Onze Taal. Jaargang 83

[p. 66]

Redactie Onze Taal
Tamtam

Ruim 1 miljoen voor onderzoek gebarentaal

Gebarentaalonderzoekers van de Radboud Universiteit Nijmegen ontvangen twee subsidies waarmee ze hun onderzoek kunnen uitbreiden en toegankelijk kunnen maken voor grotere, internationale groepen onderzoekers. 1 miljoen euro is afkomstig van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), en 100.000 euro van het internationale onderzoeksfonds Digging into Data. Onno Crasborn staat aan het hoofd van de Nijmeegse onderzoeksgroep.

Wat gaan jullie met al dat geld doen?

Onno Crasborn: ‘We gaan ons videocorpus, het Corpus Nederlandse Gebarentaal, uitbreiden met nieuwe dove gebaarders, en het op grote schaal vertalen en annoteren - dat wil zeggen: van aantekeningen voorzien. Filmpjes zijn snel gemaakt, maar de annotatie vraagt jaren werk. Dat kunnen we nu eindelijk gaan doen voor ongeveer vijftig uur dialogen. Tegelijkertijd maken we deze doorzoekbare tekst toegankelijk voor buitenlandse onderzoekers door op gebaar-niveau ook Engelse annotaties te maken. Met collega's in Londen maken we afspraken over hoe we dit doen, opdat onze gegevens beter vergelijkbaar worden. Op basis van deze nieuwe gegevens gaan we innovatief onderzoek doen naar “iconiciteit en woordvorming in Nederlandse Gebarentaal (NGT)”. Het idee dat we gaan testen is dat zogeheten iconische gebaren (waarin de vorm iets van de betekenis reflecteert) zijn opgebouwd uit kleinere eenheden, net als bijvoorbeeld samenstellingen in het Nederlands.’

Zal het onderzoek ook praktisch nut hebben?

‘Zeker. Samen met de tolkenopleiding gaan we de gegevens bruikbaar maken voor studenten en docenten. Er is een grote behoefte aan meer oefenmateriaal en beter lesmateriaal.’

Gebarentaaldeskundige Onno Crasborn: miljoen voor onderzoek.
Foto: Puck Wibbens

Heeft het eigenlijk wel zin om zo veel geld uit te geven aan gebarentaal nu heel veel doven met gehoorimplantaten goed kunnen horen?

‘Jazeker. Vanuit erfgoedperspectief is het cruciaal om gebarentalen goed te documenteren en taalkundig te doorgronden voor ze uitgestorven zijn. Maar het onderzoek kan ook invloed op deze ontwikkeling hebben, door gebarentaal aantrekkelijker te maken voor doven, slechthorenden en horenden. Mensen met een cochleair implantaat worden namelijk niet horend, maar blijven hun leven lang slechthorend. Gebarentaal blijft voor hen de enige volledig toegankelijke taal. Net als voor de groeiende groep slechthorenden.’

Wet Friese taal van kracht

Foto: Arthur Akkermans

Op 1 januari is de Wet gebruik Friese taal in werking getreden. Die wet bepaalt dat Friese burgers het recht hebben om naar keuze één van de twee officiële talen van de provincie Friesland (dus Fries of Nederlands) te gebruiken in hun contacten met de overheid. Een nieuw ‘Orgaan voor de Friese taal’ is ingesteld om het Fries te beschermen en te bevorderen. Dat orgaan adviseert ministeries, provincie, gemeenten en rechterlijke instanties. Ook ziet het toe op de naleving van het Kaderverdrag voor Nationale Minderheden en het Europees Handvest voor regionale talen.

De wet was nog maar net van kracht toen de grenzen ervan al op de proef werden gesteld. De Friese Nationale Partij (FNP) liet weten verontwaardigd te zijn omdat de Belastingdienst in Leeuwarden had geweigerd een Friestalig schriftelijk bezwaar van die partij in ontvangst te nemen. ‘De brief is geschreven in een vreemde taal’, aldus de belastinginspecteur.

Voor ministervan Binnenlandse Zaken Ronald Plasterk was dit aanleiding om het Orgaan voor de Friese taal meteen aan het werk te zetten: hij laat uitzoeken wanneer overheidsdiensten precies mogen afwijken van de plicht Fries als voertaal te accepteren.

Agenda

16 februari Amsterdam: ‘De magie van het talige brein’; lezing door Peter Hagoort.

21 februari wereldwijd: Unesco's internationale dag van de moedertaal.

21 maart Utrecht: miniconferentie over schrijfdidactiek op de basisschool.

Voor meer informatie en meer evenementen zie www.onzetaal.nl/agenda.

[p. 67]

Foto: 123RF

Proef Engels in basisonderwijs

Twaalf basisscholen mogen volgend schooljaar proefdraaien met tweetalig onderwijs. Dat maakte staatssecretaris van Onderwijs Sander Dekker onlangs bekend. Die scholen mogen dan vanaf groep 1 maximaal de helft van de lestijd Engels als instructietaal gebruiken bij alle vakken, tot gymnastiek aan toe. De proef is een uitwerking van het plan van aanpak Engels dat Dekker afgelopen zomer presenteerde (zie ook ‘Tamtam’ van september 2013).

Net zoals afgelopen zomer kwam er ook nu weer kritiek op het initiatief, onder anderen van schrijver en voormalig hoogleraar Nederlands als tweede taal René Appel. In de Volkskrant noemde hij het plan ‘een reële dreiging voor het Nederlands als cultuurtaal’. Verder zette hij vraagtekens bij de ‘positieve resultaten van eerdere experimenten waar de voorstanders van tweetalig onderwijs vaak mee schermen’. Hij wees op een tweetalig onderwijsproject in Quebec, waaraan achteraf gezien alleen goed presterende leerlingen bleken te hebben meegedaan.

Na vijf jaar wordt de proef geëvalueerd. In de tussentijd werkt Dekker aan een wetsvoorstel om álle basisscholen voorlopig de mogelijkheid te geven om vijftien procent van hun lessen in het Engels te geven.

Taalportaal: hele grammatica online

Waarom kun je op de plaats van X in ‘Die daar is mijn nieuwe X’ wel buurman invullen, maar niet kat of kast? Hoe heet het verschijnsel dat woorden als mazelen en ingewanden alleen een meervoud hebben? Het zijn maar twee van de vele vragen waarvoor iedereen sinds begin februari terechtkan op de website Taalportaal.org.

Het enige waar je als bezoeker wel over moet beschikken, is een behoorlijke beheersing van het Engels, want de hele website is Engelstalig. Het Taalportaal is in eerste instantie bedoeld voor buitenlandse onderzoekers die iets willen weten over de Nederlandse grammatica. Of over het Fries trouwens, want ook daarvan komt de grammatica uitvoerig aan bod.

Taalportaal is een initiatief van het Meertens Instituut, de Fryske Akademy, het Instituut voor Nederlandse Lexicologie en de universiteiten van Leiden en Utrecht. De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) investeerde 1,7 miljoen euro in het project.