelve bevatten en wel voornamelyk die van het Jaerboekje, zyn zoo voortreffelyk, dat wy het onmogelyk oordeelen er de schoonheid te doen van kennen zonder elk stuk in het byzonder te waerderen. Deze taek zal denkelyk in eene volgende aflevering door onzen kriticus vervuld worden.

[p. 99]

-	Met een onuitsprekelyk genoegen hebben wy de eerste aflevering van de oude Liederen door den heer Willems verzameld, zien verschynen. Wy hebben aen ons lang wachten niets toegelegd dan den tyd dat wy van zulke kostelyke voortbrengselen onzer oude moedertael beroofd geweest zyn. De eerste aflevering bevat onder den titel van Vorstenliederen, dry oude fransche liedekens van hertog Henderik III van Braband (1260); negen minneliederen van hertog Jan I, in het vlaemsch, (1294); een wapenlied van hertog Jan III (1332); eene ballade, in het fransch, van Philips den Goeden, gezonden aen den gevangen hertog van Orleans; vier minneliederen van Margaretha van Oostenryk, waervan twee in het vlaemsch en twee in het fransch (1530). Op deze liederen volgen verscheidene historische Liederen, waerna wy de verhalende Liederen (sagen, legenden, sprookjes enz.) vinden, welke in de volgende aflevering zullen afgezet worden. Een groot getal dier liederen zyn vergezeld met de genoteerde melodiën, waervan de karakters uit Duitschland zyn ontboden geworden. Dit werk is wel het eenigste in dit land, waerin men deze mobile noten, in plaets van de steendruk of gravure, die steeds zoo onaengenaem in een gedrukt werk voorkomen, gebruikt heeft. Dit voortbrengsel dat de vrucht is van eene twintigjarige nasporing, zal in vyf afleveringen, elk van 112 bladzyden in-8^o verschynen. By de laetste ontvangt men den titel, eene historische inleiding en de lyst der inteekenaren. De prys van deze belangryke en zoo veel arbeid gekost hebbende uitgave is slechts op 3 fr. per aflevering bepaeld.
-	Te Brussel, by Delevigne en Calewaert: Luxemburgische Gedichten und Fabeln, von A. Meyer; nebst einer grammatischen Einleitung und einer Wörtererklärung der dem Dialekt mehr oder weniger eigenartigen Ausdrücke von Gloden.
-	Te Gent by C. Annoot Braeckman: Herinneringen aen het feest gevierd te Merckhem, den 20 Augustus 1844 ter eere van den dichter Sidronius Hosschius, door Prudens Van Duyse. Groot 8^o met platen,
-	Te Leiden by D. Du Mortier en zoon: de tweede aflevering des tweeden jaergangs der werken uitgegeven door de vereeniging ter bevordering der oude Nederlandsche lettterkunde. Deze aflevering bevat: Der Leken spiegel, tweede boek. Groot 8^o. - Prys, per jaargang, by inteekening guld. 6-00, buiten inteekening guld. 8-00.
-	Te Leiden, by Dumortier en zoon: Die Dietsche Catoen, een middelnederlandsch leerdicht - kritisch uitgegeven door D^r W.J.A. Jonckbloet (XIV en 77 bl. 8^o.) De opdragt luidt: Aan myne zuidnederlandsche taalbroeders J.F. Willems, Jh^r Ph. Blommaert, D^r F.A. Snellaert.)
-	Te Leiden, by S. en J, Luchtmans: Gedenkstukken tot opheldering der nederlandsche geschiedenis, opgezameld uit de archieven te Ryssel en op het gezag van het gouvernement uitgegeven door L.Ph.C. Van den Bergh; II deel. (VIII en 368 bl. 8^o) met eene plaet cyffergeschrift. (Dit 2^de deel bevat de Briefwisseling van Margaretha van Oostenryk, gouvernante der Nederlanden met hare vrienden, van 1506-1511.)
-	Te Leiden by J.J. Thyssens en zoon: Redevoeringen en verhandelingen van J.M. Schrant. Tweede deel. Groot 8^o. - Prys guld. 2-50.
-	Te Amsterdam, by G.J.A. Beijerinck: De graef van Leycester in Nederland, door Mejuff. A.L.G. Toussaint, 2 deel., gr. 8^o, met gegraveerde titels en vignet. Prys: guld. 9-60.
-	Te Amsterdam by H. Thompson: De bastaarddochter, oorspronkelijk geschiedkundige roman uit de XIII^e en XIV^e eeuw, door A.D. Van Bure Schele Groot 8^o met gelith. titel en vignet. - Prys guld. 2-60.

[p. 100]

-	Te Amsterdam by J.H. Laarman: Nederlandsche Muzen-almanak voor 1846.
-	Te Dordrecht by H. Langerwey: Schetsen uit het kantonnementsleven in Noord Brabant 1830-1835 door D^r N.B. Donkersloot. Groot 8^o met platen. - Prys guld. 3-60.
-	Te Utrecht, by J.E. Bosch en zoon: Miniatuur Almanak voor 1846. 10^de Jaargang. - Dit allerfraeist boekje prykt met 4 staelplaetjes, waeronder een naer een tafereeltje van Leys. Het bevat het Boschgeuzenlied van den heer Van Ryswyck, en Liefdes uer en Lelie en Roos door P.F. Van Kerckhoven.
-	Te Londen, by Burno: Quinten Metsys, een roman door Pichler, en maekt het 7^ste deel uit van Bums fireside library. - The London illustrad news van 29 november zegt: dat de schryver al de legendens welke men over den antwerpschen schilder vertelt, ten nutte heeft gemaekt tot het opstellen van zyn roman.
-	Te Keulen, by F.C. Eisen: Die Sagen Belgiens, herausgegeben von Maria Von Plönnies. (Met eene titelplaet in koper, der Vroukensavond te Brussel, verbeeldende.)
-	In dem Verlag der Friedrich'schen Verlagsbuchhandlung in Siegen und Wiesbaden: Eduard Westburg oder die Verschwörung der Söhne Oldenbarnevelds. Ein historischer Roman von J. De Vries, Aus dem höllandischen übersefst von D^r L.T. Moseler.

Aengekondigde werken.

Chronique contemporaine et rétrospective. litterature belge-française. Litterature neérlandaise (flamande et hollandaise.) - Om te doen kennen welk het doel is der uitgevers van dit tydschrift schryven wy het volgende uit het prospectus af:

Le recueil que nous comptons publier sous le titre de Chronique contemporaine et rétrospective, est destiné à faire, autant que possible, une part égale à la littérature belge-française et à la littérature flamande. Nous nous proposons de combattre, avec mesure et convenance, les préventions injustes dont cette dernière est l'objet de la part de quelques écrivains mal éclairés sur les besoins intellectuels de notre pays, et nous tâcherons de la faire connaître au moyen d'articles critiques et à l'aide de traductions des oeuvres qui nous paraîtront réunir le plus de mérite. Les populations flamandes et hollandaises étant liées entre elles par une communauté de langue et d'origine, il nous a paru qu'il convenait que les littératures des deux pays (qui n'en forment réellement qu'une seule, la Littérature Neerlandaise), fussent également associées dans ce recueil.

Verder zal het tydschrift nog bydragen leveren over staetshuishoudkunde, wysbegeerte, regtsgeleerdheid, nyverheid, wetenschappen enz.; maer alles nogtans voor den gemeenen lezer geschikt. Als proeve is er by 't prospectus gevoegd: Quelques réflextions sur la critique littéraire internationale, een allerbelangrykst opstel van den heer E. Darcour, en een kapittel van onzen Reinaert de Vos (uitgegeven door Willems) in het fransch vertaeld. - Men schryft in voor een geheel jaer. Elke maend verschynt er eene aflevering, twaelf afleveringen maken een boekdeel in lang duodecimo, van 300 bladz., klein maer zeer leesbaer gedrukt. De twee boekdeelen zullen met 24 platen versierd zyn. De prys is 6 frs. 's jaers voor Gent, en 7 frs. voor de overige steden. Men kan inteekenen te Gent, by Hoste en by alle boekhandelaren des ryks.

Wy kunnen dit belangryk en goedkoop tydschrift niet genoegzaem aen het publiek aenbevelen.

- Te Utrecht by den boekhandelaer H.H. Van Ramondt: De klok van Delft, een romantisch verhaal door J.A. Alberdinch Thym. Groot 8^o, ongeveer 8 vel druks tegen 20 cents het vel.