Tabu. Jaargang 11

[p. 88]

Realistic grammar: een andere kijk op zinnen./ Ineke Schuurman

Michael Brame's ‘Realistic Grammar’ is een sterk programmatisch essay, te vinden in zijn bundel ‘Essays toward Realistic Syntax’ (1979). Brame ontvouwt hierin in grote lijnen een theorie die accepterend van aard is. De input is hierbij een reeks woorden, de output een abstract symbool.

Van zo'n reeks woorden moet worden bepaald of ze welgevormd is. Hierbij speelt de lexicale specificatie van de functiewoorden een grote rol: in principe is een reeks welgevormd wanneer ze al die argumenten bevat (niet meer en niet minder) die door de verschillende functies worden geselecteerd.¹

In Realistic Grammar wordt geen gebruik gemaakt van transformaties zoals we die kennen uit de TGG, noch van condities op dergelijke transformaties.Verder vindt Brame dat infinitiefcomplementen moeten worden geanalyseerd als een vorm van VP̄, niet als een of andere vorm van S̄ (1979 b, p. 14).

Een theorie als Realistic Grammar kijkt derhalve op een andere wijze tegen zinnen aan dan een transformationele theorie. In dat opzicht is het dan ook niet zo verwonderlijk dat er met Realistic Grammar overeenkomsten tussen zinnen vallen aan te wijzen die anders niet zo voor de hand liggen.

Hieronder zal ik kort ingaan op twee van dergelijke gevallen en op Brame's behandeling van de zgn. scopal prediaates.

Transformaties werken soms te sterk. Er moeten dan bv. filters worden ontwikkeld om bepaalde zinnen toch af te kunnen keuren. Dit geldt b.v. voor de zinnen (1), (2) en (3):

(1)	*It is unclear who Bill to visit
(2)	*We want for to win
(3)	*We hoped for for John to win

De bijbehorende filters zijn respectievelijk:

(4)	*N, where N has no case	(Chomsky 1980)
(5)	*[for-to]
(6)	*[for-for]	(Chomsky en Lasnik 1977)

De zinnen (1), (2) en (3) zijn in RG echter op regelmatige wijze uit te filteren; er is namelijk niet voldaan aan de lexicale specificatie van de functiewoorden. Who in (1) selecteert een AVP, in (1) komt who echter voor met een, niet te verbinden, reeks An^n(x) A^vp.² (7) daarentegen wordt terecht goedgekeurd:

(7)	It is unclear who to visit.^3

For selecteert in elk geval een A^n[x] (soms daarnaast nog een A^vp) en die A^n[x] ontbreekt in (2).

In (3) tenslotte selecteert hope for een A^n[x] en niet een reeks A^p[x] A^vp. (zie bv Brame 1980, pp. 77/84)

De overeenkomst in termen van RG is dus het ontbreken van de juiste argumenten in de zinnen (1), (2) en (3). Zo'n ‘regelmaat’ valt niet af te lezen uit (4), (5) en (6).

Een tweede serie zinnen waartussen een bepaalde overeenkomst valt te bespeuren, is de volgende:

1 Daarnaast kunnen die argumenten natuurlijk nog op een verkeerde plaats staan. De reeks man de is niet welgevormd, hoewel de hier wel vergezeld is door een A^nom[x] zoals die lexicale specificatie vereist. Ook hieraan zal ik geen aandacht schenken.

2 A^x[y]: een argument van de kategorie x en met de grammatische funktie y.

3 Een zin als (i)*It is unclear who to fall is ook niet welgevormd, hoewel to fall wel een A^vp is. Who is echter een operator, die een A^vp selecteert en dat zorgt ervoor dat (i) wordt uitgefilterd (De A^vp bevat hier nl. geen A^n[o], wat wel het geval is in (7))

[p. 89]

(8)	These are flying planes and those are too
(9)	(These are flying planes)
	Those are too
(10)	John is easy to please
(11)	Het probleem werd opgelost

to be in (8) en (9) selecteert een A^v[prog] (= progressive argument),⁴ in het deel those are too is dit echter niet aanwezig.

to please in (10) selecteert een A^n[o], ook dit is niet aanwezig.⁵

Ook in (11) ontbreekt de door oplossen te selecteren A^n[o].

We begrijpen de ontbrekende argumenten echter wel bij het verwerken van de zinnen (8), (10) en (11) en de tekst (9). Merk op dat het tweede deel van (9) Those are too niet als ‘losse zin’ mag worden goedgekeurd.

Er moeten voorzieningen worden getroffen om dit alles te beregelen. Voor een zin als (8) geeft Brame een regel, genaamd Ellipsis.⁶ Deze regel kan m.m. ook worden toegepast op de tekst (9) (1979 a, p. 44). Ik zal hierop nu niet ingaan. Wel zal ik hieronder ingaan op zinnen als (10) en (11).

De overeenkomst tussen de zinnen (8)/(11) ligt dus in het feit dat, hoewel er een argument ontbreekt, de zinnen niet behoeven te worden uitgefilterd doordat er een verband kan worden gelegd tussen dat ontbrekende argument en een ander, wèl aanwezig argument. (In zin (8) bv wordt er een verband gelegd tussen de ontbrekende A^v[prog] en flying planes m.b.v. Ellipsis).

Zin (2) kan echter niet op een dergelijke wijze toch worden goedgekeurd. Er is dus geen directe overeenkomst tussen (2) en (8)/(11).

In de zinnen (10) en (11) begrijpen we als A^n[o] respectievelijk John en het probleem. Beide fungeren in de zinnen echter als A^n[s]. De argumenten zijn derhalve niet van hetzelfde type en Ellipsis kan niet worden toegepast.

Brame lost dit op door een operator te introduceren voor zinnen als (10), nl. de scopal predioate operator F^sp (A^n[x]).Het is de bedoeling hierdoor in staat te zijn toch de A^n[s] als A^n[o] te begrijpen.

Ik zal nu eerst Brame's oplossing weergeven in de vorm van een functionele structuur en er daarna enkele kanttekeningen bij maken.

De operator wordt in het lexicon aan to gehecht, zodat één van de lexicale specificaties van to nu is

(12)	to: F^sp, (--(A^n[x]))(A^vp)

De lexicale specificatie van please is in dit geval

(13)	please: F^v, (--(A^n[o]])

De functionele structuur van (10) ziet er als volgt uit:

(14)	f(g(F^sp(A^n[x])(h(^n[o]]))))(i)

Hier staat de index i voor John, f voor is, g voor easy en h voor please. Tot dusverre is hieraan niets bijzonders te zien. Ook het operatorprefix F kan worden geǐndexeerd als j (waar nu de j staat voor to). Met een regel als Ellipsis, bijvoorbeeld, kan nu de i worden verbonden met het operatorsuffix A^n[x]; deze krijgt dan ook de index i. A^n[o] als i wordt geǐndexeerd.⁷

We krijgen dan

4 Zin (8) is ambigu, flying planes kan ook worden beschouwd als een subject complement. De lexicale specificatie van to be moet dienovereenkomstig worden uitgebreid.

5 Zin (10) zou twee argumenten moeten bevatten: de door please te selecteren A^n[o] en de door de F^vp is easy to please te selecteren A^n[s]. In (10) komt echter maar één A^n[x] voor, nl. John, die hier fungeert als A^n[s]. De A^n[o] ontbreekt dus. (Een term als ‘John’ kan slechts één keer worden geselecteerd!)

6 Ellipsis: ‘Let i and A^x be included in a partial interpretation φ such that i indexes an argument of the same type as A^x for some x. Then identify A^x with i.’
Er is een andere versie van deze regel die beter voldoet. Hier volstaat de gegeven regel echter. (Brame 1979 a, pp. 44/46)

7 Operator Binding: ‘Let F(a) be an operator with index a and let (...T...) be its scope, where T is a term in the accessible scope of F(a) and of the same type as that indexed by a. Then indentify T with a and index F.’ (Brame 1979 a, p. 34)
Het laatste stukje (index F) is hier niet van toepassing omdat de F al geindexeerd is. Bij de andere operators die Brame gebruikt is dit niet het geval.

[p. 90]

(15)	f(g(j(i)(h(i))))(i)

Zin (10) kan nu niet meer worden uitgefilterd.

Toch moeten hierbij enkele kanttekeningen worden gemaakt. In de visie van Brame zouden we bij een nederlandse scopal predicate zin als (16) de operator moeten hechten aan te:

(16)	Dit huis is moeilijk schoon te houden

We hebben echter ook zinnen als bv (11) (hier herhaald als (17)) en (18):

(17)	Het probleem werd opgelost
(18)	Het probleem is op te lossen

Ook hier moet de begrepen A^n[o] worden verbonden met de A^n[s]. En ook hier zal dat moeten gebeuren met behulp van een operator, om dezelfde reden als bij zin (10). Merk echter op dat er nu geen operator kan worden gehecht aan te, tenminste niet in een zin als (17). Je zou de operator nu aan de term opgelost kunnen hechten. Dit is waarschijnlijk te beregelen met een soort van lexicale bouwregel, i.e. een regel die lexikale specificaties uitbreidt, (Walburg 1981, p. 68),waardoor dit geen grote extra belasting van het lexicon hoeft te betekenen. Ernstiger problemen rijzen m.i. door de naar mijn mening correcte zinnen (19) en (20):

(19)	De ouders is zoiets moeilijk te vertellen
(20)	De jubilaris werd een video-recorder overhandigd

Hier lijkt sprake te zijn van nog een operator, nl. de topic-operator. Deze heeft als bereik een A^s[inv] (een zin met inversie van subject en de finiete vorm van het werkwoord). Het bereik van de operator als de scopal predicate is een A^vp. In beide gevallen lijkt de Accessible Scope Conditie te worden geschonden.⁸

Dit probleem zal nader moeten worden onderzocht, ook met het oog op de gevolgen voor andere zinnen.

8 Accessible Scope: ‘Let O(a) be an operator with index a and let (...T...) be its scope, where T is a term. If P(b) is an operator falling in the scope of (O)a, we say that the Accessible scope of O(a) includes all material falling in the scope of O(a) which does not fall in the scope of P(b) for all P(b).’ (Brame 1979 a, p. 35)

noten

* Ik dank Crit Cremers voor zijn advies en Jan Walburg, maar vooral Theo Janssen voor de vele gesprekken over ‘Brame’.

[p. 91]

bibliografie

Brame, M.K. (1979a.), ‘Realistic Grammar’, In: Brame M.K. 1979b.

Brame, M.K. (1979b.), Essays toward Realistic Syntax Seattle.

Brame, M.K. (1980), ‘Lexicon vs Filters’, In: Hoekstra, T. e.a. Lexical Grammar Dordrecht.

Chomsky, N. (1980), ‘On Binding’. In: Linguistic Inquiry, 11.

Lasnik, H. (1977), ‘Filters and control.’ In: Linguistic Inquiry, 8.

Schuurman, I. (i.v.), Discontinuïteiten in de VP, Groningen, doctoraalscriptie.

Walburg, J. (1981), De relatie tussen Functionele Structuur en de Lexicale Specificatie. Groningen, doctoraalscriptie.