Tabu. Jaargang 22

[p. 199]

Het voorzetsel ‘a’ als een dummy casus-markeerder
Jelly Julia de Jong

1 Inleiding^*.

In dit artikel geef ik een verklaring voor het feit dat gebonden pronomina in de Iberische talen^1. grammaticaal zijn in oblique contexten en ongrammaticaal in structurele contexten.^2. Mijn uitgangspunt is de regeer- en bind-theorie van Chomsky (1981). Gaandeweg blijkt echter dat deze theorie geen afdoende oplossing biedt voor de Spaanse, Catalaanse en Portugese feiten. In het artikel zal blijken dat deze feiten wel kunnen worden verklaard in termen van casus-theorie. In de zoektocht naar een verklaring voor het fenomeen van de gebonden pronomina vanuit de casus-theorie speelt het dummy casus-markerende karakter van het voorzetsel a^3. een belangrijke rol. Een analyse van de contexten waarin deze prepositie voorkomt geeft ons inzicht in de manier waarop specifieke en niet-specifieke NPs in deze talen in elkaar zitten en leidt tot de veronderstelling dat er ook in de Iberische talen twee types structurele object casus zijn.

*. Ik wil Sietze Looyenga bedanken voor zijn commentaar op een eerdere versie van dit artikel. Het onderzoek waarvan hier verslag wordt gedaan, wordt gesteund door de Stichting Taalwetenschap, die wordt gesubsidieerd door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek.

1. De Iberische talen zijn de Romaanse talen die worden gesproken op het Iberische Schiereiland, dat wil zeggen: het gebied ten zuiden van de Franse Pyreneeën tot aan de Straat van Gibraltar.

2. Met gebonden pronomina in oblique contexten bedoel ik gebonden pronomina die oblique casus krijgen. Met gebonden pronomina in structurele contexten doel ik op pronomina die structurele casus krijgen. Structurele casus wordt toegekend in bepaalde configuraties, bijvoorbeeld door INFL of V. Oblique casus is de casus die door betekenisdragende preposities aan hun objecten wordt toegekend. Oblique casus is een inherente casus, een casus die gerelateerd is aan een specifieke Θ-rol (Chomsky 1986a, Belletti 1988).

3. Als het voorzetsel a niet betekenisdragend is, is het een zgn. dummy (nep, zwijgend) prepositie die alleen dienst doet als casusmarkeerder.

1.1 Gebonden pronomina zijn in strijd met de bestaande theorie

In deze sectie geef ik een inleiding in het probleem van de gebonden pronomina en een overzicht van de contexten waarin deze mogelijk zijn. De standaard bindingscondities A en B zoals geformuleerd in Chomsky (1981:188)

(1)	A	Een anafoor moet gebonden zijn in zijn regerende categorie^4.
	B	Een pronomen moet vrij zijn in zijn regerende categorie

geven geen verklaring voor de zogenaamde ‘snake-sentences’:

(2)	Johni saw a snake near himi
	‘Jan zag een slang naast zich’

Aangezien John en him naar dezelfde persoon verwijzen, is het pronomen him gebonden in z'n regerende categorie. Dit is in tegenspraak met principe B van de standaard bindingstheorie dat zegt dat een pronomen vrij moet zijn in zijn regerende categorie. Gebonden pronomina in snake-sentences komen in veel talen voor:

(3)	Jani ziet een slang naast 'mi	bestaat naast
	‘Jan ziet een slang naast zich’

4. Gebonden betekent hier: gecoïndiceerd met een c-commanderend antecedent, vrij betekent: niet gebonden. C-commanderen is een hiërarchische verhouding binnen bomen die een zinsstructuur weergeven. Een knoop α c-commandeert een knoop ß dan en alleen dan als de eerste knoop die α domineert ook ß domineert en als ß zelf niet ß domineert. De regerende categorie kan worden als volgt gedefinieerd: Y is een regerende categorie voor α dan en alleen dan als Y de minimale categorie is die zowel α bevat als een SUBJECT. SUBJECT is hier met hoofdletters geschreven om aan te geven dat zowel het onderwerp van een zin, een bezitter in een NP als AGR(eement) de regerende categorie kan afbakenen. AGR is het element dat congrueert met een zinsdeel en dat in de meeste talen als een affix van het werkwoord wordt gerealiseerd.

[p. 200]

(4)	Jani seach in slang nêst himi	[Fries]
	‘Jan zag een slang naast zich’
(5)	Jeani voit un serpent à côté de luii	[Frans]
	‘Jean ziet een slang naast zich’
(6)	Giannii vede un serpente vicino a luii	[Italiaans]
	‘Gianni ziet een slang naast zich’
(7)	Juani vio una serpiente cerca de éli	[Spaans]
	‘Juan zag een slang dichtbij zich’
(8)	En Joani va veure una serp a prop d'elli	[Catalaans]
	‘Joan zag een slang dichtbij zich’
(9)	O Joãoi viu um gato ao pé delei	[Portugees]
	‘Joao zag een kat naast zich’
(10)	Xani veu unha serpe perto deli	[Galicisch]
	‘Xan zag een slang dichtbij zich’

Lees and Klima (1963) stellen voor zinnen als (2) een oplossing voor die we nu een small clause oplossing zouden noemen:

(11)	Johni saw [a snake to be near himi]

Chomsky (1981: 290-291) bespreekt deze oplossing in hoofdstuk 5 maar verwerpt ze omdat ze niet van toepassing is op alle gevallen. De small clause oplossing geeft geen goede verklaring voor Nederlandse zinnen met intransitieve werkwoorden:

(12)	Jan keek om zich heen

Als het domein geïntroduceerd door om een small clause zou zijn, zouden we een structuur zoals in (13) hebben:

(13)	Jani keek [S PROi om zichi heen]

Het probleem met deze intransitieven is, dat er geen ander antecedent voor PRO is dan het subject. Maar aangezien zich ook gebonden is door het subject, is dit reflexieve element gebonden, terwijl het juist vrij zou moeten zijn. In een structuur als (13) zou je juist eerder zichzelf verwachten (en niet zich).^5. De small clause oplossing geeft precies de tegenovergestelde resultaten van wat je eigenlijk nodig hebt. Daarom leggen we deze analyse naast ons neer.

Bovendien is het zo dat verscheidene Romaanse talen gebonden pronomina niet alleen in adjuncten toestaan maar ook in meer lokale contexten, namelijk in complexe predikaten (met voorzetselvoorwerpen), zoals we kunnen zien in (14)-(16):

5. Zoals Koster (1985) laat zien. Op p. 148 staat: ‘a. zich and zichzelf are bound in their minimal full clause; b. zichzelf must be bound in a small anaphoric domain, zich must be free’. Op pag. 147: ‘A small anaphoric domain is the minimal maximal projection containing either a directional or locational preposition or a subject.’

[p. 201]

(14)	a	Juani habla de éli	[Spaans]
		Juan spreekt over hem
	b	?Juan habla de él mismo
		Juan spreekt over hemzelf
	c	Juan habla de sí mismo
		Juan spreekt over zichzelf
(15)	a	En Joani parla d'elli	[Catalaans]
		de Joan spreekt over hem
	b	En Joan parla d'ell mateix
		de Joan spreekt over hemzelf
	c	En Joan parla de si mateix
		de Joan spreekt over zichzelf
(16)	a	O Joãoi fala sempre delei	[Portugees]
		de Joao spreekt altijd over hem
	b	O João fala sempre dele próprio / ?dele mesmo
		de Joao spreekt altijd over hemzelf / over hemzelf
	c	O João fala sempre de si próprio / de si mesmo
		de Joao spreekt altijd over zichzelf / over zichzelf

Naast de (b)- en (c)-zinnen die respectievelijk een pronomen plus een SELF-anafoor en een combinatie van een SE- en een SELF-anafoor bevatten^6. zijn ook de (a)-varianten grammaticaal. Als we aannemen dat él, ell en ele pronomina zijn, dan geven de standaard bindingscondities geen verklaring voor het voorkomen van deze lokaal gebonden pronomina.

6. Reinhart and Reuland (1989) introduceren de termen SE- en SELF-anaforen. SELF-anaforen zijn samengestelde anaforen zoals zichzelf, seg selv (Noors), himself (Engels), se stesso (Italiaans). SE-anaforen zijn enkelvoudige (‘Simplex Expression’) anaforen zoals zelf, seg (Noors), self (Engels), se (Italiaans).

1.2. Gebonden pronomina zijn niet altijd toegestaan in de Iberische talen

We hebben even kort kennis kunnen maken met het soort context waarin gebonden pronomina in de Iberische talen zijn toegestaan. Laten we nu eens bekijken in welk soort context een gebonden pronomen niet is toegestaan.

(17)	a	*Juani se ama a éli	[Spaans]
		Juan houdt van hem
	b	*Juan se ama a él mismo
		Juan houdt van hemzelf
	c	Juan se ama a sí mismo
		Juan houdt van zichzelf

[p. 202]

(18)	a	*En Joani s'estima a elli	[Catalaans]
		de Joan houdt van hem
	b	?En Joan s'estima a ell mateix
		de Joan houdt van hemzelf
	c	En Joan s'estima a si mateix
		de Joan houdt van zichzelf
(19)	a	*O Joãoi ama-se a elei	[Portugees]
		de Joao houdt van hem
	b	O João ama-se a ele próprio / ?a ele mesmo
		de Joao houdt van hemzelf / van hemzelf
	c	O João ama-se a si próprio / a si mesmo
		de Joao houdt van zichzelf / van zichzelf

De (a)-voorbeelden zijn ongrammaticaal, omdat een gebonden pronomen in deze gevallen niet is toegestaan. Zoals we kunnen zien in de (c)-zinnen, zijn de voorbeelden wel grammaticaal als het pronomen wordt vervangen door een combinatie van een SE- en een SELF-anafoor. Verder onderzoek moet uitwijzen waarom de (b)-varianten, die een combinatie van een pronomen en een SELF-anafoor bevatten, ongrammaticaal zijn in het Spaans, dubieus in het Portugees en goed voor sommige Catalanen en dubieus of zeer dubieus zijn voor andere Catalanen. Deze kwestie zou veel makkelijker te verklaren zijn als de (b)-varianten absoluut ongrammaticaal zouden zijn in alle drie de genoemde talen. We zouden dan kunnen zeggen dat mismo, mateix en mesmo emphatische elementen zijn die helemaal niet de status van anafoor hebben. De (b)-zinnen zouden dan in feite gebonden pronomina bevatten, net als de (a)-zinnen.

In sectie 2 bespreek ik de mogelijkheid van gebonden pronomina in het Fries, en de Ketenconditie die Reinhart en Reuland (1991a,b) ter verklaring van dit fenomeen hebben ontwikkeld. Tevens zien we dat deze Ketenconditie verklaart waarom gebonden pronomina in de Iberische talen grammaticaal zijn in oblique contexten. In sectie 3 bekijken we de eigenschappen van het voorzetsel a dat in het Portugees, Spaans en Catalaans voor [+Animate] en [+Specific]^7. direct object pronomina staat. Het casus-markerende karakter van dit voorzetsel en de Ketenconditie verklaren tezamen waarom gebonden pronomina in de Iberische talen ongrammaticaal zijn in sommige contexten.

7. Een direct object heeft het kenmerk [+Animate] wanneer het een mens of een aantal mensen aanduidt ([+Human]), wanneer het een dier of een aantal dieren aanduidt waaraan een zekere mate van individualiteit, van persoonlijkheid wordt toegekend, of wanneer het naar personificaties van zaken of begrippen verwijst. Een direct object heeft het kenmerk [+Specific] wanneer het ‘bepaald’ is doordat het: a) een eigennaam is, b) een zelfstandig naamwoord is voorafgegaan door een bepaald lidwoord, een bezittelijk voornaamwoord, een aanwijzend voornaamwoord, of c) een zelfstandig (gebruikt) voornaamwoord is. Kortom, een lijdend voorwerp met het kenmerk ([+Definite]) en tevens indefiniete lijdend voorwerpen met een referentiële lezing (cf. eindnoot 12).

2 Casus als verklaring voor de distributie van gebonden pronomina

Het anaforische systeem van het Fries levert ook een probleem op voor de standaard bindingstheorie. Het Fries heeft, net als het Engels, een tweeledig systeem: er is een anafoor himsels en een pronomen him. Het Fries heeft echter, in tegenstelling tot het Nederlands en het Engels, lokaal gebonden pronomina. In het algemeen is het zo, dat waar het Nederlands zich (een zogenaamde SE-anafoor) toestaat, het Fries een gebonden pronomen kan

[p. 203]

hebben. Om het voorkomen van gebonden pronomina in het Fries te kunnen verklaren hebben Reinhart en Reuland (1991a,b) een Ketenconditie voor A-ketens ontwikkeld die gebaseerd is op een algemeen concept van ketens dat is geformuleerd door Chomsky (1986a,b):

(20)	Algemene Conditie voor A-ketens:
	Een maximale A-keten (α1, ...., αn) bevat precies één schakel -α1- die volledig is gespecificeerd voor grammaticale kenmerken (structurele casus en phi-features, de kenmerken van persoon, geslacht en getal).^8.

In (21) is de zin met se, dat structurele casus heeft^9., ongrammaticaal, maar har is in deze gebonden positie prima.

(21)	a	Jeltsjei skammet hari	[Fries]
		Jelly schaamt haarINH
	b	*Jeltsjei skammet sei
		Jelly schaamt haarSTR

(21b) bevat een keten van twee elementen die beide structurele casus hebben en schendt dus de Ketenconditie in (20). Reinhart en Reuland zeggen dat (21a) grammaticaal is omdat har inherente casus heeft en omdat er in de hele zin maar één element is dat is gespecificeerd voor structurele casus, nl. de eigennaam Jeltsje. We zullen zien dat de Ketenconditie ook de (on)grammaticaliteit van zinnen met lokaal gebonden pronomina in het Spaans, Portugees en Catalaans verklaart.

(22)		Pedroi habla de éli	[Spaans]
		Pedro spreekt over hem
(23)		En Joani parla d'elli	[Catalaans]
		de Joan spreekt over hem
(24)		O Joãoi fala sempre delei	[Portugees]
		de Joao spreekt altijd over hem
(25)		Javieri ha construido la casa de la playa para éli	[Spaans]
		Javier heeft gebouwd het huis aan het strand voor hem
(26)		Gregorioi lo ha comprado para éli	[Spaans]
		Gregorio het heeft gekocht voor hem
(27)		Se'l proi va comprar per elli	[Catalaans]
		het pro heeft gekocht voor hem
(28)		O pai comprou a casa para elei	[Portugees]
		de vader heeft-gekocht het huis voor hem
(29)	a	*Marioi se ama a éli	[Spaans]
		Mario houdt van hem
	b	Mario se ama a sí mismo
		Mario houdt van zichzelf

8. De algemene definitie van ketens ziet er als volgt uit:
(I) Algemene Ketendefinitie:
C = (α₁, ..., α_n) is een keten als C de maximale sequentie is zodanig dat i) er een index i is zodanig dat elke j (1≤j≤n) geldt dat α_j die index heeft ii) voor elke j, 1≤j≤n, geldt dat α_j α_{j + 1} regeert
In tegenstelling tot Chomsky (1986a,b) beschouwen Reinhart en Reuland (I) als een voorwaarde voor welgevormdheid. A-ketens voldoen aan (II).
(II) Conditie voor A-ketens:
Het hoofd van een A-keten is een unieke, referentiëel onafhankelijke NP
(II) houdt in dat een A-keten slecht één referentieel onafhankelijk element kan bevatten, en omdat dit het hoofd van de keten is, moet de staart bestaan uit referentieel afhankelijke elementen. Merk op dat pronomina volledig gespecificeerd zijn voor phi-features. De referentiële afhankelijkheid van anaforen komt syntaktisch gezien tot uiting doordat een specificatie van tenminste één van de phi-features getal of geslacht ontbreekt. De visibility condition (Chomsky 1981: 182) vereist (III).
(III) Een referentiëel onafhankelijke NP heeft casus
Zoals we kunnen zien, bevat de Algemene Conditie voor A-ketens in (19) zowel (II) als (III).

9. Twee pronomina, namelijk de 3e persoon enkelvoud vrouwelijk en de 3e persoon meervoud (onbepaald geslacht) hebben twee objectvormen: ze hebben beide zowel se als har (of -in het meervoud- harren). De twee vormen kunnen door elkaar worden gebruikt. Se is echter ongrammaticaal wanneer het lokaal gebonden is, dit in tegenstelling tot har en harren. Hoekstra (1991) geeft een overzicht van de gevallen waarin se ongrammaticaal is. In de volgende posities kan se, in tegenstelling tot har en harren, niet voorkomen:
a) in de object positie van preposities (die oblique casus toekennen),
b) in de object positie van transitieve adjectieven (die oblique casus aan hun objecten toekennen, cf. Van Riemsdijk 1983),
c) in de experiencer argument positie van psychologische werkwoorden (zoals Den Besten 1984 en ook Belletti and Rizzi 1988 laten zien, krijgt deze positie oblique casus),
d) in vrije datief constructies (die inherente, datieve casus krijgen).
Hoekstra komt tot de conclusie dat se structurele casus moet hebben. Aangezien hij laat zien dat in al de vier genoemde omstandigheden het pronomen har(ren) wèl is toegestaan, concluderen Reinhart en Reuland (1991a) dat er een andere, impliciete conclusie is: har(ren) kan inherente casus hebben'. Er is een vijfde positie waar se ongrammaticaal is en har(ren) grammatical, namelijk:
e) in een gebonden positie in een reflexieve constructie.

[p. 204]

(30)	a	*En Jaumei s'estima a elli	[Catalaans]
		de Jaume houdt van A hem
	b	En Jaume s'estima a si mateix
		de Jaume houdt van A zichzelf
(31)	a	*O Antónioi ama-se a elei	[Portugees]
		de António houdt van A hem
	b	O António ama-se a si próprio / a si mesmo
		de António houdt van A zichzelf / A zichzelf
(32)	a	*Fernandoi se lava a éli	[Spaans]
		Fernando wast A hem
	b	Fernando se lava a sí mismo
		Fernando wast A zichzelf
(33)	a	*En Perei es renta a elli	[Catalaans]
		de Pere wast A hem
	b	En Pere es renta a si mateix
		de Pere wast A zichzelf
(34)	a	*O Pedroi lava-se a elei	[Portugees]
		de Pedro wast A hem
	b	O Pedro lava-se a si mesmo / a si próprio
		de Pedro wast A zichzelf / A zichzelf

De preposities in (22)-(28) kennen oblique casus toe aan het object. Dit betekent dat deze objecten geen structurele casus hebben. Het enige element in deze zinnen dat volledig is gespecificeerd voor alle grammaticale kenmerken is het subject. Dit betekent dat de objecten een keten kunnen vormen met het subject zonder de Ketenconditie (20) te schenden. Maar hoe zit het met (29)-(34)? Waarom zijn de (a)-varianten met de gebonden pronomina ongrammaticaal?

3 De prepositie ‘a’ als dummy casus-markeerder

Op het eerste gezicht kent de prepositie oblique, dus inherente, casus toe aan alle pronomina in (22)-(34). Maar de waarde van de prepositie is niet in alle zinnen gelijk. In het Spaans, Portugees en Catalaans worden indirecte objecten en sterke directe object pronomina met de kenmerken [+Animate] en [+Specific] voorafgegaan door de prepositie a. Bijvoorbeeld (de clitics staan tussen haakjes):

(35)	Me ha visto a mí	[Spaans]
	(mij) hij-heeft gezien A mij
(36)	Jo el corregiré a ell	[Catalaans]
	ik (hem) zal-corrigeren A hem
(37)	O homem burlou-te a ti	[Portugees]
	de man heeft-bedrogen (jou) A jou

[p. 205]

Jaeggli (1982) merkt op dat de prepositie a, wanneer hij wordt geïnserteerd vóór een sterk direct object pronomen met de kenmerken ([+Animate], [+Specific]), een dummy casus-markeerder is. Hij was de eerste die het fenomeen van clitic-doubling koppelde aan een mechanisme van casus-toekenning. Laten we even kijken naar de omstandigheden waaronder clitic-doubling is toegestaan in het Spaans (de clitics staan opnieuw tussen haakjes):

(38)	a	Veo a los chicos
		ik-zie A de jongens
	b	Los veo a ellos
		(hen) ik zie A hen
	c	Los veo a los chicos^10.
		(hen) ik-zie de jongens
(39)	a	Compro los libros
		ik-koop de boeken
	b	*Los compro los libros
		(hen) ik-koop de boeken

In (39b) is het object libros (‘boeken’) niet [+Animate], dus er heeft geen a-insertie plaats. Het clitic absorbeert casus in (39b). Dit betekent dat er geen casus meer kan worden toegekend aan het object libros. In (38b) absorbeert het clitic ook de casus maar insertie van de prepositie a vindt plaats omdat het object [+Animate] en [+Specific] is. Omdat de prepositie a een dummy casus-markeerder is, is het in staat om casus toe te kennen aan het object ellos. Dit is de reden waarom (38b) grammaticaal is en (39b) ongrammaticaal.^11. Zubizaretta (1985) merkt net als Jaeggli (1982) op dat a een dummy prepositie is die functioneert als een semantisch lege casus-markeerder door te laten zien dat het accusatieve, directe object voorafgegaan door a thematisch onbeperkt is. Zij zegt dat een argument dat is gerealiseerd als object van het werkwoord of als subject semantisch onbeperkt is, want andere rollen dan Agens kunnen worden toegekend aan de subjectpositie en andere rollen dan Thema kunnen worden toegekend aan de objectpositie. Echter, de thematische rol van een argument dat is gerealiseerd in een PP wordt beperkt door de prepositie: het object van naar zal het Doel zijn, het object van uit de Bron, het object van in zal een Plaats zijn, etc. In de voorbeelden die hier zijn gegeven onder (40) laat ze vervolgens zien dat het voorzetsel a dat voorafgaat aan een [+Animate] direct object dit object semantisch gezien niet beperkt. Zo concludeert ze dat a een semantisch lege casus-markeerder is.

(40)	a	Juan la trajo a María a casa
		Juan (haarACC) bracht A Maria naar huis
	b	El mucamo la sirvió a María
		de bode (haarACC) serveerde A Maria
	c	El mucamo le sirvió la comida a María
		de bode (haarDAT) serveerde de maaltijd A Maria

10. De (c)-variant is niet toegestaan in alle dialecten van het Spaans.

11. Het dummy casus-markerend karakter van de prepositie a is aanleiding voor Demonte (1987) om in de grammatika van Romaanse talen onderscheid te maken tussen ‘echte’ PPs en pseudo-PPs (=NPs). In haar optiek zijn de a + NP combinaties van (25)-(30) pseudo-PPs.

[p. 206]

In (40a) is het accusatieve directe object María een Thema. In (40b) is het een Doel, te vergelijken met het datieve indirect object in (40c). Aangezien inherente casus gerelateerd is aan een specifieke Θ-rol (cf. Chomsky 1986a, Belletti 1988), komen we tot de conclusie dat de objecten die vooraf worden gegaan door de prepositie a in (40a) en (40b) geen inherente casus hebben. Structurele casus, daarentegen, wordt toegekend in bepaalde configuraties, bijvoorbeeld door INFL of V. Ik neem nu aan dat de prepositie a in gevallen als (40a) en (40b) de structurele casus, die wordt toegekend door V, overdraagt op het object.

Laten we nog eens naar de zinnen (29)-(34) kijken en pogen een verklaring te geven voor de ongrammaticaliteit van de (a)-zinnen. We nemen nu het standaardidee over dat de prepositie a in de zinnen (29)-(37) een dummy casus-markerende prepositie is, terwijl het hoofd van de PP in de zinnen (22)-(28) een ‘echte’ prepositie is met ‘echte’ semantische waarde. De prepositie a in (29)-(34) kent eerder structurele dan inherente casus toe aan het object. Dit betekent dat er in deze zinnen een keten van twee elementen aanwezig is die beide structurele casus hebben, zodat de Ketenconditie (20) geschonden wordt. Zoals we kunnen zien in (29)-(34) zijn de zinnen met een pronomen inderdaad ongrammaticaal terwijl de anafoor sí mismo wèl is toegestaan.

In sectie 4 zien we dat het gebruik van het voorzetsel a vóór specifieke NPs in relatieve bijzinnen gekoppeld is aan het gebruik van de indicatief, terwijl omissie van deze prepositie vóór niet-specifieke NPs gekoppeld is aan het gebruik van de aanvoegende wijs. In sectie 5, tenslotte, zien we hoe dit mogelijk gelieerd is aan een correlatie tussen het type interpretatie dat een object kan krijgen en het type casus dat wordt toegekend aan het object.

4 De prepositie ‘a’ als dummy casus-markeerder en (niet-)specifieke NPs

Nu we het probleem van de gebonden pronomina hebben opgelost, is de volgende vraag waarom er verplichte insertie van de prepositie a is in (38d) (waarbij (38a) voor het gemak hier wordt herhaald):

(38)	a	Veo a los chicos
		ik-zie A de jongens
	d	*Veo los chicos
		ik-zie de jongens

Waarom hebben we de dummy casus-markeerder a nodig in (38a)? Kan het werkwoord niet casus aan de object NP toekennen? Laten we de volgende zinnen eens bekijken:

(41)	Veo al chico
	ik-zie de jongen
(42)	Veo un chico
	ik-zie een jongen

[p. 207]

(43)	Veo a un chico que es profesor
	ik-zie een jongen die leraar is

Zoals we zien, zijn de object NPs in (41) en (43) [+ Specific]: in (41) specificeert het bepaald lidwoord de NP, in (43) is het de relatieve bijzin die de NP modificeert. In beide gevallen is er sprake van a-insertie, zelfs in (43), waar een onbepaald lidwoord voor het object staat. We moeten concluderen dat directe objecten met de kenmerken [+ Specific] en [+ Animate] een andere object casus vereisen, nl. de casus die wordt toegekend door de dummy casusmarkerende prepositie. De volgende zinnen ondersteunen deze hypothese:

(44)	a	Busco a una secretaria que está vestida de blanco	[Spaans]
		ik-zoek A een secretaresse die isIND gekleed in wit
	b	Busco una secretaria que sepa hablar inglés
		ik-zoek een secretaresse die kanSUBJ spreken Engels

Zoals we kunnen zien, is er in zin (44a) sprake van a-insertie, omdat de NP secretaria gemodificeerd wordt door een relatieve bijzin. Maar in zin (44b) vindt er geen a-insertie plaats ondanks het feit dat de NP gemodificeerd wordt door een relatieve bijzin. Het gebruik van de aanvoegende wijs in de relatieve bijzin impliceert dat het object dat door de bijzin wordt gemodificeerd een niet-specifieke NP is (cf. (44b)), dit ondanks de modificatie. Het is het soort zin dat je in geschreven vorm tegen zou kunnen komen in een advertentie in de krant: ‘Firma zoekt wat voor medewerker dan ook maar, als de persoon maar als secretaresse kan werken en Engels kan spreken’. We kunnen dus zeggen dat de object NP in deze zin niet-specifiek is. Het gebruik van de indicatief in (44a) maakt ons duidelijk dat de object NP in deze zin specifiek is. Het is het soort zin dat je in gesproken vorm verwacht tegen te komen, geuit door iemand die informeert naar de verblijfplaats van een zeker persoon waarbij deze beschreven wordt als een secretaresse die in het wit gekleed gaat.^12. Aan de andere kant veranderen de tegenhangers van (36) de betekenis van beide zinnen:

(45)	a	Busco una secretaria que esté vestida de blanco
		ik-zoek een secretaresse die isSUBJ gekleed in wit
	b	Busco a una secretaria que sabe hablar inglés
		ik-zoek A een secretaresse die kanIND spreken Engels

Nu is (45a) de zin die afkomstig zou kunnen zijn van een firma die wat voor medewerker dan ook maar zoekt die als secretaresse kan werken als de persoon maar in het wit gekleed gaat: de ‘secretaria...’ is een niet-specifieke NP. In (45b) zit een specifieke NP: in deze zin informeert iemand naar de verblijfplaats van een zeker persoon waarbij deze beschreven wordt als een secretaresse die Engels kan spreken.

12. Ik wil op een enigszins intuïtieve manier aangeven wat ik bedoel met een ‘specifieke’ NP en met een ‘niet-specifieke’ NP. Dit zal ik doen aan de hand van zin (i):
(i) A colleague of mine went nuts (because of linguistics) Behalve de existentiële lezing, heeft de indefiniete NP in (i) ook de interpretatie van een refererende uitdrukking, te vergelijken met de interpretatie van een eigennaam of een aanwijzend voornaamwoord. De existentiële lezing vertelt ons slechts dat de verzameling gekke collega's van mij niet leeg is, terwijl de referentiële lezing aan een specifiek individu refereert, bijvoorbeeld {X}. De existentiële lezing wordt ook wel ‘niet-specifiek’ genoemd in de literatuur, terwijl de referentiële wel ‘specifiek’ genoemd wordt.
Fodor and Sag (1982) geven bewijs voor een semantische dubbelzinnigheid in indefiniete NPs. Ze geven een aantal argumenten vóór de hypothese dat het verschil tussen een existentiële en een referentiële lezing van indefinieten een semantische dubbelzinnigheid weergeeft, afgezien van contextuele dubbelzinnigheden van scope. Zij geven een opsomming van bepaalde factoren die ofwel een referentiële ofwel een existentiële lezing van een indefiniete NP tot gevolg hebben. Wanneer we onze Spaanse data bekijken komen we tot de conclusie dat de volgende factor kan worden toegevoegd aan die genoemd door Fodor en Sag:
(ii) Voor het Spaans:
Het gebruik van de prepositie a voor het object en het gebruik van de indicatief in de betrekkelijke bijzin die het object modificeert heeft een referentiële lezing tot gevolg, terwijl de omissie van deze prepositie en het gebruik van de subjunctief een existentiële lezing van de indefiniete NP tot gevolg heeft.

[p. 208]

5 Twee types object casus

In het werk van verschillende auteurs kunnen we het idee, hier toegepast op het Spaans, terugvinden dat er een correlatie is tussen het type interpretatie dat een object kan krijgen en het type casus dat wordt toegekend aan het object. Belletti (1988) merkt op dat er in het Fins twee verschillende naamvallen kunnen worden toegekend aan object NPs. Het object van een transitief werkwoord krijgt of accusatief of partitief, afhankelijk van de lezing die het object heeft. De Hoop (1992) merkt op dat het Fins niet de enige taal is die een morfologische realisatie van twee verschillende object naamvallen heeft. In het Turks kunnen directe objecten een accusatieve casus-markeerder krijgen. Wederom kunnen we hier een correlatie observeren tussen het type object casus dat wordt toegekend en de interpretatie van de NP. In het Turks correleert inherente casus met niet-specificiteit, terwijl structurele casus correspondeert met specificiteit (cf. Enç 1991). In Groenlands Eskimo zien we ook een correlatie tussen het type casus dat aan een object wordt toegekend en het type interpretatie dat het object krijgt. Een indefiniete object NP heeft in deze taal instrumentele casus in een antipassieve constructie en een definiete object NP heeft nominatieve casus in een transitieve variant (cf. Bittner 1988 en Bok-Bennema 1991). De Hoop stelt dat een object een sterke lezing krijgt alleen dan als het sterke structurele casus heeft. Een ‘sterke’ lezing van een object wordt toegeschreven aan een bepaald type NP, namelijk aan een gegeneraliseerde kwantor; de term ‘sterke lezing’ omvat zowel de ongemarkeerde lezing van sterke NPs als sterke lezingen van zwakke NPs zoals referentiële (specifieke), partitieve, en generieke lezingen. Het blijkt in dit verband van belang te zijn om te spreken over ‘sterke’ en ‘zwakke’ lezingen van objecten in plaats van ‘definiete’ en ‘indefiniete’ objecten omdat, zoals onze Spaanse data ook laten zien, we (tenminste) twee soorten indefiniete objecten moeten onderscheiden. Verder is het van belang dat volgens De Hoop de twee types object casus beide structureel zijn. Het type accusatieve casus dat is gerelateerd aan de sterke lezing van een object wordt sterke casus genoemd en gelicenseerd op S-structuur, terwijl het andere type structurele object casus wordt toegekend op D-structuur en zwakke casus wordt genoemd.

De claim dat er twee types object casus zijn wordt ondersteund door de Spaanse data. Zubizaretta (1985) kwam immers tot de conclusie dat de dummy casus-markerende prepositie a eerder structurele dan inherente casus toekent aan het object. Het is erg waarschijnlijk dat het andere type object casus dat gekoppeld is aan een zwakke lezing ook een structurele casus is.

6 Conclusie

Volgens Jaeggli (1982) is het verschil tussen specifieke NPs, dus a-NPs, en niet-specifieke NPs, dus ‘kale’ NPs, gerelateerd aan casus. We zagen dat dit inderdaad plausibel is want volgens Bittner (1988), Bok-Bennema (1991), Enç (1991) en De Hoop (1992) is het type interpretatie dat een object krijgt

[p. 209]

gecorreleerd aan het type casus dat is toegekend aan dit object. In navolging van De Hoop (1992), die een link legt tussen twee types structurele casus en verschillende lezingen van objecten, kan ik nu stellen dat het Spaanse voorzetsel a een casus-markeerder is die sterke structurele casus toekent aan [+Specific] [+Animate] objecten. In het geval van het Spaans is het erg waarschijnlijk dat het andere type object casus dat een zwakke lezing tot gevolg heeft ook een structurele en geen inherente casus is. Jaeggli's hypothese is bovendien in overeenstemming met de Ketenconditie zoals ontwikkeld door Reinhart en Reuland (1991a,b). Reinhart en Reuland's conditie op Aketens kan eigenlijk iets worden aangepast, in die zin dat de notie structurele casus vervangen zou kunnen worden door sterke structurele casus zodat deze laatste onderscheiden kan worden van zowel inherente als zwakke structurele casus (De Hoop stelt hetzelfde onafhankelijk voor).

[p. 212]

Verwijzingen

Belletti, A. (1988) ‘The Case of unaccusatives.’ In: Linguistic Inquiry, 19, 1-34.

Belletti, A. en L. Rizzi (1988) ‘Psych-verbs and Θ-theory.’ In: Natural Language and Linguistic Theory 6, 291-352.

Besten, H. den (1984) ‘The ergative hypothesis and free word order in Dutch and German.’ In: J. Toman (ed.), Studies in German grammar, Foris, Dordrecht, 1985, p. 23-64

Bittner, M. (1988) Canonical and noncanonical argument expressions. Dissertatie, University of Texas, Austin.

Bok-Bennema, R. (1991) Case and agreement in Inuit. Studies in Generative Grammar 38. Foris, Dordrecht, 1991.

Chomsky, N. (1981) Lectures on government and binding. Foris, Dordrecht.

Chomsky, N. (1986a) Knowledge of Language: Its nature, origin and use. Convergence; Praeger, 1986.

Chomsky, N. (1986b) Barriers. Linguistic Inquiry Monographs 13. MIT Press, Cambridge.

Demonte, V. (1987) ‘C-command, prepositions, and predication’. In: Linguistic Inquiry 18, 147-157.

[p. 213]

Enç, M. (1991) ‘The semantics of specificity’. In: Linguistic Inquiry 22, 1-25.

Fodor, J. en I. Sag (1982) ‘Referential and quantificational indefinites’. In: Linguistics and Philosophy 5, 355-398.

Hoekstra, J. (1991) ‘Pronouns and Case, On the distribution of Frisian harren and se “them” and the relation between abstract Case and morphological Case’. Manuscript, Fryske Akademy, Ljouwert.

Hoop, H. de (1992) Case configuration and Noun Phrase interpretation. Dissertatie, Rijksuniversiteit Groningen.

Jaeggli, O. (1982) Topics in Romance Syntax. Studies in Generative Grammar 12. Foris, Dordrecht.

Johnson, K. (1987) ‘Against the notion “SUBJECT”’. In: Linguistic Inquiry 18, 354-361.

Koster, J. (1985) ‘Reflexives in Dutch’. In: Grammatical Representation. Studies in Generative Grammar 22, 141-167. Foris, Dordrecht.

Lees, R. en E. Klima (1963) ‘Rules for English pronominalization’. In: Language 39, 17-28.

Reinhart, T. and E. Reuland (1989) ‘Anaphors and logophors: An argument structure perspective’. In: Koster, J. en Reuland, E. Long-distance anaphora; Cambridge University Press, Cambridge, 1991, p. 283-321

Reinhart, T. and E. Reuland (1991a) ‘Binding conditions and chains’. Manuscript, University of Tel Aviv / Groningen.

Reinhart, T. and E. Reuland (1991b) ‘Pronouns, simplex anaphors and chains’. The Seventh Workshop on Comparative Germanic Syntax, November 22-24, 1991.

Riemsdijk, H. van (1983) ‘The Case of German adjectives’. In: F. Heny en B. Richards (eds.), Linguistic Categories: Auxiliaries and related puzzles, vol. 1: Categories. Dordrecht, Reidel 223-252.

Zubizaretta, M.L. (1985) ‘Morphophonology and morphosyntax: Romance causatives’. In: Linguistic Inquiry 16, 247-289.