Tabu. Jaargang 16
(1986)– [tijdschrift] Tabu–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 289]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
VP-deletie
|
| (1) | I never thought this was ever going to happen, but it has øGa naar eind2.. |
Verschillende taalkundigen hebben gewezen op de problemen die ontstaan wanneer aan het idee van volledige identiteit wordt vastgehouden. Vandaar de verschillende voorstellen om van dat begrip af te stappen en te spreken van ‘niet-ongelijkheid’ of ‘gelijkheid van betekenis’. Het zou te ver gaan hier de verschillende analyses die zijn voorgesteld de revue te laten passerenGa naar eind3. Het is bovendien tot nu toe nog steeds onduidelijk welke factoren nu precies een rol spelen in het proces van VP-deletie. De contexten waarin VP-deletie wèl en niet kan optreden zijn immers nog niet duidelijk gedefinieerd.
Een belangrijke eigenschap die VP-deletie onderscheidt van vele andere deletie-processen bestaat hierin dat VP-deletie vrijelijk over zinsgrenzen heen kan opereren. Het blijkt dat mensen met name in ‘ongedwongen’ conversatie tamelijk slordig omspringen met de hen door VP-deletie geboden mogelijkheid zich van redundantie te ontdoen. Een reeks losse voorbeelden daarvan volgt hieronder. De vraag dringt zich op of een op zinnen gebaseerde grammaticale theorie ooit uitsluitsel zal kunnen geven omtrent het verschijnsel VP-deletie. WilliamsGa naar eind4. stelt dan ook voor om onder andere VP-deletie onder te brengen in een zogenoemde ‘Discourse Component’ waarin regels van een Discourse Grammar van toepassing zijn op de logische vormGa naar eind5. van structuren die zijn voortgebracht door de zinsgrammatica. Het is echter zeer de vraag of in een eventueel te formuleren Discourse Grammar dezelfde mate van formalisering kan worden bereikt als dat in zinsgrammatica het geval is. Gezien de volgende reeks (losse) voorbeelden lijkt WilliamS′ veronderstelling dat niet alle taalgebruik door één coherente theorie beschreven en verklaard zal kunnen worden zeker gerechtvaardigd. Ook gezien het in meer of mindere mate ‘slordige’ gebruik van deletie in de volgende voorbeelden is het maar zeer de vraag of een formele beschrijving van bepaalde vormen van menselijk taalgebruik ooit mogelijk is. De bronnen van de nu volgende voorbeelden bestaan uit een sportverslag, radio- en TV-interviews en verder dialogen uit verschillende (zowel Amerikaanse als Britse) TV-series:
| (2) | That looked like a sure winner, but in the end the following shot was ø. |
| (3) | You sound pretty sure of yourself, aren't you ø? |
| (4) | Speaking of going, I've got to ø. |
| (5) | X: We have to be extra careful. |
| Y: We sure do ø. | |
| (6) | X: Would you actually bùy Woman. |
| Y: Yes I do ø because ... | |
| (7) | X: Let's face it, people chànge, don't they? |
| Y: Oh yes, even I might be ø. | |
| (8) | X: Matt always dreamed of finding emeralds. |
| Y: And he did ø. |
Vooral (8) vormt een interessant geval omdat het antecedent van ø afhankelijk blijkt te zijn van het soort reactie van Y. Op de uitspraak van X zijn verschillende reacties denkbaar die ofwel aangevuld kunnen worden met ‘dream of finding emeralds’ ofwel met ‘find emeralds’. Bijvoorbeeld:
| Y1: | And he dìd ø | ø = find emeralds |
| Y2: | And indeed he did ø | ø = find emeralds |
| Y3: | And did he ø? | ø = find emeralds |
| Y4: | ?But he didn't ø | ø = find emeralds |
| Y5: | ?But I don't believe he (ever) did ø | ø = find emeralds |
| Y6: | So he did ø | ø = dream of finding emeralds |
| Y7: | Yes he did ø | ø = dream of finding emeralds |
| Y8: | No he didn't ø | ø = dream of finding emeralds |
| Y9: | Indeed he did ø | ø = dream of finding emeralds |
| Y10: | I believe he did ø | ø = dream of finding emeralds |
| Y11: | I don't believe he ever did ø though etc. | ø = dream of finding emeralds |
Bij het zien van dergelijke voorbeelden vraagt men zich af in welke mate een taalkundig beschrijvingsmodel in staat moet worden geacht alle vormen van taalgebruik te analyseren en te beschrijven. Met andere woorden, mag een taalkundige bepaalde uitingen als zodanig ‘ongrammaticaal’ bestempelen dat deze niet meer door de grammatica hoeven te worden gegenereerd? Men zou echter ook kunnen beweren dat zolang een uiting van spreker X begrepen wordt door hoorder Y en Y bovendien adequaat reageert er sprake is van grammaticaal taalgebruik. Het is daarom waarschijnlijk dat in bepaalde gevallen geconstateerd moet worden dat grammaticale theorieën tekort schieten, om de eenvoudige reden dat sommige uitingen nu eenmaal niet als grammaticaal of ongrammaticaal kunnen worden afgedaan, maar dat zich tussen deze beide begrippen een gebied bevindt waar de gemiddelde taalgebruiker goed in thuis is maar waartoe taalkundigen vooralsnog geen toegang hebben.
Literatur
| Chomsky, N. (1965) Aspects of the Theory of Syntax. Cambridge, Mass. |
| Quirk, R., S. Greenbaum, G. Leech and J. Svartvik (1972) A Grammar of Contemporary English, London. |
| Sag, I.A. (1976) Deletion and Logical Form. Unpublished dissertation MIT Cambridge, Mass. |
| Williams, E.S. (1977) Discourse and Logical Form. In: Linguistic Inquiry 8, 101-139. |
- eind1.
- Zie Quirk et al. (1972: 580-581) voor een uitgebreide reeks voorbeelden.
- eind2.
- ΓΈ wordt vanaf nu gebruikt om een deletie-plaats aan te geven.
- eind3
- Zie Sag (1976) voor een overzicht van enkele voorstellen.
- eind4.
- Williams (1977).
- eind5.
- Zie Sag (1976: 85-179) voor een uitgebreide behandeling van VP-deletie op basis van logische vorm. Een behandeling die overigens niet leidt tot een duidelijke definitie van VP-deletie en/of de contexten waarin dit verschijnsel optreedt.