Het Taelverbond. Jaargang 1

[p. 323]

Kunst- en letter-nieuws.

Ten einde een dankbaer aendenken te bewaren van de echt nationale woorden door den heer minister van binnenlandsche zaken in de Universiteit te Gent gesproken, hebben eenige letterkundigen en vaderlandsvrienden van Gent en Antwerpen de redevoering van den heer minister in een tafereel gedeeltelyk in het goud doen drukken. Wy hebben een exemplaer er van ontvangen; het luidt aldus:

Aendenken.

Den zesden november 1845, in de Troonzael der Hooge School te Gent, in tegenwoordigheid der Burgerlyke en krygsoverheden, der Leeraers, der Agregaten en der Studenten dier Hoogeschool; aenhoord door duizende persoonen heeft de heer SYLVAEN VAN DE WYER, minister van Binnenlandsche Zaken, onder herhaelde toejuichingen, de volgende woorden gesproken.

‘Myne heeren. Wat ik tot de Professoren van Luik gezegd heb rigtte zich insgelyks tot de Professoren van Gent. Maer de oude vlaemsche stad, - dit middenpunt der beweging uwer letterkundige wedergeboorte, beweging die des te schooner is, daer zy uit eigen inspraek werd geboren en zich heden vry ontwikkelt, de oude stad, zeg ik, verwacht misschien van den Minister, - die hier de tolk is der hooge bezorgdheid, welke het Hoofd van den Staet tot alle levensbeginselen onzer nationaliteit uitstrekt, - eenige woorden over de plaets door den Koning in de Universiteit verleend aen mannen die de aloude tael uwer voorvaderen met gelukkigen uitslag beoefenen.

Neen, myne heeren, het staetsbestuer kon de tytels niet miskennen die de vlaemsche schryvers onzer dagen tot onze dankbaerheid hebben verkregen. Met ze te hechten aen een eerbiedwekkend lichaem, dat hooggeplaetst is in de openbare achting, heeft het Staetsbestuer aen hunne bekwaemheden eene regtveerdigheid bewezen, welke het nageslacht ons zou verwyten hun niet te hebben durven laten wedervaren. Indien deze letterkunde in vyftien jaren meer voortgang heeft gedaen dan gedurende de laetste twee honderd jaren, dit is myne heeren, omdat niets het vernuft zoo vruchtbaer doet ontspruiten als de overtuiging dat men werkt voor een vaderland dat aendachtig is op den arbeid zyner zonen. Een land wordt welhaest vreemd aen de Muzen, wanneer de Muzen er alleenlyk aenroepen worden om den vreemdeling te bezingen.’

Na de plegtige vergadering der vlaemsche letterkundige genootschappen te Brussel gehouden in february 1841, werd het concept der grondslagen van eene algemeene maetschappy onder de benaming van Taelverbond door het Brusselsch Genootschap ontworpen, aen al de genootschappen des ryks rondgezonden, om met de hulp derzelver inlichtingen en aenmerkingen de wetten van het Taelverbond vasttestellen. De vergadering der voorzitters van verscheidene genootschappen heeft vrydag 31 october en zaterdag daerop

[p. 324]

volgende plaets gehad, ten huize van den heer Terbruggen, onder het voorzitterschap van den heer professor David. Die heeren hebben drie zittingen ieder van ongeveer vier uren besteed aen het overwegen en vergelyken der verschillende aenmerkingen van de onderscheidene Maetschappyen, op het eerste ontwerp by de Maetschappy van Brussel ingekomen. Eerlang zal het werk dezer vergadering van de pers komen en aen al de verbondene maetschappyen worden toegezonden. Wy hopen dus dat dit zoo algemeen toegejuicht ontwerp tot stand zal komen en dat het jaer 1846 te Antwerpen een derde tydstip zal daerstellen van den immer vermeerderenden bloei onzer vaderlandsche letterkunde zoowel als van de zoo vruchtryke verbroedering der vlaemsch letterkundige maetschappyen.

Men weet dat de meerderheid der genootschappen het eens is dat de aenstaende plegtige vergadering ten gevolge dergenen van Gent en Brussel te Antwerpen in 1846 moet plaets hebben. Het hoofddoel dier vergadering zal de bekrachtiging der thans ontworpen grondslagen zyn.

- Sedert lang uitte men algemeen genoeg den wensch om de vlaemsche letterkunde wat meer de wetenschappelyke vakken te zien beoefenen. Indien de narigten welke wy onlangs ontvangen hebben, zich bewaerheden, dan hebben wy den vrienden der moedertael een goed nieuws mede te deelen. De Heer doctor Matthyssens zou zich namelyk op dit oogenblik bezig houden met het opstellen van een grondig en uitgebreid volksboek dat over de natuerkunde zal handelen. Wy wenschen des te vuriger dat dit nieuws zich bevestige, daer er welligt niemand beter tot eene dergelyke taek berekend is dan deze in de geleerde wereld zoo gunstig bekenden schryver.

- By koninklyk besluit van 27 october, zyn de volgende nederduitsche letterkundigen benoemd geworden als geägregeerde hoogleeraers by de Universiteit te Gent, aen de faculteit van wysbegeerte en letteren:

Hendrik Conscience, greffier aen de koninklyke Akademie van beeldende kunsten te Antwerpen;

Johan-Alfried Delaet, doctor in de geneeskunde te Antwerpen;

Karel Ledeganck, doctor in de regten, provinciael inspecteur van het lager onderwys te Gent.

- De Maetschappy Kunstliefde, te Brugge, heeft eenen dramatisch letterkundigen pryskamp uitgeschreven. De bezonderste punten van het programma luiden aldus:

Een gouden eermetael en dry honderd franken, worden uitgeloofd voor den eersten prys; een zilveren eermetael en honderd vyftig franken, voor den tweeden prys, aen de schryvers van het beste en nabeste Tooneelstuk, (drama of treurspel) van dry tot vyf bedryven, waervan het onderwerp uit de Belgische Geschiedenis genomen is. En een gouden eermetael en honderd vyftig franken, voor het beste Blyspel met of zonder zang, van een tot dry bedryven, onderwerp naer verkiezing der schryvers.

De stukken moeten, in den gewoonen vorm, voor den 1^sten Mei 1846, kosteloos teegezonden worden aen den heer Cools, secretaris der Maetschappy.

De bekroonde stukken zullen ten koste der Maetschappy, welker eigendom ze blyven, in de spelling der Koninglyke Taelcommissie gedrukt worden, de schryvers derzelve, zullen 50 exemplaren kosteloos ontvangen.

De plegtige prysuitreiking zal ten dage der inhuldiging van het standbeeld van Simon Stevin, plaets hebben.

- Een engelsch dichter, de heer Midicin, die in zyn land terug gekeerd is, na eenige jaren te Heidelberg gewoond te bebben, heeft de vertaling voltooid van verscheide vlaemsche dichtstukken door Mev. Van Ackere, geboren Doolaeghe, van Dixmuide. Reeds had de baronnes van Ploennies, uit Darmstad, zeer schoone stukken van deze dame aen Duitschland doen kennen. Men verzekert,

[p. 325]

dat Leopold voornemens is haer het teeken van zyn orde te verleenen, welke onderscheiding, tot hier toe, slechts aen een enkel vlaemschen letterkundigen is toegezonden geworden; namelyk aen den heer Conscience, van wie eenige werken in het duitsch zyn vertaeld geworden.

(Messager de Gand).

Behalve deze belangryke tyding door den Messager de Gand gegeven zyn wy gelukkig het volgende van onze letterkunde hoogstgewigtig nieuws te mogen aenhalen. Te Stuttgard gaet een drukker eene vreemde bibliotheek uitgeven, waerin onze vlaemsche schryvers zullen worden opgenomen. Het eerste deel zal de vertaling bevatten van den Leeuw van Vlaenderen, door Conscience; het tweede De Balladen, door Van Ryswyck; het derde Het huis van Weesebeke, door De Laet. Vervolgens zullen er in verschynen, Anna door, Saint-Genois; Het Burgslot van Somerghem, door Ledeganck; losse stukken van de voornaemste vlaemsche dichters en eene verzameling van novellen van minderen omvang.

Jufv. Maria Van Ploennies heeft, onder den tytel van Belgische Sagen, een werksken uitgegeven, waerin wy onder anderen eene vertaling aentreffen van De Laet's Herman de Schaliedekker, en van Van Duyse's lied aen de zangmaetschappy te Keulen.

Bovendien vernemen wy nog dat de volgende vertalingen gemaekt worden van verscheidene novellen van Conscience, die reeds onder den tytel van Still Leben in het duitsch vertaeld waren: te Brünn in Moravië, in het Boheemsh; te Posen in 't Poolsch; te Londen in het Engelsch, door Nicols Trobbner, die ook de Hugo Van Craenhoven van onzen stadgenoot vertaelt.

(Handelsblad).

- Zie hier het statistiek van den voortgang der letterkundige voortbrengselen in Duitschland: Gedurende het jaer 1589 zagen 362 werken het licht; in 1617, 731; in 1717, 558; in 1789, 2115; in 1831, 6389; in 1840, 9776; in 1844 ongeveer 11,000.

- Onze jonge letterkunde wordt meer en meer door onze duitsche naburen geschat. Een dagblad dezer stad kondigt aen dat de prozawerken van den heer P.F. Van Kerckhoven in het duitsch zullen vertaeld worden. Deze eer zal hy gemeenschappelyk genieten met de heeren Conscience en De Laet.

(Handelsblad).

- De heer van Peene heeft wederom het vlaemsch tooneel met een blyspel met zang, in een bedryf, Wit en Zwart als tytel voerende, vermeederd. Het muzyk is grootendeels van den heer K. Miry.

- In den beginne van october heeft de heer Eugeen Stroobant, te Brussel, eene vlaemsche vertaling van het meerendeel van Victor Hugo's balladen in het licht gegeven.

- Men schryft uit Gent:

Sedert de hieropkomst der Tooneelkundige Maetschappyen binnen onze stad en den byval welken deze vinden, heeft zich de noodzakelykheid van het tot stand brengen van eene nieuwe tooneelzael doen gevoelen. Een onzer kundigste bouwmeesters heeft deze noodzakelykheid ook begrepen en besloten op zyne eigene kosten eene rykversierde schouwburgzael te bouwen. Binnen kort zullen de werken aenvang nemen en de zael zal in den loop der maend september 1846, reeds ter beschikking onzer beide maetschappyen gesteld zyn. Wy hebben de algemeene plannen en die des voorgevels gezien, en wy mogen zeggen dat wy een monument te meer in onze stad zullen te bewonderen hebben. Deze zael van eenen geheelen nieuwen smaek, uitsluitelyk aen de vertooningen in 't vlaemsch toegewyd, zal voorzien zyn van eenen rang baignoiren, eersten, tweeden en derden rang, stallen, parquet en parterre. De schilderwerken zullen naer alle waerschynlykheid verveerdigd worden door M. Visser van Gend, den mededinger van Philastre ten tyde der aenneming der schilderwerken van den grooten Schouwburg. Met een innig genoegen hebben wy op den voorgevel

[p. 326]

het vlaemsch opschrift gelezen: Nationale Schouwburg. Dit zal aen de vreemdelingen doen zien dat het vlaemsch zoo gering niet geacht wordt als men het soms wel wil voorgeven. Dank dan, duizendmael dank aen den kundigen Minard, het is een echte Vlaming, en hy heeft zyne zending wel begrepen.

- De heer Willems heeft aengevangen, met het drukken zyner vlaemsche liederen, die reeds zoo lang met het grootste ongeduld door vlaemsch-België verwacht werden.

- Volgens de Indépendance Belge zou de heer Louis Schoonen zich voor den schouwburg der Munt te Brussel, met de vertaling belast bebben van het drama Jan de eerste, dat in den gentschen kampstryd den prys heeft weggedragen en tydens de septemberfeesten met byval te Brussel op den schouwburg der Warande werd vertoond.

- Twee der vermaerdste hoogduitsche kunstschilders, Cornelius en Overbeck zyn den winter te Rome gaen doorbrengen. De eerste werkt er by voortduring aen de cartons van de frescos waermede hy voor het Campo-Santo te Berlyn is belast geworden; de tweede voltooit er een groot schildery in olieverw, ‘De begrafenis Christi’ dat voor zyne vaderstad, Lubeck, bestemd is. Ook de beroemde schilder Kaulback wordt in den loop van october te Rome verwacht.

- In den namiddag van 1^sten october jl. overleed te Florence de Nestor onzer levende archeologen, de bekende engelsche oudheidkundige James Willingen, aen eene kwynende ziekte ten gevolge van welke hy zelfs niet eens bedlegerig geweest was. De wetenschap verliest aen hem een man wiens kennissen, ervaring en kritischen kunstzin zelden geëvenaert werden.

- Men schryft uit Ysland dat de Hekla die sedert 80 jaren gerust had, in de eerste dagen van september jl. weder is uitgeborsten. Zoo als men weet, heeft die vuerberg geen eigentlyk gezegden kolk, en de vlammen zyn ook langs de helling, te gelyker tyd op verscheidene plaetsen zigtbaer geworden.

- Uit Florence wordt onder dagteekening van 17 september gemeld: de heer Zampierri, bibliothecaris van den groothertog, heeft een handschrift gevonden, dat het grootste gedeelte bevat van een heldendicht van Ariosto, van welks bestaen men onbewust was, en tot titel heeft Renaldo l'ardito.

Het fragment zal voor rekening van den groothertog gedrukt, en een exemplaer er van aen alle groote bibliotheken van Europa gezonden worden.

Verschenen werken.

- Kunstbibliotheek voor lezende huisgezinnen, eerste jaergang, 4^de stuk. - De Schildburgers, naer het hoogduitsch van Ludwig Tieck, door Jozef Colveniers. (Zie de leste aflevering van het Taelverbond).

- Dichtstukken van het Tael- en Letterlievend Genootschap by de katholyke Hoogeschool te Leuven. Antwerpen. Buschmann. Dit fraei boekdeel beslaet 204 bladz. en is in den boekhandel verkrygbaer aen den prys van fr. 2.

- Te Amsterdam by J. Vander Hey en zoon, is verschenen: Sophia Van Berthout, erfdochter van Mechelen, een verhaal ontleend aan de geldersche geschiedenis van de jaren 1319 en 1320, door J. Dyk. Eerste deel groot 8^o, prys gl. 2.90.

- Te Amsterdam by J.C. Van Kesteren, Alamontade de Galeislaaf, een

[p. 327]

boek voor onbedorven harten, die aan godsdiensttwijfel lijden. Naar het hoogduitsch van H. Zschokke, door Dr. Jos. Oliv. Josset, groot 8^o, gl. 2.75.

- Mengelingen getrokken uit de oude archieven der stad, kasteleny en omstreken van Audenaerde, uitgegeven door Lodewyck Van Lerberghe, archivarius, en Jozef Ronsse advokaet, met medewerking van den heer J. Ketele eer-archivarius, enz. Jaerlyks 6 afleveringen, gewoon in-8^o, een boekdeel van 500 bladz. uitmakende. Audenaerde, Gommar De Vos. - Prys van den jaergang, fr. 6.00 voor Audenaerde. 7.00 voor andere plaetsen des ryks, betaelbaer voor een zesde by elke aflevering. De eerste aflevering is verschenen. Uit het prospectus nemen wy het volgende over:

‘De Audenaerdsche Mengelingen zullen alles wat eenigzins aenmerkenswaerdig of zeldzaem voorkomt, bevatten, nopens: keuren, kostumen, octroijen, privilegien, resolutien, ordonnantien, edikten, criminele en civile processen en sententien, hoofdvonnissen, akten van zoending, zaken belangende de poortery, oude corporatien, gilden en neeringen; het raedhuis, de kerken, kloosters en gestichten; fraeije kunsten, vreugdefeesten, oorlogszaken, briefwisselingen over verschillige voorwerpen, enz., enz.

‘De woelige tydsomstandigheden der zestiende eeuw, - aenvang nemende met den opstand der Gentenaren tegen het Staetsbestuer van Karel V (1539) - zullen talryke bladzyden in de Mengelingen beslaen.’

- Kosmos (heelal) ontwerp eener natuurkundige wereldbeschryving van den grooten Alexander Von Humboldt. Vertaling van den heer doctor Beima, conservator by 's ryks Musaeum van natuurlyke historie, te Leyden. Leyden, Van den Heuvell.

De Kosmos is welligt een der prachtigste gedenkzuilen welke het menschelyk verstand zichzelven hebbe opgerigt. Heel Europa heeft het jaren lang met gespannen verwachting te gemoet gezien. De uitgever meent door het bezorgen eener goede en zoo min mogelyk kostbare vertaling van den Kosmos, aen den wensch van velen te zullen voldoen; want niet ieder toch is het gegeven, al leest men de hoogduitsche tael, alles wat een werk als de Kosmos bevat, te verstaen; hy vertrouwt daerom dat zyne onderneming algemeen byval zal vinden, en met den besten uitslag worden bekroond.

- Te Haarlem by A.C. Kruseman: Alfonse de eerste. Treurspel door J. Da Costa. Tweede druk, groot 8^o., gl. 50.80.

- Te Leeuwarden by G.T. Suringar, de eerste aflevering van Bilderdyk's Epos; of de vyf bestaande zangen van den Ondergang der eerste wareld; uitgegeven met eene inleiding, varianten, aanteekeningen, en verhandelingen, door M. Isaac da Costa.

Deze eerste aflevering, welke met zoo veel belangstelling door het publiek te gemoet werd gezien, bevat, buiten de voorrede en de inleiding de twee eerste zangen der Epos, met varianten en belangryke aenteekeningen verrykt. In de merkwaerdige inleiding door den heer Da Costa aen het hoofd des werks geplaetst, belooft deze in de leste aflevering het plan der gansche Epos mede te deelen. Deze eerste aflevering beslaet 198 bladz., is zeer keurig in groot 8^o gedrukt en verkrygbaer aen den prys van gl. 2.90.

- Te Groningen by: J. Oomkens: Handboek van den vroegsten bloei der vaderlandsche letterkunde, of proeven, uit nederlandsche schriften der dertiende en veertiende eeuw, met inleiding, aanstipping over de spraakleer en den stijl van dien tijd, een klein woordenboek enz., door M.B.H. Lulofs. 28 blz. in groot 8^o, prys gl. 4.00.

- Oostersche- Westersche- en Noordsche Mythologie voor jonge lieden, door P.H. Tydeman, met platen, gl. 2.20

[p. 328]

- Te Amsterdam by W. Grebber: het tweede deel, van het nieuw biographisch, anthologisch en critisch woordenboek van nederlandsche dichters; bijeengebragt door A.J. Vander Aa en eenige andere vaderlandsche letterkundigen, kunnende dienen als aanhangsel op Witsen-Geysbeeks woordenboek der nederlandsche dichters.

Aengekondigde werken.

- Avondstonden. Twaelf verhalen, zedenschetsen en zinnebeelden, door Hendrik Conscience. Een boekdeel van ongeveer 300 bladz. in-8^o, op fraei papier. Prys fr. 3.00. Antwerpen, Buschmann. Tien dagen voor Nieuw-jaer zal het werk worden afgeleverd. - De verhalen en novellen van den heer Conscience genieten zoowel buiten als binnen's lands eenen al te grooten en te wel verdienden byval, dan dat wy het noodig zouden achten der lezers op derzelver waerde te moeten inroepen.

- Volksliedjes, door Th. Van Ryswyck. Een fraie gekartonneerd boekdeel met verscheidene houtsnêeplaten. Prys fr. 1.50. Antwerpen, Karel Oberts Van de bezonderste liederen welke van deze verzameling zullen deel maken, hebben wy mogen kennis nemen, en wy durven den vlaemschen lezeren de verzekering geven, dat het aengekonde werkje bestemd is om by iederen minnaer der vaderlandsche letteren eenen grooten byval te vinden. Sinds lang was iedereen van gevoelen dat Van Ryswyck een echte meester in het vak van 't volkslied zou kunnen worden, en wy twyfelen er niet aen of dat gevoelen zal by het verschynen van het aengekondigde boekdeel ruimschoots zyne bevestiging vinden.

- Vlaemsche Choorgezangen, door Hendrik Cartol, bestierder der Zangmaetschappy de Scheldezonen, te Antwerpen. Zes afleveringen; maendelyks eene van 4 bladz. in-4^o, bevattende een groot Choor of twee mindere. Antwerpen. Buschmann. Prys der aflevering 60 centiemen. De eerste aflevering verschynt op 1^o december.

Rowna - Eene fantastische legende door Eug. Zetternam. Uitgegeven ten voordeele der armen. De legende zal een boekje vormen van ongeveer 80 bladz. (engelsch formaet) fr. 0,75 Antwerpen, P. Janssens-Jacobs, Hopland.

- By Gyselinck te Gent zyn verschenen: Rhyn en Scheldegalmen door de gebroeders van Maldeghem. Derde nummer. Die bundel bevat deels oorspronkelyke deels vertaelde chooren, en onder anderen een nationael gezang en Vlaemsch België, door van Duyse.

- Verschenen zonder naem van drukker noch plaets: Eenige bedenkingen over de naem oorsprongen onzer gemeenten, door L. De Deyn.

- Te Nijmegen by D.J. Haspels: de eerste aflevering van eene nieuwe nederlandsche spraakleer naar de beste bronnen bewerkt en gestaafd door het gezag der voornaamste hedendaagsche schrijvers. De uitgaef geschiedt by afleveringen van 6 vellen druks groot 8^o. Met 4 of ten hoogste 5 afleveringen zal 't werk voltooid zijn, de prijs is 75 cents de aflevering.

- By den zelfden: Nieuw, volledig zakwoordenboek der nederduitsche taal, door eenige taalkundigen, 645 blz. of 1290 kolonnen in groot-klein 8^o, gl. 4.00.