Onze Taal. Jaargang 83

[p. 159]

Guus Middag
De taal van...
René van der Gijp

Op tv, op straat, online - overal hoor en lees je weer net iets andere talen en taaltjes. Guus Middag staat er maandelijks bij stil.

Ik zou nog weleens willen promoveren op een studie naar het verkleinwoord in het gesproken oeuvre van René van der Gijp. Er is niemand die zo vaak een verkleinwoord gebruikt als hij, en hij doet het op allerlei onverwachte manieren. Ik geef een voorbeeld uit Gijp (2012), het boek waarin Michel van Egmond de voormalige voetballer en huidige voetbalanalist portretteert. Van der Gijp bevindt zich in de studio, vlak voor de uitzending van het praatprogramma Voetbal International.

‘Zo’, zegt het meisje van de make-up. ‘Klaar.’
‘Oortjes’, zegt Van der Gijp.
‘Wat zeg je?’, vraagt het meisje.
‘Mijn oortjes. Doe je die niet?’ ‘Natuurlijk. Als jij dat wilt...’ ‘Ja, tuurlijk! Lekker man! Oortjes, altijd doen. Is toch heerlijk?’
‘Oké. Is goed hoor’, zegt het meisje.
‘Horen er ook bij, hoor, de oortjes’, zegt Van der Gijp. ‘Ja, toch lieverd?’

Réne van der Gijp, voetbalanalist, ook tijdens het WK van 2014.
Foto: Kastermans / VI

Zo heeft nog nooit iemand het woord oortjes gebruikt. Het gaat hier niet om de lieve oortjes van een knuffel, of van een poes of een ander huisdier. Het gaat om de oortjes van de ruim vijftigjarige spreker zelf. Er spreekt liefde uit, voor zichzelf, en vertedering, door zichzelf. En er zit ook wel iets dwingends in. Dit is de toon van het verwende kind, dat aandacht wil, en zeurt, net zo lang tot het zijn zin krijgt. Van der Gijp houdt niet van gepsychologiseer, maar een buitenstaander ziet hier maar één ding: regressie, een verlangen naar kindertijd en brabbeltaal. Mama oortjes doen.

Lachsalvo's

De behoefte aan een onschuldig, gedachteloos leven, als in de kindertijd, komt in de verhalen van Van der Gijp vaak terug. Dat gaat dan altijd vergezeld van jip-enjanneketaal met veel verkleinwoorden. Van der Gijp houdt nu eenmaal van ‘kleine dingetjes’ en desgevraagd wil hij best vertellen wat dat voor dingetjes zijn. ‘Bijvoorbeeld: 's middags lekker broodje eten. (...) Krantje uit de brievenbus halen. (...) Voetbalwedstrijdje kijken. (...) Autootje wassen. (...) Saunaatje aan, misschien even zwemmen. En dan gaan we alweer lekker voetbalwedstrijdjes kijken, hè?’ Zo ziet de ideale dag van Van der Gijp eruit. Ik weet niet goed hoe het komt, maar ik schiet bij zo'n opsomming meteen in de lach - en ik ben niet de enige, getuige de lachsalvo's die altijd opklinken als René van der Gijp aan het woord is.

Hij is een geboren verhalenverteller. Hij heeft een goed gevoel voor timing. Hij heeft dat lekkere moppentappersgevoel voor overdrijving. Gaat het over de onschuldige voetbalovertredingen van vroeger? ‘Daar krijg je nu achttien maanden cel en tbs voor.’ Gaat het over de auto's van Peter Post? ‘Daar mocht hij van Schiphol mee op de landingsbaan, zó groot waren die.’ Hij kan goed mensen en hun taaltjes imiteren. En hij heeft een geweldig aanstekelijke lach. Hij vermijdt conflicten. Hij is sfeergevoelig en probeert de stemming er altijd in te houden - met zijn verkleinwoorden. Daar gaat een grote ontspannende werking van uit. In de auto: ‘Zal ik het verwarminkje aanzetten? Lekkere warme voetjes?’ In het stadion: ‘Die mensjes zijn blij met het bekertje, hè?’ Over een opgewonden trainer: ‘Waarom gaat die man niet gewoon lekker in zijn dug-outje zitten?’

Lowietje

Met een verkleinwoord kan veel bezworen worden. Als zijn collega Hans Kraaij jr. aan de studiotafel wat al te opgewonden raakt, probeert Van der Gijp hem eerst te kalmeren door hem ‘Hansie’ te noemen. En als Hans dan nog niet rustig wordt, wordt de verkleinvorm eenvoudigweg verdubbeld: ‘Hansie Hansie.’ Dat werkt altijd goed. Als er kritisch over Louis van Gaal moet worden gesproken, verandert diens voornaam vanzelf in Lowietje - dat verzacht de kritiek dan toch nog enigszins. De Argentijnse topspits Agüero? ‘Da's een goed ventje.’ Zo haalt Van der Gijp overal de scherpe randjes vanaf. De problemen worden teruggebracht tot een vertrouwder, ongevaarlijker niveau - het niveau dat hij nog kent van langgeleden, uit de tijd van de zandbak en urenlang spelen op het voetbalveld.

Toch gaat het niet altijd even goed met Van der Gijp. Als hij te veel hooi op zijn vork neemt, krijgt hij last van hyperventilatie, spanning en, zoals hij het zelf noemt, ‘paniekaanvalletjes’. Hij besluit dan een medische checkup te laten doen. Na afloop vraagt de dokter hem welke uitslag hij het eerst wil horen: ‘Je hart? Je nieren? Je alvleesklier? Je zegt het maar.’ Gijp zegt: ‘Doe maar eerst het alvleeskliertje.’ Het is typisch kinderlijk denken: als ik achter het gevaar maar -tje plak, is het gevaar zelf vast ook kleiner geworden. Daarna gaat alles vanzelf weer beter. ‘Tuurlijk, man. Laat lekker gaan.’