Raarwoord
Stofduivel
Guus Middag over opmerkelijke woorden, oud en nieuw.
Ik las een bericht in de krant: ‘NASA ziet stofduivel op Mars’. Ik veerde meteen op. Zou er dan toch leven op Mars zijn? Het ging vermoedelijk niet om een ons vertrouwde vorm van leven, en ook niet om groene mannetjes met een Teletubbie- antenne op hun hoofd, maar er was toch iets vreemds waargenomen: een duivel!
De MRO-satelliet die rond Mars cirkelt, had op de planeet een verdacht pluimpje gezien dat bij nadere bestudering een heel grote pluim bleek te zijn: een door temperatuurverschillen ontstane verticale witte sliert van stof die volgens de geleerde berekeningen wel 70 meter breed en 20 kilometer hoog moet zijn geweest. Op aarde komen ook wel stofslierten voor, maar die zijn veel kleiner. In Nederland heten ze ‘zand-’ of ‘stofhozen’, maar soms ook wel‘stofduivels’, waarschijnlijk onder invloed van de Engelse term dust devils.
Het is een menselijke neiging om in machtige natuurverschijnselen een oorzaak, een ziel of een geest te veronderstellen. Het mag bij de stofhoos dan in werkelijkheid om een natuurkundig samenspel van temperatuur en luchtdruk gaan, de neanderthaler in ons vermoedt nog steeds een duivel die daar een witte slurf van stof de lucht in trekt. Zie je op een warme zomerse dag hooisprietjes omhoogwervelen? Daar is de ‘hooiduivel’ aan het werk. Mistflarden 's nachts op de hei? ‘Witte wieven’. In Twente worden stofhozen ook wel ‘windheksen’ genoemd.
Guus Middag
Auteursrechtelijk beschermd