Tabu. Jaargang 25

[p. 133]

Negatieve polariteit en kale NP's
Anastasia Giannakidou

Voortbouwend op Ladusaw (1992, 1994) wordt in Giannakidou (1995) en Giannakidou en Quer (1995) een theorie van licentiëring van negatief polaire uitdrukkingen (NPI's) ontwikkeld, die de volgende uitspraken bevat:

(i)	NPI-licentiëring is onderworpen aan een semantische eis (Giannakidou 1994): NPI's zijn alleen dan grammaticaal wanneer ze zich bevinden in het bereik van een non-veridicale operator.
(ii)	NPI's zijn Heim-indefinieten, d.w.z., elementen die een predikaat en een variabele introduceren, zonder zelf kwantificationele kracht te bezitten. Een NPI is grammaticaal wanneer zijn variabele gebonden wordt door een non-veridicale operator.
(iii)	NPI's kunnen sterk en zwak gelicentieerd worden. Bij sterke licentiëring bindt de NPI zijn variabele in de restrictor van de non-veridicale operator die de NPI licentieert; de NPI wordt dan geïnterpreteerd als een universeel negatief element (∀x¬). Bij zwakke licentiëring vindt binding plaats in de matrix via existential closure; de NPI wordt dan geïnterpreteerd als een existentiële kwantor (nonv ∃x):
(1)	a.	nonv operator [restrictor ...x...] [matrix hoofd predikaat ]
			(sterke licentiëring)
	b.	nonv operator [restrictor verz. gevallen] [matrix ...x... (h.p.)]
			(zwakke licentiëring)
(iv)	Als we uitgaan van een directe mapping van de syntaxis op de semantiek, dan nemen we aan dat sterke licentiëring overeenkomt met het mechanisme van specifier-hoofd agreement; sterke licentiëring is dan het resultaat van (A'-) verplaatsing van de NPI naar de specifier van een Negation Phrase (NegP), ten minste op het niveau van LF. Zwakke licentiëring zien we dan als licentiëring in situ via coïndicering van de NPI met de relevante operator, die de NPI op enig syntactisch niveau (S-structuur of LF) moet c-commanderen.

Het Grieks laat duidelijk de NPI paradigmata zien, zoals ten dele weergegeven in (2):

(2)	kanénas/kanénas	‘iemand’/‘niemand’
	típota/típota	‘iets’/‘niets’
	poté/poté	‘ooit’/‘nooit’

[p. 134]

Wanneer deze uitdrukkingen beklemtoond zijn, worden ze geïnterpreteerd als universeel negatieve elementen (∀x¬, aangegeven met kleine hoofdletters in (2)); zonder klemtoon worden ze geïnterpreteerd als existentiële kwantoren (aangegeven met kleine letters in (2)).

In termen van sterke vs. zwakke licentiëring kunnen we klemtoon in het Grieks zien als een signaal dat aangeeft welk licentiëringsmechanisme aan de orde is. Toekenning van klemtoon geeft aan dat de NPI sterk gelicentiëerd wordt. De afwezigheid van klemtoon geeft aan dat er zwakke licentiëring plaatsvindt.

Sterke licentiëring is in het Grieks strikt afhankelijk van het voorkomen van zinsnegatie. Zwakke licentiëring is niet gevoelig voor deze restrictie, aangezien niet-beklemtoonde NPI's gelicentiëerd worden in een scala van non-veridicale constructies (negatieve zinnen incluis):

(3)	dhen	ípe		típota/típota
	niet	zei-3sg		niets / iets
	‘Hij/zij zei niets’
(4)	ípes		*típota / típota?
	zei-2sg		niets / iets
	‘Zei jij iets?’					[vraag]
(5)	an me zitísi			kanénas / *kanénas, na mou to pis
	als mij vraagt			iemand / niemand sub me het zeg-2sg
	‘Als iemand naar me vraagt, zeg het me dan.’				[voorwaardelijke bijzin]
(6)	thélo na vro			kanéna vivlío / *kanéna vivlío	jia tin olandía
	ik wil vinden			enig book / geen boek	over Nederland
	‘Ik zoek een boek over Nederland.’					[conjunctivus]

De associatie van sterke en zwakke licentiëring met respectievelijk een universeel-negatieve en een existentieel, niet-negatieve, lezing werpt licht op een aantal asymmetrieën die in negatieve zinnen aangetroffen worden. Zo kunnen alleen sterk gelicentieerde uitdrukkingen optreden in combinatie met behalve-woordgroepen (zie (7)), omdat alleen deze uitdrukkingen een universeel betekeniselement bijdragen (zie Giannakidou 1995 voor een uitgebreide bespreking):

(7)	dhen írthe	kanenas / *kanénas	ektós tu jáni
	niet kwam	niemand / iemand	behalve de Jan
	‘Er kwam niemand behalve Jan.’

Wenden we ons nu tot kale NP's.

Algemeen gesproken worden kale NP's in het Grieks standaard gebruikt als naamwoordelijk deel van het gezegde; daarnaast zijn ze ook welgevormd als onbepaald onderwerp in een existentiële zin en als onderwerp van passieve en onaccusatieve werkwoorden. Dat kale NP's in contexten van negatieve polariteit gelicentiëerd worden is niet onverwacht voor een theorie die NPI's als indefinieten beschouwt; immers, in de huidige literatuur wordt algemeen aangenomen dat enkelvoudige indefinieten en kale NP's de ‘standaard’ indefinieten zijn.

[p. 135]

Gegeven deze nauwe band komt het niet als een verrassing dat NPI's gelicentiëerd worden in overduidelijke predikatieve posities, i.e. als naamwoordelijk deel van het gezegde:

(8)	tha	íne	kanénas / *kanénas	jatrós
	FUT	is	enig	dokter
	‘Hij zal wel dokter zijn.’

Zinnen als (8) vormen een probleem voor theorieën die NPI's als (existentieel) gekwantificeerde NP's beschouwen, aangezien predikaatsnomina het (predikatieve) <e,t> type toegekend krijgen, en niet het <<e,t>,t> type van de gegeneraliseerde kwantor dat aan echte kwantificationele NP's toegekend wordt.

Laten we nu eens kijken naar de licentiëring van kale NP's onder negatie:

(9)	dhen ídha	fitités / fititi	sto párti
	niet ik-zag	studenten / student	op-het feest
	‘Ik zag geen studenten / student op het feest.’

Zoals we zien kunnen zowel kale enkelvoudige NP's als kale meervoudige NP's in negatieve zinnen voorkomen, waarbij de eerste altijd beklemtoond zijn. Interessant genoeg zijn kale enkelvoudige NP's niet grammaticaal in andere non-veridicale constructies dan negatieve zinnen:

(10)	ídhes fitités / *fititi ekí?
	‘Heb je hier studenten gezien?’
(11)	an me zitisun fitités / *zitísi fititis, na mou to pis
	‘Als er studenten naar me vragen, zeg het me dan.’
(12)	thélo na vro vivlía / *vivlío ja tin olandía
	‘Ik zoek boeken over Nederland.’

Deze feiten doen vermoeden dat de tegenstelling tussen kale enkelvoudige NP's en kale meervoudige NP's analoog is aan de alternantie tussen niet-beklemtoonde en beklemtoonde NPI's. Dit komt hierop neer, dat kale enkelvoudige NP's sterk gelicentiëerd worden, en kale meervoudige NP's zwak. Het feit dat alleen kale enkelvoudige NP's mogen optreden in combinatie met behalve-woordgroepen verleent aan deze hypothese steun:

(13)	dhen ídha	fititi / *fitités	sto párti ektós tu jáni
	‘Ik zag geen student op het feest behalve Jan.’

Ik concludeer derhalve dat het polariteitsgevoelige gebruik van kale NP's voorspeld en verantwoord kan worden door een theorie waarin zwakke en sterke licentiëring een centrale rol spelen.

(Met dank aan Jan-Wouter Zwart voor de vertaling.)

[p. 136]

Bibliografie

Giannakidou, A. (1994) ‘The Semantic Licensing of NPs and the Modern Greek Subjunctive.’ In H. de Hoop et al., eds., Language and Cognition 4, Rijksuniversiteit Groningen, pp. 55-68.

Giannakidou, A. (1995) ‘Weak and Strong Polarity’. Te verschijnen in de proceedings van de Workshop on Greek Syntax, FAS, Berlijn.

Giannakidou, A. en J. Quer (1995) ‘Two Licensing Mechanism for Negative Indefinites.’ Te verschijnen in de proceedings van de 6e bijeenkomst van de Formal Linguistic Society of Mid-America (FLSM 6).

Ladusaw, W.A. (1992) ‘Expressing Negation.’ In SALT II Proceedings. The Ohio State University.

Ladusaw, W.A. (1994) ‘Thetic & Categorical, Stage & Individual.’ In SALT IV Proceedings. University of Rochester, NY.