Het Taelverbond. Jaargang 1

[p. 79]

Sketches from Flemish life, in three tales,
Translated from the Flemish of Hendrik Conscience.

Onder dien tytel verscheen, over omtrent vyftien dagen, te Londen in den befaemden boekhandel van Longman, Brown, Green and Longmans, de vertaling der dry echt vlaemsche verhalen Siska van Roosemael; Hoe men schilder wordt en Wat eene moeder lyden kan.

Het schynt dat de zedenschetsen van Hendrik Conscience bestemd zyn om onder het engelsch publiek evenveel byval als in Duitschland te vinden; om onze lezeren een gedacht te geven van de wyze waerop de bovengenoemde vlaemsche voortbrengsels te Londen worden ontvangen, kunnen wy niets beter doen dan hier een uittreksel geven uit een engelsch tydschrift, dat als een bevoegd regter in de zaek wordt geacht.

De Litterary Gazette van Londen, in haer nummer van 20 december laestleden, wydt aen Hendrik Conscience en aen de beoordeeling zyner zedeschetsen negen harer kolommen toe, uit dewelke wy, by gebrek aen plaets, slechts de volgende uittreksels kunnen mededeelen. Zie hier hoe de Litterary Gazette begint:

‘Hartelyk verwelkomen wy deze nieuwigheid in Letterkunde en in kunst. Zy spreidt op ons een nieuw en verheugend licht; en, gelyk wy onlangs beter werden bekend gemaekt met den geest van Zweden, zoo zal dit vlaemsch boek (indien er, zoo als waerschynlyk, andere volgen) ons in eene nauwere en zeer wenschelyke vertrouwelykheid brengen met onze digtere vlaemsche naburen.

Ten opzigte der verdiensten dezer Schetsen, zeggen wy, dat het ons verwondert dat onze opzoekers van aentrekkelyke lezingen dezelve niet eerder hebben ontdekt. Maer het is zoo: wy bemoeijen ons met verafgelegene dingen en verzuimen degene die by onzen elleboog staen. Paraguay of Pekin worden met arbeid en moeite doorzocht en gekend; maer Amsterdam en Antwerpen zyn voor ons gesloten, alhoewel zy onder ons bereik liggen; en wy weten niet, noch schynen nieuwsgierig om te weten,

[p. 80]

wat deze onze naburen betreft. Zulke vergetelheid zal den engelsch letterkundigen Conscience niet treffen, bovenal wanneer zy zullen onderzocht hebben wat de vlaemsche Conscience heeft voortgebragt.

Het is een wondervolle vreemdeling, opgestaen in een onbekend land. En nogtans Vlaenderen bezit, reeds van oude tyden, eene Letterkunde, welker ryke mynen nu ontgind worden, door vele vaderlandlievende mannen, die diep doordrongen zyn van de noodzakelykheid om de overblyfsels te redden van den roem en de grootheid des voorgeslachts; om eene krachtige tael weder op te heffen boven den nauwen kring waerin zy opgesloten lag en om dezelve op te werpen als een bolwerk tegen den verderfelyken invloed der fransche spraek en levenswyzen, die het vlaemsche volk al vroeg geheel zouden hebben verbasterd en het de laetste kenmerken zyner teutonische afkomst zouden hebben ontroofd, indien de heelmiddels niet met kracht en moed waren aengewend geworden.

Onder deze mannen heeft Conscience eene verhevene plaets. Een vurig vaderlander, die zich verheugt in het beschryven der groote daden zyner voorvaderen; een yverig bewonderaer zyner moedertael, tot welker verheffing hy alle de krachten van zynen magtigen geest en de uitvloeisels zyner ryke dichtader aenwendt. Hy draegt eenen gloeijenden haet toe aen het fransche zedebederf, waeronder zyn duerbaer vaderland zoo lang gebogen lag.’

Hier volgt eene biographie van den schryver en een kort overzigt zyner werken van het Wonderjaer af tot zyne laetste verhalen. De Litterary Gazette gaet hierna dus voort:

Wat eene moeder lyden kan; Hoe men schilder wordt en Siska van Roosemael mogen meesterstukken genaemd worden. Deze dry verhalen maken het aengekondigde boek uit; hetwelk, wy zeggen het vry, opgevuld is met schoonheden, die het uitnemend populaire in Engeland zullen maken.

Want in deze verhalen heerscht eene fyne en eenvoudige natuerlykheid; een zoete troost van zuivere godsvrucht; schilderingen van de diepste belangwekking, ligte sprankels van spelende geestigheid; gelukkige afteekeningen van karakters en een gist van vaderlandsliefde, die er alles in verheft en verlevendigt.

Het mag zyn, dat de aenbieding dezer lessen (in haer zelven niet schaersch) door den buitengewoonen vorm en styl meer indruk doen dan anders zou gebeuren; ja, wy denken dat zelfs onverschillige lezers tot tranen toe zullen worden geschokt by hare eenvoudige en ware

[p. 81]

menschlievendheid en by de schildering van nederig lyden; terwyl de warmste gevoelens van weldadigheid zullen worden opgewekt door hare hartgrypende beschryvingen van het geluk dat men vinden kan in de oefening der bermhartigheid en der christelyke menschenliefde.

De gansche geest van dit boek levert een magtig kontrast tegen de overvloedige schriften der hedendaegsche School, die Engeland overgiet met werken en daerby beweert voor het welzyn der lagere klassen te arbeiden. Conscience (een passende naem voor den krachtigvoelenden Vlaming) gelyk de goede priester in het verlaten Dorp, heeft voor doel:

‘Tot schooner werelden te lokken en den weg tot dezelve te wyzen,’ door de schildering van het genot en van de gelukzaligheid, die in weldaden te vinden zyn, en daerby de dankbaerheid en de liefde opwekkende in hen die in hun lyden door eene goedwillige hand worden gelaefd en getroost. Zoo is de menschenliefde drymael gezegend; zoo is het dat zy een voorbeeld wordt van persoonen tot Gemeenten, en haren goddelyken invloed uitstrekt tot dat zy volkeren en gouvernementen doordringt. Zoo doet niet die altyddurende schildering van onregtveerdigheden, van versmading en hoon, van medoogenloosheid, van miskende armoede, van vyandig vermaek in andermans onschuldig lyden, in wandaden uit vervolging ontstaen en meer dan verontschuldigd door deze vervolging - al te mael zaken, gedreven in geesten die gereed zyn om ze te ontvangen en daer uit de onmiddelyke gevolgen te trekken in hoonspraek tegen de overheden, in betigtingen tegen de ryken en in het uitschieten der pylen van spot en twyfel.

De eerste baen is berekend om te leiden tot harmony en vrede, door de troostende tooneelen van wederzydsche goedwilligheid, spruitende uit de algemeene naleving der gulden wysheidswetten. - De tweede baen integendeel leidt tot regeringloosheid en verderf, met klas tegen klas op te hitsen, en strooijende zaden van haet en wraek, die later in eenen schrikkelyken zomer moeten worden ingeoogst.

Het langste der verhalen, dat ons verleidde lot bovenstaende uitweiding is Siska van Roosemael, waerin de schryver de regtzinnige en eerlyke oude levenswyze van zyn vaderland in tegenstelling brengt met den volkbedervenden invloed der Franschen. Twee dochters van achtbare burgers te Antwerpen, beladen hunne huisgezinnen met verdriet en schande ten gevolge harer dartele en ondoelmatige opvoeding in eene fransche kostschool; de omstandigheden van dit verhael bieden voortreffelyke gelegenheden aen tot des schryvers doel, namelyk: de tegenoverstelling van

[p. 82]

vaderlandsche en vreemde levenswyzen en gedachten. Wy geven er hier een stael van.’

Nu begint de Litterary Gazette eene korte ontleding van Siska van Roosemael en doet dit vervolgens ook met de twee andere verhalen. Zy sluit eindelyk dit lang overzigt met deze woorden:

‘Wy willen met de ontleding niet verder gaen; maer de treffende tooneelen gansch overlaten om te worden genoten by de zulke onzer lezers die gewoonlyk onze aenbeveling in den keus hunner boeken volgen, en wy zyn verzekerd dat zy ons dank zullen wyten, door tranen en door glimlachen van dit soort, dat het hart verzoet en de ziele verheft.’