Onze Taal. Jaargang 83

[p. 290]

Redactie Onze Taal
Tamtam

Tv-programma over laaggeletterdheid

Vrijdag 10 oktober begint de NCRV met een zesdelig tv-programma over mensen die moeite hebben met lezen en schrijven: Zeg eens B. Het wordt uitgezonden op NPO 1 (21.30 uur) en gepresenteerd door Caroline Tensen.

Waarom een programma over analfabetisme?

Caroline Tensen: ‘Maar liefst één op de negen Nederlanders kan niet goed lezen en/of schrijven. Honderdduizenden laaggeletterden zitten werkloos thuis - een probleem dat niet heel bekend is. Je ziet dat mensen die beter kunnen lezen en schrijven, zelfredzamer zijn en zich gelukkiger voelen. We willen met dit programma mensen het zetje geven om eraan te werken en het bespreekbaar te maken.’

Wat kunnen we verwachten van Zeg eens B?

‘In het programma werken mensen toe naar een bijzonder doel: van het voorlezen van een zelfgeschreven liefdesbrief tot het solliciteren naar die zo gewilde baan, zodat ze hopelijk hun leven weer in eigen hand krijgen. Samen met kinderen, familie en vrienden volg ik deze mensen, terwijl ze met hulp van een taalcoach leren om op een normaal niveau te lezen en schrijven.’

Wat was de indruk van de mensen die u volgde?

Caroline Tensen met Marco, die centraal staat in de eerste aflevering.
Foto: NCRV

‘Veel laaggeletterden gebruiken al jaren slimme trucjes om hun probleem te maskeren. De partner doet bijvoorbeeld alle financiële zaken, en op hun werk hebben ze alles uit hun hoofd geleerd om vooral maar niet te laten merken dat ze niet goed kunnen lezen of schrijven. Voor de deelnemers is ons programma een “nu of nooit”-ervaring. Ze gaan er vol tegenaan om hun probleem te overwinnen.’

Tekst op papier beter begrepen

Door de opkomst van tabletcomputers en e-readers lezen steeds meer mensen van een beeldscherm - niet alleen korte berichten maar ook langere teksten. Heeft dat gevolgen voor het leesproces? Passen onze hersenen zich aan dat ‘nieuwe lezen’ aan?

Onlangs leverden Noorse wetenschappers van de universiteit van Stavanger een bijdrage aan deze discussie. Ze lieten twee groepen proefpersonen twee lange teksten lezen, de ene groep van papier, de andere van beeldscherm. De ‘papiergroep’ bleek de teksten beter begrepen en onthouden te hebben dan de ‘beeldschermgroep’. De onderzoekers vermoeden dat dit komt door de fysieke vorm van een boek of tijdschrift. Die verschaft de lezer meer zintuiglijke prikkels (vorm, gewicht, omvang), en die zouden het hem makkelijker maken om zich een voorstelling van de tekst te vormen. Zo'n mentale voorstelling is vooral van belang bij het begrijpen en onthouden van langere teksten.

Foto: 123RF.com

Overigens benadrukken de onderzoekers dat de uitkomsten in de toekomst, als beeldschermlezen nóg meer ingeburgerd is, heel goed anders kunnen zijn.

Taaltest op Vlaamse scholen

Vlaamse leerlingen die beginnen aan de basisschool of de middelbare school zijn voortaan verplicht een taaltest Nederlands af te leggen waaruit hun niveau blijkt. Is dat onvoldoende, dan moet de school zorgen voor een aan de leerling aangepast taaltraject. Dat kan voor de basisschool bijvoorbeeld een zogenoemd taalbad zijn, waarbij scholieren in het Nederlands worden ‘ondergedompeld’, en voor de middelbare school extra lessen Nederlands. De maatregel is nodig vanwege het toenemende aantal leerlingen dat thuis geen Nederlands spreekt.

Er is meer veranderd in het Vlaamse onderwijs. Zo mogen de basisscholen inmiddels al in de derde klas beginnen met lessen Frans (voorheen was dat pas vanaf het vijfde leerjaar mogelijk) en mogen middelbare scholen niettaalvakken als geschiedenis of wiskunde aanbieden in een andere taal dan het Nederlands. Dat laatste is overigens nog geen groot succes: tot nu toe zijn er slechts vijfentwintig scholen mee begonnen.

Foto: Wilbert van Woensel

[p. 291]

Haagse Nijntje

‘Oppun dag zè vadâh plùis / wie gaat 'r met mèn mei / naah de dùinûh ennut stgand / en naah de graute zei.’ Zo begint Dick Bruna's wereldberoemde voorleesboekje Nijntje aan zee in de Haagse vertaling van Marnix Rueb, vooral bekend van de strip Haagse Harry. Het past in een reeks eerder uitgebrachte Nijntjevertalingen in streektalen, onder meer het Twents, Drents, Gronings en Brabants.

Rueb moest zich bij het vertalen aan strenge richtlijnen houden. De nieuwe versie moest zo getrouw mogelijk zijn aan het origineel, met behoud van het metrum. Dat betekende dat allerlei goed-Haagse synoniemen niet gebruikt konden worden, omdat die de rijmpjes te veel zouden verminken. Desondanks is alles omgezet in keurig Haags, op één woord na: de naam Nijntje mocht van Bruna geen ‘Nèntjûh’ worden.

Botanisten: afscheid van Latijn

Plantkundigen hoeven sinds kort geen Latijn meer te gebruiken. Als ze een nieuwe plant hebben ontdekt, mogen ze die een Engelse naam geven. Het besluit hierover van het Internationaal Botanisch Congres is onlangs in een uitvoerig rapport gepubliceerd.

Voor botanisten uit de achttiende en negentiende eeuw was het geen probleem dat ze hun vondsten officieel in het Latijn moesten registreren; zij beheersten die taal heel goed. Maar tegenwoordig is ook in de wetenschap het Engels de omgangstaal.

Sommige traditioneel ingestelde botanisten noemen de beslissing een stap achteruit, maar de meesten zijn tevreden. Volgens hen wordt de plantkunde hierdoor toegankelijker voor het grote publiek.

Het madeliefje heet in het Latijn ‘Bellis perennis’. Sinds kort mogen nieuwe planten ook in het Engels worden geregistreerd.