Onze Taal. Jaargang 82

[p. 142]

Raymond Noë
InZicht

‘InZicht’ licht u in over nieuwe boeken, congressen en lezingen in taalkundig Nederland en België. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt. Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten. Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.

Fries

Het Fries is de moedertaal van zo'n 350.000 Nederlanders. Het kende de grootste bloei tussen 1250 en 1500. Er werd toen overigens ook buiten het huidige Friesland Fries gesproken. Later werd de taal langzaamaan teruggedrongen door het Nederlands, geografisch gezien maar ook binnen Friesland zelf - een ontwikkeling die tot in de negentiende eeuw voortduurde. Pas in de twintigste eeuw werd het Fries weer belangrijker, en het is nu de tweede officiële taal van Nederland. Tegenwoordig is het de thuistaal van een kleine 60% van de inwoners van Friesland, terwijl nog eens 15-20% de taal verstaat.

In Fryslân. Land van talen van de frisisten Reitze Jonkman en Arjen Versloot wordt in vogelvlucht de geschiedenis van het Fries beschreven, van de allereerste vermeldingen in Latijnse teksten tot jonge ontwikkelingen als het ‘Frollands’, een mengvorm van Fries en Nederlands. Daartussenin gaat het over uiteenlopende onderwerpen als het runenschrift dat ooit door de Friezen gebruikt werd, het Stadsfries, Kneppelfreed, de Friese spelling, de grote overeenkomsten met het Engels, belangrijke schrijvers als Gysbert Japicx en Joost Halbertsma, de wetenschappelijke studie van het Fries - en over belangrijke dialecten als het Bildts, het Amelands en het Stellingwerfs.

Een rode draad in het boek is de verhouding tot het Nederlands en de (overheersende) Nederlanders. Over hoe het verder zal gaan met het Fries doen de auteurs geen uitspraak, behalve dat de Friezen zich onverminderd zullen moeten blijven verzetten: ‘De strijd tussen de talen gaat gewoon door.’

Het boek is mooi verzorgd en rijkelijk geïllustreerd met kaarten en afbeeldingen. Fryslân. Land van talen. Een geschiedenis is een uitgave van Afûk en kost €17,50 (ingenaaid, 144 blz.). ISBN 978 90 6273 926 4

■ Taal in een notendop

‘Alles wat u altijd al wilde weten over taal ...’ - dat zou de ondertitel kunnen zijn van het boekje Taal voor in bed, op het toilet of in bad van tekstschrijver en taalpubliciste Heidi Aalbrecht. In dit boek gaat het over vragen die te maken hebben met taal in het algemeen en het Nederlands in het bijzonder. Hoe is taal ontstaan? Wat is het verschil met dierentaal? Hoe vormen we woorden? Hoe werkt spraak? Hoe oud is het Nederlands? Is Fries een taal? Waarom zijn er spellingregels? Hoe werkt taalverandering? Waarom lenen talen woorden van elkaar? Hoe is het alfabet ontstaan? De antwoorden zijn beknopt en de toon is onderhoudend - zoals dat hoort in een boek dat je in bed, in bad of op het toilet moet lezen.

Taal voor in bed, op het toilet of in bad is een uitgave van BBNC en kost €9,95 (gebonden, 158 blz.). ISBN 978 90 453 1323 8

■ Eigentijdse fouten

Schrijfhulpen voor scholieren en studenten zijn er in soorten en maten, maar het aardige van Taalproblemen van nu is dat dit taalhulpboek zich in de eerste plaats richt op eigentijdse fouten die vaak door jongeren gemaakt worden, zoals het gebruik van een verkeerd lidwoord en daarmee samenhangende fouten (‘een grote huis’, ‘het meisje die’), het weglaten van kleine woordjes (‘Zij zijn het volledig over eens’), iets te fonetische spelling (‘jou boek’, ‘me vriend’), of het scheiden van hoofdzin en bijzin (‘Fatima komt niet. Aangezien ze ziek is.’). Maar behalve deze moderne kwesties worden ook de klassiekere behandeld, zoals werkwoordspelling, aaneenschrijfregels en hoofdlettergebruik. Bovendien wijdt het boek twee hoofdstukken aan de opbouw en het schrijven van teksten, en bevat het een katern met oefeningen.

Taalproblemen van nu. Uitleg, oefeningen en antwoorden van Simon Burgers is een uitgave van Coutinho en kost €19,95 (ingenaaid, 119 blz.). ISBN 978 90 469 0336 0

■ Vergeten woorden

De verdwenen-woordenschat van het Nederlands staat in de belangstelling, blijkbaar, want na de herziene uitgave van Frans Collignons Het woordenreservaat (zie ‘InZicht’ van het vorige nummer) is er nu ook een bewerkte en herziene uitgave van het Verdwijnwoordenboek van Van Dale-hoofdredacteur Ton den Boon. Maar waar de vergeten woorden Collignon inspireren tot wat anekdotischer beschouwingen, beschrijft Den Boon ze zoals je mag verwachten van een woordenboekredacteur, namelijk in korte lemma's, die bestaan uit een beschrijving - wat is het, waarvoor werd het gebruikt en wanneer is het verdwenen? - en een citaat ter illustratie. Woorden die zo aan bod komen zijn astrant, mainteneren, taainagel, geitenfuif, kuf, lors, saffiaantje, zemelappig - en naar schatting achthonderd andere woorden.

Verdwijnwoordenboek is een uitgave van De Weideblik en kost €15,95 (ingenaaid, 163 blz.). ISBN 978 90 77767 45 0

■ Neerlandistiek

Bij de Stichting Neerlandistiek VU in Amsterdam is onlangs het dertigste deel verschenen van Voortgang. Jaarboek voor de neerlandistiek. Ook dit deel bevat zoals gebruikelijk ‘bijdragen over de volle breedte van de Nederlandse taal en cultuur’. Het grootste deel van de wetenschappelijke artikelen (die ook voor de leek goed te volgen zijn) gaat over letterkundige onderwerpen, maar

[p. 143]

er zijn ook bijdragen over de taalkundigen Van Ginneken, Halbertsma en Hanewinckel. De eerste 28 delen van Voortgang zijn overigens onverkort beschikbaar via de DBNL: http://jn.gs/q6.

Voortgang. Jaarboek voor de neerlandistiek 30 is een uitgave van Stichting Neerlandistiek VU en kost €25,- excl. porto (gelijmd, 312 blz.). Bestellingen: Stichting Neerlandistiek VU, De Boelelaan 1105, 1081 HV Amsterdam. ISBN 978 90 8880 027 6

En verder

■ Van Dale heeft zijn pocketwoordenboeken herzien en uitgebreid. Deze schoolwoordenboeken voor de talen Nederlands, Engels, Frans en Duits zijn nu beter doorzoekbaar, en bevatten meer woorden, betekenissen en definities. Een novum is dat de lidwoorden nu vóór het trefwoord zijn opgenomen. De boeken kosten €9,95 (Nederlands) of €10,95 (overige talen).

■ Verbaal judo. Nooit meer met je mond vol tanden van Hennie de Kler. Handboekje om je communicatietechniek bij verbale aanvallen te verbeteren. Thema, €19,95 (gelijmd, 100 blz.). ISBN 978 90 5871 660 6

■ In De schrijfbijbel komen ‘de beste redacteuren van Nederland’ aan het woord over het schrijven van een goed boek en de regels en aanbevelingen die daarbij van pas kunnen komen. Eburon, €16,95 (gelijmd, 178 blz.). ISBN 978 94 9155 300 4. Bestellingen en meer informatie op Eburon.nl.

Agenda

■ 23 mei, Den Haag. Symposium ‘De taal van Couperus’. Lezingen over de taal en stijl van de schrijver Louis Couperus, die 150 jaar geleden werd geboren. Zie www.louiscouperus.nl.

Voor meer evenementen en meer informatie zie www.onzetaal.nl/agenda.